Ο Άγιος Θεόδωρος και το Στουδίτικο Κοινόβιο

Κεφάλαιο πρώτο
Ο Άγιος Θεόδωρος και το Στουδίτικο Κοινόβιο

Πηγές γιά τόν βίο τοῦ ἁγίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου ἔχουμε ἀπό τρεῖς διασωθέντες βίους του13, οἱ ὁποῖοι συντάχθηκαν ὑπό ἑνός μοναχοῦ Μιχαήλ ἤ Θεοδώρου Δαφνοπάτου, ἀπό ἕνα δεύτερο ἄγνωστο συγγραφέα-συντάκτη μέ βάση κοινή πηγή τῶν μέσων του Θ’αἰῶνος, μέσα ἀπό τίς μαρτυρίες τοῦ ἰδίου τοῦ ἁγίου Θεοδώρου κυρίως ὅμως ἀπό τίς ἐπιστολές του. Τρίτη κυριότερη καί βασικότερη πηγή εἶναι ὁ Βίος Μιχαήλ Μοναχοῦ του Στουδίτου14. Λόγω τῆς «χρονικῆς ἐγγύτητας» καί τῆς «ζωντανῆς περιγραφῆς» του και ἐπειδή ἔζησε ἀπό κοντά τά γεγονότα ἤ γνώρισε αὐτόπτες μάρτυρες, δέν μπορεῖ παρά νά εἶναι αὐτή ἡ περιγραφή καί ἡ πιό πειστική.

Βρίσκουμε ἐπίσης κι ἄλλες πολλαπλές μαρτυρίες γιά τόν βίο τοῦ Ἁγίου, κυρίως αὐτοβιογραφικές, στά διάφορα συγγράμματά του, ἀλλά ἰδιαίτερα στίς Κατηχήσεις καί τίς Ἐπιστολές του. Κάτι τό ὁποῖο ἀποδείχθηκε σημαντική πηγή γιά ἐπισήμανση καί ἐπαλήθευση γεγονότων καί προσώπων πού ἀναφέρονται στίς Ἐπιστολές εἶναι ἡ Χρονογραφία τοῦ Θεοφάνους15.

Ὁ ἅγιος Θεόδωρος γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 759, ἀπό τόν Φωτεινό καί τήν Θεοκτίστη. Οἱ γονεῖς του ἀνῆκαν σέ οἰκογένεια εὐγενῶν. Ἀργότερα θά ἀσπαστοῦν καί οἱ δύο τόν μοναχικό βίο.

Ἀπό τήν εὐσέβεια τῶν γονέων του ἀλλά κυρίως ἀπό τήν πνευματική καθοδήγηση τοῦ θείου του, ἀδελφοῦ της μητέρας του, Πλάτωνα, γίνεται μοναχός στά 22 του χρόνια ἐπί Εἰρήνης τῆς αὐτοκράτειρας16.

Ὁ ἅγιος Θεόδωρος αὐξήθηκε, ὡρίμασε καί προετοιμάστηκε πνευματικά ἀπό τόν ἅγιο Πλάτωνα, τόν ὁποῖο πολύ συχνά ὀνομάζει πατέρα του καί πατέρα τῶν μοναχῶν του. Στά χρόνια τῶν πολλαπλῶν διωγμῶν του καί τῆς πνευματικῆς ὁμολογίας του, γιά τό ἦθος τῶν χριστιανῶν καί τήν ὀρθοδοξία τοῦ δόγματος, θά ἔχει τά ἐφόδια ἀπό τόν πνευματικό του πατέρα Πλάτωνα, κι ἔτσι θά μείνει ἀκλόνητος καί «ἀκαταγώνιστος ἀριστεύς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως»17.

Ὅλη ἡ οἰκογένεια, μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, ἀφιερώθηκε στό Θεό ἀσπαζόμενη τόν μοναχικό βίο καί ἡ καλή αἰτία ἦταν πάλι ὁ ἅγιος Πλάτων. Οἱ γονεῖς Φωτεινός καί Θεοκτίστη, μαζί μέ τά παιδιά τούς Θεόδωρο, Ἰωσήφ, Εὐθύμιο καί ἀκόμια μία κόρη τους, ἀκολούθησαν τόν Πλάτωνα ὁ ὁποῖος ἦταν ἤδη ἡγούμενος τῆς Μονῆς τῶν Συμβόλων τῆς Βιθυνίας18. Μετά ἀπό αὐτή τήν ἐξέλιξη ὁ ἅγιος Πλάτωνας μεταφέρθηκε καί ἵδρυσε σέ παλιό κτῆμα τοῦ Φωτεινοῦ τό νέο μοναστήρι τοῦ Σακκουδίωνα19.

Ἡ συνοδία αὐξάνει μέ ταχύ ρυθμό καί σύντομα ἀριθμεῖ περίπου ἑκατό μοναχούς. Ὁ καιρός περνᾶ κι ὁ ἅγιος Πλάτων, ὡς πατέρας πού ἔγνοια του εἶναι ἡ συνεχής πνευματική προκοπή τῆς ἀδελφότητας, διαβλέπει στό πρόσωπο τοῦ Θεοδώρου τόν μελλοντικό διάδοχο καί πνευματικό συνεχιστή τοῦ ἔργου του καί ἔργου τοῦ Θεοῦ στήν ἱερά Μονή του. Τόν ἀποστέλλει τό 787 στόν πατριάρχη Τάρασιο, ὁ ὁποῖος τόν χειροτονεῖ ἱερέα.

Ὁ μοναχός καί ἱερέας πλέον Θεόδωρος ἀσκεῖται καί ὑποτάσσεται μέ πλήρη ἀφοσίωση καί ἀφιέρωση γιά 13 χρόνια καί ἔπειτα, στό τριακοστό πέμπτο ἔτος τῆς ἡλικίας του, γίνεται ἡγούμενος τῆς Μονῆς Σακκουδίωνα, μετά ἀπό προτροπή τοῦ πνευματικοῦ πατρός του Πλάτωνα καί τήν ψῆφο τῶν συμμοναστῶν του20.

Ὁ ἅγιος Θεόδωρος προσπαθεῖ νά ὀργανώσει τήν Μονή σύμφωνα μέ τά ἀσκητικά πρότυπα τοῦ Μ. Βασιλείου, ἐπιτυγχάνοντας γρήγορα τήν ἐφαρμογή μίας ἀξιοθαύμαστης αὐστηρότητας στήν καθημερινή μοναχική ζωή καί τήν ἀπελευθέρωση τῶν δούλων.

Ἔρχεται ὅμως πολύ σύντομα ἡ ἔναρξη τῶν κόπων καί τῶν θλίψεων τῆς πολυτάραχης ζωῆς τοῦ ἁγίου, μέσα ἀπό τούς διωγμούς.

Ἀφετηρία καί ἔναυσμα, γιά τήν ἰσόβια σχεδόν καταιγίδα διωγμῶν τοῦ ἁγίου, ἦταν ἡ μοιχεία τοῦ αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου τοῦ ΣΤ’ , ὁ ὁποῖος ἐγκατέλειψε τήν νόμιμη σύζυγό του Μαρία τήν Ἀρμενία καί νυμφεύθηκε παράνομα τήν αὐλική Κουβικουλαρία καί ἐξαδέλφη τοῦ ἁγίου Θεοδώρου, Θεοδότη21.

Δύο πολύ βασικοί λόγοι, πού ἀφοροῦσαν τό ὑγιές πνευματικό χριστιανικό ἦθος καί τήν ἐκκλησιαστική ζωή καί λατρεία, δέν ἄφησαν τόν ζηλωτή τῶν πατρικῶν παραδόσεων ἅγιο Θεόδωρο νά ἀδρανήσει. Ἡ μοιχεία ὡς κοινό σκάνδαλο καί ἡ τέλεση τῶν παράνομων γάμων ἀπό τόν πρεσβύτερο καί ἡγούμενο τῆς μονῆς τῶν Καθαρῶν Ἰωσήφ22.

Ὁ αὐτοκράτορας καί ἡ Θεοδότη προσπαθοῦν νά πάρουν μέ τό μέρος τους τούς ἁγίους Πλάτωνα καί Θεόδωρο, οἱ ὁποῖοι ἀπέχουν τολμηρά καί «προκλητικά», γιά τήν κοσμική ἐξουσία, τῆς κοινωνίας τοῦ βασιλέως καί τοῦ πατριάρχου23.

Ὁ αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος ἐπισκέφτηκε τήν Προύσα ζητώντας συνάντηση μέ τούς ἁγίους, οἱ ὁποῖοι ὅμως ἀρνήθηκαν νά τόν συναντήσουν. Αὐτό πυροδότησε στόν αὐτοκράτορα ἀκόμα μία ἔκρηξη θυμοῦ καί πωρώσεως, μέ ἀποτέλεσμα νά διατάξει τήν πρώτη στή σειρά ἐξορία τους. Ὁ ἅγιος Πλάτωνας ἐξορίζεται στήν Κωνσταντινούπολη καί ὁ ἅγιος Θεόδωρος στήν Θεσσαλονίκη24.

Μετά τήν ἀνατροπή τοῦ Κωνσταντίνου καί τήν ἐπικράτηση τῆς Εἰρήνης στίς 15 Αὐγούστου 797, οἱ ἅγιοι ἐπιστρέφουν στή Μονή τους, ἀποκαθιστοῦν τήν κοινωνία μέ τόν πατριάρχη Ταράσιο καί καθαιρεῖται ὁ πρεσβύτερος Ἰωσήφ, «ὁ μοιχοζεύκτης», ὅπως ἀρχικά χαρακτηρίστηκε ἀπό τόν ἅγιο Θεοδωρο.

Οἱ ἅγιοι ἀναγκάστηκαν νά ἐγκαταλείψουν τήν Μονή Σακκουδίωνα λόγω τῶν συχνῶν ἐπιδρομῶν τῶν Ἀράβων καί ἄλλων ἐξωτερικῶν φυλῶν, οἱ ὁποῖες ἦταν ἐμπόδιο στήν ἀνασυγκρότηση τῆς Μονῆς τους. Ἔτσι ἐγκαταστάθηκαν στήν ἔρημη Μονή τοῦ Στουδίου, τήν ὁποία μέ χαρά τούς παραχώρησε ἡ αὐτοκράτειρα Εἰρήνη.

Ἀφοσιώνεται ὁλόκληρος γιά τήν ὀργάνωση τῆς νέας Μονῆς του ἀρχίζοντας ἀπό τό σημαντικότερο στοιχεῖο καί σημεῖο ἀναφορᾶς, δηλαδή τόν Ναό. Ὁ Ναός ἀφιερώθηκε στόν Τίμιο Πρόδρομο και, μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί τοῦ προστάτου ἁγίου της Μονῆς, ἡ μοναχική ἀδελφότητα αὐξήθηκε τόσο πολύ, οὕτως ὥστε ὁ ἀριθμός τῶν μοναχῶν νά φθάνει τούς χίλιους25.

Ἡ δυσκολία διοίκησης τόσον μεγάλου πλήθους μοναχῶν ἀνάγκασε τόν ἅγιο Θεόδωρο νά ὁρίσει ὑπεύθυνο σέ κάθε τομέα. Ἔτσι γιά τίς πνευματικές ὑποθέσεις ὁρίζει τόν Καλόγηρο, γιά τά οἰκονομικά καί τίς ἐξωτερικές ἀνάγκες ὁρίζει τόν οἰκονόμο, καθώς ἐπίσης καί ἐπικουρικά καί βοηθητικά διακονήματα γιά τήν διοίκηση τῆς Μονῆς, ὅπως «ἐπιστημονάρχας, παιδευτάς καί ἐπιτηρητάς»26.

Δέν θά μποροῦσε καί ὁ ἴδιος νά μήν ἔχει τό δικό του διακόνημα, ἄν καί ἡ ἡγουμενεία καί ἡ φροντίδα μίας τεράστιας ἀπαιτητικῆς ἀδελφότητας σάν τή δική του θά τοῦ ἐπέβαλε ἀπολύτως δικαιολογημένα νά μήν ἔχει ἄλλο διακόνημα παρά μόνο τά τοῦ ἡγουμένου καί πνευματικοῦ πατέρα τῆς Μονῆς. Ὡστόσο ὡς διακόνημα «ἀντιγράφει δέλτους»27, ἐνῶ, ὄντας ποιητής καί ὑμνογράφος, μέ στίχους ἰαμβικούς καταγράφει τά καθήκοντα τοῦ κάθε διακονήματος, καθώς καί τίς ὧρες ἐργασίας καί προσευχῆς28.

Ὡς καλός ποιμένας λογικῶν προβάτων, κατά τήν ἀκολουθία τοῦ ὄρθρου29 κυρίως, νουθετοῦσε τούς μοναχούς του τρεῖς φορές τήν ἑβδομάδα τουλάχιστον, μέ τόν πνευματικό λόγο τῶν κατηχήσεών του «πρός τήν νοητήν ὡς ἄριστα χειραγωγῶν τῆς ἐπαγγελίας κατάπαυσιν»30.

Μέσα στήν φωτισμένη καί διορατική φροντίδα τοῦ ἁγίου Θεοδώρου γιά τήν Μονή τοῦ ὑπῆρχε καί εὐαισθητοποιημένη ἔγνοια του γιά αὐτούς πού εἶχαν ὁποιαδήποτε ἀνάγκη. Γιά αὐτό τόν λόγο δέν παρέλειψε νά ἱδρύσει μέσα στό χῶρο τῆς Μονῆς σχολεῖο γιά τούς ἀγράμματους31, καθώς ἐπίσης καί διάφορα ἄλλα ἐργαστήρια ἐκ τῶν ὁποίων κατά τόν βιογράφο «σοφώτατοι τέ καλλιγράφοι καί ἱεροψάλται, κονδικάριοι τέ καί ἀσματογράφοι, ποιηταί τέ καί ἀναγνῶσται πρώτιστοι, μελισταί τέ ἀοιδοπόλοι ἐν Χριστῷ ἐξεφάνθησαν˙ ὁμοίως δέ καί αἵ τῶν βαναύσων τεχνῶν ἐπιτηδεύσεις καθ’ ὅλου, ὡς εἰπεῖν παρ’αὐτοῖς εὐρίσκοντο˙ ὅθεν ὑφανται τέ καί ραφεῖς, σκυτοτόμοι τέ καί σκηνοποιοί, λεπτουργοί τέ καί οἰκοδόμοι, κανοποιοί τέ καί μαλακουργοί καί οἱ διά πυρός καί σιδήρου τά λειτουργικά κατασκευάζοντες σκεύη, παρά τῷ ἐπιγείω τούτω ἐθεωροῦντο οὐρανῶ»32. Φαίνεται ἀπό τήν πολυποίκιλη δραστηριότητα τοῦ Μοναστηριοῦ, ἡ πλούσια προσφορά του στήν κοινωνία καί στήν ἐκκλησιαστική καί λατρευτική ζωή τῆς ἐποχῆς τοῦ ἁγίου Θεοδώρου.

Πνευματικός νόμος, γιά τούς ἀγωνιστές τοῦ πνεύματος ἁγίους ἄνδρες, εἶναι ἡ κακοπάθεια καί ὁ κόπος, οἱ πειρασμοί καί οἱ θλίψεις, ἡ γνήσια μίμηση τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἀναπόφευκτη ἡ συμμετοχή στό αἴτημα τῆς «εἰς τέλος»33 ὑπομονῆς γιά τήν σωτηρία, καί σέ αὐτό ὁλοπρόθυμα ἐπιδόθηκε, μέ ὅλη τήν ἀντοχή καί τήν δύναμή του, ὁ ἅγιος Θεόδωρος.

Ἀκολούθησε ἡ ἄνοδος τοῦ Νικηφόρου Α’ (802-811), πού ἀνέτρεψε μέ ἐπανάσταση τήν Εἰρήνη, καθώς ἐπίσης ἡ ἀνάδειξη τοῦ Πατριάρχου Νικηφόρου τό 806 ἀπευθείας ἀπό τήν τάξη τῶν λαϊκῶν. Τά δύο αὐτά γεγονότα, σέ συνάρτηση μέ τό γεγονός τῆς ἀποκατάστασης τοῦ καθαιρεμένου καί καταδικασμένου πρεσβυτέρου Ἰωσήφ προξένησαν νέα ἀντίδραση τῶν Στουδιτῶν, παρόλο πού ὁ ἀδελφός τοῦ ἁγίου Θεοδώρου εἶχε ἐκλεγεῖ ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.

Αὐτή ἡ στάση τῶν Στουδιτῶν ἐπέφερε τόν πλήρη περιορισμό τῶν μοναχῶν στήν Μονή , ἀπό στρατιωτική φρουρά στή αρχή καί στή συνέχεια μέ σκληρή ἐξορία μέχρι καί τά ἄκρα τῆς αὐτοκρατορίας34. Τόν ἔκπτωτο πλέον ἀπό τόν θρόνο τῆς Θεσσαλονίκης Ἰωσήφ, μαζί μέ τόν ἀδελφό του τόν ἅγιο Θεόδωρο καί τόν Πλάτωνα, ἐξόρισαν στά νησιά ἀπέναντι ἀπό τήν πρωτεύουσα35, στά Πριγκηπονήσια.

Ὁ θάνατος τοῦ Νικηφόρου τό 811 καί ἡ σύντομη Βασιλεία τοῦ Μιχαήλ Ραγκαβέ (811-813), σήμαναν τό τέλος τῆς δεύτερης αὐτῆς ἐξορίας τῶν Στουδιτῶν.

Ὁ Λέων Ε’ ὁ Ἀρμένιος (813-820) παίρνει τά σκῆπτρα τῆς Βασιλείας κάνοντας ἀνταρσία κατά τοῦ Μιχαήλ καί σηματοδοτεῖ τήν ἔναρξη τῆς δεύτερης φάσης τῆς εἰκονομαχίας, παρασυρόμενος βέβαια ἀπό τήν ἰσχυρή μερίδα τῶν εἰκονοκλαστῶν, ἀφοῦ σύμφωνα μέ τήν δική του πλάνη «ἀκύρωσε» ὡς αἱρετική τήν σύνοδο τῆς Νικαίας , τήν Ἕβδομη Οἰκουμενική (787)36.

Ὁ ἅγιος Θεόδωρος ἀναδεικνύετε ἡγέτης τοῦ ἀντιεικονομαχικοῦ ἀγώνα, δείχνοντας τήν γνησιότητα τῆς ὀρθόδοξης πίστης του, τήν ἀφοβία του καί τό θάρρος τοῦ ἐν μέσω θλίψεων καί τήν ἐμπιστοσύνη του στήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι κατά τήν ἑορτή τῶν Βαΐων ὀργάνωσε λιτανεία μέ εἰκόνες χιλίων περίπου μοναχῶν37, καθώς ἐπίσης μέ ὁμιλίες, παραστάσεις καί γραπτά του, ἀνέπτυξε τήν θεολογία τῶν ἁγίων εἰκόνων.

Προσπάθησε νά ἐπιβληθεῖ στόν ἅγιο Θεόδωρο ὁ αὐτοκράτορας μέ πλήρη ἀποτυχία καί τό γεγονός αὐτό προκάλεσε τήν τρίτη κατά σειρά καί χρονικά μεγαλύτερη ἐξορία38 τοῦ ἁγίου, ἀπό ὅπου διασώθηκαν καί οἱ περισσότερες ἐπιστολές του.

Μετά τό τέλος τῆς πολυετοῦς ἐξορίας καί τήν ἀπελευθέρωση του ὁ ὁμολογητής Θεόδωρος, ἐπιστρέφει στήν Προύσα καί ἐπισκέπτεται, γιά νά ἀνταλλάξει τόν τελευταῖο ἀσπασμό τῶν ὁμολογητῶν τῆς πίστεως, τόν Πατριάρχη Νικηφόρο στήν Κωνσταντινούπολη, καθώς καί ὁ ἴδιος πέρασε μέσα ἀπό τήν κάμινο τῆς ἐξορίας, γιά τήν ὀρθοδοξία του39.

Τελικά καταλήγει μαζί μέ τούς μοναχούς του στήν Μονή ἁγίου Τρύφωνος, ἀπό ὅπου συνεχίζει ἀκατάπαυστα νά στέλνει ἐπιστολές ὑπέρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, ἄν καί εἶναι βαρειά ἄρρωστος. Πλησιάζοντας πρός τό τέλος του, ὑπαγορεύει τήν τελευταία του κατήχηση40, ἀνακοινώνει καί χρίει διάδοχό του τόν οἰκονόμο τῆς Μονῆς Στουδίου Ναυκράτιο41 καί ἱερουργεῖ γιά τελευταία φορά στίς 6 Νοεμβρίου.

Παρέδωσε τό πνεῦμα του στόν Κύριο, δώδεκα χρόνια μετά τήν τρίτη καί μεγαλύτερη ἐξορία του τό 826, σέ ἡλικία 67 ἐτῶν42, κατά τήν ἡμέρα τῆς ἑορτῆς τοῦ ἁγίου μάρτυρος Μηνᾶ (11 Νοεμβρίου), ἀφοῦ ἔψαλλε, κοινώνησε τῶν ἀχράντων μυστηρίων καί ἀποχαιρέτισε τούς συμμοναστές του.

Παράκληση43 καί ἐπιθυμία του ἦταν νά τοῦ ψάλουν τόν «Ἄμωμο» (Ψαλμ. 118), ἡ ὁποία καί πραγματοποιήθηκε, μαζί μέ τόν τελευταῖο ἀσπασμό τοῦ τίμιου λειψάνου του ἀπό τούς μοναχούς του.

Μετά τήν τελική ἐπικράτηση τῆς ὀρθοδοξίας, τό σῶμα τοῦ ἁγίου ὁμολογητοῦ τῆς ἀληθείας, μεταφέρθηκε καί τάφηκε, μαζί μέ τόν Πλάτωνα καί τόν Ἰωσήφ, στή Μονή Στουδίου.

Κάθε φορά πού ἐρχόμαστε σέ ἐπαφή μέ τή ζωή ἑνός ἁγίου, ψηλαφοῦμε χαρακτηριστικά καί στοιχεῖα διάφορα καί διεισδύουμε, ὁ καθένας ἀνάλογα μέ τόν καρδιακό πόθο του, στόν πνευματικό κόσμο τοῦ ἁγίου, ἀποζητώντας ὠφέλεια καί ἀνάπαυση τῶν πνευματικῶν ἀναγκῶν τῶν ψυχῶν μας.

Ὑπάρχουν πτυχές, στιγμές καί ἐσωτερικές καταστάσεις, τῆς ψυχῆς τοῦ ἁγίου Θεοδώρου, μυστήριες καί ἀνεξιχνίαστες, πού μόνον ὁ Θεός εἶδε, ἔδωσε καί γνωρίζει, γιά τίς ὁποῖες ἐμεῖς ἔχουμε πλήρη ἄγνοια, ἴσως ἐπειδή ὅσα μᾶς δόθηκαν νά ξέρουμε εἶναι μόνο ὅσα χρειάζεται νά ξέρουμε, ἤ γιά ὅσα δέν μᾶς φανερώθηκαν νά τά ξέρουμε, εἶναι ὅσα δέν εἴμαστε ἄξιοι νά γνωρίζουμε.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

13 Π. Χρήστου,«Θεόδωρος ο Στουδίτης», ΘΗΕ, τ.6, στ.210.

14Βίος Μιχαήλ Μοναχού του Στουδίτου, Novae Patrum Bibliothecae, voluminis sexti, pars secunda, Roma.

15 PG 108, 55-1010.

16 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος….οπ. π., σ.297.

17 Όπ. π., σ.294.

18 Για την Μονή των Συμβόλων και τον άγιο Πλάτωνα, βλ. Bernardin Menthon, Μοναστήρια και άγιοι του Ολύμπου της Βιθυνίας, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1980, σ. 208, 210.

19 Οπ. π. , σ. 223-225.

20 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. οπ. π., σ. 305

21 Για τα γεγονότα βλ. Π. Χρήστου, «Θεόδωρος Στουδίτης». ΘΗΕ.,τ. 6, σ. 210. PG. 108, 55-1010.

22 Ο πατριάρχης σιώπησε για να αποφύγει μεγαλύτερη σύγκρουση με την κοσμική εξουσία. Αυτό έκανε τον άγιο Θεόδωρο να καυτηριάσει τη στάση όχι μόνο του Ταρασίου, αλλά όπως θα δούμε και τη στάση του διαδόχου του Νικηφόρου.Βλ. Αγίου θεοδώρου Στουδίτου, Έργα 3, Επιστολαί, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1982, Εισαγωγή (Αρχιμ. Νικοδήμου Σκρέττα), σημείωση 17.

23 Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 228.

24 Αγίου θεοδώρου Στουδίτου, Έργα 3, Επιστολαί, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1982, Επιστολών βιβλ. Α’, επ. Γ’. σ. 44.

25Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. οπ. π., σ. 312. Βλ. Αγίου θεοδώρου Στουδίτου, Έργα 1, Μεγάλη Κατήχησις, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1982. Μ. Κατηχήσεων βιβλ. Β’, κατ. 112

26 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. οπ. π., σ. 313.

27‘Οπ. π., σ. 314.

28‘Οπ. π., σ. 313.

29Βλ. Αγίου θεοδώρου Στουδίτου, Έργα 2, Μικρά Κατήχησις, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1982. Μικ. Κατηχήσεων βιβλ. Α’, κατ. 50. σ. 139.

30Μιχαήλ Μοναχού, Βίος… οπ. π., σ. 312.

31Μιχαήλ Μοναχού, Βίος….οπ. π., σ. 323. Αγίου θεοδώρου Στουδίτου, Έργα 2, Μικρά Κατήχησις, εκδ. «Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1982. Μικ. Κατηχήσεων βιβλ. Α’, κατ. 118. σ. 300.

32Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. οπ. π., σ. 323.

33Πρβλ. Ματθ. ι’ 22. κδ’ 13. Μάρκ. ιγ’ 13.

34 Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 232-233. Μιχαήλ Μοναχού, Βίος….κζ’, οπ. π., σ. 320

35 Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 232. Μιχαήλ Μοναχού, Βίος….κζ’, οπ. π., σ. 320

36 Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 233-234. Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. λ’, οπ. π., σ. 324.

37 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. λζ’, οπ. π. , σ. 331-332

38 Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 235.

39 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. νθ’, οπ. π., σ. 354.

40 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. Ξδ’, οπ. π., σ. 359 εξ.

41 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. ξε’, οπ. π., σ. 360.

42 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. ξδ’, οπ. π., σ. 359. Bernardin Menthon, οπ. π., σ. 242. Π. Χρήστου, «Θεόδωρος Στουδίτης», ΘΗΕ, τ. 6 σ. 212.

43 Μιχαήλ Μοναχού, Βίος…. ξζ’, οπ. π., σ. 361-362.

Διάκονος Ηλίας Κακουσιάς.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΕΣ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΣΤΑ ΣΥΓΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΣΤΟΥΔΙΤΟΥ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΠΟΥ ΥΠΟΒΛΗΘΗΚΕ ΣΤΟ ΤΜΗΜΑ ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ Α.Π.Θ.

Σύμβουλος Καθηγητής: Αρχιμ. Νικόδημος Σκρέττας.

Θεσσαλονίκη 2015