Ή άνεύρεση τοϋ Τιμίου Σταυρού θεωρείται ώς το μέγιστο των έπιτευγμάτων τής Αύγούστας Ελένης. Καί γι’ αυτό κάνουν λόγο ατά κείμενά τους πολλοί ιστορικοί συγγραφείς εκείνης τής εποχής, άλλα καίτών άμέσως έπόμενων χρόνων. Ό συγκαιρινός τής Ελένης Άγιος Κύριλλος, έπίσκοπος 'Ιεροσολύμων, άνοιχτά βεβαιώνει την άνεύρεση τοϋ Τιμίου Σταυρού σέ έπιστολή του πρός τόν αϋτοκράτορα Κωνστάντιο. γιό τού Μεγάλου Κωνσταντίνου: «'Επί μέν γάρ τοϋ θεοφιλέστατου καί τής μακαρίας μνήμης Κωνσταντίνον τοϋ σοϋ πατρός, τό σωτήριον τοϋ Σταυρού ξύλον έν Ίεροσολύμοις ηϋρηται, τής θείας χάριτος, τω καλώς ζητοϋντι την εύσέβειαν, των άποκεκρυμμένών Αγίων Τόπων παρασχούσης την εϋρεσιν»279.Ό Άγιος Κύριλλος άναφέρεται στόν Τίμιο Σταυρό τούλάχι στον τρεις φορές άκόμη στούς κατηχητικούς του λόγους: α) Στόν κατηχητικό του λόγο μέ άριθμό 4, παράγραφο 10, μάς πληροφορεί ότι όλος ό κόσμος έχει γεμίσει μέ κομμάτια τού ξύλου τοϋ Σταυρού («καί τοϋ ξύλου τοϋ Σταυρού πάσα ή ΟΙκουμένη κατά μέρος έπληρώθη»)\ β) Στόν κατηχητικό του λόγο μέ άριθμό 13, παράγραφο 4, άναφέρει ότι ό Σταυρός κομματιάστηκε καί διανεμήθηκε σέ δλον τον κόσμο («έλέγχει με τού Σταυρού τό ξύλον, τό κατά μικρόν έντεϋθεν τάση τη ΟΙκουμένη διαδοθέν»). Καί γ) Στον κατηχητικό λόγο μέ άριθμό 10, παράγραφο 19, άναφέρεται ότι «μαρτυρείπερί τού Χριστού τό ξύλον τό άγιον τού Σταυρού, μέχρι σήμερον παρ ’ ήμΐν φαινό μενον, καί διά των κατά πίστιν έξ αύτοϋ λαμβανόντων, έντεϋθεν την ΟΙκσυμένην πάσαν σχεδόν ήδη πληρώσαι». (Στήν τελευταία φράση έννοεί έκείνους που κρατούν μικρά κομμάτια τού Σταυρού γιά βοήθειάτους, τά φυλαχτά).
Γιά τό ξύλο τού Σταυρού κάνει λόγο καί αυτός ό’Ιουλιανός ό Παραβάτης σέ μιά έκρηξη άγανάκτησης του πρός τούς χριστιανούς, λέγοντας: «...άλλ’ έσεΐς λατρεύετε τό ξύλο τού Σταυρού καί σέρνετε την όμοιότητά του στά μέτωπά σας καί τό χαράζετε στά νοικοκυριά σας»280.Γιά τό Σταυρό κάνουν λόγο έπίσης ό Άγιος Παυλίνος τής Νόλας281, ό Μεδιολάνων Αμβρόσιος282, ό Σωκράτης ό Σχολαστικός283, ό Σουλπίκιος Σεβήρος284, ό Θεοδώρητος285 (α μισό 5ου αί.). Ό Κύπριος χρονικογράφος Λεόντιος Μα χαιράς γράφει: «Μέ μέγαν κόπον καί πολλήν εξοδον καί φοβερίσματα ηύρεν τόν Τίμιον Σταυρόν καί τούς άλλους δύο σταυρούς τών ληστών».Καί ό Άγιος Γρηγόριος Νύσσης κάνει λόγο γιά την ύπαρξη τού Σταυρού εκείνη την έποχή. Γράφει: «Τό ξύλο τού Σταυρού είναι σωτήριας άποτελεσματικότητας γιά όλους τούς άνθρώπους, άν καί είναι, καθώς ένημερώνομαι, ένα κομμάτι τρτωχοϋ δέντρου, λιγότερο πολύτιμου άπό τά περισσότερα δέντρα»286.
Σχετικά πρός τήν εύρεση καί άναγνώριση τοΰ Σταυρού, λόγψ έλλειψης άκριβοΰς ένημερώσεως κατ’ έκείνους τους χρόνους, ύπάρχουν κάποιες διαφορές στά γραφόμενα τών ιστορικών συγγραφέων, πού άλλωστε δεν Ανήκουν όλοι στην ίδια έποχή.Έτσι ό Άγιος Αμβρόσιος στην όμιλία του στό θάνατο τοΰ Θεοδόσιου (395 μ.Χ.) καί ό Άγιος Χρυσόστομος στην Όμιλία του γιά τόν Άγιο Ιωάννη γράφουν ότι βρέθηκαν τρεις σταυροί καί ότι ό άληθινός Σταυρός Αναγνωρίστηκε άπό την καρφωμένη πάνω του έπιγραφη τού Πιλάτου. Ό Άγιος Παυ λίνος, ό Άγιος Σουλπίκιος καί ό Θεοδώρητος γράφουν ότι ό γνήσιος Σταυρός τοΰ Χριστού Αναγνωρίστηκε μετά Από θαύμα. Ό Άγιος Παυλίνος έπίσης γράφει στον Σουλπίκιο (400 μ.Χ.) ότι ό Σταυρός Ανάστησε νεκρό. Ό Θεοδώρητος, πού έγραψε τήν ’Εκκλησιαστική Ιστορία του περί τό 440 μ.Χ., μιλάει όχι γιά νεκρό πού Αναστήθηκε, Αλλά γιά άρρωστη γυναίκα, πού ξαναβρήκε τήν ύγεία της. Ό Σωζομενός βεβαιώνει τήν εύρεση τού Σταυρού, καθώς καί τών ήλων καί τής τρίγλωσσης έπιγραφής, πού είχε καρφωθεί στό Σταυρό, κατά τη Σταύρωση τού Κυρίου. Ακόμα ό Άγιος Αμβρόσιος, ό Ρουφίνος, ό Θεοδώρητος καί ό Σωκράτης μιλούν γιά τά καρφιά, πού βρέθηκαν συγχρόνως με τό Σταυρό287.
Οί Αμφισβητίες τής εύρεσης τοΰ Σταυρού, κοντά στά ποικίλα καί Αστήρικτα έπιχειρήματά τους, προσθέτουν καί τήν Ανυπαρξία σχετικής Αναφοράς περί τής εύρέσεως τοΰ Σταυρού στίς συγγραφές τού Ευσέβιου, (σ.σ. Ό δυστυχής Εύσέβιος είναι ένοχος σιά μάτια κάποιων Ιστορικών όχι μονάχα γιά όσα έγραψε, Αλλά καί γιά όσα δέν έγραψε...). Αλλά δέν έχουν δίκαιο, γιατί ό σημαντικός αύτός Ιστορικός ύπαινίσσεται περιστατικά θαυμάτων στον Τάφο, που προϋποθέτουν την εύρεση τοϋ Σταυροϋ.Σ’ έπιστολή τοϋ Κωνσταντίνου πρός τον έπίσκοπο τών'Ιεροσολύμων Μακάριο, την όποια ό Εύσέβιος καταχωρεί στό «Βίο τοϋ Κωνσταντίνου», άναφέρονται μεταξύ άλλων καί τά έξής: «Τό λοιπόν, αυτός είναι πάντοτε ό πρώτος καί μόνος σκοπός μου, δηλαδή ή βεβαιότητα τής άλήθειας νά έπιδεικνύει τον έαντό της καθημερινά μέ νεότερα θαύματα, έτσι καί οί ψυχές όλων μας νά γίνονται έπιμελέοτερες πρός τόν άγιο νόμο μέ κάθε σωφροσύνη καί όμόφρονη προθυμία. ’Επιθυμώ λοιπόν νά είσαι πεπεισμένος γι’ έκεΐνο πού νομίζω ότι είναι σ’ όλους φανερό, ότι δηλαδή ένδιαφέρομαι περισσότερο άπό κάθε τι άλλο νά στολίσουμε μέ ώραϊα οικοδομήματα τόν τόπο έκεΐνο, πού κατά προσταγήν τοϋ Θεού άνακσύφισα άπό τήν αΐσχιστη προσθήκη τοϋ ειδώλου ώσάν άπό έπικείμενο βάρος, τόν τόπο πού έγινε άγιος έξαρχής κατά τήν κρίση τοϋ Θεού, άλλ ά πού άποδείχτηκε άγιότερος ά φ ό τ ο υ έφερε στό φ ώ ς τήν έπιβεβαίωση τοϋ σωτήριου Πάθους »288.
Εξάλλου διασώζονται ευρήματα έκείνων τών άνασκαφών πού άποκλείουν τη δυνατότητα άπάτης. Ή έπιγραφή «Ιησούς Ναζωραίος Βασιλεύς τών’Ιουδαίων» φυλάσσεται σήμερα στό Ναό Santa Croce, στή Ρώμη, καί Αποκλείεται άπό τούς ειδικούς νά είναι παραχαραγμένη.
Άπό τά καρφιά τής Σταύρωσης, πού ή Ελένη έφερε στήν Κωνσταντινούπολη, τό ένα ό αύτοκράτορας τό τοποθέτησε στό κράνος (ή στό στέμμα του) καί τ’ άλλο στό χαλινό τοϋ αλόγου του.Έτσι κατά μία θεολογική έρμηνεία, πού πρώτος έδωσε ό ιστορικός Σωζομενός289, ό όποιος μάς παρέχει καί τή σχετική πληροφορία έκπληρωθηκε καί ή προφητεία τού προφήτη Ζαχαρία, που είπε: «Εν τη ήμέρμ έκείνη έσται τό έπίτόνχαλινόν τον 'ίππου άγιον τφ Κνρίω παντοκράτορα»
Ό Άγιος Παυλίνος δίνει άκόμα τίς πληροφορίες ότι ό Σταυρός διαμοιράστηκε σέ μικρά κομματάκια σ’ δλη τή Χριστιανοσύνη καί ότι τό κομμάτι που έλαβε έκεΐνος ήταν οχεδόν ένα άτομο {«in segmento pene atomo hastulae brevis munimentum praesentis et pignus aetemae salutis»)291.
'Επομένως ή εύρεση τοϋ Τίμιου Σταυρού δέν άνήκει στη σφαίρα τής φαντασίας, δπως Ισχυρίζονται πολλοί έχθροί τής πίστεως, άλλ’ είναι γεγονός άδιαμφισβήτητο. Ό Σταυρός, γιά τόν όποιο ό Απόστολος Παύλος έγραψε «έμοί δέ μή γένοιτο καυχάσθαι είμή έν τφ Στανρφ τοϋ Κυρίου ήμών ’Ιησού Χριστού»292 καί άλλοϋ «ό λόγος γάρ ό τοϋ Σταυρού τοΐς μέν άπολυμένοις μωρία έστί, τοϊς δέ σωζομένοις ήμΐν δύναμις Θεού έστι»293, θεωρείται άπό την ’Εκκλησία μας κορυφαίο σύμβολο θυσίας καί άγιασμοΰ καί σάν τέτοιο μπήκε στη λατρεία της.
Τελειώνοντας τό παρόν κεφάλαιο περί τού Τιμίου Σταυρού τού Χριστού, κρίνουμε άναγκαΐο νά προσθέσουμε καί τό μέγα όραμα τού Σταυρού, που είδαν όλοι οί κάτοικοι τών Ιεροσολύμων είκοσι χρόνια άργότερα, τό έτος 346. Γι’ αυτό κάνει λόγο ό Άγιος Κύριλλος στήν παραπάνω έπιστολή του πρός τόν αύτοκράτορα Κωνστάντιο ΕΓ. Γράφει: «Επί δέ σοϋ, δέσποτα, πανευσεβέστατε βασιλεύ, προγονικήν εύσέβειαν μείζονι τή πρός τόν Θεόν εύλαβεία νικώντας, ούκ άπό γης λοιπόν, άλλ’ έξ ουρανού τά θαυματουργήματα. Καί τοϋ Κυρίου καί Σωτήρος ήμών ’Ιησού Χριστού, τοϋ Μονογενούς Υιού τοϋ Θεού, τό κατά τοϋ θανάτου τρόπαιον, ό μακάριος λόγω σταυρός, φωτός μαρμαρνγαϊς άπαστράπτων έν Ίεροσολνμοις ώφθη»294. Καί παρακάτω μεταξύ άλλων προσθέτει άτι ήταν ημέρα τής Πεντηκοστής πού φάνηκε παμμεγέθης ό Σταυρός πάνω άπό τά Γολγοθά καί μέχρι τό’Όρος των έλαιών, καί φαινόταν έκτεταμένος καί όρατός σ’ όλη την περιοχή γιά πολλές ώρες, άπό άνθρώπους κάθε ήλικίας!
IV. Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΕΛΕΝΗΣ
Ό θάνατος τής Αγίας Ελένης έπήλθε πιθανότατα τό 330, γιατί τότε σταματάει ή έκδοση νομισμάτων, που άναγράφουν τό όνομά της. Στά στερνά της ό Κωνσταντίνος βρισκότανε κοντά της.Τό σκήνωμά της τοποθετήθηκε μέσα σέ μνημειακή σαρκοφάγο πορφυρού χρώματος άπό μάρμαρο, που έξωτερικά στολίζεται μέ ανάγλυφα ρωμαϊκών ίππων, καί που σώζεται μέχρι σήμερα σέ αριστη κατάσταση στά Μουσεία τού Βατικανού.
Ό τόπος ταφής της δέν είναι βέβαιο άν είναι ή Ρώμη ή ή Κωνσταντινούπολη. Ό Ευσέβιος μάς πληροφορεί ότι «τό σκήνος της πλείστη δορυφορίςι τιμώμενον έπί τήν βασιλεύουσαν πόλιν άνεκομίζετο, ένταυθοΐτε ήρίοις βασιλικοΐς άπετίθετο»295, (στή βασιλεύουσα πόλη μέ πολυάριθμη τιμητική φρουρά μεταφέρθηκε, καί εδώ άποτέθηκε σέ βασιλικό τάφο). Ώς βασιλεύουσα πόλη άπό τους ιστορικούς μελετητές έκείνη τήν έποχή λογίζεται ή Ρώμη.Έκεΐ χτίστηκε πρός τιμήν της περίλαμπρο Μαυσωλείο στή Via Lampicana (περιοχή Tor Pignattara).
Ό Νικηφόρος Κάλλιστος μάς πληροφορεί ότι δυό χρόνια άργότερατά λείψανα τής Αγίας μεταφέρθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη καί θάφτηκαν στό ναό τών Αγίων Αποστόλων.Ή παρουσία τού σκηνώματος τό 1204 στό «Αποστολεΐον» Κωνσταντινουπόλεως μαρτυρείται άπό τόν Robert de Cleri, ένώ ό Άνδρέας Dandolo μάς μιλάει γιά τήν άφαίρεση τοϋ λειψάνου άπό τήν Κωνσταντινούπολη καί τή μετακομιδή του σέ μοναστήρι τής Βενετίας μετά τήν κατάληψη τής Αυτοκρατορίας άπό τους Λατίνους, στη «νήσο τής Αγίας Ελένης», όπως όνομάστηκε, κοντά στόν παλαιό Καθεδρικό Ναό τής Βενετίας, τόν Άγιο Πέτρο τοϋ Castello296.
’Αλλά, άν δεν πρόκειται περί κλοπής, είναι έξαιρετικά περίεργο πώς γίνεται λόγος σ’ άλλες πηγές γιά ΰπαρξη λειψάνων τής Άγία?Έλένης κατά τό 849 στό άβαεΐο Hautvillers, στό γαλλικό Archdiocese τοϋ Reims, όπως καταγράφεται άπό τό μοναχό Altmann στό Translatio του.
Ό πάπας Λέων Δ' έπιβεβαίωσε τήν αυθεντικότητα τών λειψάνων. Στά 1602 όΈρρίκος Δ' δώρησε ένα τεμάχιο αυτών στήν έκκλησία τού Σταυρού τής Όρλεάνης. Τό 1644 άλλο τεμάχιο προσφέρθηκε στόν άρχιεπίσκοπο Reims.Κατά τή διάρκεια τής Γαλλικής’Επανάστασης τά λείψανα, που φυλάσσονταν στό Hautvillers τοποθετήθηκαν στό καταφύγιο revolutionnaires Montender, άπό τόν Dom Grossard, τόν τελευταίο εισαγγελέα τοϋ άβαείσυ.
'Ύστερα άπό πολλές περιπλανήσεις τό σκήνωμα τής Άγιας Ελένης βρίσκεται σήμερα στό Μοναστήρι τής Βενετίας, τό άφιερωμένο στήν Αγία Ελένη (στή «νήσο τής Αγίας Ελένης»), τοποθετημένο σέ γυάλινη λάρνακα.
Ή ’Εκκλησία δίκαια τήν άνακήρυξε Αγία καί Ίσαπόστολο, δπως καί τόν Μέγα Κωνσταντίνο. Ή Αγία Ελένη τυγχάνει μεγάλου σεβασμού τόσο άπό τήν Ανατολική Χριστιανοσύνη, δσο καί άπό τή Δυτική. Μετά την κοίμηση της ό Κωνσταντίνος τήν τίμησε μέ αΰτοκρατορικές τιμές: συνέχισε την άνέγερση ναών στη μνήμη της, έδωσε τ’ όνομά της στό Δρέπανο, τη γενέτειρά της (Ελενόπολις), έκτισε στη μεγάλη πλατεία τής Πόλης δυό στήλες, μία δική του καί τήν άλλη τής μητέρας του Ελένης μέ την έπιγραφή: «Είς Άγιος, είς Κύριος ’Ιησούς Χριστός, είς δόξαν Θεού Πατρός, Αμήν» καί μετέτρεψε την κατοικία της στη Ρώμη, τό Palatium Sesorianum, (κοντά στό αύτοκρατορικό παλάτι τοΰ Λατερανοΰ, έδρα τών έπισκόπων μέ τήν έλληνική μέχρι σήμερα έπωνυμία «ΠατριαρχεΤσν») σέ περικαλλή ναότοϋ Τίμιου Σταυρού (Santa Croce), όπου διασώζεται μέχρι σήμερα, όπως άναφέρθηκε παραπάνω, ή αύθεντική τρίγλωσση έπιγραφή τοΰ Σταυρού τοΰ Κυρίου.
Πρόσφατα τεμάχιο τών λειψάνων τής Αγίας δωρήθηκε άπό τήν Επισκοπή Ρώμης στόν Καθεδρικό 'Ιερό ναό τών Αγίων Κωνσταντίνου καί Ελένης Μαλεσίνας μέ τήν παρέμβαση τοΰ Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών κ.κ. Χριστοδούλου, τοΰ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Φθιώτιδος κ. Νικολάου καί τοΰ Γενικοΰ Διευθυντοΰ τής Μ.Κ.Ο. «Αλληλεγγύη» κ. Δημητρί ου Φουρλεμάδη, γενέτειρα τοΰ οποίου είναι ή Μαλεσίνα. Τό ιερό λείψανο μεταφέρθηκε στή Μαλεσίνα στις 2 Οκτωβρίου 2004 άπό τόν Αρχιμανδρίτη κ. Ιγνάτιο Δ. Σωτηριάδη, Γραμματέα τότε τήςΊεράς Συνόδου τήςΈκκλησίας τήςΈλλάδος. Τό γεγονός τής Μετακομιδής τοΰ ίεροϋ λειψάνου έορτάζεται πανηγυρικά στίς 2’Οκτωβρίου κάθε χρόνο στην πόλη τής Μαλεσίνας, οπότε καί ψάλλεταΓΕόρτιος Ακολουθία, πού συντάχθηκε άπό τήν ύμνωδό μοναχή .
Ή μνήμη τών Αγίων Κωνσταντίνου καί Ελένης έορτάζεται στίς 21 Μαΐου, οπότε καί ψάλλονται τά παρακάτω απολυτίκια:
Απολυτίκιο τών Αγίων Κωνσταντίνον και Έλένης
«Πρώτος πέφηνας έν βασιλεΰσι, θειον ίδρασμα τής εύσεβείας, άπ’ ούρανοϋ δεδεγμένος τό χάρισμα· όθεν Χριστόν τόν Σταυρόν έφανέρωσας, καί τήν Ορθόδοξον πίστιν έφήπλωσας. Κωνσταντίνε ίσαπόστολε, συν μητρί 'Ελένη θεό φρονι, πρεσβεύσατε υπέρ τών ψυχών ήμών».
Απολυτίκιο τού Αγίου Κωνσταντίνον
«Τοϋ Σταυρού σου τόν τύπον έν ούρανψ θεασάμενος, καί ώς ό Παύλος τήν κλήσιν ούκ έξ άνθρώπων δεξάμενος, ό έν βασιλεϋσιν Απόστολός Σου, Κύριε, Βασιλεύουσαν Πόλιν τη χειρί Σου παρέθετα, ήν περίσωζε διά παντός έν ειρήνη, πρε σβείαις τής Θεοτόκου, μόνε Φιλάνθρωπε».
Πρώτη Εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο :
ΜΕΓΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ
Κ.Β.ΚΑΡΑΣΤΑΘΗΣ
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου