Η « Χαρισµατική Αναζωπύρωση » ως σηµείο των καιρών

Ιερομόναχου Serapheim Rose
Η Ορθοδοξία και η θρησκεία τού μέλλοντος

7. Η « Χαρισµατική Αναζωπύρωση » ως σηµείο των καιρών

«Ο Costa Deir πήρε το µικρόφωνο και µας είπε πόσο βαρειά ήταν η καρδιά του για την Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Ζήτησε από τον Επισκοπιανό π. Driscoll να προσευχηθεί, να σαρώσει το Άγιο Πνεύµα την Εκκλησία αυτή όπως σάρωνε τη Καθολική Εκκλησία. Καθώς ο π. Driscoll προσευχόταν ο Costa Deir έκλαιγε στο µικρόφωνο. Την προσευχή ακολούθησε ένα µεγάλο µήνυµα σε γλωσσολαλιά, και µια εξίσου µεγάλη ερµηνεία του που έλεγε ότι οι προσευχές είχαν εισακουστεί και το Άγιο Πνεύµα θα έπνεε στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία και θα την αφύπνιζε... Εκείνη την ώρα υπήρχε τόσο κλάµµα και φωνές, που οπισθοχώρησα συναισθηµατικά απ’ όλα αυτά... Εν τούτοις άκουσα τον εαυτό µου να λέει κάτι εκπληκτικό: ‘’Κάποια µέρα όταν θα διαβάζουµε πως κινείται το Πνεύµα µέσα στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, ας θυµηθούµε ότι ήµασταν εδώ τη στιγµή που άρχισε’’» Έξι µήνες αφ’ ότου το γεγονός που περιγράφεται εδώ συνέβη σε µια διοµολογιακή «χαρισµατική» συνάθροιση στο Seattle, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί άρχισαν πράγµατι να ακούν ότι το «χαρισµατικό πνεύµα» εκινείτο στην ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία.

 Από τον Ιανουάριο του 1972, η εφηµερίδα «Logos» του π. Ευσεβίου Στεφάνου άρχισε να αναφέρει γι’ αυτό το κίνηµα, που είχε ξεκινήσει νωρίτερα σε αρκετές ελληνικές και συριακές ενορίες στην Αµερική και τώρα έχει εξαπλωθεί σ’ ένα αριθµό άλλων, καθώς προωθείται ενεργά από τον π. Ευσέβιο. Αφού ο αναγνώστης διαβάσει των κορυφαίων εκπροσώπων του στις σελίδες που ακολουθούν, δεν θα δυσκολευτεί να πιστέψει ότι πραγµατικά κλήθηκε και µεταδόθηκε στον Ορθόδοξο κόσµο από τέτοιες επείγουσες ικεσίες «διοµολογικών Χριστιανών». Επειδή αν προκύπτει ένα θέµα από αυτή την περιγραφή, πρέπει να είναι ακριβώς ότι η θεαµατική σηµερινή «χαρισµατική αναζωπύρωση» δεν είναι απλώς ένα φαινόµενο υπερβολικής νοσηρής ευαισθησίας και προτεσταντικής κίνησης για θρησκευτική αφύπνιση – παρ’ ότι αυτά τα στοιχεία έχουν επίσης ισχυρή παρουσία – αλλά είναι στ’ αλήθεια το έργο ενός «πνεύµατος» που µπορεί κανείς να επικαλεστεί, και το οποίο κάνει «θαύµατα». Το ερώτηµα που θα προσπαθήσουµε να απαντήσουµε σ’ αυτές τις σελίδες είναι: τι ή ποιος είναι αυτό το πνεύµα;

Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί γνωρίζουµε ότι δεν είναι µόνον ο Θεός που κάνει θαύµατα· ο διάβολος έχει τα δικά του «θαύµατα», και για την ακρίβεια µπορεί, και το κάνει, να µιµείται εικονικά κάθε γνήσιο θαύµα του Θεού. Γι’ αυτό θα αποπειραθούµε σ’ αυτές τις σελίδες να «να δοκιµάσουµε τα πνεύµατα, αν είναι από το Θεό» (Α’ Ιωάν. 4:1). Θα αρχίσουµε µε ένα σύντοµο ιστορικό υπόβαθρο, εφ’ όσον κανείς δεν µπορεί να αρνηθεί ότι η «χαρισµατική αναζωπύρωση» έχει έρθει στον Ορθόδοξο κόσµο από τις προτεσταντικές  και καθολικές οµολογίες, οι οποίες µε τη σειρά τους το παρέλαβαν από τις πεντηκοστιανικές θρησκευτικές οµάδες. 1. Η πεντηκοστιανική κίνηση του 20ού αιώνα Η σύγχρονη πεντηκοστιανική κίνηση, παρ’ ότι κατάγεται από τον 19ο αιώνα. Χρονολογεί την αφετηρία της ακριβώς στις 7 µ.µ. της Πρωτοχρονιάς του 1900. Για κάποιο χρονικό διάστηµα πριν από τη στιγµή αυτή, ο Charles Parham, ένας Μεθοδιστής ιερέας στην Topeka του Kansas, ως απάντηση στην οµολογηµένη αδυναµία της χριστιανικής ιερωσύνης του, µελετούσε σε συναθροίσεις την Αγία Γραφή µε µια οµάδα µαθητών του, µε σκοπό να ανακαλύψει το µυστικό της δύναµης του Χριστιανισµού των αποστολικών χρόνων. Οι µαθητές συµπέραναν ότι αυτό το µυστικό βρισκόταν στη «γλωσσολαλιά», η οποία νόµιζαν ότι συνόδευε πάντα τη λήψη του Αγίου Πνεύµατος στις Πράξεις των Αποστόλων. Με αυξανόµενη συγκίνηση και υπερένταση, ο Parham και οι µαθητές του αποφάσισαν να προσευχηθούν µέχρι να λάβουν και οι ίδιοι το «βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος» µαζί µε τη γλωσσολαλιά. Στις 31 ∆εκεµβρίου του 1900 προσευχήθηκαν από το πρωί ως το βράδυ χωρίς αποτέλεσµα, µέχρι που ένα νεαρό κορίτσι υπέδειξε ότι κάτι έλειπε από αυτό το πείραµα: η «χειροθεσία». Ο Parham έβαλε τα χέρια του πάνω στο κεφάλι του κοριτσιού, κι αµέσως εκείνο άρχισε να µιλά σε µια «άγνωστη γλώσσα». Μέσα σε τρεις µέρες έγιναν πολλά τέτοια «βαπτίσµατα», περιλαµβανοµένου κι αυτού του ίδιου του Parham και δώδεκα άλλων κληρικών από διάφορες οµολογίες, και όλα συνοδεύονταν από γλωσσολαλιά. Σύντοµα η αναζωπύρωση εξαπλώθηκε στο Texas, και µετά είχε θεαµατική επιτυχία σε µια µικρή εκκλησία µαύρων στο Los Angeles. Από τότε έχει εξαπλωθεί σ’ όλο τον κόσµο και ισχυρίζεται ότι έχει δέκα εκατοµµύρια µέλη. Για µισό αιώνα το κίνηµα της Πεντηκοστής παρέµενε σχισµατικό και παντού οι εδραιωµένες οµολογίες το αντιµετώπιζαν εχθρικά. Έπειτα, πάντως, η γλωσσολαλιά άρχισε βαθµιαία να εµφανίζεται και στις ίδιες τις οµολογίες, παρ’ ότι στην αρχή κρατήθηκε αρκετά µετρηµένη, µέχρι που το 1969 ένας Επισκοπιανός ιερέας κοντά στο Los Angeles έδωσε ευρεία δηµοσιότητα στο γεγονός, δηλώνοντας δηµοσίως ότι είχε λάβει το «βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος» και γλωσσολαλούσε. Μετά από κάποια αρχική εχθρότητα, η «χαρισµατική αναζωπύρωση» κέρδισε την επίσηµη ή ανεπίσηµη έγκριση όλων των µεγάλων οµολογιών και εξαπλώθηκε γρήγορα τόσο στην Αµερική όσο και στο εξωτερικό. Ακόµα και η κάποτε άτεγκτη και περιοριστική Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία, από τη στιγµή που πήρε στα σοβαρά τη «χαρισµατική αναζωπύρωση» στα τέλη της δεκαετίας του 1960, παρασύρθηκε µε ενθουσιασµό από αυτήν.

Στην Αµερική οι Ρωµαιοκαθολικοί επίσκοποι ενέκριναν την κίνηση του 1969· οι λίγες χιλιάδες Καθολικοί που είχαν αναµειχθεί σ’ αυτήν αυξήθηκαν από τότε σε αµέτρητες εκατοντάδες χιλιάδων, που συναθροίζονταν περιοδικά σε τοπικές και εθνικές «χαρισµατικές» διασκέψεις, στις οποίες οι συµµετέχοντες καµµιά φορά αριθµούσαν δεκάδες χιλιάδων. Οι Ρωµαιοκαθολικές χώρες της Ευρώπης έγιναν επίσης «χαρισµατικές» µε ενθουσιασµό, όπως επιβεβαίωσε η «χαρισµατική» διάσκεψη στο Summer της Ιρλανδίας το 1978, την οποία παρακολούθησαν χιλιάδες Ιρλανδοί ιερείς. Λίγο πριν από το θάνατό του, ο Πάπας Παύλος ο 6ος συναντήθηκε µε µια αντιπροσωπεία «χαρισµατικών» και δήλωσε ότι και αυτός επίσης Πεντηκοστιανός. Ποιος µπορεί να είναι ο λόγος για τέτοια θεαµατική επιτυχία µιας «χριστιανικής» αναζωπύρωσης σε ένα «µεταχριστιανικό» κόσµο; Χωρίς αµφιβολία η απάντηση βρίσκεται σε δύο παράγοντες: 1) το δεκτικό έδαφος που συνιστούν αυτά τα εκατοµµύρια των «Χριστιανών» οι οποίοι νοιώθουν ότι η θρησκεία τους είναι στεγνή, υπερβολικά λογική, µόνο εξωτερική, δίχως θέρµη ή δύναµη· και 2) το αποδεδειγµένα ισχυρό «πνεύµα» που βρίσκεται πίσω από τα φαινόµενα, το οποίο είναι ικανό, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, να παράγει µια πληθώρα και ποικιλία «χαρισµατικών» φαινοµένων που περιλαµβάνουν θεραπείες, γλωσσολαλιά, ερµηνεία, προφητεία – και τη βάση όλων αυτών, µια συνταρακτική εµπειρία που λέγεται «το βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος» (ή «βάπτισµα στο» ή «µε» Άγιο Πνεύµα). Αλλά ποιο ακριβώς είναι αυτό το «πνεύµα»; Είναι ενδεικτικό ότι αυτό το ερώτηµα τίθεται σπάνια ή και ποτέ από τους οπαδούς της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης»· η «βαπτιστική» εµπειρία τους είναι τόσο ισχυρή κι έχει ακολουθήσει µετά από τέτοια αποτελεσµατική ψυχολογική προετοιµασία µε τη µορφή οµαδικής προσευχής και προσδοκίας, που δεν υπάρχει ποτέ καµµιά αµφιβολία στο µυαλό τους ότι έχουν λάβει το Άγιο Πνεύµα κι ότι τα φαινόµενα που έχουν βιώσει και δει είναι ακριβώς αυτά που περιγράφονται στις Πράξεις των Αποστόλων. Επίσης, η ψυχολογική ατµόσφαιρα της κίνησης είναι συχνά τόσο µονόπλευρη και τεταµένη που κρίνεται ως πραγµατική βλασφηµία κατά του Αγίου Πνεύµατος να τρέφει κανείς αµφιβολίες γι’ αυτή τη θεώρηση. Από τις εκατοντάδες βιβλία που έχουν ήδη εµφανιστεί σχετικά µε το κίνηµα, µόνο πολύ λίγα εκφράζουν ακόµα κι ανεπαίσθητες αµφιβολίες ως προς την πνευµατική εγκυρότητά του.

Με σκοπό να αποκτήσουµε µια καλύτερη ιδέα για τα διακριτικά χαρακτηριστικά της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης», ας εξετάσουµε κάποιες από τις µαρτυρίες και τις πρακτικές των συµµετεχόντων σ’ αυτήν, πάντα ελέγχοντάς τες σύµφωνα µε τα δεδοµένα της Αγίας Ορθοδοξίας. Αυτές οι µαρτυρίες θα ληφθούν, µε ελάχιστες εξαιρέσεις, από τα απολογητικά βιβλία και περιοδικά του κινήµατος, γραµµένα από ανθρώπους που διάκεινται ευνοϊκά προς αυτό και που προφανώς δηµοσιεύουν µόνο το υλικό που φαίνεται να υποστηρίζει τη θέση τους. Επιπλέον, θα κάνουµε ελάχιστη χρήση καθαρά Πεντηκοστιανικών πηγών, περιοριζόµενοι κυρίως σε Προτεστάντες, Καθολικούς και Ορθοδόξους που συµµετέχουν στη σύγχρονη «χαρισµατική αναζωπύρωση». 2. Το «Οικουµενικό» πνεύµα της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης» Πριν αναφέρουµε τις «χαρισµατικές» µαρτυρίες, θα πρέπει να δώσουµε σηµασία σ’ ένα κύριο χαρακτηριστικό της αυθεντικής Πεντηκοστιανικής κίνησης το οποίο σπάνια αναφέρεται από «χαρισµατικούς» συγγραφείς, κι αυτό είναι ότι ο αριθµός και η ποικιλία των Πεντηκοστιανικών θρησκευτικών οµάδων είναι εκπληκτικός, η καθεµιά έχει δική της δογµατική έµφαση, και πολλές δεν έχουν κοινωνία µεταξύ τους. Υπάρχουν «Συνάξεις» και Εκκλησίες του Θεού», σώµατα της «Πεντηκοστής» και της «Αγιότητας», οµάδες του «Πλήρους Ευαγγελίου» κ.ά., πολλές από αυτές µάλιστα είναι διαιρεµένες σε µικρότερες οµάδες. Το πρώτο πράγµα που θα έλεγε κανείς για το «πνεύµα» που εµπνέει τέτοια αναρχία είναι ότι σίγουρα δεν είναι πνεύµα ενότητας, σε µεγάλη αντίθεση µε την αποστολική Εκκλησία του πρώτου αιώνα στην οποία η κίνηση παριστάνει ότι επιστρέφει. Μολοταύτα, κατά την τελευταία δεκαετία γίνεται πολύς λόγος, ιδιαίτερα στην «χαρισµατική αναζωπύρωση» µέσα στις οµολογίες, για την «ενότητα» που αυτή εµπνέει. Αλλά τι είδους ενότητα είναι αυτή; Η αληθινή ενότητα της Εκκλησίας την οποία οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τόσο του 1ου όσο και του 20ού αιώνα γνωρίζουν µε τον ίδιο τρόπο, ή η ψευδοενότητα του Οικουµενικού κινήµατος, που αρνείται ότι η Εκκλησία του Χριστού υπάρχει; Η απάντηση σ’ αυτό το ερώτηµα δηλώνεται παρακάτω ξεκάθαρα από τον κορυφαίο ίσως «προφήτη» του Πεντηκοστιανισµού του 20ού αιώνα, τον David Du Plessis, ο  οποίος τα τελευταία είκοσι χρόνια εξάπλωνε ενεργά τα νέα για το «βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος» ανάµεσα στις οµολογίες του Παγκοσµίου Συµβουλίου Εκκλησιών, ανταποκρινόµενος σε µια «φωνή» που τον διέταξε να το κάνει το 1951. «Η Πεντηκοστιανική αναζωπύρωση µέσα στις εκκλησίες συγκεντρώνει δύναµη και ταχύτητα.

Το πιο αξιοσηµείωτο είναι ότι αυτή η αναζωπύρωση βρίσκεται στους αποκαλούµενους φιλελεύθερους κύκλους και πολύ λιγότερο στους ευαγγελικούς, και καθόλου στα φονταµενταλιστικά τµήµατα του προτεσταντισµού. Τα τελευταία είναι τώρα οι πιο αποφασιστικοί αντίπαλοι αυτής της ένδοξης αναζωπύρωσης, επειδή στο κίνηµα της Πεντηκοστής και στις νεωτεριστικές κινήσεις του Παγκοσµίου Συµβουλίου είναι που βρίσκουµε τις πιο ισχυρές εκδηλώσεις του Πνεύµατος» (Du Plessis σελ. 28). Στη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία επίσης, η «χαρισµατική αναζωπύρωση» συµβαίνει κυρίως στους «φιλελεύθερους» κύκλους, και ένα από τα αποτελέσµατά της είναι να παρακινήσει ακόµα περισσότερο τον οικουµενισµό και τους λειτουργικούς πειραµατισµούς τους (θεία λειτουργία µε κιθάρες και τα παρόµοια)· τουναντίον, οι παραδοσιακοί Καθολικοί αντιτίθενται στο κίνηµα, όπως και οι φονταµενταλιστές Προτεστάντες. Χωρίς καµµιά αµφιβολία, ο προσανατολισµός της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης» είναι ισχυρά οικουµενιστικός. Ένας «χαρισµατικός» Λουθηρανός πάστορας, ο Clarence Finsaas, γράφει: «Πολλοί εκπλήσσονται που το Άγιο Πνεύµα µπορεί να κινείται εξ ίσου στις διάφορες παραδόσεις της ιστορικής Εκκλησίας... είτε το δόγµα της εκκλησίας έχει υπόβαθρο Καλβινισµού ή Αρµινιανισµού, αυτό λίγο µετράει, αποδεικνύοντας ότι ο Θεός είναι µεγαλύτερος από τα πιστεύω µας κι ότι καµµιά οµολογία δεν έχει µονοπώλιο σ’ Αυτόν» (Christenson, σελ. 99). Ένας Επισκοπιανός πάστορας, µιλώντας για τη «χαρισµατική αναζωπύρωση», αναφέρει ότι «οδηγεί οικουµενικά σε µια αξιοσηµείωτη σύµπραξη Χριστιανών από διαφορετικές παραδόσεις, κυρίως στο τοπικό εκκλησιαστικό επίπεδο» (Harper, σελ. 17). Το «χαρισµατικό» περιοδικό της California, Inter-Church Renewal, είναι γεµάτο από εκδηλώσεις «ενότητας» όπως: «το σκοτάδι των αιώνων έχει διαλυθεί και µια Ρωµαιοκαθολική καλόγρια κι ένας Προτεστάντης µπορούν ν’ αγαπούν ο ένας τον άλλο µ’ ένα παράξενο νέο είδος αγάπης», που αποδεικνύει ότι «οι παλιοί οµολογιακοί φραγµοί γκρεµίζονται. Οι επιφανειακές δογµατικές διαφορές πηγαίνουν στην άκρη για να έρθουν όλοι οι πιστοί στην ενότητα του Αγίου Πνεύµατος». Ο Ορθόδοξος ιερέας π. Ευσέβιος Στεφάνου πιστεύει ότι «αυτή η έκχυση του Αγίου Πνεύµατος υπερβαίνει τις οµολογιακές γραµµές... Το Πνεύµα του Θεού κινείται... τόσο µέσα όσο και έξω από την Ορθόδοξη Εκκλησία» (Logos, Ιαν. 1972, σελ. 12). Εδώ ο Ορθόδοξος Χριστιανός που αγρυπνεί για να «δοκιµάζει τα πνεύµατα» βρίσκεται σε γνώριµο έδαφος, διάσπαρτο µε τα συνήθη οικουµενιστικά κλισέ.

Και πάνω απ’ όλα ας σηµειώσουµε ότι αυτή η νέα «έκχυση του Αγίου Πνεύµατος», ακριβώς όπως το ίδιο το κίνηµα του Οικουµενισµού, δηµιουργήθηκε έξω από την Ορθόδοξη Εκκλησία· αυτές οι λίγες Ορθόδοξες ενορίες που πιάνουν τώρα φιλίες µ’ αυτήν προφανώς ακολουθούν µια µόδα της εποχής, που ωρίµασε εξ ολοκλήρου έξω από τα όρια της Εκκλησίας του Χριστού. Αλλά τι είναι αυτό που οι εκτός της Εκκλησίας του Χριστού είναι ικανοί να διδάξουν στους Ορθοδόξους Χριστιανούς; Είναι σίγουρα αλήθεια (κανένας συνειδητός Ορθόδοξος δεν θα το αρνηθεί) ότι µερικές φορές οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί ντροπιάζονται από τη θέρµη και το ζήλο κάποιων Ρωµαιοκαθολικών και Προτεσταντών για προσέλευση στην εκκλησία, ιεραποστολικές δραστηριότητες, κοινή προσευχή, ανάγνωση των Γραφών, και τα παρόµοια. Μη Ορθόδοξοι µε ζέση µπορούν να ντροπιάσουν τους Ορθοδόξους, ακόµα και µέσα στις εσφαλµένες πεποιθήσεις τους, όταν  κάνουν µεγαλύτερη προσπάθεια να ευαρεστήσουν το Θεό από όση κάνουν πολλοί Ορθόδοξοι, ενώ κατέχουν την όλη πληρότητα του αποστολικού Χριστιανισµού. Οι Ορθόδοξοι θα έκαναν καλά να παραδειγµατιστούν από αυτούς και να αφυπνιστούν στον πνευµατικό πλούτο της δικής τους Εκκλησίας, τον οποίο αποτυγχάνουν να δουν εξ αιτίας πνευµατικής νωθρότητας ή κακών συνηθειών. Όλα αυτά σχετίζονται µε την ανθρώπινη πλευρά της πίστης, τις ανθρώπινες προσπάθειες τις οποίες κάποιος µπορεί να χρησιµοποιήσει σε θρησκευτικές δραστηριότητες, είτε η πίστη του είναι σωστή είτε όχι. Το «χαρισµατικό» κίνηµα, πάντως, ισχυρίζεται ότι είναι σε επαφή µε το Θεό, ότι έχει βρει τρόπο να λαµβάνει το Άγιο Πνεύµα, το ξεχείλισµα της χάρης του Θεού. Κι όµως είναι ακριβώς η Εκκλησία, και τίποτε άλλο, που ο Κύριός µας Ιησούς Χριστός θεµελίωσε ως το µέσον µεταβίβασης της θείας Χάρης στους ανθρώπους. Να πιστέψουµε ότι η Εκκλησία θα παραγκωνιστεί τώρα από κάποια «νέα αποκάλυψη» ικανή να µεταδίδει χάρη εκτός της Εκκλησίας, ανάµεσα σε οποιαδήποτε οµάδα ανθρώπων η οποία µπορεί να συµβαίνει να πιστεύει στο Χριστό, αλλά που δεν έχει γνώση ή εµπειρία των Μυστηρίων τα οποία ο Χριστός ίδρυσε, και καµµιά επαφή µε τους Αποστόλους και τους διαδόχους τους, τους οποίους Εκείνος διόρισε να χορηγούν τα µυστήρια; Όχι: είναι τόσο βέβαιο σήµερα, όσο και στον 1ο αιώνα, ότι τα δώρα του Αγίου Πνεύµατος δεν αποκαλύπτονται στους εκτός Εκκλησίας.

Ο µεγάλος Ορθόδοξος Πατέρας του 19ου αιώνα, Επίσκοπος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, γράφει ότι το δώρο του Αγίου Πνεύµατος δίνεται «ακριβώς µέσω του Μυστηρίου του Χρίσµατος, που συστάθηκε από τους Αποστόλους στη θέση της χειροθεσίας» (που είναι η µορφή την οποία παίρνει το Μυστήριο στις Πράξεις των Αποστόλων). «Όλοι εµείς – που έχουµε βαπτιστεί και χριστεί – έχουµε το δώρο του Αγίου Πνεύµατος... παρ’ ότι δεν είναι ενεργό σε όλους». Η Ορθόδοξη Εκκλησία παρέχει τα µέσα για να καταστεί το δώρο ενεργό, και «δεν υπάρχει άλλος δρόµος... ∆ίχως το µυστήριο του Χρίσµατος, ακριβώς όπως δίχως τη χειροθεσία νωρίτερα, το Άγιο Πνεύµα ποτέ δεν κατήλθε, και ποτέ δεν θα κατέλθει» Με µια λέξη, ο προσανατολισµός της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης» µπορεί να περιγραφεί ως ένας νέος και βαθύτερος ή «πνευµατικός» Οικουµενισµός: κάθε Χριστιανός «ανανεωµένος» στη δική του παράδοση, αλλά ταυτόχρονα ενωµένος (γιατί η εµπειρία είναι κοινή) µε άλλους εξ ίσου «ανανεωµένους» στις δικές τους παραδόσεις, που όλες περιέχουν διάφορους βαθµούς αίρεσης και ασέβειας! Αυτή η σχετικοκρατία οδηγεί επίσης σε έκθεση σε εντελώς νέες θρησκευτικές πρακτικές, όπως όταν ένας Ορθόδοξος κληρικός επιτρέπει σε λαϊκούς να του κάνουν «χειροθεσία» µπροστά στην Ωραία Πύλη µιας Ορθόδοξης εκκλησίας! (Logos, Απρ. 1972, σελ. 4). Η κατάληξη όλων αυτών είναι το υπέρ-οικοµενιστικό Επίσκοπος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, «What is the Spiritual life» Jordanville, New York 1962, σελ. 247-8 (στα Ρωσικά) · Αγγλ. έκδοση, St. Herman of Alasca Brotherhood, Platina, California 1995, σελ. 282. Ο π. Ευσ. Στεφάνου (Logos, Ιαν. 1972, σελ. 13) προσπαθεί να δικαιολογήσει τη σηµερινή «λήψη του Αγ. Πνεύµατος» έξω από την Εκκλησία παραθέτοντας τη διήγηση για την οικογένεια του Κορνηλίου του Εκατόνταρχου (Πράξ. 10), που έλαβε το Άγιο Πνεύµα πριν από το βάπτισµα. Αλλά η διαφορά στις δύο περιπτώσεις είναι κρίσιµη: αυτή η λήψη ήταν το σηµάδι ότι έπρεπε να ενωθούν µε την Ορθόδοξη Εκκλησία δια του βαπτίσµατος, ενώ οι σύγχρονοι Πεντηκοστιανοί δια της εµπειρίας τους επιβεβαιώνουν µόνο την πλάνη τους ότι δεν υπάρχει καµµιά σώζουσα Εκκλησία του Χριστού όραµα του κορυφαίου Πεντηκοστιανού «προφήτη», που λέει ότι πολλοί Πεντηκοστιανοί «άρχισαν να οραµατίζονται την πιθανότητα να αποτελέσει η κίνηση την Εκκλησία του Χριστού στις τελευταίες µέρες των καιρών... Πάντως, αυτή η κατάσταση έχει αλλάξει τελείως τα δέκα τελευταία χρόνια. Πολλοί από τους αδελφούς µου είναι τώρα πεπεισµένοι ότι ο Κύριος Ιησούς Χριστός, η Κεφαλή της Εκκλησίας, θα εκχύσει από το Πνεύµα Του σε κάθε σάρκα κι ότι οι ιστορικές εκκλησίες θα αναζωπυρωθούν ή θα ανανεωθούν και ότι σ’ αυτήν την ανανέωση θα ενωθούν από το Άγιο Πνεύµα» (Du Plessis, σελ. 33). Είναι ξεκάθαρο ότι στη «χαρισµατική αναζωπύρωση» δεν υπάρχει χώρος γι’ αυτούς που πιστεύουν ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η Εκκλησία του Χριστού. ∆εν είναι παράξενο ότι ακόµα και κάποιοι Ορθόδοξοι Πεντηκοστιανοί παραδέχονται ότι στην αρχή ήταν «καχύποπτοι σχετικά µε την Ορθοδοξία» αυτής της κίνησης. Αλλά ας αρχίσουµε τώρα να κοιτάµε πέρα από τις οικουµενιστικές θεωρίες και πρακτικές του Πεντηκοστιανισµού σε αυτό που πραγµατικά εµπνέει και δίνει δύναµη στη «χαρισµατική αναζωπύρωση»: την πραγµατική εµπειρία της δύναµης του «πνεύµατος».

3. «Γλωσσολαλιά» Αν εξετάσουµε µε προσοχή τα συγγράµµατα της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης», θα βρούµε ότι αυτή η κίνηση µοιάζει πολύ µε πολλές αιρετικές κινήσεις του παρελθόντος στο ότι βασίζονται πρωταρχικά, ή ακόµα και εξ ολοκλήρου, σε µια µάλλον αλλόκοτη έµφαση σε δόγµα ή θρησκευτική πρακτική. Η µόνη διαφορά είναι ότι τώρα η έµφαση δίνεται σ’ ένα συγκεκριµένο σηµείο το οποίο κανείς αιρετικός στο παρελθόν δεν θεώρησε ως τόσο κεντρικό: τη γλωσσολαλιά. Σύµφωνα µε τον «καταστατικό χάρτη» πολλών πεντηκοστιανικών οµάδων, «Το βάπτισµα των πιστών στο Άγιο Πνεύµα επιβεβαιώνεται από την οµιλία σε άλλες γλώσσες, που αποτελεί το πρώτο εµφανές σηµείο» (Sherrill, σελ. 79). Και όχι µόνο είναι το πρώτο σηµείο της µεταστροφής σε µια πεντηκοστιανική οµάδα ή προσανατολισµό: σύµφωνα µε τις µεγαλύτερες αυθεντίες του Πεντηκοστιανισµού, αυτή η πρακτική πρέπει να συνεχιστεί αλλιώς το «πνεύµα» µπορεί να χαθεί. Γράφει ο David Du Plessis: «Η πρακτική της προσευχής µε γλωσσολαλιά πρέπει να συνεχίζεται και να αυξάνει στις ζωές αυτών που είναι βαπτισµένοι στο Πνεύµα, αλλιώς µπορεί να ανακαλύψουν ότι οι άλλες εκδηλώσεις του πνεύµατος γίνονται σπάνιες ή σταµατούν τελείως» (Du Plessis, σελ. 89). Πολλοί µαρτυρούν, όπως ένας Πεντηκοστιανό, ότι η γλωσσολαλιά «έχει τώρα γίνει ένα ουσιώδες συµπλήρωµα της θρησκευτικής µου ζωής» (Lillie, σελ. 50). Κι ένα ρωµαιοκαθολικό βιβλίο πάνω σ’ αυτό το θέµα λέει πιο επιφυλακτικά ότι από τα «δώρα του Αγίου Πνεύµατος» η γλωσσολαλιά «είναι συχνά, αλλά όχι πάντα, αυτό που λαµβάνεται πρώτο. Κατά συνέπεια για πολλούς είναι ένα κατώφλι από το οποίο κανείς περνάει στο βασίλειο των δωρεών και καρπών του Αγίου Πνεύµατος» (Ranagham, σελ. 19). Εδώ µπορεί κάποιος να παρατηρήσει µια υπερβολική έµφαση που σίγουρα δεν είναι παρούσα στην Καινή ∆ιαθήκη, όπου η γλωσσολαλιά είχε αναµφισβήτητα µικρή σηµασία, χρησιµεύοντας ως σηµείο για την κάθοδο του Αγίου Πνεύµατος (Πράξ. 2) και σε δύο άλλες περιπτώσεις (Πραξ. 10 και 19). Μετά τον 1ο, ή ίσως το 2ο αιώνα, δεν αναφέρεται από καµµιά Ορθόδοξη πηγή, και δεν αναφέρεται να συµβαίνει ούτε καν στους µεγάλους Πατέρες της αιγυπτιακής ερήµου, οι οποίοι ήταν τόσο γεµάτοι από το Πνεύµα του Θεού που έκαναν πολλά καταπληκτικά θαύµατα, συµπεριλαµβανοµένης και της ανάστασης νεκρών. Η Ορθόδοξη συµπεριφορά προς τη γνήσια γλωσσολαλιά, λοιπόν, µπορεί να συνοψιστεί στα λόγια του αγίου Αυγουστίνου (Οµιλίες στον Ιωάννη, IV:10): «Τα πρώτα χρόνια το Άγιο Πνεύµα έπεφτε σ’ αυτούς που πίστευαν κι εκείνοι µιλούσαν µε γλώσσες που δεν είχαν µάθει, καθώς το Άγιο Πνεύµα τους έδινε λόγο. Αυτά ήταν σηµεία προσαρµοσµένα στην εποχή. Γιατί ήταν ταιριαστό να υπάρχει αυτό το σηµείο του Αγίου Πνεύµατος σ’ όλες τις γλώσσες, για να δείξει ότι το Ευαγγέλιο του Θεού επρόκειτο να διαδοθεί µέσα από όλες τις γλώσσες σε όλη την οικουµένη. Αυτό έγινε ως σηµείο, και πέρασε». Και σαν για να απαντήσει στους σύγχρονους Πεντηκοστιανούς µε την περίεργη έµφαση που δίνουν σ’ αυτό το σηµείο, ο Αυγουστίνος συνεχίζει:

«Αναµένεται τώρα ότι αυτοί που θα χειροθετηθούν, θα πρέπει να γλωσσολαλούν; Ή όταν χειροθετήσαµε αυτά τα παιδιά, περίµενε κανείς από σας να δει αν θα γλωσσολαλήσουν; Κι όταν είδε ότι δεν γλωσσολαλούν ήταν κανείς από σας τόσο διεστραµµένος στην καρδιά ώστε να πει ‘’αυτοί δεν έχουν λάβει το Άγιο Πνεύµα’’;» Οι σύγχρονοι Πεντηκοστιανοί, για να δικαιώσουν τη χρήση της γλωσσολαλιάς, αναφέρονται κυρίως στην Α’ επιστολή του απ. Παύλου προς Κορινθίους (στ. 12-14). Αλλά ο άγιος Παύλος έγραψε αυτό το απόσπασµα ακριβώς επειδή η γλωσσολαλιά είχε γίνει µια πηγή αταξίας στην Εκκλησία της Κορίνθου· και παρ’ ότι δεν την απαγορεύει, αναµφισβήτητα ελαχιστοποιεί τη σηµασία της. Γι’ αυτό, το εν λόγω απόσπασµα, αντί να ενθαρρύνει οποιαδήποτε σύγχρονη αναζωπύρωση της «γλωσσολαλιάς», θα έπρεπε αντιθέτως να την αποθαρρύνει – ιδιαίτερα όταν κάποιος ανακαλύπτει (όπως οι ίδιοι οι Πεντηκοστιανοί παραδέχονται) ότι υπάρχουν άλλες πηγές γλωσσολαλιάς εκτός από το Άγιο Πνεύµα! Ως Ορθόδοξοι Χριστιανοί ήδη ξέρουµε ότι η γλωσσολαλιά ως πραγµατικό χάρισµα του Αγίου Πνεύµατος δεν µπορεί να εµφανιστεί µεταξύ αυτών που είναι εκτός της Εκκλησίας του Χριστού· αλλά ας κοιτάξουµε πιο προσεκτικά αυτό το σύγχρονο φαινόµενο, για να δούµε αν κατέχει χαρακτηριστικά που µπορούν να αποκαλύψουν την πηγή προέλευσής του. Αν έχουµε ήδη γίνει καχύποπτοι από την υπερβολική σηµασία που δίνουν στη «γλωσσολαλιά» οι σύγχρονοι Πεντηκοστιανοί, θα πρέπει να αφυπνιστούµε τελείως όταν εξετάσουµε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συµβαίνει. Απέχοντας πολύ από το να δίνεται ελεύθερα και αυθόρµητα, χωρίς την παρεµβολή του ανθρώπου – όπως τα πραγµατικά δώρα του Αγίου Πνεύµατος – η γλωσσολαλιά µπορεί να προσκληθεί εντελώς προβλέψιµα από µια συνηθισµένη τεχνική προσευχής από συγκεντρωµένη οµάδα, συνοδεία ψυχολογικά υποβλητικών προτεσταντικών ύµνων («Εκείνος έρχεται! Εκείνος έρχεται!»), να κορυφωθεί µε µια «χειροθεσία», και καµµιά φορά να εµπλέκει τέτοιες καθαρά σωµατικές προσπάθειες όπως την επανάληψη µιας δεδοµένης φράσης ξανά και ξανά (Koch, σελ 24), ή απλώς την εκτέλεση ήχων µε το στόµα. Κάποιος παραδέχεται πως, όπως πολλοί άλλοι, από τότε που γλωσσολάλησε «συχνά σχηµάτιζε µε το στόµα ανόητες συλλαβές, σε µια προσπάθεια ν’ αρχίσει τη ροή της προσευχής µε γλωσσολαλιά» (Sherrill, σελ. 127)· και αντί τέτοιες προσπάθειες να αποθαρρύνονται, στην πραγµατικότητα υποστηρίζονται από Πεντηκοστιανούς.

«Το να κάνεις ήχους µε το στόµα δεν είναι ‘’γλωσσολαλιά’’, αλλά µπορεί να υποδηλώνει µια έντιµη πράξη πίστης, την οποία το Άγιο Πνεύµα θα τιµήσει δίνοντας σ’ αυτό το άτοµο τη δύναµη να µιλήσει σε άλλη γλώσσα» (Harper, σελ. 11). Άλλος Προτεστάντης πάστορας λέει: «Ο αρχικός φραγµός να γλωσσολαλήσεις, µοιάζει να είναι απλώς η συνειδητοποίηση ότι πρέπει εσύ να ‘’µιλήσεις περαιτέρω’’... οι πρώτες συλλαβές και λέξεις µπορεί να ηχούν παράξενα στ’ αυτιά σου. Μπορεί να είναι διστακτικές και άναρθρες. Μπορεί να έχεις την αίσθηση ότι απλώς συµβιβάζεσαι... Όµως καθώς συνεχίζεις να µιλάς µε πίστη... το Πνεύµα θα διαµορφώσει για σένα µια γλώσσα προσευχής και δοξολογίας» (Christenson, σελ. 130). Ένας Ιησουΐτης «θεολόγος» λέει πως έβαλε τέτοιες συµβουλές σε πράξη: «Μετά το πρόγευµα ένοιωσα σχεδόν να σύροµαι σωµατικά στο παρεκκλήσι όπου κάθησα να προσευχηθώ. Ακολουθώντας την περιγραφή του Jim για το πως αυτός έλαβε το χάρισµα της γλωσσολαλιάς, άρχισα να λέω ήσυχα στον εαυτό µου ‘’λα, λα, λα, λα’’. Προς µεγάλη µου κατάπληξη, ακολούθησε µια γρήγορη κίνηση της γλώσσας και των χειλιών, συνοδευόµενη από ένα τροµερό αίσθηµα εσωτερικής αφοσίωσης» (Gelpi, σελ. 1). Είναι δυνατόν ένας σοβαρός Ορθόδοξος Χριστιανός να µπορεί να µπερδέψει αυτά τα επικίνδυνα ψυχικά παιχνίδια µε τα δώρα του Αγίου Πνεύµατος;! Ασφαλώς δεν υπάρχει τίποτα χριστιανικό, τίποτα πνευµατικό εδώ. Αυτή είναι µάλλον η σφαίρα των φυσικών µηχανισµών που µπορεί να µπουν σε λειτουργία µε συγκεκριµένες ψυχολογικές ή σωµατικές τεχνικές, και η «γλωσσολαλιά» φαίνεται να καταλαµβάνει βασικό ρόλο σαν είδος «µοχλού» σ’ αυτή τη σφαίρα. Όπως και να’ ναι, σίγουρα δεν υπάρχει καµµιά οµοιότητα µε το πνευµατικό δώρο που περιγράφεται στην Καινή ∆ιαθήκη, και είναι πολύ κοντά στη σαµανιστική «γλωσσολαλιά» όπως εξασκείται στις πρωτόγονες θρησκείες, όπου ο σαµάνος ή µάγος γιατρός έχει µια συγκεκριµένη τεχνική για να πέφτει σε έκσταση και µετά να δίνει ή να λαµβάνει ένα µήνυµα από κάποιο «θεό» σε µια γλώσσα που δεν έχει µάθει. (Βλ. Burdick, σελ. 66-7). Στις σελίδες που ακολουθούν θα συναντήσουµε «χαρισµατικές» εµπειρίες τόσο αλλόκοτες, που η σύγκριση µε το σαµανισµό δεν θα φαίνεται καθόλου παρατραβηγµένη, ειδικά αν καταλάβουµε ότι ο πρωτόγονος σαµανισµός δεν είναι παρά µια ιδιαίτερη έκφραση ενός «θρησκευτικού» φαινοµένου το οποίο, αντί να είναι ξένο στη σύγχρονη ∆ύση, στην πραγµατικότητα παίζει σηµαίνοντα ρόλο στις ζωές κάποιων σύγχρονων «Χριστιανών»: του µεντιουµισµού.

4. «Χριστιανικός» µεντιουµισµός Μια προσεκτική κι αντικειµενική µελέτη της «γλωσσολαλιάς» έχει γίνει από τον Γερµανό Λουθηρανό πάστορα ∆ρ. Kurt Koch (The strife of tongues). Αφού εξέτασε εκατοντάδες παραδείγµατα αυτού του «δώρου», όπως εκδηλώνεται τα τελευταία χρόνια, έφτασε στο συµπέρασµα, βασισµένος στην Αγία Γραφή, ότι µόνο τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις ίσως είναι ίδιες µε το δώρο που περιγράφεται στις Πράξεις των Αποστόλων· όµως δεν ήταν σίγουρος για καµµιά από αυτές. Ο Ορθόδοξος Χριστιανός, έχοντας πίσω του την πλήρη πατερική παράδοση της Εκκλησίας του Χριστού, θα είναι πιο αυστηρός στην κρίση του από τον ∆ρ. Koch. Πάντως, έναντι αυτών των λίγων πιθανώς θετικών περιπτώσεων, ο ∆ρ. Koch ανακάλυψε έναν αριθµό περιπτώσεων αναµφισβήτητης δαιµονοκαταληψίας – επειδή η «γλωσσολαλιά» είναι στην πραγµατικότητα ένα συνηθισµένο «χάρισµα» των δαιµονισµένων. Στο τελικό συµπέρασµα του ∆ρ. Koch θα βρούµε αυτό που είναι πιθανώς το κλειδί της όλης κίνησης. Συµπεραίνει ότι η κίνηση της «γλωσσολαλιάς» δεν είναι καθόλου «αναζωπύρωση», γιατί υπάρχει σ’ αυτήν ελάχιστη µετάνοια ή καταδίκη της αµαρτίας, αλλά κυρίως υπάρχει αναζήτηση για δύναµη και εµπειρία· το φαινόµενο της γλωσσολαλιάς δεν είναι το δώρο που περιγράφεται στις Πράξεις, ούτε είναι (στις περισσότερες περιπτώσεις) πραγµατική δαιµονική κατοχή· µάλλον, «γίνεται όλο και πιο φανερό ότι ίσως το 95% του όλου κινήµατος της γλωσσολαλιάς έχει µεντιουµιστικό χαρακτήρα» (Koch, σελ. 35). Τι είναι ένα «µέντιουµ» («διάµεσο»); Το µέντιουµ είναι ένα πρόσωπο µε µια συγκεκριµένη ψυχική ευαισθησία, που το διευκολύνει να γίνεται όχηµα ή µέσον για την εκδήλωση αόρατων δυνάµεων ή όντων (όπου εµπλέκονται πραγµατικά όντα, όπως έχει δηλώσει καθαρά ο στάρετς Αµβρόσιος της Optina, αυτά είναι πάντα τα πεπτωκότα πνεύµατα των οποίων είναι το πεδίο αυτό, κι όχι τα «πνεύµατα των νεκρών» που φαντάζονται οι πνευµατιστές. Σχεδόν όλες οι µη χριστιανικές θρησκείες κάνουν ευρεία χρήση των µεντιουµιστικών χαρισµάτων, όπως η διόραση, η ύπνωση, η «θαυµατουργική» θεραπεία, η εµφάνιση και η εξαφάνιση αντικειµένων όπως και η µετακίνησή τους από τόπο σε τόπο κ.τ.λ. Πρέπει να σηµειωθεί ότι πολλά παρόµοια χαρίσµατα κατέχονται επίσης από Ορθόδοξους Αγίους – αλλά υπάρχει τεράστια διαφορά ανάµεσα στο πραγµατικό χριστιανικό χάρισµα και τη µεντιουµιστική αποµίµησή του. Το πραγµατικό χριστιανικό δώρο της θεραπείας, για παράδειγµα, δίνεται απ’ ευθείας από το Θεό σε απάντηση θερµής προσευχής, και ιδιαίτερα της προσευχής ενός ανθρώπου που είναι προσωπικά ευάρεστος στο Θεό, ενός δικαίου ή αγίου (Ιάκ. 5:16), κι ακόµα µέσω επαφής µε πίστη µε αντικείµενα, τα οποία έχουν καθαγιαστεί από το Θεό (αγιασµός, λείψανα αγίων κ.τ.λ.· Πράξ. 19:12, Β’ Βασιλ. 13:21). Αλλά η µεντιουµιστική θεραπεία, όπως κάθε άλλη µεντιουµιστική δωρεά, επιτυγχάνεται µέσω συγκεκριµένων σαφών τεχνικών και ψυχικών καταστάσεων οι οποίες µπορούν να καλλιεργηθούν και να χρησιµοποιηθούν µε εξάσκηση, και οι οποίες δεν έχουν σχέση ούτε µε αγιότητα, ούτε µε τη δράση του Θεού. Η µεντιουµιστική ικανότητα µπορεί να αποκτηθεί είτε από κληρονοµικότητα είτε από µεταβίβαση µέσω επαφής µε κάποιον που έχει το χάρισµα, ή ακόµα µέσω της ανάγνωσης αποκρυφιστικών βιβλίων.

Πολλά µέντιουµ ισχυρίζονται ότι οι δυνάµεις τους δεν είναι καθόλου υπερφυσικές, αλλά ότι προέρχονται από ένα µέρος της φύσης για το οποίο πολύ λίγα πράγµατα είναι γνωστά. Σε κάποιο βαθµό αυτό είναι αναµφίβολα αληθινό· όµως είναι επίσης αληθινό ότι το βασίλειο απ’ όπου προέρχονται αυτά τα δώρα είναι το ιδιαίτερο βασίλειο των πεπτωκότων πνευµάτων, τα οποία δεν διστάζουν να χρησιµοποιήσουν την ευκαιρία, που τους παρέχουν οι άνθρωποι που εισέρχονται σ’ αυτό το βασίλειο, να τους τραβήξουν στα δικά τους δίχτυα, προσθέτοντας τις δικές τους δυνάµεις και εκδηλώσεις µε σκοπό να οδηγήσουν ψυχές στην καταστροφή. Και όποια κι αν µπορεί να είναι η εξήγηση των διάφορων µεντιουµιστικών φαινοµένων, ο Θεός στην αποκάλυψή Του προς την ανθρωπότητα έχει απαγορεύσει αυστηρά οποιαδήποτε επαφή µ’ αυτό το απόκρυφο βασίλειο: «∆εν πρέπει να υπάρξει µεταξύ σας άνθρωπος που θα ζητά ή θα λέει µαντείες, ή θα παρατηρεί σηµεία και οιωνούς για να προλέγει το µέλλον, µάγος, που θα ψάλλει µαγικές ωδές, ούτε άνθρωπος εγγαστρίµυθος που θα φαίνεται να µιλά από την κοιλιά του, ούτε τερατοσκόπος που θα παρατηρεί σηµεία και οιωνούς, ούτε νεκροµάντης που θα ρωτά τους νεκρούς. Εκείνος που τα κάνει αυτά είναι βδέλυγµα στον Κύριο το Θεό σου» (∆ευτερονόµιο 18:10-121, βλ. επίσης Λευϊτικό 20:6). Στην πράξη είναι αδύνατον να συνδυαστεί ο µεντιουµισµός µε το γνήσιο Χριστιανισµό, καθώς η επιθυµία για µεντιουµιστικά φαινόµενα ή δυνάµεις είναι ασυµβίβαστη µε τη βασική χριστιανική κατεύθυνση για σωτηρία της ψυχής. Αυτό δεν σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν «Χριστιανοί» αναµεµειγµένοι στο µεντιουµισµό, συχνά ασυνείδητα (όπως θα δούµε)· σηµαίνει ότι δεν είναι γνήσιοι Χριστιανοί, ότι ο Χριστιανισµός τους είναι µόνο ένας «Νέος Χριστιανισµός» σαν αυτόν που κήρυξε ο Μπερντιάγεφ, τον οποίο θα εξετάσουµε πάλι πιο κάτω. Ο ∆ρ. Koch, µολονότι έχει προτεσταντικό υπόβαθρο, κάνει µια έγκυρη παρατήρηση όταν σηµειώνει: «Η θρησκευτική ζωή κάποιου δεν βλάπτεται από τον αποκρυφισµό ή τον πνευµατισµό. Πραγµατικά ο πνευµατισµός είναι σε µεγάλη έκταση ένα ‘’θρησκευτικό’’ κίνηµα. Ο διάβολος δεν παίρνει τη ‘’θρησκευτικότητά’’ µας... (Αλλά) υπάρχει µεγάλη διαφορά µεταξύ του να είναι κανείς θρήσκος και του να είναι αναγεννηµένος από το Πνεύµα του Θεού. Είναι θλιβερό να λέµε ότι οι χριστιανικές οµολογίες µας έχουν περισσότερους ‘’θρήσκους’’ ανθρώπους παρά πραγµατικούς Χριστιανούς». Η γνωστότερη µορφή µεντιουµισµού στη σύγχρονη ∆ύση είναι η πνευµατιστική συγκέντρωση, όπου γίνεται επαφή µε συγκεκριµένες δυνάµεις που παράγουν αισθητά αποτελέσµατα όπως χτυπήµατα, φωνές, διάφορα είδη επικοινωνίας όπως αυτόµατη γραφή και οµιλία σε άγνωστες γλώσσες, µετακίνηση αντικειµένων, και εµφάνιση χεριών και «ανθρώπινων» µορφών που καµµιά φορά µπορούν να φωτογραφηθούν. Αυτά τα αποτελέσµατα παράγονται µε τη βοήθεια συγκεκριµένων τεχνικών και συµπεριφορών εκ µέρους των παρισταµένων, σχετικά µε τις οποίες θα αναφερθούµε εδώ ανατρέχοντας σε ένα από τα κλασικά εγχειρίδια πάνω στο θέµα. 1. Παθητικότητα: «Η δραστηριότητα ενός πνεύµατος µετράται από το βαθµό της παθητικότητας ή υποχωρητικότητας που βρίσκει στον ευαίσθητο, ή µέντιουµ (διάµεσο)». «Η διαµεσολαβητικότητα… µέσω επιµελούς καλλιέργειας µπορεί να αποκτηθεί από οποιονδήποτε παραδίδει εκούσια το σώµα του, µε την ελεύθερη βούλησή του και τις αισθητικές και διανοητικές ικανότητες, σε ένα εισβάλλον ή εξουσιαστικό πνεύµα».

2. Ενότητα στην πίστη: · Όλοι οι παριστάµενοι πρέπει να «συµµερίζονται τη νοητική διάθεση του µέντιουµ προς υποστήριξή του»· τα πνευµατιστικά φαινόµενα «διευκολύνονται από αναµφισβήτητη ευνοϊκή διάθεση που απορρέει από αρµονία ιδεών, απόψεων και συναισθηµάτων, η οποία υπάρχει µεταξύ των πειραµατιζόµενων και του µέντιουµ. Όταν αυτή η ευνοϊκή διάθεση και η αρµονία, όπως επίσης και η προσωπική παράδοση της θέλησης, είναι ανεπαρκείς στα µέλη του ‘’κύκλου’’, η πνευµατιστική συγκέντρωση αποδεικνύεται αποτυχηµένη». Επίσης, «ο αριθµός των πειραµατιζόµενων έχει µεγάλη σπουδαιότητα. Αν είναι µεγαλύτερος, εµποδίζει την αρµονία την τόσο απαραίτητη για την επιτυχία». 3. Όλοι οι παρόντες «ενώνουν τα χέρια για να διαµορφώσουν τον αποκαλούµενο µαγνητικό κύκλο. Μέσω αυτού του κλειστού κυκλώµατος, κάθε µέλος συνεισφέρει την ενέργεια µιας συγκεκριµένης δύναµης που µεταβιβάζεται συλλογικά στο µέντιουµ». Πάντως, ο «µαγνητικός κύκλος» απαιτείται µόνο για λιγότερο εξελιγµένα µέντιουµ. Η κυρία Blavatsky, ιδρύτρια της σύγχρονης Θεοσοφίας και µέντιουµ η ίδια, αργότερα γελούσε µε τις χοντροκοµµένες µεθόδους του πνευµατισµού – όταν συνάντησε πολύ ισχυρότερα µέντιουµ στην Ανατολή. Στην κατηγορία τέτοιων µέντιουµ υπάγεται επίσης ο φακίρης που περιγράφηκε στο κεφ. 3. 4. «Η απαραίτητη πνευµατιστική ατµόσφαιρα επιφέρεται συνήθως από τεχνητά µέσα, όπως το τραγούδισµα ύµνων, το παίξιµο απαλής µουσικής, κι ακόµα την προσφορά µιας προσευχής». Η πνευµατική συγκέντρωση σίγουρα είναι µια µάλλον τραχειά µορφή µεντιουµισµού – µολονότι γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο οι τεχνικές του είναι έκδηλες – και µόνο σπάνια παράγει θεαµατικά αποτελέσµατα. Υπάρχουν άλλες πιο ανεπαίσθητες µορφές, µερικές από τις οποίες εµφανίζονται ως «χριστιανικές». Για να το συνειδητοποιήσει κανείς αυτό, χρειάζεται µόνο να κοιτάξει τις τεχνικές ενός «θεραπευτή µε την πίστη», όπως ο Oral Roberts (που πριν ενταχθεί στους Μεθοδιστές πριν από µερικά χρόνια, ήταν κληρικός στην οµάδα «Αγιότητα της Πεντηκοστής»). Ο Oral Roberts προκαλεί «θαυµατουργικές» θεραπείες διαµορφώνοντας ένα πραγµατικό «µαγνητικό κύκλο» απαρτιζόµενο από ανθρώπους µε την κατάλληλη ευνοϊκή διάθεση, παθητικότητα, και αρµονία «πίστης», οι οποίοι βάζουν τα χέρια τους στην τηλεόραση όταν αυτός είναι στον αέρα· οι θεραπείες µπορεί να προκληθούν και µε την πόση ενός ποτηριού νερού, που έχει τοποθετηθεί πάνω στην τηλεοπτική συσκευή κι έχει έτσι απορροφήσει τη ροή των µεντιουµιστικών δυνάµεων, οι οποίες έχουν τεθεί σε δράση. Αλλά τέτοιες θεραπείες, σαν αυτές που παράγει ο πνευµατισµός και η µαγεία, µπορεί να προξενήσουν βαρειές απώλειες µε τη µορφή κατοπινών ψυχικών και πνευµατικών διαταραχών. Σ’ αυτό το πεδίο πρέπει κάποιος να είναι πολύ προσεκτικός, γιατί ο διάβολος συνεχώς πιθηκίζει τα έργα του Θεού, και πολλοί άνθρωποι µε µεντιουµιστικά χαρίσµατα συνεχίζουν να νοµίζουν ότι είναι Χριστιανοί κι ότι τα δώρα τους προέρχονται από το Άγιο Πνεύµα. Αλλά είναι δυνατόν να πούµε ότι αυτό είναι αλήθεια για τη «χαρισµατική αναζωπύρωση» - ότι είναι βασικά µια µορφή µεντιουµισµού, όπως λένε µερικοί; Όταν κάποιος υποβάλλει τη «χαρισµατική αναζωπύρωση» στους πιο οφθαλµοφανείς ελέγχους για µεντιουµισµό, εντυπωσιάζεται  πρώτα απ’ όλα από το γεγονός ότι οι βασικές προϋποθέσεις για την πνευµατιστική συγκέντρωση, οι οποίες περιγράφηκαν πιο πάνω, είναι όλες παρούσες στις «χαρισµατικές» συναθροίσεις προσευχής, ενώ ούτε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά δεν είναι παρόν στην ίδια µορφή ή βαθµό στη γνήσια χριστιανική λατρεία της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

 1. Η «παθητικότητα» της πνευµατιστικής συγκέντρωσης αντιστοιχεί σ’ αυτό που οι «χαρισµατικοί» συγγραφείς καλούν «ένα είδος άφεσης... Αυτό εµπεριέχει περισσότερα από την αφιέρωση της συνειδητής ύπαρξης κάποιου µέσω µιας πράξης της θέλησης· αναφέρεται και σε µια ευρεία, κι ακόµα κρυµµένη περιοχή της ασυνείδητης ζωής του... Ό,τι µπορεί να γίνει είναι να προσφέρει τον εαυτό του – το σώµα, το µυαλό κι ακόµα τη γλώσσα – ώστε το Πνεύµα του Θεού να µπορεί να έχει πλήρη κατοχή... Τέτοια άτοµα είναι έτοιµα – οι φραγµοί έχουν πέσει κι ο Θεός κινείται έντονα πάνω και µέσα σε όλη τους την ύπαρξη» (Williams, σελ. 62-63). Τέτοια «πνευµατική» στάση δεν είναι του Χριστιανισµού: είναι µάλλον η στάση του Ζεν Βουδισµού, του ανατολικού «µυστικισµού», της ύπνωσης, και του πνευµατισµού. Τέτοια υπερβολική παθητικότητα είναι εντελώς ξένη στην Ορθόδοξη πνευµατικότητα, και είναι µόνο µια ανοιχτή πρόσκληση στη δράση πλανερών πνευµάτων. Ένας ευνοϊκά διατεθειµένος παρατηρητής σηµειώνει ότι στις πεντηκοστιανικές συναθροίσεις οι άνθρωποι που γλωσσολαλούν ή ερµηνεύουν «µοιάζουν σχεδόν να πέφτουν σε έκσταση» (Sherrill, σελ. 87). Αυτή η παθητικότητα είναι τόσο έντονη σε κάποιες «χαρισµατικές» κοινότητες που καταργούν εντελώς την οργάνωση της εκκλησίας και οποιοσδήποτε καθορισµένο πρόγραµµα ακολουθιών και τα κάνουν όλα ακριβώς όπως κατευθύνει το «πνεύµα». 2. Υπάρχει µια σαφής «ενότητα στην πίστη» - και όχι απλώς ενότητα στη χριστιανική πίστη κι ελπίδα για σωτηρία, αλλά µια ιδιάζουσα οµοφωνία στην επιθυµία και προσδοκία για «χαρισµατικά» φαινόµενα. Αυτό ισχύει για όλες τις «χαρισµατικές» προσευχητικές συναθροίσεις· αλλά µια ακόµα πιο έντονη ενότητα απαιτείται για την εµπειρία του «βαπτίσµατος του Αγίου Πνεύµατος», η οποία συνήθως επιτελείται σ’ ένα µικρό χωριστό δωµάτιο µε την παρουσία µόνο λίγων που ήδη έχουν την εµπειρία. Η παρουσία ακόµα κι ενός προσώπου που έχει αρνητικές σκέψεις για την εµπειρία, είναι αρκετή αιτία για να µην προκύψει το «βάπτισµα» - ακριβώς µε τον τρόπο που η ανησυχία και η προσευχή του Ορθοδόξου ιερέα που περιγράφηκε πιο πάνω (κεφ. 3) ήταν αρκετές για να διαλύσουν το εντυπωσιακό όραµα που επέδειξε ο φακίρης από την Κεϋλάνη.

3. Ο πνευµατιστικός «µαγνητικός κύκλος» αντιστοιχεί στην πεντηκοστιανική «χειροθεσία», η οποία γίνεται πάντα από αυτούς που έχουν ήδη εµπειρία του «βαπτίσµατος» µε γλωσσολαλιά, και που χρησιµεύουν, µε λόγια των ίδιων των Πεντηκοστιανών, ως «κανάλια του Αγίου Πνεύµατος» (Williams, σελ.64) – µια λέξηπου χρησιµοποιούν οι πνευµατιστές αναφορικά µε τα µέντιουµ. 4. Η «χαρισµατική ατµόσφαιρα», όπως και η πνευµατιστική, προκαλείται µε µέσα υποβλητικών ύµνων και προσευχών, και συχνά επίσης µε χειροκροτήµατα· όλα αυτά δίνουν «ένα αποτέλεσµα διέργεσης που σε ανεβάζει, και σχεδόν µεθυστικής ποιότητας» (Sherrill, σελ. 23). Μπορεί κάποιος να αντιτάξει ότι όλες αυτές οι οµοιότητες µεταξύ µεντιουµισµού και Πεντηκοστιανισµού είναι µόνο συµπτωµατικές· και πράγµατι, µε σκοπό να δείξουµε αν η «χαρισµατική αναζωπύρωση» είναι όντως µεντιουµιστική, θα πρέπει να προσδιορίσουµε τι είδος «πνεύµατος» µεταδίδεται µέσω των πεντηκοστιανικών «καναλιών». Ένας αριθµός µαρτυριών από αυτούς που το έχουν νοιώσει – και πιστεύουν ότι είναι το Άγιο Πνεύµα – καταδεικνύει καθαρά τη φύση του. «Η οµάδα κινήθηκε πιο κοντά γύρω µου. Ήταν σαν να σχηµάτιζαν µε τα σώµατά τους µια χοάνη, µέσα από την οποία συγκεντρωνόταν η ροή του Πνεύµατος που παλλόταν στο δωµάτιο. Κύλησε µέσα µου καθώς καθόµουν εκεί» (Sherrill, σελ. 122). Σε µια Καθολική Πεντηκοστιανική συνάθροιση, «µε το που έµπαινε κανείς στην αίθουσα έµενε κυριολεκτικά άναυδος από την ισχυρή ορατή παρουσία του Θεού» (Ranaghan, σελ. 79). (Συγκρίνετε την «παλλόµενη» ατµόσφαιρα σε κάποιες παγανιστικές και ινδουϊστικές τελετές στα προηγούµενα κεφάλαια). Άλλος ένας άνδρας περιγράφει την εµπειρία του «βαπτίσµατος»: «Κατάλαβα ότι ο Κύριος ήταν στο δωµάτιο και µε πλησίαζε. ∆εν µπορούσα να τον δω, αλλά ένοιωθα να µε σπρώχνουν στην πλάτη από ψηλά.

Έµοιαζα να επιπλέω στο πάτωµα... (Logos Journal, Νοέµ.-∆εκ. 1971, σελ. 47). Άλλα παρόµοια παραδείγµατα θα δοθούν παρακάτω στην αναλυτική εξέταση των σωµατικών συµπληρωµάτων των «χαρισµατικών» εµπειριών. Αυτό το «παλλόµενο», «ορατό» πνεύµα που «σπρώχνει», «πλησιάζει» και «κυλά» φαίνεται να επιβεβαιώνει το µεντιουµιστικό χαρακτήρα του «χαρισµατικού» κινήµατος. Σίγουρα το Άγιο Πνεύµα δεν θα περιγραφόταν ποτέ µε αυτούς τους τρόπους! Κι ας θυµηθούµε ένα παράξενο χαρακτηριστικό της «χαρισµατικής» γλωσσολαλιάς που ήδη αναφέραµε: ότι δίνεται όχι µόνο στην αρχική εµπειρία του «βαπτίσµατος του Αγίου Πνεύµατος» αλλά είναι υποχρεωτικό να συνεχίζεται (τόσο ιδιαιτέρως όσο και δηµοσίως) και να γίνεται «ουσιώδες συµπλήρωµα» της θρησκευτικής ζωής, αλλιώς τα «δώρα του Πνεύµατος» µπορεί να διακοπούν. Ένας Πρεσβυτεριανός «χαρισµατικός» συγγραφέας µιλά για την ειδική λειτουργία αυτής της πρακτικής στην «προετοιµασία» για «χαρισµατικές» συναθροίσεις: «Συχνά συµβαίνει... µια µικρή οµάδα να αφιερώσει χρόνο προσευχόµενη εν Πνεύµατι (δηλ. µε γλωσσολαλιά). Πράττοντας έτσι πολλαπλασιάζει την αίσθηση της παρουσίας του Θεού και τη δύναµη που µεταφέρει µέσα στη συγκέντρωση». Και πάλι: «Βρίσκουµε ότι ήρεµη προσευχή εν Πνεύµατι κατά τη συνάθροιση βοηθά να διατηρήσουµε ένα άνοιγµα στην παρουσία του Θεού... (επειδή) όταν κάποιος έχει συνηθίσει να προσεύχεται δυνατά µε γλωσσολαλιά... γίνεται σύντοµα δυνατό για την αναπνοή του, η οποία κινείται πάνω στις φωνητικές χορδές και τη γλώσσα, να εκδηλώνει την αναπνοή του Πνεύµατος, και µε τον τρόπο αυτό η προσευχή συνεχίζεται ήρεµα, αλλά έντονα, µέσα του» (Williams, σελ. 31). Ας θυµηθούµε επίσης ότι η γλωσσολαλιά µπορεί να πυροδοτηθεί από τέτοιες τεχνητές επινοήσεις όπως το «σχηµατισµό ήχων µε το στόµα» - και θα φτάσουµε στο αναπόφευκτο συµπέρασµα ότι η «χαρισµατική» γλωσσολαλιά δεν είναι καθόλου «δωρεά», αλλά τεχνική, που η ίδια αποκτάται µε άλλες τεχνικές και µε τη σειρά της αποτελεί το έναυσµα για άλλες «δωρεές του Πνεύµατος» αν κάποιος συνεχίσει να την εξασκεί και να την καλλιεργεί.

∆εν έχουµε εδώ µια ένδειξη για το βασικό πραγµατικό επίτευγµα του σύγχρονου κινήµατος της Πεντηκοστής – ότι ανακάλυψε µια νέα µεντιουµιστική τεχνική για να εισέρχεται σε µια ψυχική κατάσταση όπου τα θαυµατουργικά «δώρα» είναι κοινοτοπία, και να τη διατηρεί; Αν αυτό είναι αλήθεια, τότε ο «χαρισµατικός» ορισµός της «χειραθεσίας» - «η απλή ιερουργία από ένα ή περισσότερα πρόσωπα που τα ίδια είναι κανάλια του Αγίου Πνεύµατος, προς άλλους που δεν έχουν ακόµα ευλογηθεί έτσι», στην οποία «το σηµαντικό (είναι) ότι αυτοί που ιερουργούν έχουν οι ίδιοι βιώσει την κίνηση του Αγίου Πνεύµατος» (Williams, σελ. 64) – περιγράφει ακριβώς τη µεταφορά του µεντιουµιστικού χαρίσµατος από αυτούς που ήδη το έχουν αποκτήσει και έχουν οι ίδιοι γίνει µέντιουµ. Έτσι το «βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος» γίνεται µεντιουµιστική µύηση. Πράγµατι, αν η «χαρισµατική αναζωπύρωση» είναι στ’ αλήθεια µια µεντιουµιστική κίνηση, πολλά που είναι ασαφή σχετικά µ’ αυτήν όταν τη βλέπουµε σαν χριστιανική κίνηση, γίνονται σαφή. Η κίνηση δηµιουργείται στην Αµερική, η οποία πενήντα χρόνια πριν γέννησε τον πνευµατισµό σε ένα παρόµοιο ψυχολογικό κλίµα: µια νεκρή, εκλογικευµένη προτεσταντική πίστη κατακυριεύεται ξαφνικά από την πραγµατική εµπειρία µιας αόρατης «δύναµης» που δεν µπορεί να εξηγηθεί λογικά ή επιστηµονικά. Η κίνηση έχει  µεγαλύτερη επιτυχία σ’ εκείνες τις χώρες που έχουν αξιόλογη ιστορία πνευµατισµού και µεντιουµισµού: πρώτα πρώτα στην Αµερική και την Αγγλία, µετά στη Βραζιλία, την Ιαπωνία, τις Φιλιππίνες, τη µαύρη Αφρική. Σπάνια βρίσκεται παράδειγµα «γλωσσολαλιάς» σε οποιοδήποτε χριστιανικό (έστω και κατ’ όνοµα) γενικό πλαίσιο για πάνω από 1600 χρόνια µετά τον καιρό του απ. Παύλου (κι ακόµα και τότε είναι ένα αποµονωµένο και βραχύβιο υστερικό φαινόµενο), ακριβώς µέχρι το κίνηµα της Πεντηκοστής του 20ού αι., ακριβώς όπως υπέδειξε ο λόγιος ιστορικός του θρησκευτικού «ενθουσιασµού»· κι ωστόσο αυτή η «δωρεά» κατέχεται από πολυάριθµους σαµάνους και µάγους γιατρούς πρωτόγονων θρησκειών, όπως επίσης από τα σύγχρονα πνευµατιστικά διάµεσα και τους δαιµονισµένους.

Οι «προφητείες» και οι «ερµηνείες» στις «χαρισµατικές» λειτουργίες, όπως θα δούµε, είναι παράξενα ασαφείς και στερεότυπες στην έκφραση, χωρίς ιδιαίτερο χριστιανικό ή προφητικό περιεχόµενο. Το δόγµα υποτάσσεται στην πρακτική: το απόφθεγµα και των δύο κινήσεων θα µπορούσε να είναι, όπως λένε ξανά και ξανά οι ενθουσιώδεις «χαρισµατικοί», «λειτουργεί» (δηλ. φέρνει αποτέλεσµα) – η ίδια παγίδα στη οποία, όπως είδαµε, οδηγεί τα θύµατά του ο Ινδουϊσµός. ∆ύσκολα µπορεί να υπάρξει αµφιβολία ότι η «χαρισµατική αναζωπύρωση» όσον αφορά τα φαινόµενά της, έχει µια πολύ µεγαλύτερη οµοιότητα µε τον πνευµατισµό και γενικά τις µη χριστιανικές θρησκείες, παρά µε τον Ορθόδοξο Χριστιανισµό. Αλλά θα δώσουµε ακόµα πολλά παραδείγµατα για να αποδείξουµε πόσο αληθινό είναι αυτό. Μέχρι αυτό το σηµείο αναφέραµε, εκτός  από τις δηλώσεις του ∆ρ. Koch, µόνο αποσπάσµατα ευνοϊκά διατεθειµένων προς τη «χαρισµατική αναζωπύρωση», που δίνουν µόνο µαρτυρία γι’ αυτά που φαντάζονται ότι είναι έργα του Αγίου Πνεύµατος. Ας αναφέρουµε τώρα µαρτυρίες διάφορων ανθρώπων που εγκατέλειψαν το χαρισµατικό κίνηµα ή αρνήθηκαν να συµµετάσχουν, επειδή ανακάλυψαν ότι το «πνεύµα» που το εµπνέει δεν είναι του Άγιο Πνεύµα. 1. «Στο Leicester (Αγγλία) ένας νέος ανέφερε τα ακόλουθα. Αυτός και ο φίλος του ήταν πιστοί για µερικά χρόνια ώσπου µια µέρα προσκλήθηκαν στη συνάθροιση µιας οµάδας που γλωσσολαλούσε. Η ατµόσφαιρα της συνάθροισης τους αιχµαλώτισε και µετά προσευχήθηκαν για τη δεύτερη ευλογία και το βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος. Μετά από εντατική προσευχή ήταν σαν κάτι ζεστό να ήρθε πάνω τους. Ένοιωσαν µεγάλη έξαψη. Για µερικές µέρες απόλαυσαν αυτή τη νέα εµπειρία, αλλά σιγά-σιγά αυτά τα κύµατα συναισθήµατος υποχώρησαν. Ο άνδρας που µου του είπε πρόσεξε ότι είχε χάσει κάθε επιθυµία να διαβάζει τη Βίβλο και να προσεύχεται. Εξέτασε την εµπειρία του στο φως των Γραφών και συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν εκ του Θεού. Μετανόησε και την καταδίκασε... Από την άλλη ο φίλος του συνέχισε µ’ αυτή τη ‘’γλωσσολαλιά’’ κι αυτό τον κατέστρεψε. Σήµερα δεν θα σκεπτόταν καν να συνεχίσει να είναι Χριστιανός. (Koch, σελ. 28). 2. ∆ύο Προτεστάντες κληρικοί πήγαν σε µια «χαρισµατική» συνάθροιση προσευχής σε µια Πρεσβυτεριανή εκκλησία στο Hollywood. «Και οι δυο συµφωνήσαµε προκαταβολικά πως όταν το πρώτο άτοµο άρχιζε να γλωσσολαλεί, θα κάναµε κατά προσέγγιση την ακόλουθη προσευχή, ‘’Κύριε, αν αυτή η δωρεά είναι από Σένα, ευλόγησε αυτόν τον αδελφό, αλλά αν δεν είναι από Σένα, τότε σταµάτησέ το κι ας µη γίνει άλλη προσευχή µε γλωσσολαλιά κατά την παρουσία µας...’’ Ένας νεαρός ξεκίνησε τη συνάθροιση µε µια µικρή προσευχή, µετά την οποία η συνάθροιση ήταν ανοιχτή για προσευχή µε γλωσσολαλιά. Μια γυναίκα άρχισε να προσεύχεται µε ευχέρεια σε µια ξένη γλώσσα, χωρίς καθόλου τραύλισµα ή δισταγµό. ∆εν δόθηκε ερµηνεία.

 Ο π. Μπ. κι εγώ αρχίσαµε να προσευχόµαστε ήρεµα όπως είχαµε συµφωνήσει νωρίτερα. Τι συνέβη; Κανένας άλλος δεν γλωσσολάλησε, παρ’ ότι συνήθως σ’ αυτές τις συναθροίσεις όλοι τους, εκτός από έναν αρχιτέκτονα, προσεύχονται σε άγνωστες γλώσσες» (Koch, σελ. 15). Σηµειώστε εδώ ότι µε την απουσία της µεντιουµιστικής ενότητας στην πίστη, δεν εµφανίζονται τα φαινόµενα. 3. «Στο San Diego της California, µια γυναίκα ήρθε για συµβουλές. Μου είπε για µια άσχηµη εµπειρία που είχε κατά τη διάρκεια µιας αποστολής που οργάνωσε ένα µέλος του κινήµατος της γλωσσολαλιάς. Είχε πάει στις συναθροίσεις του, όπου εκείνος είχε µιλήσει για την αναγκαιότητα του δώρου της γλωσσολαλιάς, και σε µια συνάθροιση που ακολούθησε επέτρεψε να της κάνουν χειροθεσία µε σκοπό να λάβει το βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος και το δώρο της γλωσσολαλιάς. Εκείνη τη στιγµή έπεσε λιπόθυµη. Όταν ξαναβρήκε τις αισθήσεις της πάλι, ήταν πεσµένη στο πάτωµα µε το στόµα της να ανοιγοκλείνει ακόµα αυτόµατα, χωρίς να προφέρει λέξη. Φοβήθηκε τροµερά. ∆ίπλα της στέκονταν κάποιοι από τους οπαδούς αυτού του ευαγγελιστή, οι οποίοι αναφώνησαν. ‘’Ω αδελφή, για Πνεύµα’’. Αλλά το θύµα αυτού του αποκαλούµενου βαπτίσµατος του Αγίου Πνεύµατος θεραπεύθηκε. ∆εν ξαναπήγε ποτέ σ’ αυτή την οµάδα των γλωσσολαλούντων. Όταν ήρθε σε µένα για συµβουλές, υπέφερε ακόµα από τα κακά επακόλουθα αυτού του ‘’πνευµατικού βαπτίσµατος’’» (Koch, σελ. 26). 4. Ένας Ορθόδοξος Χριστιανός στην California, διηγείται µια ιδιαίτερη συνάντηση µε ένα «πλήρη πνεύµατος» κληρικό, ο οποίος ακολουθούσε το ίδιο πρόγραµµα µε τους κορυφαίους Καθολικούς, Προτεστάντες και Πεντηκοστιανούς εκπροσώπους της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης»: «Επί πέντε ώρες γλωσσολαλούσε και χρησιµοποιούσε κάθε τέχνασµα (ψυχολογικό, υπνωτιστικό), και ‘’χειροθεσία’’, για να παρασύρει τους παρόντες να λάβουν το ‘’βάπτισµα του Αγίου Πνεύµατος’’. Η σκηνή ήταν πράγµατι τροµερή. Όταν έβαλε τα χέρια του πάνω στη φίλη µας, αυτή έκανε λαρυγγικούς ήχους, βογγούσε, έκλαιγε και ούρλιαζε. Ήταν πολύ ευχαριστηµένος από αυτό. Είπε ότι εκείνη υπέφερε για άλλους – ότι µεσολαβούσε γι’ αυτούς. Όταν έβαλε τα χέρια του στο κεφάλι µου είχα ένα προαίσθηµα πραγµατικού κακού. Η ‘’γλωσσολαλιά’’ του διανθιζόταν µε Αγγλικά: ‘’Έχεις το χάρισµα της προφητείας, το νοιώθω’’. ‘’Απλώς άνοιξε το στόµα σου και θα ξεχυθεί έξω ελεύθερα’’. ‘’Παρεµποδίζεις το Άγιο Πνεύµα’’. Με τη χάρη του Θεού κράτησα το στόµα µου κλειστό, αλλά είµαι απολύτως σίγουρος ότι αν είχα µιλήσει, κάποιος άλλος θα ‘’µετέφραζε’’». (Ιδιαίτερη συνοµιλία). 5.

Αναγνώστες του Ορθόδοξου Λόγου θα θυµηθούν το περιστατικό της «προσευχής-όρθρου» που οργάνωσε η Συριανή Αντιοχειανή Αρχιεπισκοπή της Νέας Υόρκης στη συνέλευσή της στο Chicago τον Αύγουστο του 1970. Αφού δηµιουργήθηκε µια δραµατική και συναισθηµατική ατµόσφαιρα, νέοι άνθρωποι άρχισαν να «µαρτυρούν» πως τους κινούσε το «πνεύµα». Αλλά αρκετοί άνθρωποι που ήταν παρόντες περιέγραψαν αργότερα ότι η ατµόσφαιρα ήταν «σκοτεινή και δυσοίωνη», «ασφυκτική», «σκοτεινή και κακή», κι ότι από µια θαυµατουργή παρέµβαση του αγίου Γερµανού της Αλάσκα, του οποίου η εικόνα ήταν παρούσα στην αίθουσα, η όλη συνάθροιση διακόπηκε και η κακή ατµόσφαιρα διαλύθηκε (Ορθ. Λόγος, 1970, Νο 4-5, σελ. 196-199). Υπάρχουν πολυάριθµες άλλες περιπτώσεις στις οποίες οι άνθρωποι έχουν χάσει το ενδιαφέρον τους για προσευχή, ανάγνωση των Γραφών, και γενικά το Χριστιανισµό, κι ακόµα έχουν φτάσει να πιστεύουν, όπως είπε ένας µαθητής, ότι «δεν χρειαζόταν να διαβάζει άλλο πια τη Βίβλο.Ο ίδιος ο Θεός Πατέρας θα εµφανιζόταν και θα του µιλούσε» (Koch, σελ. 29). Θα έχουµε ακόµη την ευκαιρία να αναφέρουµε τη µαρτυρία πολλών που δεν βρίσκουν τίποτα αρνητικό ή κακό στην «χαρισµατική» εµπειρία τους, και θα εξετάσουµε το νόηµα της µαρτυρίας τους. Πάντως, χωρίς να έχουµε ακόµη φτάσει σε κάποιο συµπέρασµα ως προς την ακριβή φύση του «πνεύµατος» που προκαλεί «χαρισµατικά» φαινόµενα, µε βάση τα στοιχεία που είναι συγκεντρωµένα εδώ µπορούµε ήδη να συµφωνήσουµε µέχρι τώρα µε τον ∆ρ. Koch: «Το κίνηµα της γλωσσολαλιάς είναι η έκφραση µιας κατάστασης παραληρήµατος µέσω της οποίας εκδηλώνεται µια παρέµβαση δαιµονικών δυνάµεων» (Koch, σελ.47). ∆ηλαδή, το κίνηµα, το οποίο είναι σίγουρα «παραληρηµατικό» στην παράδοσή του στη δραστηριότητα ενός «πνεύµατος» που δεν είναι το Άγιο Πνεύµα, δεν είναι δαιµονικό από πρόθεση ή αυτό καθ’ εαυτό (όπως σίγουρα είναι ο σύγχρονος αποκρυφισµός και σατανισµός), αλλά από τη φύση του αφήνεται ιδιαίτερα ανοιχτό στην εκδήλωση καταφανώς δαιµονικών δυνάµεων, οι οποίες πραγµατικά εµφανίζονται µερικές φορές. Αυτό το βιβλίο έχει διαβαστεί από έναν αριθµό ανθρώπων που έχουν συµµετάσχει στη «χαρισµατική αναζωπύρωση»· πολλοί από αυτούς έχουν έκτοτε εγκαταλείψει αυτό το κίνηµα, αναγνωρίζοντας ότι το πνεύµα που είχαν βιώσει στα «χαρισµατικά» φαινόµενα δεν ήταν το ΆγιοΠνεύµα.

Σε ανθρώπους µπλεγµένους µε το «χαρισµατικό» κίνηµα, που διαβάζουν τώρα αυτό το βιβλίο, θέλουµε να πούµε: Ίσως να νοιώθετε ότι η εµπειρία σας στο «χαρισµατικό» κίνηµα είναι σε µεγάλη έκταση κάτι καλό (ακόµα κι αν έχετε επιφυλάξεις για κάποια πράγµατα που έχετε δει ή βιώσει εκεί)· Ίσως επίσης να µην µπορείτε να πιστέψετε ότι υπάρχει οτιδήποτε δαιµονικό εκεί. Λέγοντας ότι το «χαρισµατικό» κίνηµα είναι στην πηγή της έµπνευσής του µεντιουµιστικό, δεν εννοούµε να αρνηθείτε το σύνολο των εµπειριών που είχατε ενώ ήσασταν αναµεµειγµένος σ’ αυτό. Αν αφυπνισθήκατε σε µετάνοια για τις αµαρτίες σας, στη συνειδητοποίηση ότι ο Κύριος Ιησούς Χριστός είναι ο Σωτήρας της ανθρωπότητας, σε ειλικρινή αγάπη για το Θεό και τον πλησίον – όλα αυτά είναι πράγµατι καλά και δεν θα χαθούν εάν εγκαταλείψετε το «χαρισµατικό» κίνηµα. Αλλά αν νοµίζετε ότι η εµπειρία σας της «γλωσσολαλιάς» ή της «προφητείας» ή οτιδήποτε άλλο «υπερφυσικό» ίσως έχετε νοιώσει, είναι από το Θεό – τότε αυτό το βιβλίο είναι µια πρόσκληση για σας να ανακαλύψετε ότι η σφαίρα της γνήσιας χριστιανικής πνευµατικής εµπειρίας είναι πολύ βαθύτερη απ’ ό,τι έχετε νοιώσει µέχρι τώρα, ότι τα κόλπα του διαβόλου είναι πολύ πιο πανούργα από ό,τι µπορεί να έχετε φανταστεί, ότι η προθυµία της πεπτωκυΐας ανθρώπινης φύσης µας να παρανοεί την ψευδαίσθηση για αλήθεια, τη συναισθηµατική ανακούφιση για πνευµατική εµπειρία, είναι πολύ µεγαλύτερη από ό,τι νοµίζετε. Ο επόµενος τοµέας αυτού του κεφαλαίου θα πραγµατευθεί αυτό το θέµα λεπτοµερώς. Όσο για την ακριβή φύση της «γλωσσολαλιάς» που συµβαίνει σήµερα, προφανώς δεν µπορεί να δοθεί µια απλή απάντηση. Ξέρουµε µε απόλυτη βεβαιότητα ότι στον Πεντηκοστιανισµό, όπως και στον πνευµατισµό, τα στοιχεία τόσο της απάτης όσο και της υποβολής δεν παίζουν µικρό ρόλο, κάτω από τις καµµιά φορά τεράστιες πιέσεις που ασκούνται στους «χαρισµατικούς» κύκλους για να εκβιαστεί η εµφάνιση των φαινοµένων. Έτσι, ένα µέλος της κατά ένα µεγάλο µέρος πεντηκοστιανικής «κίνησης του Ιησού» µαρτυρεί ότι όταν γλωσσολαλούσε «ήταν απλώς µια συναισθηµατικά κατασκευασµένη κατάσταση όπου µουρµούριζα ένα µάτσο λέξεις», κι ένας άλλος παραδέχεται ειλικρινά, «Όταν πρωτοέγινα Χριστιανός οι άνθρωποι µε τους οποίους ήµουν µαζί µου είπαν, ‘’πρέπει να το κάνεις’’. Έτσι προσευχήθηκα να το κάνω, κι έφτασα να τους αντιγράφω έτσι ώστε να νοµίζουν ότι έχω το χάρισµα» (Ortega, σελ. 49). Έτσι, αναµφίβολα, κάποιες από τις υποτιθέµενες «γλωσσολαλιές» δεν είναι γνήσιες, ή στην καλύτερη περίπτωση είναι το προϊόν υποβολής κάτω από συναισθηµατικές συνθήκες  πολύ κοντά στην υστερία.

Πάντως, υπάρχουν τεκµηριωµένες περιπτώσεις Πεντηκοστιανών που µιλούν σε µια γλώσσα που δεν έχουν µάθει(Sherrill, σελ. 49)· υπάρχει επίσης η µαρτυρία πολλών σχετικά µε την ευχέρεια, βεβαιότητα και ηρεµία (χωρίς καθόλου υστερικές συνθήκες) µε τις οποίες µπορούν να εισέλθουν στην κατάσταση της «γλωσσολαλιάς»· και υπάρχει ένας κατηγορηµατικά υπερφυσικός χαρακτήρας στο σχετικό φαινόµενο της «εξύµνησης µε γλώσσες», όπου το «πνεύµα» υποβάλλει επίσης τη µελωδία και πολλοί συµµετέχουν παράγοντας ένα αποτέλεσµα το οποίο περιγράφεται από διάφορους ως «αλλόκοσµο αλλά εξαιρετικά όµορφο» (Sherrill, σελ. 118) και «αφάνταστο, ανθρωπίνως αδύνατο» (Williams, σελ. 33). Είναι λοιπόν προφανές ότι καµµιά µόνο ψυχολογική ή µόνο συναισθηµατική εξήγηση δεν µπορεί να ερµηνεύσει πολλά από τα φαινόµενα της σύγχρονης «γλωσσολαλιάς». Αν δεν είναι έργο του Αγίου Πνεύµατος – και µέχρι τώρα υπάρχουν  άφθονες αποδείξεις ότι δεν είναι – τότε η σηµερινή «γλωσσολαλιά» ως αυθεντικό «υπερφυσικό» φαινόµενο µπορεί µόνο να είναι η εκδήλωση ή η δωρεά κάποιου άλλου πνεύµατος. Για να προσδιορίσουµε επακριβέστερα αυτό το «πνεύµα» και να κατανοήσουµε πληρέστερα το «χαρισµατικό» κίνηµα, όχι µόνο κατά τα φαινόµενά του αλλά κατά την «πνευµατικότητά» του, πρέπει να αντλήσουµε πιο βαθειά από τις πηγές της Ορθόδοξης παράδοσης. Και πρώτα απ’ όλα πρέπει να επιστρέψουµε σε µια διδασκαλία της Ορθόδοξης ασκητικής παράδοσης που έχει ήδη συζητηθεί σε αυτή τη σειρά άρθρων, σε ερµηνεία της δύναµης µε την οποία ο Ινδουϊσµός συγκρατεί τους οπαδούς του: το πρελέστ, η πνευµατική πλάνη. 5. Πνευµατική πλάνη Η ιδέα της πλάνης, βασική στην Ορθόδοξη ασκητική διδασκαλία, είναι εντελώς απούσα στον Προτεσταντικό-Καθολικό κόσµο που παρήγαγε το «χαρισµατικό» κίνηµα· κι αυτό το γεγονός εξηγεί γιατί µια τόσο ολοφάνερη πλάνη µπορεί να κερδίσει τέτοιο κύρος σε κατ’ όνοµα «χριστιανικούς» κύκλους, κι ακόµα γιατί ένας «προφήτης» σαν τον Νικολάι Μπερντιάγιεφ ο οποίος προέρχεται από Ορθόδοξο υπόβαθρο, θεωρεί απολύτως ουσιώδες ότι στη «νέα εποχή του Αγίου Πνεύµατος» «δεν θα υπάρχει πια ασκητική κοσµοθεωρία». Ο λόγος είναι προφανής:

Η Ορθόδοξη ασκητική κοσµοθεωρία δίνει το µόνο µέσο µε το οποίο οι άνθρωποι, έχοντας λάβει το Άγιο Πνεύµα µε το Βάπτισµα και το Χρίσµα τους, µπορούν πραγµατικά να συνεχίσουν να αποκτούν το Άγιο Πνεύµα στη ζωή τους· και διδάσκει πως να διακρίνουµε την πνευµατική πλάνη και να φυλαγόµαστε από αυτήν. Η «νέα πνευµατικότητα» την οποία ονειρεύτηκε ο Μπερντιάγεφ και την οποία ουσιαστικά εξασκεί η «χαρισµατική αναζωπύρωση» έχει ένα εντελώς διαφορετικό θεµέλιο και φαίνεται να είναι απάτη στο φως της Ορθόδοξης ασκητικής διδασκαλίας. Γι’ αυτό, δεν υπάρχει χώρος και για τις δυο αντιλήψεις στο ίδιο πνευµατικό σύµπαν: για να αποδεχτεί κάποιος τη «νέα πνευµατικότητα» και τη «χαρισµατική αναζωπύρωση», πρέπει να απορρίψει τον Ορθόδοξο Χριστιανισµό· και αντιστρόφως, για να παραµείνει κάποιος Ορθόδοξος Χριστιανός, πρέπει να απορρίψει τη «χαρισµατική αναζωπύρωση», που είναι µια παραχάραξη της Ορθοδοξίας. Για να γίνει αυτό απόλυτα σαφές, θα δώσουµε στη συνέχεια τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας σχετικά µε την πνευµατική πλάνη, κυρίως όπως διαµορφώθηκε στη συλλογή αυτής της διδασκαλίας κατά τον 19ο αιώνα από τον Επίσκοπο Ιγνάτιο Brianchaninov, που ο ίδιος ήταν ένας Ορθόδοξος Πατέρας της σύγχρονης εποχής (1ος τόµος από τα επιλεγµένα έργα του). Υπάρχουν δυο βασικές µορφές πλάνης. Η πρώτη και πιο θεαµατική µορφή προκύπτει όταν ένα πρόσωπο µοχθεί για µια υψηλή πνευµατική κατάσταση ή πνευµατικά οράµατα χωρίς να έχει πρώτα καθαρθεί από τα πάθη και την επανάπαυση στη δική του κρίση. Σε κάποιον τέτοιο ο διάβολος παρέχει σπουδαία «οράµατα». Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγµατα στους βίους των Αγίων, που ανήκουν στα βασικά εγχειρίδια της Ορθόδοξης ασκητικής διδασκαλίας. Έτσι ο άγιος Νικήτας, αργότερα Επίσκοπος του Novgorod (31 Ιαν.) εισήλθε στην ερηµιτική ζωή απροετοίµαστος και παρά τις αντίθετες συµβουλές του πνευµατικού του, και σύντοµα άκουσε µια φωνή να προσεύχεται µαζί του. Τότε ο «Κύριος» µίλησε στο Νικήτα κι έστειλε έναν «άγγελο» να προσεύχεται στη θέση του, και του έδωσε εντολή να διαβάζει βιβλία αντί να προσεύχεται, και να διδάσκει εκείνους που έρχονταν σ’ αυτόν. Έτσι κι έκανε, βλέποντας πάντα τον «άγγελο» να προσεύχεται δίπλα του, και οι άνθρωποι έµεναν έκπληκτοι από την πνευµατική σοφία του και τις «δωρεές του Αγίου Πνεύµατος» που φαινόταν να κατέχει, συµπεριλαµβανοµένων «προφητειών» οι οποίες πάντα εκπληρώνονταν. Η απάτη αποκαλύφθηκε µόνο όταν οι πατέρες του µοναστηριού έµαθαν για την αποστροφή του προς την Καινή ∆ιαθήκη (παρ’ ότι την Παλαιά ∆ιαθήκη, την οποία δεν είχε διαβάσει ποτέ, µπορούσε να την πει απ’ έξω), και µέσω των προσευχών τους µετανόησε, τα «θαύµατά» του σταµάτησαν, και αργότερα έφθασε σε γνήσια αγιότητα.

 Παροµοίως, ο άγιος Ισαάκ των σπηλαίων του Κιέβου (14 Φεβρ.), είδε ένα µεγάλο φως και εµφανίστηκε σ’ αυτόν ο «Χριστός» µε «αγγέλους» όταν ο Ισαάκ, χωρίς να κάνει το σηµείο του σταυρού, γονάτισε µπροστά στο «Χριστό», οι δαίµονες απέκτησαν εξουσία πάνω του και, αφού χόρεψαν µαζί του µανιασµένα, τον παράτησαν µισοπεθαµένο. Κι αυτός επίσης έφτασε αργότερα σε γνήσια αγιότητα. Υπάρχουν πολλές παρόµοιες περιπτώσεις όπου ο «Χριστός» και οι «άγγελοι» εµφανίστηκαν σε ασκητές και παραχώρησαν εκπληκτικές δυνάµεις και «δωρεές του Αγίου Πνεύµατος», οι οποίες συχνά οδήγησαν τελικά τους παραπλανηµένους ασκητές σε παράνοια ή αυτοκτονία. Αλλά υπάρχει κι άλλη, λιγότερο θεαµατική µορφή πνευµατικής πλάνης, η οποία δεν προσφέρει στα θύµατά της σπουδαία οράµατα αλλά µόνο εξυψωτικά «θρησκευτικά συναισθήµατα». Αυτό συµβαίνει, όπως έχει γράψει ο Επίσκοπος Ιγνάτιος, «όταν η καρδιά επιθυµεί και πασχίζει για άγια και θεϊκά αισθήµατα ενώ είναι ακόµα εντελώς ακατάλληλη γι’ αυτά. Ο καθένας που δεν έχει συντετριµµένο, µεταµεληµένο πνεύµα, που αναγνωρίζει οποιοδήποτε είδος πλεονεκτήµατος ή αξίας στον εαυτό του, που δεν τηρεί σταθερά τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά σε µια ή άλλη παράδοση πιστεύει στη δική του αυθαίρετη κρίση ή έχει ακολουθήσει µια µη Ορθόδοξη διδασκαλία – είναι σε αυτή την κατάσταση πλάνης». Η Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία έχει ολόκληρα πνευµατικά εγχειρίδια γραµµένα από ανθρώπους σε αυτή την κατάσταση· τέτοιο είναι η «Μίµησις Χριστού» του Thomas a Kempis. Ο Επίσκοπος Ιγνάτιος λέει γι’ αυτό: «Σ’ αυτό το βιβλίο κυριαρχεί και αναπνέει µέσα από τις σελίδες ο υποκριτικός ζήλος του κακού πνεύµατος, κολακεύοντας και µεθώντας τον αναγνώστη... Το βιβλίο καθοδηγεί τον αναγνώστη απ’ ευθείας σε επικοινωνία µε το Θεό, χωρίς προηγούµενο εξαγνισµό δια της µετανοίας... Από αυτό οι σαρκικοί άνθρωποι εισέρχονται σε έκσταση από ηδονή και µέθη που αποκτάται χωρίς δυσκολία, χωρίς αυταπάρνηση, χωρίς µετάνοια, χωρίς σταύρωση της σάρκας µε τα πάθη και τις επιθυµίες της (Γαλ. 5:24), µε κολακεία της πεπτωκυΐας κατάστασής τους». Και το αποτέλεσµα, όπως έχει γράψει ο I. M. Kontzevitch, ο µεγάλος µεταφραστής της πατερικής διδασκαλίας, είναι ότι «ο ασκητής, κοπιάζοντας να ανάψει στην καρδιά του αγάπη για το Θεό ενώ παραµελεί τη µετάνοια, καταβάλλει προσπάθεια να επιτύχει ένα συναίσθηµα ηδονής, έκστασης, και ως αποτέλεσµα επιτυγχάνει ακριβώς το αντίθετο: ‘’έρχεται σε κοινωνία µε το σατανά και µολύνεται µε µίσος για το Άγιο Πνεύµα’’ (Επίσκοπος Ιγνάτιος)». Κι αυτή είναι η πραγµατική κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι οπαδοί της «χαρισµατικής αναζωπύρωσης», ακόµα και χωρίς να το υποπτεύονται. Αυτό µπορεί να φανεί πιο καθαρά όταν εξεταστούν οι εµπειρίες και απόψεις τους, βήµα προς βήµα, σε αντιπαραβολή µε τη διδασκαλία των Ορθόδοξων Πατέρων όπως εκτέθηκαν παραπάνω από τον Επίσκοπο Ιγνάτιο.