Μια έκφραση με αρνητική χροιά και συχνά χρησιμοποιούμενη
όταν χαριτολογούμε σε μια συνομιλία ή επισήμανση, ακόμα δόκιμη στην καθημερινή εκφορά του σύγχρονου λόγου…
Πόσοι και πόσες όμως, από εμάς γνωρίζουμε τη «μέγιστη» ερμηνευτική παρανόηση στη χρήση της εν λόγω έκφρασης;;;
Ο Εξάψαλμος, στην προαναφερθείσα έκφραση, υπονοεί μια έμμεση κουραστική, ακουστική και κατά άλλους λεκτική μακροσκελή «τιμωρία», ενώ, στην πραγματικότητα, πρόκειται για το μεγαλείο της ανάγνωσης, [πλέον], έξι (6) κορυφαίων ψαλμών του Δαυϊδ, οι οποίοι, ως ενιαίο σύνολο, δηλαδή ως εξάψαλμος, αναγιγνώσκονται στην ακολουθία του «Όρθου», αμέσως μετά τον ύμνο προς την Αγία Τριάδα (δοξολογία της Αγίας Τριάδας) με την οποία δοξολογία αρχίζει ο Όρθρος.
Δηλαδή, μετά τη δοξολογία προς την Αγία Τριάδα διαβάζεται καθαρά και με κατάνυξη ο εξάψαλμος, στο άκουσμα του οποίου μετέχουν οι πιστοί με απόλυτο σεβασμό και δέος, στέκοντας όρθιοι και με τη μέγιστη πνευματική συγκέντρωση!!!
Για να γίνει απόλυτα κατανοητή η παρούσα ανάλυση θα πρέπει αρχικά και με συντομία να αναφερθούμε στη σημασία του Όρθρου, την οποία, δυστυχώς, πολλοί και πολλές από εμάς αγνοούμε.
Όρθρος ονομάζεται η ακολουθία η οποία τελείται πριν από τη Θεία Λειτουργία. Είναι η δοξολογία προς τον Ιησού Χριστό, ο οποίος είναι το Φως του κόσμου και ο Ήλιος της Δικαιοσύνης, ενώ, παράλληλα, είναι και μια θερμή, ειλικρινή παράκληση προς τον Κύριο του Σύμπαντος, απευθυνόμενη προς ΑΥΤΌΝ, με την ανατολή του ηλίου και την αρχή μιας καινούργιας ημέρας… Συγχρόνως, είναι η καλύτερη ψυχική προετοιμασία για τη Θεία Λειτουργία (το Μυστήριο των Μυστηρίων) που θα επακολουθήσει και που συνιστά τη σπουδαιότερη από όλες τις ιερές ακολουθίες της Ορθόδοξης πίστεως.
Ποιος, όμως, ο λόγος αυτής της αρνητικής χρήσης και ερμηνείας της φράσης «θα σου ψάλω τον εξάψαλμο!», η οποία, μάλιστα, φράση, όταν λέγεται δημιουργεί ορισμένες φορές και ευφημία στους παρευρισκόμενους ακροατές;;; Η απάντηση είναι πολύ απλή.
Παλαιότερα ο εξάψαλμος ψαλλόταν, ενώ τώρα πλέον αναγιγνώσκεται!!! Κατά το παρελθόν, αναπόφευκτα, ο χρόνος μέχρι την περάτωση και του τελευταίου ψαλμού ήταν μεγάλος, ενώ, πλέον, ο αντίστοιχος χρόνος σήμερα είναι μικρότερος με μέτρια από άποψη λεπτών της ώρας χρονική διάρκεια…
Επομένως, κατά τη λαϊκή «ερμηνεία» της φράσεως, αφού ο εξάψαλμος ψαλλόταν και μάλιστα απαραίτητα έπρεπε οι πιστοί να μην κάθονται, να μην κινούνται και να μην θορυβούν, ήταν αναπόφευκτα εξαντλητική η αναμονή και αντίστοιχα η απόλυτη πνευματική συγκέντρωση των πιστών…, η οποία αναμονή, πολλές φορές, υπερέβαινε τα όρια των φυσικών αντοχών τους!
Βέβαια, ακόμα και σήμερα, στον εξάψαλμο, όταν αναγιγνώσκεται, οι πιστοί δεν κάθονται στη διάρκειά του και επιπλέον δεν επιτρέπεται να κάνουν το σταυρό τους ή και μετάνοιες, γι’ αυτό ακριβώς και στο Εκκλησιαστικό τυπικό ορίζεται ότι δεν πρέπει να μετακινούνται και να θορυβούν γενικότερα οι πιστοί, αλλά με απόλυτη συγκέντρωση, δέος και πίστη να παρακολουθούν όρθιοι μέχρι να τελειώσει η ανάγνωσή του… Στην αρχή βέβαια και στο τέλος του Εξάψαλμου επιτρέπεται οι πιστοί να κάνουν το σταυρό τους!
Γιατί όμως; Γιατί πρέπει, όχι απλά με ιδιαίτερο σεβασμό, αλλά με κατανυκτική αφοσίωση να παρακολουθείται ο Εξάψαλμος;;; Η απάντηση είναι η ακόλουθη: Ο εξάψαλμος συμβολίζει, αναφέρεται και παραπέμπει στην Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου…. Ο χρόνος, ο οποίος μεσολαβεί με την ανάγνωση των έξι (6) ψαλμών, συμβολίζει το χρόνο της Δευτέρας Παρουσίας του Κυρίου, όπου θα έρθει ως Κριτής και μόνο και εμείς, με δέος και τρόμο, θα αναμένουμε – ο καθένας ατομικά – την τελική του κρίση.
Είναι η πορεία των πιστών από το απόλυτο πνευματικό σκοτάδι προς την μοναδική σωτηρία, προς το Θείο φως της Αλήθειας. Η συγκεκριμένη πορεία αποπνέει μια χαρούμενη λυτρωτική ατμόσφαιρα. Αυτό, άλλωστε, γινόταν άμεσα αντιληπτό την εποχή όπου ψαλλόταν και δεν απαγγελλόταν ο εξάψαλμος, όπως, αντίθετα, γίνεται σήμερα, όπου το τέλος της ψαλμωδίας του συνέπιπτε με την ανατολή του ηλίου, με το ξημέρωμα μιας νέας ημέρας!!!
Οι πιστοί στην ομορφιά της ανατολής αντικρίζουν το σωτήριο φως μετά την πορεία μέσα στο σκοτάδι και οι ψυχές τους ευφραίνονται στην ένδοξη άφιξη του Κυρίου…
Οι ψαλμοί 3ος, ο 37ος, ο 62ος, ο 87ος, 102ος και 142ος συνθέτουν το περιεχόμενο του εξάψαλμου. Ως σύνολο αναγνωρίζεται ως ένας υπέροχος ύμνος, μια θερμή ικεσία και δέηση προς τον Κύριο και ταυτόχρονα ως μια μεγάλη συγκλονιστική προφητεία. Πρόκειται για σαφώς αριστουργηματικούς και πρωτίστως θεόπνευστους ψαλμούς, η επιλογή των οποίων αυτονόητα δεν υπήρξε τυχαία!
Γι’ αυτό άλλωστε, παράλληλα και ταυτόχρονα με τους πιστούς, ο αναγνώστης των ψαλμών πρέπει, με ιδιαίτερη και ο ίδιος ευλάβεια και «φόβο Θεού», να προβαίνει στην ανάγνωσή τους. Κάθε στίχος εμπερικλείει και ένα πνευματικό μεγαλείο που αγγίζει την ανθρώπινη ψυχή και οι αναφορές σε διαχρονικές αλήθειες της ανθρώπινης ύπαρξης είναι συγκλονιστικές μέσα από μια άμεση νοηματική εκφραστικότητα, η οποία «δεν αφήνει περιθώρια» για λανθασμένη ή ελλιπή κατανόηση!!!
Μάλιστα, πρέπει να επισημανθεί ότι, μετά την ανάγνωση των τριών (3) πρώτων ψαλμών, παρόλο που ακούγεται το «Δόξα Πατρί και Υιώ και Αγίω Πνεύματι», το «νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων» και τρεις φορές το «Αλληλούϊια», το εκκλησιαστικό τυπικό είναι αυστηρό, όπως προαναφέρθηκε και οι πιστοί δεν πρέπει να κάνουν το σταυρό τους… Μετά τον εξάψαλμο ακολουθεί η μεγάλη συναπτή, (…αρχίζοντας με το: Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν»), δηλαδή μια σειρά από αιτήσεις και στη συνέχεια διάφοροι ύμνοι και τροπάρια.
Οι συγκεκριμένοι ψαλμοί, οι οποίοι εντάσσονται στο ψαλτήριο, δηλαδή στο βιβλίο των 150 ψαλμών, η πλειονότητα των οποίων αποδίδεται στον Προφήτη και Βασιλιά Δαυϊδ (βλ. αρθρογραφία Patris News – 1η ανάρτηση: 05-01-2014, τίτλος: Ζει…ο Βασιλιάς Δaυίδ;;; – still on web, – 2η ανάρτηση: 19-03-2017, τίτλος: Η μεγαλειώδης πορεία και το άσβηστο φως των 150 ψαλμών: Ζει ο … βασιλιάς Δαυίδ; – still on web) δημιουργούν, όντως, μια διαφορετική κατανυκτική ατμόσφαιρα, όπου αναδύεται το Θείο δέος, η σταθερή ελπίδα στην πρόνοια του Θεού, η ακλόνητη πίστη, η χαρά και η λυτρωτική ευφορία της ψυχής, ακόμα και όταν αναγιγνώσκονται στα πλαίσια μιας απλής μελέτης από έναν ουδέτερο «παρατηρητή»… Και αυτή, ακριβώς, η τελευταία επισήμανση της φαινομενικά «μη αναμενόμενης» πνευματικής γαλήνης και ψυχικής ενατένισης της Θείας Παρουσίας αποτελεί μια συγκλονιστική βιωματική εμπειρία για τους περισσότερους μελετητές…
Ο εξάψαλμος περιλαμβάνει τον 3ο ψαλμό, ο οποίος είναι μικρός σε έκταση και παραπέμπει στην σταθερή και ακλόνητη ελπίδα της ψυχής προς τον Θεό, τον 37ο ψαλμό, όπου η ψυχή θρηνεί για το βάρος των αμαρτιών της, τον 62ο ψαλμό, μικρό σχετικά σε έκταση, που συνιστά μια πρωϊνή προσευχή παρηγορίας και ενθάρρυνσης, τον 87ο ψαλμό που αποτελεί μια θερμή δέηση της ψυχής που είναι καταβεβλημένη από τις συμφορές του ανθρώπινου βίου και που μέρα και νύχτα προσεύχεται στον Κύριο, τον 102ο ψαλμό που αποτελεί μια προσευχή ευγνωμοσύνης για όλες τις ευεργεσίες του Ελεήμονος Θεού και τον 142ο ψαλμό που συνιστά μια θερμή παράκληση για Θεία βοήθεια… μια ανθρώπινη προσευχή για λύτρωση από εχθρικές ενέργειες και απόδοση δικαιοσύνης, μέσω της διδασκαλίας και της πράξεως του θελήματος του Κυρίου…
Η λαϊκή σοφία είθισται να γίνεται αποδεκτό ότι ουδέποτε λανθάνει… Ίσως, όμως, θα έπρεπε να αναλογιστούμε το αντίθετο στη συγκεκριμένη περίπτωση… Συνεπώς, «Δεν θα σου ψάλω τον Εξάψαλμο…», μάλλον, «Θα στον διαβάσω…»… «Θα στον απαγγείλω», όχι για να σε τιμωρήσω ή για να σε επιπλήξω, αλλά για ν’ αναγεννηθούν οι ελπίδες σου, ν’ αγαλλιάσει το πνεύμα σου και να ευφρανθεί η ψυχή σου…
ΝΑΤΑΣΑ ΚΟΝΤΟΛΕΤΑ*
(ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ – ΠΟΙΗΤΡΙΑ – ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ)
*Κάτοχος τίτλων μεταπτυχιακής ειδίκευσης στην Οργάνωση, Ηγεσία και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, στην Εκπαίδευση Ενηλίκων, στην Δια Βίου και Εξ ‘ αποστάσεως εκπαίδευση, στην εξειδικευμένη Μετάφραση και αγγλική νομική ορολογία, στη Διοίκηση Προσωπικού, στη Ναυτιλιακή Διοίκηση και Ασφάλεια, στην Κανονιστική Συμμόρφωση Οικονομικών Δραστηριοτήτων, στο Εργατικό Δίκαιο, στην Εγκληματολογική Ψυχολογία και στην Ορθόδοξη Θεολογία και Ζωή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου