Οδοιπορικό ενός μοναχού στον πόλεμο του '40
Αρχιμανδρίτου ΘΕΟΚΤΙΣΤΟΥ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγουμένου Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου Γορτυνίας
Το “Ημερολόγιον”
Όπως και παραπάνω αναφέραμε, στον πόλεμο του 1940 – 41 ο π. Θεόκτιστος Αλεξόπουλος επιστρατεύτηκε. Αξίζει να σημειωθεί πως συνολικά εννέα μοναχοί από την Αδελφότητα της Ζωοδόχου Πηγής της Λογγοβάρδας υπηρέτησαν τότε στο Μέτωπο, οι δύο ως κληρωτοί και οι εφτά ως έφεδροι επιστρατευμένοι, από τους οποίους μάλιστα ένας σκοτώθηκε. Όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης από τη μελέτη του “Ημερολογίου”, ο π, Θεόκτιστος επεστρατεύθη στις 19 Δεκεμβρίου
1940 και, μετά από ολιγοήμερη παραμονή στην Αθήνα, εστάλη στις 11 Ιανουαρίου 1941 στο Μέτωπο, και μάλιστα στην πρώτη γραμμή, και υπηρέτησε ως το τέλος των επιχειρήσεων, δηλαδή ως τη συντεταγμένη υποχώρηση (12 Απριλίου 1941) και τη διάλυση (24 Απριλίου 1941) του στρατού. Και αυτό, μολονότι η υγεία του ήταν κλονισμένη και υπέφερε, όπως ο ίδιος γράφει, από “θολώσεις (του πνεύμονα), πτώσιν στομάχου, χολοκυστίτιδα και άλατα”. Όμως, αν και σαφώς αδικημένος, δεν δέχτηκε την πρόταση των ιδίων των γιατρών για αναθεώρηση της πρωτοβάθμιας απόφασης του Νοσοκομείου για στράτευσή του, που θα είχε ευνοϊκό αποτέλεσμα, και πορεύθηκε στο Μέτωπο, με όσες φοβερές συνέπειες αυτό συνεπαγόταν. Στην απόφασή του αυτή ωθήθηκε, πέρα από τη γνωστή αγάπη του για την Πατρίδα και το Γένος, τόσο από το παράδειγμα των τραυματιών, που νοσηλεύονταν στα στρατιωτικά νοσοκομεία της Αθήνας, όσο και το γεγονός ότι είχε αποθέσει τη φροντίδα για το μέλλον του στον Θεό. Επανειλημμένα, σε πολύ δύσκολες ώρες, γράφει στο “Ημερολόγιόν” του πως προσεύχεται στον Θεό “να οικονομούσε να εγίνετο ό,τι είναι προς το συμφέρον” του. Και είναι πραγματικά αξιοθαύμαστο πώς ο ασθενικός αυτός άνθρωπος επέζησε τότε και συνεχίζει να βρίσκεται σε θαλλερό γήρας!...
Στο Μέτωπο ο π. Θεόκτιστος Αλεξόπουλος υπηρέτησε, χωρίς, κατά κανόνα, να είναι γνωστή η μοναχική του ιδιότητα, με τον βαθμό του δεκανέα σε λόχο όλμων του 68ου Συντάγματος, με συνέπεια, θάρρος και υπομονή, εκτιμώμενος και αγαπώμενος και από τους αξιωματικούς του και από τους συμπολεμιστές του.
Φιλομαθής, φιλίστορας, οξυδερκής, αξιοθαύμαστα παρατηρητικός από τη φύση του, ο π. Θεόκτιστος, πέρα από την επιτέλεση των στρατιωτικών και όσο ήταν δυνατόν κάτω από τις κρατούσες συνθήκες και των μοναχικών του καθηκόντων, “ξεκλέβει” κάποιο χρόνο και για την κατάρτιση του “Ημερολογίου” του, την καταγραφή δηλαδή των όσων συμβάντων έπεφταν στην αντίληψή του κατά την επώδυνη αυτή θητεία. Το κείμενό του, γραμμένο, σε γλώσσα σχεδόν λογία, σχεδόν εκκλησιαστική, με όλες τις φυσικές και δικαιολογημένες αποκλίσεις ενός αυτοδίδακτου ουσιαστικά ανθρώπου και με ελάχιστους γορτυνιακούς ιδιωματισμούς, είναι απλό και λιτό, αυθόρμητο, χωρίς καμιά λογοτεχνική επιτήδευση, και χαρακτηρίζεται και για τον ρεαλισμό του. Κατά κανόνα τα στοιχεία, που παραθέτει, είναι ακριβή, με επιφύλαξη μονάχα ως προς κάποιες “ειδήσεις” αδέσποτης πηγής (διαδόσεις των στρατιωτών), ως προς ελάχιστα τοπωνύμια, που να καταγράφει όπως τα άκουσε (παραφθαρμένα κ.λ.π) και ως προς τον ακριβή χρονικό υπολογισμό κάποιων αποστάσεων, αφού σ' αυτό στηρίχθηκε και σε ό,τι οι ντόπιοι τον πληροφορούσαν. Πολλές σελίδες έχουν γραφεί κάτω από τους κρότους των πολυβόλων, τις οβίδες των όλμων και τις βόμβες των αεροπλάνων, δηλαδή σ' ένα τραγικό σκηνικό, και εκφράζουν τα πηγαία συναισθήματα ενός ανθρώπου, που κλήθηκε να εγκαταλείψει την “ησυχία” του μοναστηριού του και ν' ασχοληθεί με εντελώς αλλότρια και αντίθετα έργα, με πολεμικά, και το έπραξε για χάρη της ελευθερίας της Πατρίδας, γιατί χωρίς αυτή είναι πολύ δύσκολο σήμερα να ευοδωθούν και οι προσπάθειες για πνευματική περισυλλογή και καλλιέργεια.
Οι καθημερινές σημειώσεις είναι άλλοτε μακροσκελείς και άλλοτε σύντομες, ανάλογα με τα
γεγονότα που εκτυλίσσονταν, με τον χρόνο που διέθετε ο συντάκτης τους και το ενδιαφέρον που έτρεφε γι' αυτά. Έτσι, άλλοτε περιγράφει τα συμβάντα ξηρά, άλλοτε λεπτομερειακά και όχι σπάνια κάνει και το σχετικό χιούμορ. Ακούει τα λόγια των συμπολεμιστών του, μαντεύει τις σκέψεις τους, νιώθει τους εθνικούς παλμούς που τους δονούν, όπως άλλωστε δονούν και τον ίδιο. Οι πληροφορίες του, έστω και ελάχιστες, για την πολιτιστική κατάσταση των Αλβανών, είναι και αυτές ενδιαφέρουσες, ενώ οι κρίσεις του για συγκεκριμένα πρόσωπα – πολίτες και στρατιωτικούς – είναι κατά κανόνα ευνοϊκές και επιεικείς. Όπου αναγκάζεται να εκφράσει δυσμενείς κρίσεις, είναι γιατί έτσι το αισθάνεται ο ίδιος ή και άλλοι συνάδελφοί του και, όντας ειλικρινής, καταγράφει ωμή την πραγματικότητα, πλην όμως, για να μην υποπέσει και στο αμάρτημα της κατάκρισης, βάζει και τις λέξεις “κατά κάποιον τρόπον”, “πως να το πω” κ.λ.π. Σε μερικές περιπτώσεις, που δεν θέλει ή δεν είναι δυνατόν να εκφραστεί κατάλληλα, τοποθετεί μια σειρά από τελείες (......), “πολλές τελείες”, όπως προφορικά εξηγεί ο ίδιος. Αλλά ειλικρινής και αυστηρός είναι ο μοναχός – δεκανέας και προς τον εαυτό του, ασκώντας σε μερικά σημεία έντονη αυτοκριτική και αυτομεμψία, όπως άλλωστε επιβάλλει και η μοναχική του ιδιότητα. Γενικά όμως είναι υπομονετικός και αόργητος, μια και για χρόνια είχε ασκηθεί στην άγια υπακοή του μοναστηριού.
Στα γραφόμενα του π. Θεόκτιστου ιδιαίτερα ανάγλυφα διαφαίνονται και οι φοβεροί κίνδυνοι των στρατιωτών μας και οι απερίγραπτες ταλαιπωρίες τους τόσο κατά τη μετάβαση στο Μέτωπο και την παραμονή στην πρώτη γραμμή του πυρός, όσο και κατά την υπερήφανη υποχώρηση του στρατού και στη συνέχεια διάλυσή του. Πώς να μην θαυμάσει κανείς τους στρατιώτες μας, που, αν και μερικές φορές στερούνταν και αυτού του επιουσίου, αγωνίζονταν κατά τον φοβερό εκείνο χειμώνα με καρτερία και με ακλόνητη πίστη στον Θεό εναντίον αντιπάλων με επάρκεια τροφών και με ασύγκριτα ανώτερα μέσα; Έλεγε χαρακτηριστικά ένας στρατιώτης πως προτιμούσε, αντί για τα μετόπισθεν, να ήταν στην πρώτη γραμμή του πυρός για να “γλυτώση από το κρύο (...) εκεί έχουν πάντοτε φωτιά”, ενώ άλλους, ακόμα και μετά την εισβολή των Γερμανών και την προέλασή τους στον ελληνικό χώρο, δεν τους απέλειπε το θάρρος και η αυταπάρνηση και έλεγαν: “Αν μας δώσουν να φάγωμεν ως τρώγουν οι Άγγλοι, πολεμούμεν ευχαρίστως”. Πρόκειται πραγματικά για μια νέα Ιλιάδα στη γραμμή του Μετώπου και μια νέα Οδύσσεια στην επιστροφή, και οπωσδήποτε αποτελεί, στις δύσκολες ημέρες, που και σήμερα ζούμε, πηγή εθνικού φρονηματισμού για όλους.
Ως προς το ιστορικό της κατάρτισης και έκδοσης του “Ημερολογίου” κρίνεται αναγκαίο να σημειωθούν τα ακόλουθα:
Ο π. Θεόκτιστος έγραφε, τουλάχιστον τον καιρό που ήταν στο Μέτωπο, συνήθως κάθε βράδυ, γι' αυτό και χρησιμοποιεί χρόνους παρελθοντικούς (“ήμεθα”, “ήμαστε”, “διανύσαμεν” κ.λ.π.). Στις ημέρες της υποχώρησης, που ήταν σε διαρκή κίνηση, από το χωριό Χρυσή Καστοριάς ως τη Χρυσοβίτσα Ιωαννίνων, για μια εβδομάδα περίπου, δεν του έμενε, όπως ο ίδιος γράφει, καιρός για καθημερινές αναγραφές, γι' αυτό και το κενό αυτό το συμπλήρωσε κατόπιν. Συνολικά είχε κρατήσει δύο – τρία σημειωματάρια, τα οποία, όταν γύρισε στο μοναστήρι της Πάρου, θα αντέγραψε σε κόλλες αναφοράς και κατόπιν τις συνέρραψε σε τετράδιο, διαστάσεων 0,15 x 0, 10, και στη συνέχεια το άφησε στα πράγματά του. Στην κατάσταση αυτή το “Ημερολόγιον” έμεινε για πάνω από πενήντα χρόνια, ώσπου, όντας πλέον Γέροντας της Μονής του Τιμίου Προδρόμου Γορτυνίας, με αφορμή ραδιοφωνικές εκπομπές του Οκτωβρίου 1993, το ανέσυρε από εκεί, που το είχε εγκαταλειμμένο και μισοσαπισμένο, το έβγαλε στον ήλιο να ξεμουχλιάσει και να “ξεβρωμίσει” και το αντέγραψε, με διάφορες όμως βελτιώσεις και προσθήκες, που η ισχυρότατη μνήμη του είχε διαφυλάξει και συνεχίζει να διατηρεί. Προσθήκες έκανε ο π. Θεόκτιστος και σε μια προσωπική του ανάγνωση της τελικής μορφής του “Ημερολογίου” σε κασέτες. Ακόμα, για λόγους πρακτικούς, επειδή η δημοσίευση ολόκληρου του κειμένου δεν ήταν εφικτή στον τύπο, έκανε ο ίδιος και μια σύντομη περίληψή του, που δημοσιεύεται σε συνέχειες ήδη από το φ. 102/Νοέμβριος 1994 στην έγκριτη και ευρείας κυκλοφορίας εφημερίδα “Γορτυνία” του Κώστα Καλύβα, με τον τίτλο “Μοναχικές εμπειρίες από τον πόλεμο του 1940 του Καθηγουμένου της Μονής Προδρόμου Γορτυνίας Αρχιμανδρίτου π. Θεοκτίστου Αλεξοπούλου” και με επιμέλεια του Θεολόγου Καθηγητή Θεοδώρου Αθ. Μαραγκού.
Η έκδοση αυτή στηρίζεται στο τελευταίο και λεπτομερειακό χειρόγραφο του Γέροντα π. Θεοκτίστου, που αριθμεί 270 σελίδες, σε συνδυασμό όμως και με το συντομότερο χειρόγραφο και τις κασέτες ανάγνωσης, που σε μερικά σημεία αλληλοσυμπληρώνονται, χωρίς καμιά γλωσσική ή άλλη παρέμβαση των επιμελητών έκδοσης, παρεκτός στη στίξη, στην ορθογραφία, σε μετρημένες στα δάκτυλα του ενός χεριού διασαφήσεις των ελάχιστων ασαφειών και στην τοποθέτηση τίτλων. Και όλα αυτά μετά από συνεννόηση με τον συντάκτη του “Ημερολογίου”.
Ο ίδιος ο π. Θεόκτιστος το 1996 υπομνημάτισε το “Ημερολόγιόν” του με μερικά πρόσθετα στοιχεία (συνολικά 4 σελίδων), για κάποια πρόσωπα, που αναφέρονται σ' αυτό. Το παραθέτουμε και αυτά στο τέλος, με προσθήκες και κάποιων δικών μας, για διευκόλυνση του αναγνώστη, επεξηγήσεων, με την ένδειξη πάντα “Σ. Ε” (Σημείωση Επιμελητών).
Η έκδοση σε αυτοτελές βιβλίο έρχεται να ικανοποιήσει την απαίτηση πολλών αναγνωστών της εφημερίδας “Γορτυνία”, που ήθελαν να έχον συγκεντρωμένες σε ενιαίο κείμενο τις “Πολεμικές εμπειρίες” αυτές και ταυτόχρονα να αποδώσει για μια ακόμα φορά και τον οφειλόμενο φόρο τιμής και ευγνωμοσύνης προς τους συντελεστές του Έπους αυτού του Νεότατου Ελληνισμού. Παράλληλα όμως αποτελεί και ευγνώμονα προσφορά μερικών πνευματικών τέκνων του Γέροντα π. Θεόκτιστου Αλεξόπουλου, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης υπερεβδομηκονταετούς μοναχικής ζωής και δημιουργικής ηγουμενείας πεντήκοντα και ενός ετών στην Ιερά Μονή του Τιμίου Προδρόμου, με τη διάπυρη υιική ευχή:
Ζήθι και υγίαινε επί μήκιστον, σεπτέ Γέρον!
Σοφοκλής Γ. Δημητρακόπουλος
Αθήνα, 8 Φεβρουαρίου 1999
Πρώτη εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο απο το Βιβλίο:
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ
Οδοιπορικό ενός μοναχού στον πόλεμο του '40 (28.10.1940 – 11.6.1941)
Αρχιμανδρίτου ΘΕΟΚΤΙΣΤΟΥ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ
Καθηγουμένου Ι. Μ. Τιμίου Προδρόμου Γορτυνίας
Η ηλεκτρονική επεξεργασία, επιμέλεια κειμένων και εικόνων έγινε απο τόν Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου