Η Αγία και Ισαπόστολος Ελενη

Η ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΙΣΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΕΛΕΝΗ
I. Η ΖΩΗ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ

Ή' Ελένη, κόρη φτωχού ξενοδόχου άπό τό Δρέπανο τής Βιθυνίας, γεννήθηκε τό 249 μ.Χ. καί πέθανε τό 329 ή αρχές 330 μ.Χ. στη Νικομήδεια σέ ήλικία 80 έτών.

Ή πολυκύμαντη ζωή της έχει όλα τά στοιχεία ένός συναρπαστικού μυθιστορήματος, στό όποιο ή κύρια ήρωίδα του ξεκινάει μέσα Από τήν άπόλυτη φτώχεια καί μιζέρια καί, μετά Από πολλές πίκρες καί βάσανα, Ανέρχεται στη θέση τής αύτοκράτειρας μιας μεγάλης αυτοκρατορίας' γιά νά στραφεί, στη συνέχεια, μέ άγάπη καί στοργή πρός όλους τους δυστυχισμένους Δύσης καί Ανατολής.

'Ένας νεαρός Αξιωματικός τοΰ ρωμαϊκού στρατού έμεινε γιά λίγα βράδυα στό ξενοδοχείο τού πατέρα της. Λεγόταν Κωνστάντιος Χλωρός. Οί ιστορικοί όμιλοΰν περί ιλλυρικής καταγωγής του, Αλλά το έπωνύμιό του είναι έλληνική λέξη, που σημαίνει «ωχρός». Ό νεαρός Αξιωματικός Κωνστάντιος, όταν βρέθηκε στό φτωχικό ξενοδοχείο τοΰ πατέρα της, γοητεύτηκε από τήν όμορφιά καί τήν καλοσύνη τής μικρής Ελένης, καί τή ζήτησε γιά γυναίκα του. Καί ή Ελένη έγινε σύζυγος τοΰ Κωνστάντιου. Κάποιοι Ιστορικοί, ώστόσο, γράφουν πώς ό Κωνστάντιος, ώς στρατιωτικός, δέν μπορούσε νά τής προσφέρει τή μόνιμη καί νόμιμη σχέση τοΰ γάμου, Αλλά τήν έπισφαλή σχέση τής διαρκούς συμβίωσης (concubinatus). 'Όμως, μετά τή γέννηση παιδιού ή νομική δυσχέρεια έπαυε νά υπάρχει καί ό γάμος έθεωρεΐτο έγκυρος. Έτσι Απ’ όλους σήμερα ό Κωνσταντίνος θεωρείται νόμιμος γιός τοΰ Κωνστάντιου. Άλλωστε αν δέν ήταν νόμιμος γιός του, ούδέποτε ό αύτοκράτορας Γαλέριος θ’ αναγνώριζε τήν Ανακήρυξή του ώς καίσαρα στή Δυτική Αυτοκρατορία.

Ή σύνδεση τής Ελένης μέ τό νεαρό Αξιωματικό τής άνοιξε τήν πόρτα ν’ αποδράσει μιά γιά πάντα Από τή μιζέρια τοΰ ξενοδοχείου.

Συνοδεύοντας τό σύζυγό της στις συνεχείς στρατιωτικές μετακινήσεις του, έζησε σέ διάφορα μέρη τής Εύρώπης. Στή Ναϊσσό τής Μοισίας (σημερινό Νίς τής Σερβίας) γέννησε τό μοναχογιό της Κωνσταντίνο. Μέ τό συζυγό της Κωνστάντιο έζησε είκοσι τρία χρόνια. Άλλ’ όταν έκεϊνος έπιλέχτηκε άπό τό Διοκλητιανό ώς καίσαρας τών βορειοδυτικών έπαρχιών τής αυτοκρατορίας, υποχρεώθηκε άπό τον ϊδιο νά τή χωρίσει, γιά νά νυμφευτεί τη συγγενή (ϊσως θετή κόρη) τού συναυτοκράτορά του Μαξιμιανοΰ Θεοδώρα. 'Ένας καίσαρας, σύμφωνα μέ τό νόμο, όφειλε νά έχει σύζυγο άπό μεγάλο ρωμαϊκό τζάκι.

Ή άνοδος τοϋ Κωνστάντιου στή θέση τοϋ καίσαρα έφερε τή δυστυχία στήν Ελένη, πού δέχτηκε μέ περισσή ψυχραιμία καί άξιοπρέπεια τό χωρισμό καί άπομακρύνθηκε άπό τή ζωή του. Φυσικά έκεϊνος φρόντισε γιά τή διατροφή μάνας καί τέκνου.

Μάνα καί γιός βρέθηκαν στήν Ανατολή, στόν τόπο τής Ελένης. Αλλά ό μικρός Κωνσταντίνος δέν παρέμεινε γιά πολύ μέ τή μητέρα του. Ό αύτοκράτορας Διοκλητιανός (καί στή συνέχεια ό Γαλέριος) τόν υποχρέωσαν νά ζεΐ στήν αΰτοκρατορική αύλή, στή Νικομήδεια, οΐονεί σέ όμηρία, γιά νά έχουν έτσι έξασφαλισμένη την πίστη καί άφοσίωση τού καίσαρα Κωνστάντιου.

Ή σαρανταπεντάχρονη Ελένη βρέθηκε μονάχη στόν κόσμο. Άλλ’ όταν μετά τό θάνατο τοΰ Κωνστάντιου τό 306 ό στρατός άνακήρυξε καίσαρα τόν Κωνσταντίνο, ή Ελένη βρέθηκε κοντά στό γιό της στους Τρεβήρους (σημερινό Τριέρ τής Γερμανίας).

Στά 312, μετά τή νίκη του κατά τοΰ Μαξέναου, ό Κωνσταντίνος τής άπένειμε τόν τίτλο Nobilissma Femina καί τό 324, μετά τη νίκη του κατά τοϋ Λικίνιου, τής έδωσε τόν τίτλο τής Αύγσύστας. Ακόμη έκοψε καί νομίσματα μέ τη μορφή της. Τής παραχώρησε άνάκτορο στό Σεσσάριο τοΰ Λατερανοϋ, όπου έζησε μιά διακριτική χριστιανική ζωή, άφιερωμένη στά φιλανθρωπικά έργα καί στή διάδοση τοΰ Εύαγγελίου.

Τό πότε άσπάστηκε τό χριστιανισμό δέν είναι γνωστό. Ό Ευσέβιος γράφει άτι ό Κωνσταντίνος είσήγαγε στη χριστιανική πίστη τή μητέρα του, μά γενικά σήμερα γίνεται άπο^εκτό τό άντίθετο καί άτι ό Εύσέβιος διατυπώνει την άποψη αύτή άπό τήν πολλή άγάπη του πρός τόν Κωνσταντίνο. Δέν άποκλείεται, ώστόσο, νά έχει δίκαιο ό Εύσέβιος με τήν έννοια άτι ή μητέρα του βαπτίστηκε χριστιανή έπί τής βασιλείας τού Κωνσταντίνου.

II.      ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ

Ή Ελένη, ή φτωχή Ελληνόπουλα άπό τό Δρέπανο τής Βιθυνίας, πού έγινε Αύτοκράτειρα, έδωσε χριστιανική παιδεία στο γιο της Κωνσταντίνο, καθώς μάς βεβαιώνει ό Ευσέβιος271. Καί «πρόσφερε τροφή εύσέβειας σ’ αυτόν», σημειώνει ό Θεοδώρητος272. Είναι τεράστιος ό ρόλος της στή διαμόρφωση τοϋ χαρακτήρα καί τής προσωπικότητας τού Κωνσταντίνου καί μεγάλη ή επιρροή της στίς άποφάσεις του στην κατάπαυση των διωγμών, στην επίσημη Αναγνώριση τοΰ χριστιανισμού, στη διάδοση τοϋ Ευαγγελίου καί στόν έκχριστιανισμό τής Αυτοκρατορίας.’Ενάρετη παιδιόθεν, ήταν έκείνη πού κατεύθυ νε τόν Κωνσταντίνο στήν κοινωνική πολιτική, ύποδεικνυοντάς του την ίδρυση κρατικών νοσοκομείων, πτωχοκομείων καί όρφανοτροφείων, έργα γιά τά όποια ό Μέγας Κωνσταντίνος κατηγορήθηκε γιά σπατάλες καί γιά «άσωτη καλοκαγαθία».

Ή Άγια Ελένη ίδρυσε μοναστήρια καί ιδρύματα κοινής ώφελείας. Ανοικοδόμησε τους περικαλλείς ναούς τών Αγίων Μαρκελλίνου καί Πέτρου στη Ρώμη, τόν πρώιμο Καθεδρικό Ναό τής Βόννης Γερμανίας, τό Ναό τοΰ Αγίου Γερεώνος στήν Κολωνία, τό Ναό τοϋ Αγίου Βίκτωρος στην επίσης γερμανική πόλη Xanten καί άλλους στούς Αγίους Τόπους, γιά τούς οποίους θά γίνει λόγος πιό κάτω.

Ώςτά βαθιά γεράματά της έπιδόθηκε στη βοήθεια τών φτωχών μέ έλεημοσύνες, στην προστασία τών καταπιεσμένων, στην άπελευθέρωση ή στή βελτίωση της μοίρας των φυλακισμένων. Ή γενναιοδωρία της ήταν τέτοια, πού σύμφωνα μέ τον Εύσέβιο βοήθησε όχι μόνον άτομα, άλλα όλόκληρες κοινότητες!

Μέ τη ζωή καί τή δράση της άποτέλεσε υπόδειγμα χριστιανός γυναίκας, μητέρας καί βασίλισσας γιά δλους τούς μεταγενέστερους αίώνες. Αγαπήθηκε άπ’ δλους τους χριστιανούς, Ανατολής καί Δύσης, καί αύτό τή βοήθησε πολύ στό κύριο έργο της, πού ήταν ή διάδοση τού χριστιανισμού. Πολύ περισσότερο άγαπήθηκε φπό τούς'Έλληνες, πού είναι βλαστός τους, καί σε πολλά μέρη τής Ελλάδας έχει συνδεθεί τ’ όνομά της μέ πολλές τοπικές παραδόσεις (σέ πολλά νησιά τού ΑΙγαίόυ, καί, πρό παντός, στην Κύπρο, πού ή μνήμη τής έπίσκεψής της καί τά θαύματά της παραμένουν όλοζώντανα μέχρι σήμερα).

Τό 326, ύστερα άπό τό χαμό τού άγαπημένου της έγγονοϋ, τού Κρίσπου, καίτά θλιβερά γεγονότα τού παλατιού, άναζήτησε παρηγοριά στούς Αγίους Τόπους. Πήγε στην Ιερουσαλήμ κα τευθυνόμενη άπό τά όνειρα273. «Προσκυνήσωμεν είς τόν τόπον, ον έστησαν οί πόδες Λύτοΰ», είπε τό βιβλικό λόγο στον Κωνσταντίνο καί τούς παλατιανούς, μά ό σημαντικότερος στόχος της ήταν ν’ άναζητήσει κάπου στά χώματα τού Γολγοθά τό Σταυρό τού Κυρίου. Πίστευε πώς θά έβρισκε αύτό τό πιό ιερό όλων των λειψάνων καί ότι θά τό άποκαθιστοΰσε ώς τό ιερότερο σύμβολο τής χριστιανικής λατρείας.Παρότι ή ήλικίατης ξεπερνοΰσε τά εβδομήντα οχτώ χρόνια, χάρη στήν ισχυρή θέληση καί τ’ άνεξάντλητα άποθέματα των ψυχικών δυνάμεών της, άποφάσισε νά πραγματοποιήσει αύτό τό κοπιαστικό, άλλά καί επικίνδυνο ταξίδι.Διέσχισε τά Βαλκάνια, διαπεραιώθηκε στή Μικρά Ασία, καί μέσα άπό τούς δρόμους τών δυτικών άκτών καίτό θαλάσιο έν συνεχεία ταξίδι της άπό νησί σέ νησί τής Δωδεκανήσου, όπως όρίζει ή Παράδοση, έφτασε στην Κύπρο, όπου ξεχειμώνιασε. Πολλές έκκλησίες έχτισε καί πολλά μοναστήρια 'ίδρυσε στό νησί, μεταξύ τών όποιων καί το «Βασιλομονάστηρο» πρός τιμήν της. Οί Κύπριοι διατηρούν τή μνήμη της ζωηρά στις παραδόσεις τους.

"Οταν ήρθε ή άνοιξη έφυγε άπό τήν Κύπρο καί διαπεραιώθη κε άντίκρυ στην Παλαιστίνη.

Στούς Αγίους Τόπους παρέμεινε καί δραστηριοποιήθηκε γιά δυό χρόνια. Ό έπίσκοπος τήςίερουσαλήμ Μακάριος τή συνόδευε σέ όλες τίς μετακινήσεις της.Έπιακέφτηκε τούς τόπους όπου γεννήθηκε, σταυρώθηκε καί άναστήθηκε ό Χριστός, γιά νά έντοπίσει τό χώρο, πού ήταν θαμμένος ό Σταυρός.Ό Εύσέβιος καί άλλοι ιστορικοί συγγραφείς βεβαιώνουν τίς ένέργειες τής Αγίας'Ελένης στήν Παλαιστίνη. Μιλούν γιά τήν Απελευθέρωση φυλακισμένων, έξορίστων καί σκλάβων στά όρυχεΐα, καθώς καί γιά τή γενναιοδωρία της στούς γυμνούς καί Απροστάτευτους φτωχούς μέ τή διανομή σ’ αυτούς χρημάτων καί ιματισμού. Γιατί ό αύτοκράτορας γιός της τής παρείχε κάθε βοήθεια καί τής έπέτρεπε νά ξοδεύει τά χρήματα έλεύθερα στίς έλεημοσύνες καί στήν Ανέγερση ιερών ναών274. Πρό παντός όμως μέ τό προσκύνημά της στούς Αγίους Τόπους έρριξε φώς σέ μιά μακροχρόνια λησμονιά. Πότε; Σέ μιά έποχή πλήρους παρακμής. Καί καθοδήγησε τούς Ανθρώπους στά πνευματικά καί τά άγια τής χριστιανικής πίστεως. Άλλοι τό έπραξαν φράζοντας στόματα λεόντων μέ τά σώματά τους καί άλλοι έζησαν στήν έρημο καί στίς σπηλιές.’Εκείνη συμβιβάστηκε μέ τό γεγονός ότι ό Θεός είχε έναν μοναδικό προορισμό γι’ αυτήν: Τήν ήθελε αύτοκράτειρα μέ όλους τούς κινδύνους, πού εγκυμονεί ή θέση, Αλλά καί μ’ όλες τίς υποχρεώσεις πρός τούς λαούς τής Αυτοκρατορίας. Καί εργάστηκε σκληρά γι’ αυτό.

Τελικά, όπως βεβαιώνεται άπό πολλές πηγές, ή Άγια Ελένη Ανακάλυψε τό Σταυρό τοΰ Κυρίου. Αλλά γι’ αυτό γίνεται έκτεταμένος λόγος στό έπόμενο κεφάλαιο.

Έκτισε στό λόφο τοϋ Γολγοθά τό ναό τής Άναστάσεως, στη Βηθλεέμ τό ναό τής Γεννήσεως τοΰ Χριστού καί στό όρος τών Έλαιών τό ναό τής Άναλήψεως. Γιά τό σκοπό αύτόν είχε πάρει μαζί της τόν άρχιτέκτονα Ζηνόβιο. 'Ύστερα άπό αίτημα τών μοναστών τής έρημικής περιοχής Σινά, μερίμνησε γιάτό χτίσιμο στήν περιοχή αύτή ένός μικρού ναού Αφιερωμένου στην Παναγία, καθώς έπίσης καί ένός πύργου, όπου κατέφευγαν οί μοναχοί, γιά νά γλιτώνουν άπό τίς έπιδρομές τών νομάδων τής περιοχής. Τμήμα έκείνου τοΰ πύργου διασώζεται μέχρι σήμερα καί όνομάζεται «Πύργος τήςΈλένης».

Κατά τό ταξίδι τής έπιστροφής της στήν Κωνσταντινούπολη ή Αγία Ελένη έπισκέφτηκε πολλά Κυκλαδονήσια, οί κάτοικοι τών όποιων διατηρούν Ακόμη σήμερα στις παραδόσεις τους τήν έκμέρους της Ανέγερση πολλών ναών καίτή μεγάλη φιλανθρωπία της, (όπως π.χ. οί Παριανοί, πού βεβαιώνουν ότι ή έκκλησιά τους Παναγία ήΈκατονταπυλιανή είναι έργο της).

III.    Η ΑΝΕΥΡΕΣΗ ΤΟΥ ΤΙΜΙΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Γιά τόν προσδιορισμό τών ιερών χώρων τής Σταύρωσης, τής Ανάστασης καί τής Γένησης τού Κυρίου κάνει λόγο ό'Ιερώνυμος σ’ έπιστολή του πρός τόν Παυλίνο:

«ΑπότήνέποχήτοϋΆδριανοϋ ώςτήβασιλεία τού Κωνσταντίνου μιά περίοδο περίπου έκατόν ογδόντα χρόνων, ό Άδριανός πέθανε τό 138 μ.Χ. καί ό Κωνσταντίνος έγινε αύτοκράτορας τό 306 μ.Χ τό σημείο τό όποιο είχε έπιβεβαιώσει τήν Ανάσταση, είχε καταληφθεί άπό τή φιγούρα τοϋ Δία, ένώ στό βράχο, όπου είχε στηθεί ό Σταυρός, είχε έγρατασταθεϊ ένα μαρμάρινο άγαλμα τής Αφροδίτης άπό τούς έθνικούς καί έγινε άντι κείμενο λατρείας. Οί πρώην διώκτες, άληθινά, νόμισαν ότι μέ τή βεβήλωση τών Ιερών τόποον μας, θά μάς στερούσαν άπό τήν πίστη μας στά Πάθη καί τήν Ανάσταση. Ακόμα καί ή Βηθλεέμ μας, τό ιερότερο σημείο τού κόσμον, ή ίδια ή σπηλιά, όπου γεννήθηκε ό Χριστός καί όπου πρωτακούστηκαν οί παιδικές κραυγές Του, έγινε έρωμένη τής Αφροδίτης»275.

Μετά άπό πολυήμερες άνασκαφές σε πολλά σημεία τοϋ Γολγοθά, ή Αγία Ελένη βρήκε τό Σταυρό τοϋ Κυρίου. Σύμφωνα μέ τη μαρτυρία τοϋ Αγίου Αμβροσίου (395), μέσα σέ μιά άρχαία δεξαμενή τοϋ Γολγοθά βρέθηκαν τρεις σταυροί καί ό Σταυρός τοϋ Χριστοΰ άναγνωρίστηκε χάρη στήν τρίγλωσση έπιγραφή «Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς των Ιουδαίων», καθώς έπίσης καί τά καρφιά, πού οί Ρωμαίοι στρατιώτες κάρφωσαν στά χέρια καί στά πόδια τού Χριστού. Αΰτη την έκδοχή άναφέρει καί ό Χρυσόστομος.

Ό Ρουφίνος μερικά χρόνια άργότερα δίνει τίς έξης πληροφορίες: Ή Ελένη ήρθε στήν Ιερουσαλήμ μέ την έμπνευση τού Θεοϋ.Ένα ούράνιο σήμα τής έδειξε τόν τόπο, δπου έπρεπε νά σκάψει. Άνάσυρε τούς τρεις σταυρούς, τόν έναν τού Χριστού καί τούς δύο τών ληστών, άλλά προβληματίστηκε γιά τό ποιός είναι ό Σταυρός, πάνω στόν όποιο ό’Ιησούς είχε μαρτυρήσει. Ό Μακάριος, ό έπίσκοπος τής Ιερουσαλήμ, έφερε πάνω στό φορείο μιά έτοιμοθάνατη γυναίκα.Ή άρρωστη στήν έποψή της μέ τόν πρώτο καί τό δεύτερο σταυρό παρέμεινε άνεπηρέαστη. Καθώς όμως άγγιξε τόν τρίτο, πού άνήκε στό Χριστό, άμέσως άνασηκώθηκε καί περπάτησε δοξολογώντας τό Θεό. Ή 'Ελένη διαμοίρασε στά τρία μέρη τόν Σταυρό, τό πρώτο γιά τήνΊερουσαλήμ, τό δεύτερο γιά τήν Κωνσταντινούπολη καί τό τρίτο γιά τή Ρώμη276.

Άλλες πηγές κάνουν λόγο γιά διχοτόμηση των δύο κεραιών τού Σταυρού καί τη δημιουργία δύο Σταυρών, ό ένας τών όποιων τοποθετήθηκε στό Ναό τής Άναστάσεως τών Ιεροσολύμων καί ό άλλος μεταφέρθηκε στήν Κωνσταντινούπολη.Μιά άλλη εκδοχή θέλειτην άποκάλυψη τού Σταυρού άπό έναν Εβραίο μέ τ’ όνομα Ιούδας» (τόν μετέπειτα Άγιο Κυριάκό).

Ό Σωζομενός γράφει: «Μερικοί λένε ότι τά γεγονότα άποκαλύφθηκαν άρχικά άπό έναν Εβραίο που κατοίκησε στήν Ανατολή, καί που άντλησε τίς πληροφορίες τον άπό μερικά έγγραφα πού είχαν φτάσει σ’ αυτόν άπό πατρική κληρονομιά, άλλά φαίνεται πιό σύμφωνο μέ τήν άλήθεια νά ύποθέσω ότι ό Θεός άποκάλυψε τό γεγονός μέ τή βοήθεια των σημαδιών καί των όνείρων, γιατί δέν σκέπτομαι ότι οί άθρώπινες πληροφορίες είναι άπαραίτητες, όταν τό σκέπτεται ό Θεός καλύτερο νά καταστήσει φανερό τό ίδιο πράγμα. Αυτά τά πράγματα, όντως ήταν γνοχττά στό παρελθόν στους άγιους προφήτες καί προβλέφτηκαν άπό αύτοϋς, καί έπί μακρόν, όταν φάνηκε στό Θεό, ότι πρέπει νά φανερωθούν, έπιβεβαιώθηκε άπό τίς θαυμάσιες έργασίες. Ούτε αυτό έμφανίζεται τόσο θαυμάσιο, όταν άναφέρεται ότι άκόμα καί μεταξύ των παγανιστών όμολογήθηκε ότι ή Σίβυλλα είχε προβλέψει ότι έτσι πρέπει νά είναι, “τό περισσότερο εύλογημένο δέντρο, στό όποιο κρεμάστηκε ό Κύριός μας” (ή «τό ξύλον έν πιστοϊς, τό κέρας τό ποθσύμενον έσται»). Οί πιό φανατικοί άντίπαλοί μας δέν μπορούν ν’ άρνηθούν τήν άλήθεια αύτού τού γεγονότος, καί είναι ώς έκ τούτου έμφανές, ότι μιά προεκδήλωση φανερώθηκε άπό τό ξύλο τοϋ Σταυρού καί έλαβε τό σέβας τής λατρείας. Τ’ άνωτέρω γεγονότα παραδόθηκαν σέ μάς άπό άτομα μεγάλης άξιοπιστίας, στά όποια οί πληροφορίες έφτασαν διαδοχικά άπό πατέρα σέ γιό καί άλλοι έχουν καταχωρήσει έγγράφως τά ίδια γεγονότα πρός όφελος τοϋ μέλλοντος»211.

Καί ό Γρηγόριος Turons βεβαιώνει πώς ή ΆγίαΈλένη βρήκε τό ξύλο τού Σταυρού μέ τίς πληροφορίες τού’Ιούδα, πού βαπτί στηκε χριστιανός καί όνομάστηκε Κυριάκός278.

Ό χώρος, όπου βρέθηκε ό Σταυρός τού Κυρίου, σύμφωνα μέ την παράδοση, ευωδίαζε άπό τό καταπράσινο ευωδιαστό λουλούδι, πού άπό τότε όνομάστηκε «βασιλικός»!

Πρώτη Εισαγωγή  και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο :

ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ  ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ

Κ.Β.ΚΑΡΑΣΤΑΘΗΣ

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο

ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ