10. Τό Πρωτεϊον τού Πάπα

 «Θεμέλιον άλλον ουδείς δύναται θείναι παρά τον κείμενον, ος έστι Ιησούς Χριστός» (Α'Κορ.ΓΊΙ). «εποικοδομηθέντες τω θεμελίω των αποστόλων και προφητών». «Τω θεμελίω» λέγει «των Αποστόλων» και ουχί του Πέτρου, καθώς παραφρονεί η Παπική Εκκλησία.

Εάν ο Κλήμης Ρώμης είναι διάδοχος του Πέτρου, διότι εχειροτονήθη από τον Πέτρο, τότε όσοι επίσκοποι χειροτονήθησαν από τον Πέτρο είναι διάδοχοί του, και όχι μόνο ο Κλήμης.

Ο απόστολος Πέτρος εχειροτόνησε τον Πάπα Κλήμεντα επίσκοπο Ρώμης μόνο, και όχι της οικουμένης όλης.

Εάν ο θάνατος του Πέτρου έδωσε τέτοιο προνόμιο στον Πάπα να είναι κεφαλή της Εκκλησίας, και μονάρχης επάνω σε όλους τους αρχιερείς και εις τας Συνόδους, πολύ περισσότερον πρέπει να έχει αυτά τα προνόμια ο Ιεροσολύμων διά τον θάνατον του Χριστού.

Λέγοντας ο Πάπας πως είναι η κεφαλή της Εκκλησίας, εξώρισε από την δυτική Εκκλησία τον Δεσπότη πάντων Χριστόν, και έτσι έμεινε η δυτική Εκκλησία χήρα από τον Χριστό.

Όταν οι υιοί του Ζεβεδαίου ζήτησαν από τον Χριστό πρωτοκαθεδρία, νακαθήσουν ο ένας δεξιά του και ο άλλος αριστερά του (Μάρκ. ι' 35-38), ο Κύριος δεν τους είπε ότι αυτό είναι αδύνατον διότι την πρωτοκαθεδρία την έχω δώσει στον Πέτρο, αλλά, ότι «ος εάν θέλη γενέσθαι μέγας εν υμίν, έσται διάκονος υμών, και ος εάν θέλη γενέσθαι πρώτος, έστω πάντων δούλος».

Όταν οι απόστολοι κατά τον μυστικόν Δείπνον έπεσαν σε φιλονικία, διά τα πρωτεία, ο Κύριος δεν τους είπε πως ο Πέτρος είναι ο μεγαλύτερος, επειδή αυτόν αφήνω επίτροπον εις το ποίμνιον, αυτός είναι η κεφαλή όλων σας. (Λουκ. ΚΒ' 24-26). Αλλά τούς είπε ότι «οι βασιλείς των εθνών κυριεύουσιν αυτών, και οι εξουσιάζοντες αυτών ευεργέται καλούνται, υμείς δε ουχ ούτως, αλλ' ο μείζων εν υμίν γενέσθω ως ο νεώτερος και ο ανακείμενος ως ο διακόνων». Έφερε και παράδειγμα ο Κύριος τους Φαρισαίους, οι οποίοι ζητούσαν από τους ανθρώπους να λέγονται Ραβί, όμως εσείς, οι δικοί μου μαθητές μην πέσετε στο πάθος αυτό, μη ζητείται το πρωτείον αυτό, υμείς μη κληθήτε καθηγηταί, «εις γαρ έστιν ο καθηγητής Χριστός, και πατέρα μη καλέσετε επί της γης. Εις έστιν ο Πατήρ υμών ο εν τοις ουρανοίς, υμείς δε πάντες αδελφοί έστε».

Οι Απόστολοι έπεμψαν τον Πέτρον και τον Ιωάννην στην Σαμάρεια, όταν άκουσαν πως εδέχθη τον λόγον του Θεού, εάν ο Πέτρος ήταν κεφαλή και άρχων πάντων, πως πέμπεται από τους άλλους; πράγμα που δεν το δέχεται ούτε η συνήθεια ούτε το δίκαιον; Είναι λοιπόν φανερό ότι τούτοι οι καπνοί της φιλοδοξίας, και πρωτοκαθεδρίας δεν εχώρησαν μέσα εις τας θεοφόρους κεφαλάς των Αποστόλων, αλλ' όλοι ήταν ομοταγείς, αδελφοί κατά την διδασκαλία του Κυρίου, επίσης διδάσκαλοι πάσης της οικουμένης. Όχι διηρημένως ο ένας στη Ρώμη, ο άλλος αλλαχού, αλλά πανταχού καθ' ένας την αυτή εξουσία είχε και το αυτό Αποστολικό προνόμιο.

Έτσι ο Πάπας διά να στήση την κεφαλήν του, όχι μόνον συκοφαντεί το Ευαγγέλιο, αλλά καταφρονεί και τον μακάριο Πέτρο σμυκρίνοντάς του το Αποστολικόν του προνόμιο, επειδή από εκεί που ήταν χειροτονημένος διδάσκαλος πάσης της οικουμένης καθώς και οι λοιποί Απόστολοι, αυτός τον περικλείει εις την Ρώμην.

Εάν ο Πέτρος ήταν κεφαλή και αρχή, πως ο Παύλος ο οποίος δεν ήταν από τους δώδεκα αντιστάθη κατά πρόσωπον εις τον Πέτρο; Πώς τον ελέγχει καθώς ο ίδιος γράφει στην προς Γαλάτας επιστολήν του; «ότε ήλθε Πέτρος εις Αντιόχειαν κατά πρόσωπον αυτού αντέστην» (Γαλάτ.ΒΊΙ).

Εάν ο Πέτρος ήταν πρώτος πως εις την Αποστολικήν Σύνοδον δεν αποφασίζει ο Πέτρος ως κεφαλή πάντων, αλλά ο Ιάκωβος; (Πράξ.ΙΕ110-28).

Οι Απόστολοι είσαν οικουμενικοί διδάσκαλοι, και ισότιμοι πάντες, και ουδένας είχε διωρισμένον θρόνον.

Οι Απόστολοι χειροτονούσαν παντού Αρχιερείς, και έδιδαν εις αυτούς τέσσαρα χαρίσματα: πρώτον το κήρυγμα του Ευαγγελίου, δεύτερον την Ιεροσύνην, τρίτον την χειροτονίαν, τέταρτον την εξουσίαν του δεσμείν και λύειν. Και αυτά μερικώς, και όχι οικουμενικώς, αλλά καθένας εις την επαρχίαν του εκήρυττε το Ευαγγέλιο, ενεργούσε τα της Ιεροσύνης, έπραττε τα της χειροτονίας, ετέλει τα του δεσμείν και λύειν. Έξω απο την επαρχίαν του ουδείς. Επειδή αυτό ήταν αποστολικό χάρισμα.

Οι Απόστολοι νειοοτονούσαν Αονιεοείς. και όνι Αποστόλους. Ουδεώ των νειοοτονηθέντων από τους Αποστόλους έγινε διάδονος και του Αποστολικού αξιώματος.

Δόγμα των Παπικών είναι «το μη πιστεύειν εις τον Πάπαν, ταυτόν εστί το μη

πιστεύειν εις τον Χριστόν», ωσάν να ήταν ο Πάπας και ο Χριστός εν κατά την ουσίαν, δηλαδή θεοποιεί τον εαυτόν του. Ο Πάπας είναι κτίσμα, και επειδή ζητεί προνόμιον οπού το έχει μόνος ο Θεός, το να πιστεύουν εις αυτόν τα κτίσματα, είναι ιερόσυλος, και παντάπασι τυφλός, όταν θέλει να είναι ανώτερος των Συνόδων; όταν φαντάζεται πως είναι αναμάρτητος; τι άλλο όταν διδάσκει πως είναι μονάρχης των Εκκλησιών; παρά το ότι είναι Θεός; και διά τούτο με αναίσχυντον και άθεον απόφασιν θέλει να προσκυνήται και να πιστεύεται ως Θεός; Τούτο τι άλλο είναι παρά φαντασία αθεΐας, τύφλωσις νοός ειδωλολάτρου;

Θ 35oc Αποστολικός κανών βοά : «Ει τις Επίσκοπος τολμήσειε χειροτονίαν ποιήσαι εν ταις μη υποκειμένας αυτώ χώρες και πόλεσι, παρά γνώμην των κατεχόντων αυτάς, καθαιρείσθω, ο, τε χειροτονήσας και χειροτονηθείς.»

Εάν ήταν ο Ρώμης πρώτος, πως αυτός ο ίδιος ο Κλήμης έγραφε τον Αποστολικό κανόνα που λέει:

«Τους Επισκόπους εκάστου έθνους, ειδέναι χρη τον εν αυτοίς πρώτον, και ηγείσθαι αυτόν ως κεφαλήν, και μηδέν τι πράττειν άνευ της εκείνου γνώμης. Εκείνα δε πράττειν έκαστον, όσα τη αυτού παροικία επιβάλλει και ταις ύπ' αυτήν χώρας.

Αλλά μηδέ εκείνος άνευ της πάντων γνώμης ποείτω τι. Ούτω γαρ ομόνοια έσται, και δοξασθήσεται ο Θεός". Αλλ' η φιλαρχία του Πάπα και τούτον τον κανόνα καθώς και άλλους πολλούς καταπάτησε (9ον της εν Αντιόχεια Συνόδου).

Ο Πάπας από κενή φιλοδοξία, διά να στήση την μοναρχική εξουσία, ιδιοποιήται τα Αποστολικά χαρίσματα. Η φιλοδοξία του Πάπα τον έφερε σε τέτοιο σημείο να λέει ότι «το μη πιστεύειν εις τον Πάπα, ταυτόν έστι το μη πιστεύειν εις τον Χριστόν ωσάν να ήταν ο Πάπας και ο Χριστός εν κατά την ουσίαν». Θεοποιεί τον εαυτό του. Αυτός ο υπερβολικός τύφος του Πάπα, αυτή η μοναρχομανία του εγέννησε τόσες αιρέσεις. Πού η χρυσή παραγγελία που μας άφησε ο Κύριος, «μάθετε απ' εμού ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία, και ευρίσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών»; Πού ο μακαρισμός «μακάριοι οι πτωχοί τω πνεύματι;» δηλαδή οι ταπεινοί; Πού τόσα και τόσα παραδείγματα χρυσά και λαμπρά της ταπεινοφροσύνης;

Η υπερηφάνεια είναι άρνησις της ζωής του Χριστού, μίμησις του διαβόλου, διότι οι αποστατικές δυνάμεις καθώς έλεγε η μακαρία Συγκλητική, τις άλλες αρετές δύνανται κατάτινα τρόπον, να μιμηθούν, την δε ταπεινοφροσύνη ουδέποτε. Η ταπεινοφροσύνη είναι γεννήτρεια τροφός πασών των αρετών, μίμησις της ζωής του Χριστού. Η παπική εκκλησία είναι νόθος οργανισμός. Σε έναν θνητόν και αμαρτωλόν άνθρωπον συγκεντρώθηκε η απόλυτη εξουσία και το αλάθητο. Η παπική εκκλησία δεν είναι Χριστοκεντρική αλλά Παποκεντρική.

Ο Πάπας υπέκειψε στον τρίτο και τελευταίο πειρασμό του Κυρίου στην έρημο, σύμφωνα με τον οποίο, ο σατανάς έδειξε στον Κύριο όλες τις βασιλείες του κόσμου και του είπε: «ταύτα πάντα σοι δώσω, εάν πεσών προσκυνήσεις μοι». Ο Χριστός ως γνωστόν, του απάντησε: «ύπαγε οπίσω μου σατανά». Ο Πάπας όμως όχι μόνον υπέκειψε στον τρίτο πειρασμό του Κυρίου, αλλά και κατελήφθηκε από ασυγκράτητο πάθος για την κατάκτηση της απόλυτης κυριαρχίας και επιβολής, όχι μόνον επί των εγκοσμίων, αλλά και των επουρανίων και των καταχθονίων. Μια κυριαρχία που συμβολίζεται στην τριώροφη Παπική Τιάρα.

Όταν ο Πάπας πιστεύει στο αλάθητο, τότε ο ίδιος δείχνει ότι εφ' όσον δεν κάνει λάθη δεν μπορεί να αποδεχθεί ή μάλλον να ακούσει κι άλλη γνώμη, είναι αδιάλλακτος. Ενώ οι ορθόδοξοι πιστεύουμε ότι μόνο ο Θεός είναι αλάθητος.

Η ιστορία των Παπών αναφέρει Πάπας, οι οποίοι εξώκειλαν εις τους βράχους πλανών και αιρέσεων, ναυαγίσαντες περί την πίστην.

Ήταν αλάθητος, διά να αναφέρωμεν παραδείγματα, ήταν αλάθητος ο πάπας Μαρκέλος, ο οποίος περιέπεσε εις την ειδωλολατρείακαι προσέφερε θυσία εις τον βωμό της Αφροδίτης και των λοιπών ειδωλολατρικών θειον διά να σώσει την ζωή του και την ιδιοκτησία του κατά τον διωγμό του Διοκλητιανού;

Ήταν αλάθητος ο πάπας Ιούλιος, ο οποίος κατεδικάσθη ως αιρετικός υπό της Σαρδικής Συνόδου; Ήταν αλάθητος ο Λιβέριος, ο οποίος ησπάζετο τις πλάνες του Αρείου και κατεδίκασε τον Μ. Αθανάσιον τον πρόμαχον της Ορθοδοξίας;

Ήταν αλάθητος ο Φήλιξ Β , του οποίου οι δοξασίες ήσαν τόσον φοβερές και σκανδαλώδεις, ώστε οι χριστιανοί της Ρώμης να μη προσέρχονται στον ναόν, εις τον οποίον ελειτούργει; Ήταν αλάθητος ο Ονώριος, ο οποίος ήταν φανατικός οπαδός του μονοθελητισμού, καταδικασθείς υπό της ΣΤ' Οικουμενικής Συνόδου;

Ήταν αλάθητος ο Γελάσιος, ο οποίος εξέφερεν αιρετικές δοξασίες περί του δόγματος της θείας Ευχαριστίας;

Ήταν αλάθητοι οι πάπαι Σίξτος ο Ε , Ουρβανός Η', Ζαχαρίας, Πίος ο Β' και Πίος ο Δ' οι οποίοι υπέπεσαν εις διάφορα περί την ορθήν διδασκαλία σφάλματα και πλάνες;

Άγιος Νεκτάριος

Περί των σχέσεων με αιρετικούς

Προέλευση: http://www.oodegr.coni/oode/oikoymen/nektarl.htm Ανθολόγηση κειμένων: Θωμάς Δρίτσας

Τό κατεξοχήν έργο τού Αγίου Νεκταρίου περί τού πώς πρέπει νά αντιμετωπίζουμε τούς αιρετικούς είναι τό «Περί Ανεξιθρησκείας» (Ένα μικρό βιβλιαράκι έκδόσεων Παναγόπουλου ). Ας δούμε μερικά άποσπάσματα...

Λέει ό άγιος Νεκτάριος γιά τό ποιος είναι ό ρόλος τού έπισκόπου:

«Πρώτον χρέος εις τον τής Εκκλησίας προστάτην τό νά έπιμελεΐται νά στηρίζει εις την εύσέβειαν καί νά καταρτίζη εις την θεάρεστον πολιτείαν τούς έγκεχειρισμένους αύτφ ορθοδόξους. Δεύτερον έργον καί μετ’ έκεΐνο, καί οίον έκ περιουσίας κατόρθωμα, τό νά άγωνίζεται διά νά κερδίσει καί τούς έξ άλλοτρίας θρησκείας ή κόμματος, καί νά συναγάγη τούς πλανωμένους εις τά σκότη τής άσεβείας ή τής αίρέσεως. ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΤΟΤΤΟ (τό όποιον καί εδώ περιττόν ίσως δέν είναι νά τό προσθέσω) ΟΧΙ ΜΕ ΑΛΛΟΝ ΤΡΟΠΟΝ, ΠΑΡΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΣΟΝ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΤ ΟΡΘΟΥ ΛΟΓΟΥ, ΚΑΙ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΠΡΑΞΕΩΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΟΣ».

Αφού λοιπόν προσέχει καί κατηχεί σωστά τό δικό του ποίμνιο ό ορθόδοξος έπίσκοπος, τότε μόνο άς προσπαθήσει νά διορθώσει καί τούς πλανεμένους. Μέ ποιόν τρόπο; Μά φυσικά μέ τή διδασκαλία τού ορθού λόγου. Αφήνει περιθώρια γιά παρερμηνείες καί ύποθέσεις ότι μπορεί καί έχει τό δικαίωμα ό έπίσκοπος νά συμπροσεύχεται καί νά συλλειτουργεί μέ τούς αιρετικούς γιά νά κατορθώσει νά τούς διορθώσει; Όχι βέβαια.

Λέει κάπου άλλού ό Άγιος Νεκτάριος γι’ αύτόν πού «περιέρχεται δέ εις λύμην καί διαστροφήν καί έξαπάτην τών ύγιαινόντων τέκνων τής πίστεως»:

«Τον τοιούτον, άφ’ ου τοιουτοτρόπως έξέστραπταικαί άνιάτως ούτως άμαρτάνει ών αύτοκατάκριτος, όχι μόνον κατά τήν έσω καί πνευματικήν συνάφειαν, άλλά καί κατά τήν έξω καί βιωτικήν κοινωνίαν, όσον είναι δυνατόν, τον άποστρεφόμεθα καί τούτο διά δύο αιτίας: πρώτον, διά νά μή δίδωμεν εις αύτόν εύκολίαν μέ τήν άδιάφορον καί άπαραφύλακτον συναναστροφήν νά διαστρέφη τάς ψυχάς τών άπλούστερων, καί νά διαδίδη τήν κακήν ζύμην εις τό λοιπόν ειλικρινές φύραμα καί δεύτερον, διά νά τον κολάσωμεν τρόπον τινάκαί νά τον συστείλωμεν μέ τήν τοιαύτην άποστροφήν, ήτις ένδέχεται μέν νάγένη έπιστροφής άφορμή καί άνανήψεως, γίνεται δέ πάντως (άν έκεΐνο δέν άκολουθήση) μία ποινή προς αύτόν τής άποστασίας δικαίακαί πρέπουσα.

Έχομεν περί τούτου σαφή τήν Δεσποτικήν παραγγελίαν: «Εί ή χειρ σου ή ό πούς σου σκανδαλίζει σε, έκκοψον αύτά καί βάλε άπό σού» (Ματθ. ιη' 8). «Καί εί ό οφθαλμός σου σκανδαλίζει σε, έξελε αύτόν καί βάλε άπό σού» (αύτ. 9). Εάν καί σού, καί πολλών άλλων μετά σου, καί τελευταΐον καί τής Εκκλησίας ό άδελφός σου παρακούση, «έστω σοι έόσπερ ό έθνικός καί ό τελώνης» (αύτ. 17). Έχομεν τήν Άποστολικήν διαταγήν: «Αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτού» (Τίτ. γ' 10)

Και προσέξετε τώρα παραδείγματα από την εκκλησιαστική μας ιστορία πού φέρνει:

1)         «Διηγείται ό θείος Ειρηναίος (βιβλ. γ', κεφ. γ'), έξ ακοής τού ιερού Πολυκάρπου, ότι ύπάγοντας ό εύαγγελιστής Ιωάννης εις ένα λουτρόν έν Έφέσψ μίαν ή μέραν διά νά λουσθή, ώς ήκουσεν ότι μέσα ήτον Κήρινθος ό Αίρεσιάρχης καί έλούετο, έξεπήδησεν εύθύς ό τού Κυρίου μαθητής, καί φεύγωμεν (έκραξε) φεύγωμεν, μήποτε συμπέση τό βαλανεΐον έπάνω μας ένδον γάρ Κήρινθος, ό τής άληθείας έχθρός.

2)         Άναγινώσκομεν εις τήν έκκλησιαστικήν ιστορίαν ότι οί Σαμοσατεΐς δέν ήθελαν πλέον νά είσέρχωνται εις τά θερμά εις τά όποια είχε πλυνθή ό Αρειανός Εύνόμιος.

3)         Αναγινώσκομεν ότι τά παιδία τών Σαμοσατέων, έπειδή μία σφαίρα μέ τήν όποιαν έπαιζον είχε κυλισθή μεταξύ τών ποδών τής ήμιόνου έφ’ ής καθήμενος ό τά Αρείου νοσών έπίσκοπος Λούκιος, κατά συγκυρίαν έκεΐθεν τότε διέβαινεν, άναψαν εύθύς φωτίαν, καί διεβίβασαν διά τής φλογός τήν σφαίραν, μή τολμήσαντα τά παιδία νά τήν μεταχειρισθούν, πριν διά τού πυρός (ώς ένόμιζον) τήν καθαρίσουν.»

Βλέπετε «ζηλωτισμοί» καί φανατισμοί μόλις άπό τούς πρώτους χριστιανούς; Μά καλά αύτοί πού ήταν μάρτυρες αύτήκοοι τού κηρύγματος τού Χριστού καί τών Αποστόλων του δέν μπόρεσαν νά έννοήσουν τό «τής άγάπης κεφάλαιο»; Ο ίδιος ό έπιστήθιος μαθητής Του φοβήθηκε νά μήν μολυνθεΐ άπό τον Κήρινθο έπειδή θά συνέπιπτε στον ίδιο χώρο μαζί του; Αύτός πού είναι γνωστός ώς μαθητής τής άγάπης;

Εξηγεί λοιπόν ό Άγιος:

«Αύστηρός ίσως καί περιττός φανή εις τινά ό άποστολικός ζήλος, άπλοϊκή ή τών Σαμοσατέων δεισιδαιμονία, παιδαριώδης ή τών σφαιριζόντων παιδιών εύλάβεια. Άλλ’ έκείνη ήτον μία έμπρακτος τού άποστόλου διδασκαλία προς τούς άρτίως πιστεύσαντας Έφεσίους, όπού τούς έδίδασκε νά προσέχουν καί νά φυλάττωνται πάση δυνάμει Κήρινθον τον άπατεώνα, όστις άγώνα καί έργον έπιμελές είχε τό νά τούς διαστρέψη τήν πίστιν, καί νά τούς ποτίση τήν αϊρεσιν καί εις τών Σαμοσατέων καί άνδρών καί παίδων τον άποτροπιασμόν, είναι άξιέπαινος καί άξιομίμητος, άν όχι άλλο, ή προσοχή τήν όποιαν καί εις τά παραμικρά έδειχναν κατ’ έκείνων όπού ήγωνίζοντο νά τούς συναρπάσουν εις τήν Άρειανικήν άσέβειαν.»

Καί καταλήγει: «ΛΟΙΠΟΝ Η ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΑΚΟΙΝΩΝΗΣΙΑ ΔΙΑΣΩΖΕΙ ΤΗΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗΝ ΑΛΛΟΤΡΙΟΤΗΤΑ».

Καί τώρα ή άναφορά του στο σημείο τής πνευματικής κοινωνίας μέ τούς έκτος έκκλησίας αιρετικούς:

«Ή περί τούς τοιούτους προσοχή τού εύσεβούς είναι τό νά φυλάττεται προ πάντων έπιμελώς άπό τήν άπιστίαν αύτών, ή άπό τήν κακοδοξίαν τού έκείνων φρονήματος, μή τύχη καί συμπαρασυρή, έπειτα καί τό νά μήν άνέχεται, μηδέ νά ύποφέρη άκούων παρ’ αύτών έπηρεαζομένην τήν ιδίαν εύσέβειαν, άλλά δυνάμενος μέν νά άπαντφ καί νά άπολογήται θεοφιλώς, μή δυνάμενος δέ νά έμφράττη, ώς εϊρηται, τά ώτα, καί νά δείχνη εις τούς έπηρεαστάς φανερά τά σημεία τής θλίψεως καί ή μέν προσοχή αύτή. Η ΔΕ ΑΠΟΧΗ ΑΠΟ ΤΟΎΤΩΝ ΣΤΡΕΦΕΤΑΙ ΕΙΣ ΜΟΝΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ τά δ’ άλλα έπιεικώς καί φιλανθρώπως μεταχειριζόμεθα έν πάση έλευθερίμ τήν έξωτερικήν μετά τούτων συνδιατριβήν τε καί κοινωνίαν, φυλάττοντες προς αύτούς πάντα τά άνθρώπινα δίκαια

και καθήκοντα, άγαπώντες αυτούς, και τιμώντες και φιΛοφρονούμενοι ώς μέλη τού κοινού πολιτεύματος.

ΦΕΥΓΕ ΜΟΝΗΝ ΤΗΝ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΤΟΙΟΥΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑΝ, ΑΝ ΚΑΙ Ο ΒΙΟΣ Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΕ ΥΠΟΧΡΕΩΝΕΙ ΝΑ ΔΙΑΣΩΣΗΣ ΤΗΝ ΚΟΣΜΙΚΗΝ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΑΝ.»

Σαφέστατος ό διαχωρισμός. Καί ό άγιος γράφει πολλά καί σπουδαία επ' αύτού στις σελίδες 42 με 47 τού έργου του πού άναφέραμε.

Σημειώνω μία πρόταση μόνο:

«Είναι ψευδές εκείνο όπου έπιφέρουσιν, ότι αί οδοί τής εύσεβείας είναι πολλαί... οδός μία καί αυτή στενή καί όχι πλατεία... εις καί μόνος Θεός καί Κύριος».

Αύτάγιά τούς Οίκουμενιστές. Νά πάμε όμως καί στούς «Ζηλωτές» (μέ την κακή έννοια τού όρου). Όλους αύτούς, δηλαδή, πού θά ήθελαν νά δούν τούς αιρετικούς κρεμασμένους, πού δέν έχουν καμμία άγάπη γιά τούς άδελφούς μας πού βαδίζουν στήν άπώλεια.

Ό άγιος Νεκτάριος, στο βιβλίο τού «Ποιμαντική» λέει πώς: «Ό επίσκοπος οφείλει νά έμμένη άείποτε (= ύπό τις όποιεσδήποτε συνθήκες) εν ταίς ήθικαϊς τού ιερού Εύαγγελίου άρχαϊς»· καί σημειώνει έμφαντικά: Τις ήθικές αύτές άρχές τού Εύαγγελίου δέν έχει κανένας δικαίωμα νά τις παραβαίνει ούτε «δήθεν λόγω δογματικών διαφορών».

Λέει ό άγιος: «Αί δογματικαί διαφοραί ώς άναγόμεναι προς μόνον τό κεφάλαιον τής πίστεως άφίενται έλεύθερον καί Απρόσβλητον τό τής άγάπης κεφάλαιον τό δόγμα δέν καταπολεμεί τήν άγάπην».

Δηλαδή ή διαφορά δόγματος δέν αίρει, δέν καταργεί, τό χρέος τής άγάπης. Αντίθετα: Ή άγάπη είναι τόσο πλατειά ώστε συγκαταβαίνει «καί χαρίζεται» στο μή δόγμα. «Πάντα στέγει, πάντα ύπομένει». Δέν έπιτρέπεται τό δόγμα ούτε νά καθιστή τήν άγάπη άνενεργή, ούτε νά τήν Αλλοιώνει- ούτε πολύ, ούτε στο έλάχιστο. «ΔΓ ό ούδ’ ή τών έτεροδόξων χωλαίνουσα πίστις δύναται ν’ άλλοιώση τό προς αύτούς τής άγάπης συναίσθημα», τό χρέος τής άγάπης.

Αν οί έτερόδοξοι έμμένουν στήν ταυτότητα τής Εκκλησίας τους, καί συνεπώς, φαίνεται ολοκάθαρα άπό τήν Αρχή, ότι «πάς πόνος μάταιος», τί λόγο ύπάρξεως έχουν οί διάλογοι καί οί έπικοινωνίες μέ τούς έτεροδόξους, αιρετικούς καί σχισματικούς; Ασφαλώς, θά έπρεπε ό άγιος Νεκτάριος νά έλεγε: Λάθος. Συγγνώμη, άν είπα κάπου άλλού στά βιβλία μου κάτι διαφορετικό. Όμως δέν τό λέει. Τί λέει;

Ό άγιος Νεκτάριος λέει: «Έστι λίαν πιθανόν νά έλκύση προς έαυτόν (ό έπίσκοπος ό διαχειριζόμενος τον διάλογον) καί τήν έξ έσφαλμένης περιωπής κρίνουσαν δογματικόν τι ζήτημα έτερόδοξον έκκλησίαν»

Δηλαδή ό άγιος Νεκτάριος λέει: Όσο καί άν φαίνεται «Αδύνατον» καί «πόνος μάταιος», «έστι λίαν πιθανόν». Έτσι δέν ξεκινάει κάθε ιεραποστολική δραστηριότητα έσωτερικής καί έξωτερικής ιεραποστολής; Υπάρχει ποτέ βεβαιότητα γιά τό Αποτέλεσμα;

Ό διάλογος έχει πρέπει νά έχει ΜΟΝΟ ένα σκοπό. Νά βοηθήση την ετερόδοξη ή σχισματική «εκκλησία», νά καταλάβη τό λάθος της. Γιατί μόνο τότε μπορεί, υπάρχει πιθανότητα, νά έπανέλθη στην Ορθοδοξία καί στην σωτηρία (άφοϋ ή Ορθόδοξη Εκκλησία είναι ή Μία Εκκλησία), όχι ένα άτομο μόνο, άλλα ένα σύνολο, μια ολόκληρη «Εκκλησία».

Ό στόχος τού άγιου Νεκταρίου είναι καθαρά ποιμαντικός. Αφορφ στην σωτηρία. Ό έπίσκοπος, ή Εκκλησία, έργάζεται μόνο για την σωτηρία. Όχι για τά όποια σχέδια.

Στο «Γεροντικό» διαβάζουμε:

Δυο μοναχοί συναντούν, χωριστά ό καθένας, έναν ιερέα των ειδώλων στην έρημο. Ό πρώτος μιλάει δογματικά, όπως τον έβλεπε ύπό τό πρίσμα τού δόγματος, ότι ή είδωλολατρεία είναι δαιμονική θρησκεία καί οί ιερείς της ύπηρέτες τού διαβόλου. Τού λέει:

-Αϊ, αϊ δαΐμον! Πού τρέχεις;

Ό άλλος μοναχός του μιλάει μέ τήν χριστιανική καλωσύνη καί άγάπη. Τού λέει:

-Σωθείης· σωθείης, καματηρέ!

Αύτό σημαίνει καλή μεθόδευση· καλή στρατηγική.

Ρωτάει μέ άπορία ό ιερέας τον άγιο Μακάριο:

-Τίκαλό είδες έπάνω μου, χριστιανός σύ, καί μού μιλφς μέ τόσο καλό τρόπο;

Απαντάει ό άγιος:

-Βλέπω, ότι έργάζεσαι γιά τήν ψυχή σου μέ ζήλο. Καί σέ λυπάμαι, γιατί δέν τό έχεις καταλάβει, ότι ό κόπος σου θά πάει χαμένος!...

Αποτέλεσμα:

•           Τά λόγια του πρώτου έξόργισαν τον ιερέα τόσο, πού όρμησε έπάνω του καί τον «σάπισε» στο ξύλο.

•           Τά λόγια του δευτέρου, τον κατένυξαν τόσο, πού άφησε τήν είδωλολατρεία καί τό έπίζηλο άξίωμά του, καί έγινε χριστιανός καί μοναχός (Αββά Μακαρίου, λθ').

Τό πιστεύω καί τών δυο μοναχών ήταν τό ίδιο. Ό ένας έκαμε μία άκριτη μετωπική έπίθεση έναντίον τού ιερέα τών ειδώλων. Ό άγιος Μακάριος έφάρμοσε μία στρατηγική· έκαμε μία μεθόδευση. Καί έκέρδισε μιά μεγάλη νίκη. Έκέρδισε έναν άνθρωπο. Έκέρδισε τον άδελφό του. Γιά τήν αίωνία ζωή.

Συνιστούμε επίσης τό εξαιρετικό βιβλίο: «Κατά Ενωτικών», του Αλέξανδρου Καλόμοιρου, πού μπορείτε νά βρείτε στην άκόλουθη διεύθυνση: http://www.zephyr.gr/stjohn/per-kate.htm

Άγιος Νεκτάριος

Διδαχές

•           Πρόλογος

•           Ό δρόμος τής ευτυχίας

•           Τό άγιο βάπτισμα

•           Πνευματικός Αγώνας

•           Πειρασμοί

•           Προσευχή

•           Ειρήνη

•           Αγάπη

•           Διάκριση

•           Υπερηφάνεια

•           Χριστιανική ευγένεια

•           Δοξολογία

Πρόλογος υπό των πατέρων τής Ίεράς Μονής Παρακλήτου, Ώρωπός Αττικής

Ό ΑΓΙΟΣ Νεκτάριος Πενταπόλεως, ό θαυματουργός, άποτελεΐ, στις πενιχρές μέρες τού εικοστού αιώνα, ένα δώρο τού Θεού στον κόσμο. Στο πρόσωπό του άνακαλύπτει κανείς έναν μεγάλο Πατέρα τής Εκκλησίας, όπου ή άγιότητα τού βίου συνδυάζεται μέ τή χάρη τής θαυματουργίας καί τήν ορθόδοξη διδασκαλία.

Γεννήθηκε στή Σηλυβρία τής Ανατολικής Θράκης τό 1846. Παρακολουθώντας τήν ιστορική διαδρομή τού βίου του, τον συναντούμε στήν Κωνσταντινούπολη, δεκατετράχρονο παιδί, νά έργάζεται καί νά σπουδάζει· στή Νέα Μονή τής Χίου, νά κείρεται μοναχός (1876) καινά χειροτονείται διάκονος (1877)· στήν Αθήνα, νά ολοκληρώνει τις θεολογικές του σπουδές (1885)· στήν Αίγυπτο, νά διάκονε! γιά μία πενταετία στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας. Εκεί χειροτονείται πρεσβύτερος (1886) καί έπίσκοπος - μητροπολίτης Πενταπόλεως (1889). Έξαιτίας τού φθόνου πού προκαλεϊ τό πολυδιάστατο έργο του, συκοφαντεϊται καί άπομακρύνεται άπό τό Πατριαρχείο. Επιστρέφει στήν Ελλάδα τό 1890, καί περιφέρεται ώς άπλός ιεροκήρυκας μέχρι τό 1894, οπότε άναλαμβάνει τή διεύθυνση τής Ριζαρείου Σχολής. Τό 1908, γιά λόγους ύγείας, παραιτεϊται καί άποσύρεται στήν Αίγινα, στή γυναικεία Μονή τής Αγίας Τριάδος, πού ό ίδιος έχει ιδρύσει άπό τό 1904. Εκεί παραμένει, ώς πνευματικός τής Μονής, μέχρι τό τέλος τής ζωής του (1920).

Μιά ιερή πορεία έβδομήντα τεσσάρων χρόνων, κατάφορτη άπό καρπούς τού Αγίου Πνεύματος, είναι όλη ή ζωή του. Νηστεύει, άγρυπνε!, προσεύχεται. Ταυτίζει τό θέλημά του μέ τό θείο θέλημα καί γίνεται ό άνθρωπος τού Θεού, ό "παθών καί μαθών τά θεία". Λειτουργεί σάν άγγελος, προσεύχεται χωρίς νά πατάει στή γή. Αναδεικνύεται ένθερμος έραστής τής Αγίας Τριάδος καί έγκάρδιος ύμνητής τής Ύπεραγίας Θεοτόκου. Θεολόγος θεόπνευστος καί συγγραφέας άκούραστος. Κηρύσσει, έξομολογεΐ, νουθετεί, θυσιάζεται γιά τον πλησίον. Οί έλεημοσύνες του είναι άπειρες καί οί θαυματουργίες του άνεξάντλητες. Ή παρουσία του γαληνεύει, ειρηνεύει, έμπνέει τούς πάντες. Είναι άληθινά μεγάλος, γι’ αύτό καί βαθιά ταπεινός. Είναι άρχιερέας τού Ύψίστου, άλλά

γίνεται καί καθαριστής, κηπουρός, τσαγκάρης καί χτίστης, μέχρι τα γεράματά του. Συκοφαντεΐται βαριά καί υπομένει ειρηνικά, προσεύχεται, συγχωρεΐ, ευχαριστεί γιά όλα. Ένας πιστός μιμητής τού πράου καί ταπεινού Ιησού, πού ή Εκκλησία μας άνακηρύσσει έπίσημα άγιο τό 1961.

Απαύγασμα τής όσιακής τού βιοτής άποτελούν τά γραπτά του κείμενα. Παρουσιάζουμε ένα μικρό άπάνθισμα των έπιστολών του, διασκευασμένο στή σημερινή μας γλωσσική μορφή. Είναι μία συλλογή άπό σύντομες καί περιεκτικές διδαχές τού άγιου, πού άναφέρονται στήν πνευματική ζωή καί τον άγώνα τού χριστιανού.

Ό δρόμος τής εύτυχίας

Τίποτα δέν είναι μεγαλύτερο άπό τήν καθαρή καρδιά, γιατί μία τέτοια καρδιά γίνεται θρόνος τού Θεού. Καί τί είναι ένδοξότερο άπό τό θρόνο τού Θεού; Ασφαλώς τίποτα. Λέει ό Θεός γι’ αύτούς πού έχουν καθαρή καρδιά: «Θά κατοικήσω άνάμεσά τους καί θά πορεύομαι μαζί τους. Θά είμαι Θεός τους, κι αύτοί θά είναι λαός μου». (Β' Κορ. 6,16).

Ποιοι λοιπόν είναι εύτυχέστεροι άπ’ αύτούς τούς άνθρώπους; Καί άπό ποιο άγαθό μπορεί νά μείνουν στερημένοι; Δέν βρίσκονται όλα τ’ άγαθά καί τά χαρίσματα τού Αγίου Πνεύματος στις μακάριες ψυχές τους; Τί περισσότερο χρειάζονται; Τίποτα, στ’ άλήθεια, τίποτα! Γιατί έχουν στήν καρδιά τους τό μεγαλύτερο άγαθό: τον ίδιο τό Θεό!

Πόσο πλανιούνται οί άνθρωποι πού άναζητούν τήν εύτυχία μακριά άπό τον έαυτό τους, στις ξένες χώρες καί στά ταξίδια, στον πλούτο καί στή δόξα, στις μεγάλες περιουσίες καί στις άπολαύσεις, στις ήδονές καί σ’ όλες τις χλιδές καί ματαιότητες, πού κατάληξή τους έχουν τήν πίκρα! Ή άνέγερση τού πύργου τής εύτυχίας έξω άπό τήν καρδιά μας, μοιάζει μέ οικοδόμηση κτιρίου σέ έδαφος πού σαλεύεται άπό συνεχείς σεισμούς. Σύντομα ένα τέτοιο οικοδόμημα θά σωριαστεί στή γή...

Αδελφοί μου! Ή εύτυχία βρίσκεται μέσα στον ίδιο σας τον έαυτό, καί μακάριος είναι ό άνθρωπος πού τό κατάλαβε αύτό. Εξετάστε τήν καρδιά σας καί δείτε τήν πνευματική της κατάσταση. Μήπως έχασε τήν παρρησία της προς τό Θεό; Μήπως ή συνείδηση διαμαρτύρεται γιά παράβαση των έντολών Του; Μήπως σάς κατηγορεί γιά άδικίες, γιά ψέματα, γιά παραμέληση των καθηκόντων προς τό Θεό καί τον πλησίον; Ερευνήστε μήπως κακίες καί πάθη γέμισαν τήν καρδιά σας, μήπως γλίστρησε αύτή σέ δρόμους στραβούς καί δύσβατους...

Δυστυχώς, έκείνος πού παραμέλησε τήν καρδιά του, στερήθηκε όλα τ’ άγαθά κι έπεσε σέ πλήθος κακών. Έδιωξε τή χαρά καί γέμισε μέ πίκρα, θλίψη καί στενοχώρια. Έδιωξε τήν ειρήνη καί άπόκτησε άγχος, ταραχή καί τρόμο. Έδιωξε τήν άγάπη καί δέχτηκε τό μίσος. Έδιωξε, τέλος, όλα τά χαρίσματα καί τούς καρπούς τού Αγίου Πνεύματος, πού δέχτηκε μέ τό βάπτισμα, καί οίκειώθηκε όλες τις κακίες έκείνες, πού κάνουν τον άνθρωπο έλεεινό καί τρισάθλιο.

Αδελφοί μου! Ό Πολυέλεος Θεός θέλει τήν εύτυχία όλων μας καί σ’ αύτή καί στήν άλλη ζωή. Γι’ αύτό ίδρυσε τήν άγια Του Εκκλησία. Γιά νά μάς καθαρίζει αύτή άπό τήν άμαρτία, νά μάς άγιάζει, νά μάς συμφιλιώνει μαζί Του, νά μάς χαρίζει τις εύλογίες τού ούρανού.

Ή Εκκλησία έχει ανοιχτή την αγκαλιά της, για να μάς υποδεχθεί. Άς τρέξουμε γρήγορα όσοι έχουμε βαριά τή συνείδηση. Άς τρέξουμε καί ή Εκκλησία είναι έτοιμη νά σηκώσει τό βαρύ φορτίο μας, νά μάς χαρίσει τήν παρρησία προς τό Θεό, νά γεμίσει τήν καρδιά μας μέ ευτυχία καί μακαριότητα...

Τό άγιο βάπτισμα

«Όσοι βαπτιστήκατε στο όνομα τού Χριστού, ντυθήκατε τό Χριστό» (Γαλ. 3:27).

Πόσο μεγάλη άλήθεια μάς έπισημαίνει μ’ αύτά τά λόγια ό άπόστολος Παύλος!

Οί βαπτισμένοι χριστιανοί δέν φορούν τον παλαιό άνθρωπο μέ τά πάθη καί τις άμαρτωλές έπιθυμίες του, άλλά είναι ντυμένοι τον καινούριο άνθρωπο. Ντύθηκαν τον ίδιο τό Χριστό, πού ζεϊ τώρα μέσα στις καρδιές τους. Καί ή λέξη "ντύθηκαν" δέν άναφέρεται σέ κάποια άπλή καί έξωτερική στολή, άλλά σέ κάτι βαθύτερο, σέ κάτι ούσιαστικό καί άναφαίρετο.

Μέ τήν πίστη μας στο Χριστό καί μέ τή βάπτισή μας ντυνόμαστε τον ίδιο τό Χριστό καί γινόμαστε παιδιά τού Θεού, οίκητήρια τού Παναγίου Πνεύματος, ναοί τού Θεού, άγιοι καί τέλειοι, Θεοί κατά χάριν.

"Ωστε λοιπόν ρίξαμε άπό πάνω μας τή φθορά καί ντυθήκαμε τήν άφθαρσία. Ξεντυθήκαμε τον άνθρωπο τής άμαρτίας καί ντυθήκαμε τον άνθρωπο τής δικαιοσύνης καί τής χάριτος. Διώξαμε τό θάνατο καί ντυθήκαμε τήν άθανασία...

Συλλογιστήκαμε όμως καί τις μεγάλες ύποχρεώσεις, πού, μέ τό βάπτισμά μας, άναλάβαμε ένώπιον τού Θεού; Συνειδητοποιήσαμε ότι οφείλουμε νά συμπεριφερόμαστε σάν παιδιά τού Θεού καί σάν άδελφοί τού Κυρίου μας; Ότι έχουμε χρέος νά συνταυτίσουμε τό δικό μας θέλημα μέ τό θέλημα τού Θεού; Ότι πρέπει, σάν παιδιά δικά Του, νά μένουμε έλεύθεροι άπό τήν άμαρτία; Ότι οφείλουμε νά Τον άγαπάμε μ’ όλη μας τή δύναμη, άπό τά βάθη τής ψυχής καί τής καρδιάς μας; Ότι οφείλουμε νά Τον λατρεύουμε καί νά λαχταρούμε τήν ένωση μαζί Του γιά πάντα; Σκεφτήκαμε, άραγε, ότι ή καρδιά μας πρέπει νά’ ναι πλημμυρισμένη άπό τήν άγάπη, ώστε αύτή νά ξεχύνεται καί στον πλησίον μας; Έχουμε τή συναίσθηση ότι οφείλουμε νά γίνουμε άγιοι καί τέλειοι καί εικόνες τού Θεού καί παιδιά τού Θεού καί κληρονόμοι τής βασιλείας των ουρανών;

Γιά όλ’ αύτά έχουμε χρέος ν’ άγωνιστούμε, ώστε νά μή φανούμε άνάξιοι στο κάλεσμα πού μάς έκανε ό Θεός καί άποδοκιμαστούμε... Ναί, άδελφοί μου, άς παλέψουμε μέ ζήλο καί αύταπάρνηση γιά νά νικήσουμε. Κανείς μας άς μή χάσει τό θάρρος του, άς μήν άμελήσει, άς μή δειλιάσει, άς μήν πτοηθεΐ μπροστά στά σκάμματα τού πνευματικού άγώνα. Γιατί έχουμε βοηθό τό Θεό, πού μάς δυναμώνει στον δύσκολο δρόμο τής άρετής.

Πνευματικός Αγώνας

Σκοπός τής ζωής μας είναι νά γίνουμε τέλειοι καί άγιοι. Νά άναδειχθούμε παιδιά τού Θεού καί κληρονόμοι τής βασιλείας τών ούρανών. Άς προσέξουμε μήπως, γιά χάρη τής παρούσας ζωής, στερηθούμε τή μέλλουσα, μήπως, άπό τις βιοτικές φροντίδες καί μέριμνες, άμελήσουμε τό σκοπό τής ζωής μας.

Ή νηστεία, ή αγρυπνία και ή προσευχή από μόνες τους δεν φέρνουν τούς επιθυμητούς καρπούς, γιατί αύτές δεν είναι ό σκοπός τής ζωής μας, αποτελούν τα μέσα για να πετύχουμε τό σκοπό.

Στολίστε τις λαμπάδες σας μέ αρετές. Αγωνιστείτε ν’ άποβάλετε τα πάθη τής ψυχής. Καθαρίστε τήν καρδιά σας άπό κάθε ρύπο καί διατηρήστε την άγνή, γιά νά έρθει καί νά κατοικήσει μέσα σας ό Κύριος, γιά νά σάς πλημμυρίσει τό Άγιο Πνεύμα μέ τις θείες δωρεές.

Παιδιά μου άγαπητά, όλη σας ή άσχολία καί ή φροντίδα σ’ αύτά νά είναι. Αύτά ν’ Αποτελούν σκοπό καί πόθο σας Ασταμάτητο. Γι’ αύτά νά προσεύχεστε στο Θεό.

Νά ζητάτε καθημερινά τον Κύριο, Αλλά μέσα στήν καρδιά σας καί όχι έξω άπό αύτήν. Καί όταν Τον βρείτε, σταθείτε μέ φόβο καί τρόμο, όπως τά Χερουβείμ καί τά Σεραφείμ, γιατί ή καρδιά σας έγινε θρόνος τού Θεού. Αλλά γιά νά βρείτε τον Κύριο, ταπεινωθείτε μέχρι τό χώμα, γιατί ό Κύριος βδελύσσεται τούς ύπερήφανους, ένώ Αγαπάει καί έπισκέπτεται τούς ταπεινούς στήν καρδιά.

Αν Αγωνίζεσαι τον Αγώνα τον καλό, ό Θεός θά σέ ένισχύσει. Στον Αγώνα έντοπίζουμε τις Αδυναμίες, τις έλλείψεις καί τά έλαττώματά μας. Είναι ό καθρέφτης τής πνευματικής μας καταστάσεως. Όποιος δέν Αγωνίστηκε, δέν γνώρισε τον έαυτό του.

Προσέχετε καί τά μικρά Ακόμα παραπτώματα. Αν σάς συμβεΐ άπό Απροσεξία κάποια Αμαρτία, μήν Απελπιστείτε, άλλά σηκωθείτε γρήγορα καί προσπέστε στο Θεό, πού έχει τή δύναμη νά σάς Ανορθώσει.

Μέσα μας έχουμε Αδυναμίες καί πάθη καί έλαττώματα βαθιά ριζωμένα, πολλά είναι καί κληρονομικά. Όλα αύτά δέν κόβονται μέ μία σπασμωδική κίνηση ούτε μέ τήν Αδημονία καί τή βαρειά θλίψη, άλλά μέ ύπομονή καί έπιμονή, μέ καρτερία, μέ φροντίδα καί προσοχή.

Ή ύπερβολική λύπη κρύβει μέσα της ύπερηφάνεια. ΓΓ αύτό είναι βλαβερή καί έπικίνδυνη, καί πολλές φορές παροξύνεται άπό τό διάβολο, γιά ν’ άνακόψει τήν πορεία τού Αγωνιστή.

Ό δρόμος πού οδηγεί στήν τελειότητα είναι μακρύς. Εύχεστε στο Θεό νά σάς δυναμώνει. Νά Αντιμετωπίζετε μέ ύπομονή τις πτώσεις σας καί, άφού γρήγορα σηκωθείτε, νά τρέχετε καί νά μή στέκεστε, σάν τά παιδιά, στον τόπο πού πέσατε, κλαίγοντας καί θρηνώντας Απαρηγόρητα.

Αγρυπνείτε καί προσεύχεστε, γιά νά μήν μπείτε σέ πειρασμό. Μήν Απελπίζεστε, άν πέφτετε συνέχεια σέ παλιές Αμαρτίες. Πολλές άπ’ αύτές είναι καί άπό τή φύση τους ισχυρές καί άπό τή συνήθεια. Μέ τήν πάροδο τού χρόνου, όμως, καί μέ τήν έπιμέλεια νικιούνται. Τίποτα νά μή σάς Απελπίζει.

Πειρασμοί

Οί πειρασμοί παραχωρούνται γιά νά φανερωθούν τά κρυμμένα πάθη, νά καταπολεμηθούν κι έτσι νά θεραπευθεΐ ή ψυχή. Είναι καί αύτοί δείγμα τού θείου έλέους. Γ Γ αύτό άφησε μέ έμπιστοσύνη τον έαυτό σου στά χέρια τού Θεού καί ζήτησε τή βοήθειά Του, έόστε νά σέ δυναμώσει στον Αγώνα σου. Ή έλπίδα στο Θεό δέν οδηγεί ποτέ στήν

απελπισία. Οί πειρασμοί φέρνουν ταπεινοφροσύνη. Ό Θεός ξέρει την αντοχή τού καθενός μας καί παραχωρεί τούς πειρασμούς κατά τό μέτρο των δυνάμεων μας. Να φροντίζουμε όμως κι έμεΙς να είμαστε άγρυπνοι καί προσεκτικοί, γιά νά μή βάλουμε μόνοι μας τον έαυτό μας σέ πειρασμό.

Εμπιστευτείτε στο Θεό τον Αγαθό, τον Ισχυρό, τον Ζώντα, καί Αύτός θά σάς οδηγήσει στήν άνάπαυση. Μετά τις δοκιμασίες άκολουθεΐ ή πνευματική χαρά. Ό Κύριος παρακολουθεί όσους ύπομένουν τις δοκιμασίες καί τις θλίψεις γιά τή δική Του άγάπη.

Μή λιποψυχείτε λοιπόν καί μή δειλιάζετε.

Δέν θέλω νά θλίβεστε καί νά συγχύζεστε γιά όσα συμβαίνουν άντίθετα στή θέλησή σας, όσο δίκαιη κι άν είναι αύτή. Μιά τέτοια θλίψη μαρτυρεί τήν ύπαρξη έγωισμού. Προσέχετε τον έγωισμό, πού κρύβεται κάτω άπό τή μορφή τού δικαιώματος. Προσέχετε καί τήν άκαιρη λύπη, δημιουργεϊται ύστερ’ άπό έναν δίκαιο έλεγχο. Ή ύπερβολική θλίψη γιά όλα αυτά είναι τού πειρασμού. Μία είναι ή άληθινή θλίψη. Αύτή πού δημιουργεϊται, όταν γνωρίσουμε καλά τήν άθλια κατάσταση τής ψυχής μας. Όλες οί άλλες θλίψεις δέν έχουν καμιά σχέση μέ τή χάρη τού Θεού.

Φροντίζετε νά περιφρουρεϊτε στήν καρδιά σας τή χαρά τού Αγίου Πνεύματος καί νά μήν έπιτρέπετε στον πονηρό νά χύνει τό φαρμάκι του. Προσέχετε! Προσέχετε, μήπως ό παράδεισος, πού ύπάρχει μέσα σας, μετατραπεί σέ κόλαση.

Προσευχή

Τό κύριο έργο τού άνθρώπου είναι ή προσευχή. Ό άνθρωπος πλάστηκε γιά νά ύμνεϊ τό Θεό. Αύτό είναι τό έργο πού τού άρμόζει. Αύτό μόνο έξηγεϊ τήν πνευματική του ύπόσταση. Αύτό μόνο δικαιώνει τήν έξέχουσα θέση του μέσα στή δημιουργία. Ό άνθρωπος πλάστηκε γιά νά λατρεύει τό Θεό καί νά μετέχει στή θεία Του άγαθότητα καί μακαριότητα.

Ώς εικόνα τού Θεού πού είναι, λαχταράει γιά τό Θεό καί τρέχει μέ πόθο νά άνυψωθεί προς Αύτόν. Μέ τήν προσευχή καί τήν ύμνωδία εύφραίνεται. Τό πνεύμα του άγάλλεται καί ή καρδιά τού σκιρτάει. Όσο περισσότερο προσεύχεται, τόσο ή ψυχή του άπογυμνώνεται άπό τις κοσμικές έπιθυμίες καί γεμίζει άπό τά ούράνια αγαθά. Καί όσο άποχωρίζεται τά γήινα καί τις ήδονές τού βίου, τόσο περισσότερο άπολαμβάνει τήν ούράνια εύφροσύνη. Ή δοκιμή καί ή πείρα μάς έπιβεβαιώνουν τήν άλήθεια αύτή.

Ό Θεός εύαρεστείται στις προσευχές έκείνες πού προσφέρονται μέ τον πρέποντα τρόπο, δηλαδή μέ συναίσθηση τής άτέλειας καί τής άναξιότητός μας. Γιά νά ύπάρξει όμως τέτοια συναίσθηση, άπαιτείται τέλεια αύταπάρνηση τού κακού μας έαυτού καί ύποταγή στις έντολές τού Θεού, άπαιτείται ταπείνωση καί άδιάλειπτη πνευματική έργασία.

Αναθέστε όλες τις φροντίδες σας στο Θεό. Εκείνος προνοεί γιά σάς. Μή γίνεστε όλιγόψυχοι καί μήν ταράζεστε. Αύτός πού έξετάζει τά άπόκρυφα βάθη τής ψυχής τών άνθρώπων, γνωρίζει καί τις δικές σας έπιθυμίες καί έχει τή δύναμη νά τις έκπληρώσει όπως Αύτός γνωρίζει. Εσείς νά ζητάτε άπό τό Θεό καί νά μή χάνετε τό θάρρος σάς. Μή νομίζετε ότι, έπειδή ό πόθος σας είναι άγιος, έχετε δικαίωμα νά παραπονιέστε, όταν οί προσευχές σας δέν εισακούονται. Ό Θεός έκπληρώνει τούς πόθους σας μέ τρόπο πού έσείς δέν γνωρίζετε. Νά ειρηνεύετε λοιπόν καί νά έπικαλείστε τό Θεό.

Οι προσευχές και οι δεήσεις από μόνες τους δεν μάς οδηγούν στην τελειότητα. Στην τελείωση οδηγεί ό Κύριος, πού έρχεται καί κατοικεί μέσα μας, όταν έμεΐς έκτελούμε τις έντολές Του. Καί μία άπό τις πρώτες έντολές είναι να γίνεται στη ζωή μας τό θέλημα όχι τό δικό μας, άλλα τού Θεού. Καί νά γίνεται μέ τήν άκρίβεια πού γίνεται στον ούρανό άπό τούς άγγέλους. Γιά νά μπορούμε κι έμεΐς νά λέμε: «Κύριε, όχι όπως έγώ θέλω, άλλ’ όπως Εσύ, «γεννηθήτω τό θέλημά Σου, ώς έν ούρανφ καί έπί τής γής»». Χωρίς λοιπόν τό Χριστό μέσα μας, οί προσευχές καί οί δεήσεις οδηγούν στήν πλάνη.

Ειρήνη

Ή ειρήνη είναι θείο δώρο, πού χορηγείται πλουσιοπάροχα σ’ όσους συμφιλιώνονται μέ τό Θεό καί έκτελούν τά θεία Του προστάγματα.

Ή ειρήνη είναι φώς καί φεύγει άπό τήν άμαρτία, πού είναι σκοτάδι. Ένας άμαρτωλός ποτέ δέν ειρηνεύει.

Νά άγωνίζεστε έναντίον τής άμαρτίας καί νά μή σάς ταράζει ή έξέγερση τών παθών μέσα σας. Γιατί, άν στήν πάλη μαζί τους νικήσετε, τό ξεσήκωμα τών παθών έγινε γιά σάς άφορμή νέας χαράς καί ειρήνης.

«Νά έπιδιώκετε τήν ειρήνη μέ όλους, έπιδιώκετε καί τήν άγιότητα, χωρίς τήν όποια κανείς δέν θ’ άντικρύσει τον Κύριο» (Έβρ.12,14).

Ή ειρήνη καί ό άγιασμός είναι δυο άναγκαΐες προϋποθέσεις γιά όποιον ζητάει μέ πόθο νά δει τό πρόσωπο τοϋ Θεού. Ή ειρήνη είναι τό θεμέλιο στο όποιο στηρίζεται ό άγιασμός.

Ό άγιασμός δέν παραμένει σέ ταραγμένη καί οργισμένη καρδιά. Ή όργή, όταν χρονίζει στήν ψυχή, δημιουργεί τήν έχθρακαί τό μίσος έναντίον τοϋ πλησίον. Γι’ αύτό έπιβάλλεταιή γρήγορη συμφιλίωση μέ τον άδελφό μας, έύστε νά μή στερηθούμε τή χάρη τοϋ Θεού πού άγιάζει τήν καρδιά μας.

Εκείνος πού ειρηνεύει μέ τον έαυτό του, ειρηνεύει καί μέ τον πλησίον του, ειρηνεύει καί μέ τό Θεό. Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι άγιασμένος, γιατί ό ίδιος ό Θεός κατοικεί μέσα του.

Αγάπη

Επιδιώκετε τήν άγάπη. Ζητάτε καθημερινά άπό τό Θεό τήν άγάπη. Μαζί μέ τήν άγάπη έρχεται καί όλο τό πλήθος τών άγαθών καί τών άρετών. Αγαπάτε, γιά ν’ άγαπιέστε κι έσεΐς άπό τούς άλλους. Δώστε στο Θεό όλη σας τήν καρδιά, έόστε νά μένετε στήν άγάπη. «Όποιος ζεΐ μέσα στήν άγάπη, ζεΐ μέσα στο Θεό, κι ό Θεός μέσα σ’ αύτόν» (Α' Ίω. 4,16).

Οφείλετε νά έχετε πολλή προσοχή στις μεταξύ σας σχέσεις καί νά σέβεστε ό ένας τον άλλον ώς πρόσωπα ιερά, ώς εικόνες τοϋ Θεού. Νά μήν άποβλέπετε ποτέ στο σώμα ή στήν ομορφιά του, άλλά στήν ψυχή. Προσέχετε τό αίσθημα τής άγάπης, γιατί, όταν ή καρδιά δέν θερμαίνεται άπό τήν καθαρή προσευχή, ή άγάπη κινδυνεύει νά γίνει σαρκική καί άφύσικη, κινδυνεύει νά σκοτίσει τό νοϋ καί νά κατακάψει τήν καρδιά.

Πρέπει νά έξετάζουμε καθημερινά, μήπως ή άγάπη μας δέν άπορρέει άπό τό σύνδεσμο τής κοινής μας άγάπης προς τό Χριστό, μήπως δέν πηγάζει άπό τό πλήρωμα τής άγάπης μας προς τον Κύριο. Αύτός πού άγρυπνεΐ νά διατηρήσει άγνή τήν άγάπη, θά φυλαχθεί

από τις παγίδες τού πονηρού, πού προσπαθεί σιγά-σιγά να μετατρέψει την χριστιανική αγάπη σε άγάπη κοινή καί συναισθηματική.

Διάκριση

Σάς συνιστώ νά έχετε σέ όλα διάκριση καί φρόνηση. Ν’ άποφεύγετε τά άκρα. Οί αύστηρότητες συμβαδίζουν μέ τά μέτρα τής άρετής. Αύτός πού δέν έχει μεγάλες άρετές καί συναγωνίζεται μέ τούς τέλειους, θέλοντας νά ζεΐ μέ αύστηρότητα, όπως οί άγιοι άσκητές, αύτός κινδυνεύει νά ύπερηφανευθεΐ καί νά πέσει. Γι’ αύτό νά πορεύεσθε μέ διάκριση καί νά μήν έξαντλεΐτε τό σώμα μέ ύπέρμετρους κόπους. Νά θυμάστε πώς ή άσκηση τού σώματος άπλώς βοηθάει τήν ψυχή νά φτάσει στήν τελειότητα, ή τελειότητα κατορθώνεται κυρίως μέ τον άγώνα τής ψυχής.

Μήν τεντώνετε περισσότερο άπό τό μέτρο τή χορδή. Νά ξέρετε ότι ό Θεός δέν έκβιάζεται στις δωρεές Του· δίνει, όταν αύτός θέλει. Ό,τι παίρνουμε, τό παίρνουμε δωρεάν άπό τό θείο έλεος.

Μή ζητάτε νά φτάσετε ψηλά μέ μεγάλες άσκήσεις χωρίς νά έχετε άρετές, γιατί κινδυνεύετε νά πέσετε σέ πλάνη γιά τήν έπαρση καί τήν τόλμη σας. Όποιος έπιζητεΐ θεία χαρίσματα καί ύψηλές θεωρίες, ένώ είναι άκόμα φορτωμένος μέ πάθη, αύτός, σάν άνόητος καί ύπερήφανος, πλανιέται. Πρώτα άπ’ όλα οφείλει ν’ άγωνιστεΐ γιά τήν κάθαρσή του. Ή θεία χάρη στέλνει τά χαρίσματα σάν άμοιβή σ’ όσους έχουν καθαριστεί άπό τά πάθη. Τούς έπισκέπτεται χωρίς θόρυβο καί σέ έδρα πού δέν γνωρίζουν.

Υπερηφάνεια

Ή ύπερηφάνεια τού νού είναι ή σατανική ύπερηφάνεια, ή όποια άρνεΐται τό Θεό καί βλασφημεΐ τό Άγιο Πνεύμα, γι’ αύτό καί πολύ δύσκολα θεραπεύεται. Είναι ένα βαθύ σκοτάδι, τό όποιο έμποδίζει τά μάτια τής ψυχής νά δούν τό φώς πού ύπάρχει μέσα της καί πού οδηγεί στο Θεό, στήν ταπείνωση, στήν έπιθυμία τού άγαθού.

Αντίθετα, ή ύπερηφάνεια τής καρδιάς δέν είναι γέννημα τής σατανικής ύπερηφάνειας, άλλά δημιουργεΐται άπό διάφορες καταστάσεις καί γεγονότα: πλούτο, δόξα, τιμές, πνευματικά ή σωματικά χαρίσματα (εύφυΐα, ομορφιά, δύναμη, δεξιοτεχνία κ.λπ). Όλα αύτά σηκώνουν ψηλά τά μυαλά τών άνόητων άνθρώπων, πού γίνονται έτσι ματαιόφρονες, χωρίς όμως νά είναι καί άθεοι... Αύτοί πολλές φορές έλεούνται άπό τό Θεό, παιδαγωγούνται καί σωφρονίζονται. Ή καρδιά τους συντρίβεται, παύει νά έπιζητεΐ δόξες καί ματαιότητες, κι έτσι θεραπεύονται.

Ή πνευματική σας έργασία νά είναι ή έξέταση τής καρδιάς σας. Μήπως φωλιάζει σ’ αύτήν σάν φαρμακερό φίδι ή ύπερηφάνεια, τό πάθος πού γεννάει πολλά κακά, πού άπονεκρώνει κάθε άρετή, πού δηλητηριάζει τά πάντα; Σ’ αύτή τήν έωσφορική κακία πρέπει νά στραφεί όλη σας ή φροντίδα. Μέρα καί νύχτα νά σάς γίνει έργο άδιάλειπτο ή έρευνά της.

Θά είναι άλήθεια, νομίζω, άν πώ ότι όλη ή πνευματική μας φροντίδα συνίσταται στήν άναζήτηση καί έξόντωση τής ύπερηφάνειας καί τών παιδιών της. Άν Απαλλαγούμε άπ’ αύτήν καί θρονιάσουμε στήν καρδιά μας τήν ταπεινοφροσύνη, τότε έχουμε τό παν. Γιατί όπου βρίσκεται ή Αληθινή κατά Χριστόν ταπείνωση, έκεΐ βρίσκονται μαζεμένες καί όλες οί άλλες άρετές, πού μάς ύψώνουν ώς τό Θεό.

Χριστιανική ευγένεια

Οί χριστιανοί έχουν χρέος, σύμφωνα μέ την έντολή τού Κυρίου, να γίνουν άγιοι καί τέλειοι. Ή τελειότητα καί ή αγιότητα χαράσσονται πρώτα βαθιά στην ψυχή τού χριστιανού, καί άπό έκεϊ τυπώνονται καί στις σκέψεις του, στις έπιθυμίες του, στά λόγια του, στις πράξεις του. Έτσι, ή χάρη τού Θεού, πού ύπάρχει στήν ψυχή, ξεχύνεται καί σ’ όλο τον έξωτερικό χαρακτήρα.

Ό χριστιανός οφείλει νά είναι εύγενικός με όλους. Τά λόγια καί τά έργα του νά άποπνέουν τή χάρη τού Άγιου Πνεύματος πού κατοικεί στήν ψυχή του, ώστε νά μαρτυρεϊται ή χριστιανική του πολιτεία καί νά δοξάζεται τό όνομα τού Θεού.

Όποιος είναι μετρημένος στά λόγια, είναι μετρημένος καί στά έργα. Όποιος έξετάζει τά λόγια πού πρόκειται νά πει, έξετάζει καί τις πράξεις πού πρόκειται νά έκτελέσει, καί ποτέ του δέν θά ύπερβεϊ τά όρια τής καλής καί ένάρετης συμπεριφοράς.

Τά χαριτωμένα λόγια τού χριστιανού χαρακτηρίζονται άπό λεπτότητα καί εύγένεια. Αύτά είναι πού γεννούν τήν άγάπη, φέρνουν τήν ειρήνη καί τή χαρά. Αντίθετα, ή άργολογία γεννάει μίση, έχθρες, θλίψεις, φιλονικίες, ταραχές καί πολέμους.

Ας είμαστε λοιπόν πάντοτε εύγενικοί. Ποτέ άπό τά χείλη μας νά μή βγει λόγος κακός, λόγος πού δέν είναι άλατισμένος μέ τή χάρη τού Θεού, άλλά πάντοτε λόγοι χαριτωμένοι, λόγοι άγαθοί, λόγοι πού μαρτυρούν τήν κατά Χριστόν εύγένεια καί τήν ψυχική μας καλλιέργεια.

Δοξολογία

Ό χριστιανός οφείλει νά δοξάζει τό Θεό καί μέ τό σώμα του καί μέ τό πνεύμα του. Άλλωστε, καί τά δυο άνήκουν στο Θεό καί, έπομένως, δέν έχει έξουσία νά τά άτιμάζει ή νά τά διαφθείρει, άλλά ώς άγια καί ιερά πρέπει νά τά χρησιμοποιεί μέ πολλή εύχαριστία.

Όποιος θυμάται ότι τό σώμα του καί τό πνεύμα του άνήκουν στο Θεό, έχει μία εύλάβεια κι ένα μυστικό φόβο γι’ αύτά, καί τούτο συντελεί στο νά τά διατηρεί άγνά καί καθαρά άπό κάθε ρύπο, σέ άδιάλειπτη έπικοινωνία μ’ Εκείνον, άπό τον όποιο άγιάζονται καί ένισχύονται.

Ό άνθρωπος δοξάζει τό Θεό μέ τό σώμα του καί μέ τό πνεύμα του, πρώτα, όταν θυμάται ότι άγιάστηκε άπό τό Θεό καί ένώθηκε μαζί του, καί ύστερα, όταν ένώνει τή θέλησή του μέ τή θέληση τού Θεού, έόστε νά έκτελεΐ πάντοτε τό άγαθό καί εύάρεστο καί τέλειο θέλημά Του. Ένας τέτοιος άνθρωπος δέν ζεΐ γιά τον έαυτό του, άλλά γιά τό Θεό. Εργάζεται γιά τή βασιλεία τού Θεού στή γή. Δοξάζει σέ όλα τό Θεό, μέ λόγια καί μέ έργα. Οί πράξεις του, πού γίνονται γιά τό καλό τών συνανθρώπων του, δίνουν άφορμή δοξολογίας τού θείου ονόματος. Ή ζωή του, καταυγαζόμενη άπό τό θείο φώς, λάμπει σάν φώς δυνατό. Έτσι ή πολιτεία του γίνεται οδηγός προς τό Θεό γιά όσους άκόμα δέν Τον γνώρισαν.

(Άπό τή σειρά τών φυλλαδίων «Η ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ» τής Ίεράς Μονής Παρακλήτου

Ώρωποϋ Αττικής.)

Άγιος Νεκτάριος

Ό χαρακτηρ τού μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτοϋ

Πηγή: Άγ. Νεκταρίου, «το Γνώθι σαυτόν», σ. 179

Ό μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτής κέκτηται μέν ζήλον άλλ’ ού κατ’ έπίγνωσιν, πλανάται έν ταΐς σκέψεσι καί ένεργείας αύτοϋ καί έργαζόμενος δήθεν υπέρ τής δόξης τού Θεού παραβαίνει τον νόμον τής προς τον πλησίον αγάπης.

Ό μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτής έν τή ζέσει τού ζήλου αυτού πράττει τά ένάντια, προς τάς διατάξεις τού Θείου νόμου καί προς τό Θειον θέλημα.

Ό μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτής διαπράττει τό κακόν, όπως έπέλθη τό ύπ’ αύτού νοούμενον αγαθόν.

Ό ζήλος τού μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτού είναι πύρ διαφθεΐρον, πύρ καταναλίσκον ή καταστροφή προπορεύεται αύτού καί ή έρήμωσις έπεται αύτφ.

Ό μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτής εύχεται τφ Θεφ νά ρίψη πύρ έξ ούρανού καί νά κατακαύση πάντας τούς μή δεχομένους τάς άρχάς καί πεποιθήσεις αύτού.

Τον μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτήν χαρακτηρίζει μίσος προς τούς έτεροθρήσκους ή έτεροδόξους, ό φθόνος καί ό έπίμονος θυμός, ή έμπαθής άντίστασις προς τό άληθές πνεύμα τού θείου νόμου, ή παράλογος έπιμονή έν τή ύπερασπίσει των ιδίων φρονημάτων, ό παράφορος ζήλος προς κατίσχυσιν έν πάσιν, ή φιλοδοξία, ή φιλονικία, ή έρις, καί τό φιλοτάραχον.

Ό μή κατ’ έπίγνωσιν ζηλωτής είναι άνθρωπος ολέθριος.

Άγιος Νεκτάριος

ΤΟ ΣΥΓΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ

Σημείωση: Ό παρών κατάλογος στηρίχθηκε στα βιβλία:

1.         Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου: Ό Άγιος Νεκτάριος ό Θαυματουργός. Έκδ. Ύπακοή,

1992

2.         Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλου: Ό Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως - Ή πρώτη άγια

Μορφή τών καιρών μας. Αθήνα 1998

Α. Από τό 1885-1890. Περίοδος Αίγυπτου

•           Δέκα λόγοι διά τήν Μεγάλην Τεσσαρακοστή. Αλεξάνδρεια 1885

•           Λόγος Εκκλησιαστικός εκφωνηθείς έν τφ Ναφ τού Αγίου Νικολάου έν Κάιρψ τήν πρώτη Κυριακή τού Τεσσαρακονθημέρου. Αλεξάνδρεια 1886

•           Δύο λόγοι Εκκλησιαστικοί ("Εις τήν Κυριακήν της Ορθοδοξίας, ήτοι περί πίστεως» καί «Περί τής έν τφ κόσμψ άποκαλύψεως τού Θεού, ήτοι περί θαυμάτων"). Κάιρον 1887

•           Λόγοι περί έξομολογήσεως. Κάιρον 1887

•           Περί τών Ιερών Συνόδων καί ιδίως περί τής σπουδαιότητος τών δυο πρώτων Οικουμενικών Συνόδων. Αλεξάνδρεια 1888

•           Περί τών καθηκόντων ήμών προς τό Άγιον Θυσιαστήριον. Κάιρον 1888

•           Περί τής έν τφ κόσμψ άποκαλύψεως τού Θεού. Αλεξάνδρεια 1889 Άόγος έκφωνειθείς έν τφ Άχιλλοπουλείψ Παρθεναγωγείο κατά τήν έορτήν τών Τριών Ιεραρχών. Αλεξάνδρεια 1889

•           Άόγος περί τής προς τό Άγιον Θυσιαστήριον προσελεύσεως. Αλεξάνδρεια

•           Μέ πρωτοβουλία καί μέ έπιμέλεια τού Άγιου έξεδόθηκε τό βιβλίο τού Εύγενίου Βουλγάρεως «Σχεδίασμα περί άνεξιθρησκείας». 1890

Β. Από τό 1892-1894. Περίοδος πού ό Αγιος ήταν ιεροκήρυκας

•           Αί Οικουμενικά! Σύνοδοι τής τού Χριστού Εκκλησίας. 1892, Β' Έκδοση συμπληρωμένη

•           Τά παρ’ ήμΐν τελούμενα ιερά μνημόσυνα. 1892

•           Περί τής έν τφ κόσμψ άποκαλύψεως τού Θεού. 1892, Β' Έκδοση συμπληρωμένη

•           Ύποτύπωσις περί άνθρώπου. 1893

•           Περί έπιμελείας ψυχής (Ένδεκα ομιλίες). 1894

•           Μελέτη περί τών άποτελεσμάτων τής άληθούς καί ψευδούς μορφώσεως. 1894

•           Επιμέλεια τής έκδοσης τού βιβλίου τού Νεόφυτου Βάμβα «Φυσική Θεολογία καί Χριστιανική Ηθική», Αλεξάνδρεια 1893

Γ. Από τό 1894-1908. Περίοδος πού ό Αγιος ήταν Διευθυντής στή Ριζάρειο

•           Όμιλίαι περί τού Θείου χαρακτήρος καί τού έργου τού Σωτήρος ήμών Ιησού Χριστού. 1895

•           Ιερόν καί Φιλοσοφικών λογιών θησαύρισμα. Τόμος Α' 1895, Τόμος Β' 1896

•           Περί τής Ελληνικής Φιλοσοφίας

•           Έπικαί καί Έλεγειακαί γνώμαι τών μικρών Ελλήνων ποιητών. 1896

•           Μάθημα Χριστιανικής Ηθικής. 1897

•           Μάθημα Ποιμαντικής. 1898

•           Ορθόδοξος Ιερά Κατήχησις. 1899

•           Χριστολογία. 1901, έσώφυλλο 1990

•           Μελέτη περί άθανασίας τής ψυχής καί περί των ιερών μνημοσυνών. 1901

•           Ευαγγελική Ιστορία δι’ άρμονίας των ποιμένων των ιερών Ευαγγελιστών Ματθαίου, Μάρκου, Λουκά καί Ίωάννου. 1903

•           Προσευχητάριον Κατανυκτικόν. 1904

•           Τό γνώθι σαυτόν. 1904

•           Μελέτη περί τής Μητρός τού Κυρίου τής Ύπεραργίας Θεοτόκου καί Άειπαρθένου Μαρίας. 1904

•           Μελέτη περί τών Άγιων του Θεού. 1904

•           Μελέτη περί μετάνοιας καί έξομολογήσεως. 1904

•           Μελέτη περί τού μυστηρίου τής Θείας Ευχαριστίας. 1904

•           Ιστορική μελέτη περί τών διατεταγμένων νηστειών. 1905

•           Θεοτοκάριον, ήτοι προσευχητάριον μικρόν. 1905

•           Ιερατικόν Έγκόλπιον. 1907

•           Θεοτοκάριον. 1907, Β' έκδοση έπαυξημένη

•           Ψαλτήριον τού προφητάνακτος Δαυίδ. 1908

•           Επιμέλεια τής έκδοσης τού έργου τού Αντιόχου μοναχού της Λαύρας τού Άγιου Σάββα «Πανδέκτης τών Θεοπνεύστων Άγιων Γραφών», 1906

Δημοσίευσε, επίσης, περιοδικά τις παρακάτω μελέτες

•           Μελετίου Πηγά, «Δυο έπιστολαί», Βυζαντινά Χρονικά, Πετρουπόλεως, 1/1894

•           Ποιμαντικαί Όμιλίαι. Α' Περί τής πολιτείας τού ιερού κλήρου κατά τούς Πατέρας τής Εκκλησίας. Ιερός Σύνδεσμος, 1895-96

•           Ή άγωγή τών παίδων καί αί μητέρες. Ιερός Σύνδεσμος, 1895

•           Περί μεσαίωνος καί Βυζαντιακού Ελληνισμού. Ιερός Σύνδεσμος

•           Τίνες οί λόγοι τής μήνιδος τών Δυτικών κατά τού Φωτίου. Θρακική Έπετηρίς, 1897

•           Περί τού τις ή άληθής έρμηνεία περί τής ρήσεως τού Αποστόλου Παύλου «ή δέ γυνή νά φοβήται τον άνδραν». Άνάπλασις, 1902

•           Μελέτη περί τών άγιων εικόνων. Άναμόρφωσις, 1902

•           Θρησκευτικαί μελέται. Άναμόρφωσις, 1903-04

•           Περί όρκου. Ιερός Σύνδεσμος, 1906

’Επίσης έγραψε 136 έπιστολές στις μοναχές πού έξεδόθησαν μέ τον τίτλο «Κατηχητικαί Έπιστολαί προς τάς μοναχάς Ίεράς Μονής Άγιας Τριάδος Αίγίνης», 1984.

Δ. Άπό τό 1908-1920. Περίοδος πού ό Άγιος ήταν στο μοναστήρι στήν Αίγινα

•           Τριαδικόν. 1908

•           Κεκραγάριον τού Θείου καί Ιερού Αύγουστίνου. τ.Α'-Β', 1910

•           Μελέτη ιστορική περί τών αιτιών τού σχίσματος. Περί τών λόγων τής διαιωνίσεως αύτού καί περί τού δυνατού ή άδυνάτου της ένώσεως τών δυο Εκκλησιών, τής Ανατολικής καί Δυτικής (τ. Α' 1911, τ. Β' 1912)

•           Μελέται δύο. Α' Περί Μίας, Αγίας, Καθολικής καί Αποστολικής Εκκλησίας. Β' Περί τής Ίεράς Παραδόσεως (1913)

•           Προσευχητάριον Κατανυκτικόν (β' έκδοση, 1913)

•           Μελέτη περί τών Θείων Μυστηρίων (1915)

•           Μελέτη ιστορική περί τού Τίμιου Σταυρού (1914)

•           Χριστιανική Ηθική τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας (β' έκδοση επαυξημένη, 1920)

•           Περί Εκκλησίας («Έβδομηκονταπενταετηρις τής Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής 1844-1919», 1920)

Ε. Εκδόσεις μετά την έκδημία τού Αγίου

•           Θεία Λειτουργία τού Αγίου καί ένδοξου Αποστόλου καί Εύαγγελιστού Μάρκου (1955)

•           Θρησκευτικαί Μελέται (1986)

ΣΤ. Ανέκδοτα έργα τού Αγίου

•           Μελέτη περί των αγίων λειψάνων

•           Περί τής άφιερώσεως τφ Θεφ όσιων παρθένων καί περί Μονών καί μοναχικού βίου

•           Έορτολογία τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας (Περί των Κυριακών τού όλου ένιαυτού - Περί τών Ακινήτων καί κινητών έορτών)

•           Ιερά Λειτουργική

•           Κεφάλαια πέντε περί τών λειτουργικών βιβλίων

•           Περί τής έν πνεύματι καί άληθείμ λατρείας

•           Ερμηνεία τών Πράξεων τών Αποστόλων

•           Περί Ελληνισμού

•           Έγκυκλοπαιδεία τής φιλοσοφίας

•           Ιστορίας έκκλησιαστικής μυστική θεωρία

•           Χρηστομάθεια

•           Νέον Πασχάλιον αιώνιον

ΔΕΥΤΕΡΗ ΚΑΤΑΤΑΞΗ

Α. Θεολογικά έργα

Ό Άγιος Νεκτάριος συνέγραψε μέγα Αριθμό Θεολογικών έργων. Γι' αύτό τό λόγο άνεδείχθη έφάμιλλος τών μεγάλων τής Εκκλησίας Πατέρων.

Τα συγγράμματά του είναι τα Ακόλουθα:

(Τα δι’ Αστερίσκου σημειούμενα συγγράμματα τού Αγίου Νεκταρίου έξεδόθησαν ώς σχολικά βοηθήματα προς χρήσιν τών μαθητών τής Ριζαρείου Σχολής. Τα βιβλία αυτά τα έδιδε ό Άγιος προς τούς μαθητάς τού έντελώς δωρεάν).

1.         "'Λόγος Εκκλησιαστικός. Άθήναι 1884.

2.         "Δέκα λόγοι έκκλησιαστικοί διά τήν Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Αλεξάνδρεια 1885.

3.         "Περί τών Ιερών Συνόδων, καί περί τών δύο πρώτων Οικουμενικών Συνόδων, Αλεξάνδρεια 1888.

4.         *Λόγος έκφωνηθείς έν τψ Αχίλλοπουλείψ Παρθεναγωγείψ την Εορτή των Τριών Ιεραρχών, Αλεξάνδρεια 1889.

5.         *Αί ΟίκουμενικαΙ Σύνοδοί τής του Χριστού Εκκλησίας, Αθήναί 1892.

6.         *Τά παρ’ ήμίν τελούμενα ιερά μνημόσυνα, Αθήναί 1892.

7.         *Περί τής έν τφ κόσμψ άποκαλύψεως τού Θεού, Αθήναί 1892.

8.         *Αποτύπωσίς περί ανθρώπου, Αθήναί 1893.

9.         *ΠερΙ τών αποτελεσμάτων άληθούς καί ψευδούς μορφώσεως, Αθήναί 1894.

10.       *ΠερΙ έπίμελείας ψυχής, Αθήναί 1894.

11.       Ιερών καί φιλοσοφικών λογιών θησαύρίσμα, Τόμος α, 1895, Τόμος Β' 1896.

12.       *Έπίκαί καί έλεγειακαί γνώμαί μικρών Ελλήνων ποιητών, Αθήναί 1896.

13.       *Μάθημα Χριστιανικής Ηθικής, Αθήναί 1897.

14.       *Μάθημα Ποιμαντικής, Αθήναί 1898.

15.       *Όρθόδοξος Χριστιανική Κατήχησίς, Αθήναί 1899.

16.       Χριστολογία, Αθήναί 1900.

17.       Μελέτη περί τής Αθανασίας τής ψυχής καί περί τών ιερών μνημοσύνων, Αθήναί 1901.

18.       Ευαγγελική ιστορία δΤ άρμονίας τών ιερών Εύαγγελίστών, Αθήναί 1903"·.

19.       Περί τής Μητρός τού Κυρίου, τής Ύπεραγίας, Θεοτόκου καί Αευταρθένου Μαρίας, Αθήναί 1904.

20.       Περί τών Αγίων τού Θεού, Αθήναί 1904.

21.       Κατανυκτίκόν προσευχητάρίον, Αθήναί 1904. Β έκδοσίς 1914.

22.       Γνώθί σαυτόν, ήτοι μελέταί Θρησκευτίκαί καί ήθίκαί, Αθήναί 1904.

23.       Μελέτη περί μετάνοιας καί έξομολογήσεως, Αθήναί 1904.

24.       Μελέτη περί τού Μυστηρίου τής Θείας Εύχαρίστίας, Αθήναί 1904.

25.       Θεοτοκάρίον ήτοι φδαί καί ύμνοι προς τήν Ύπεραγίαν Θεοτόκον καί Αείπάρθενον Μαρίαν, Αθήναί 1905, Β' έκδοσίς 1907.

26.       Ιερατικόν Έγκόλπίον, Αθήναί 1907.

27.       Ψαλτήρίον του Προφητάνακτος Δαβίδ, Αθήναί 1908.

28.       Τριαδικόν, ήτοι φδαί καί ύμνοι προς τον έν Τριάδι Θεόν, Αθήναι 1909.

29.       Μελέτη ιστορική περί των αιτίων τού Σχίσματος, Τόμος A' 1911, Τόμος ΒΊ912.

30.       Περί τής Μίας, Αγίας, Καθολικής καί Αποστολικής Εκκλησίας καί περί τής Ίεράς Παραδόσεως, Αθήναι 1913.

31.       Ιστορική μελέτη περί τού Τίμιου καί Ζωοποιού Σταυρού, Αθήναι 1914.

32.       Μελέτη περί των Θείων Μυστηρίων, Αθήναι 1915.

33.       Περί Εκκλησίας. Έδημοσιεύθη τφ 1920 εις τον πανηγυρικόν Τόμον έπί τή 75 έτηρίδι τής 'Ριζαρείου Σχολής.

34.       Μελέτη περί των διατεταγμένων νηστειών. Έδημοσιεύθη εις «Θεολογίαν» Τόμος ΚΣΤ (1955) έπιμελείμ Αρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη.

35.       Θεία Λειτουργία τού Αγίου Ενδόξου Αποστόλου καί Εύαγγελιστού Μάρκου. Έδημοσιεύθη εις «Θεολογίαν» Τόμος ΚΣΤ (1955) έπιμελείμ Αρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη.

36.       Περί όρκου, Αθήναι 1955 (Επιμέλεια Αρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη).

37.       Χριστιανική Ηθική τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, Αθήναι 1965 (έπιμελείμ Αρχιμ. Τίτου Ματθαιακάκη).

38.       Μελέτη περί των Αγίων Εικόνων, Θεσσαλονίκη 1972.

Β. Έτεραι συγγραφαί

Έτεραι συγγραφαί τού Αγίου τάς πλείστας των όποιων κατέλιπεν Ανεκδότους είναι οί Ακόλουθοι:

1.         Μελέτη περί των Αγίων λειψάνων.

2.         Περί κηρού μελίσσης καί έλαίου ώς προσφοράς καί περί θυμιάματος.

3.         Περί τής άφιερώσεως τφ Θεφ όσιων παρθένων καί περί Μονών καί μοναχικού βίου.

4.         Έορτολογία τής Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας.

5.         Νέον Τριαδικόν.

6.         Περί Μεσαίωνος καί τού Βυζαντινού Ελληνισμού.

7.         Περί Ελληνισμού.

8.         Ερμηνεία τών Πράξεων τών Αποστόλων.

9.         Περί τής έν πνεύματι καί άληθείμ λατρείας.

10.       Ιερά Λειτουργική.

11.       Κεφάλαια πέντε περί των λειτουργικών βιβλίων.

12.       Ιστορίας Εκκλησιαστικής μυστική θεωρία.

13.       Εγκυκλοπαίδεια τής Φιλοσοφίας.

14.       Χριστομάθεια.

15.       Νέον Πασχάλιον αιώνιον.

Επιμέλεια έκδόσεων

Πέραν τών άνωτέρω ιδίων αυτού έργων ό Άγιος έπεμελήθη τής έκδόσεως τών κάτωθι συγγραμμάτων:

1.         Ευγενίου Βουλγάρεως: Σχεδίασμα περί άνεξιθρησκείας, Αλεξάνδρεια 1890.

2.         Νεοφύτου Βάμβα: Φυσική Θεολογία, Αλεξάνδρεια 1893.

3.         τού αύτού: Χριστιανική Ηθική, Αθήναι 1893.

4.         Αντιόχου μοναχού τής Λαύρας τού Αγίου Σάββα: Πανδέκτης τών θεοπνεύστων Αγίων Γραφών (έκ τής Πατρολογίας τού Migne), Αθήναι 1906.

5.         Αγίου Αύγουστίνου: Κεκραγάριον, Τόμοι 2, Αθήναι 1910.

Έπιστολαί

Εκτός τών συγγραφών διεσώθησαν καί ώρισμέναι ιδιωτικής φύσεως έπιστολαί τού Αγίου Νεκταρίου, οί όποιες περιλαμβάνονται στήν βιογραφία του, τήν συγγραφεϊσαν ύπό τού Σεβ. Μητροπολίτου πρφην Παραμυθίας κ. Τίτου. Αί έπιστολαί είναι οί έξής:

Α) Επιστολή προς τον Μητροπολίτην Αθηνών Γερμανόν Καλλιγάν.

Β) Επιστολή προς τό Μητροπολίτην πρφην Κεφαλληνίας Σπυρίδωνα.

Γ) Τεσσαράκοντα πέντε έπιστολές προς τήν πρώτην Ήγουμένην τής ίεράς αύτού Μονής Ξένην μοναχήν καί τάς λοιπάς μοναχάς τής Μονής ταύτης.

Δ) Δέκα έπιστολές προς τον πιστόν του άκόλουθον Κωνσταντίνον Σακκόπουλον καί Ε) Επιστολή προς τίνα μοναχόν Ίωάσαφ.

Επίσης στο βιβλίο τού (+1987) Αρχιμ. Χερουβείμ (Καράμπελα): Δανιήλ ό Κατουνακιώτης, Αθήναι 1979, καί εις τάς σελ. 85-89 περιλαμβάνεται έπιστολή τού Αγίου Νεκταρίου προς τό βιογραφούμενο άγιορείτη μοναχό.

Τέλος, ό Άγιος συνεκέντρωσε ακολουθίας τινας και ύμνους της Εκκλησίας και συνέταξε Προσευχητάριον προς χρήσιν τού ίδιου καί παντός Χριστιανού, περιέχον τάς ακολουθίας: Προοιμιακή Προσευχή, Ακολουθία τού Όρθρου, Ακολουθία τής Ένατης Ώρας, Ακολουθία τού Εσπερινού, Ακολουθία τού Αποδείπνου, Ακολουθία τού Μικρού Παρακλητικού Κανόνος εις τήν Ύπεραγίαν Θεοτόκον, Ακολουθία τού Μεγάλου Παρακλητικού Κανόνος εις τήν Ύπεραγίαν Θεοτόκον, καί τινά Στιχηρά, Καθίσματα, Απολυτίκια δι' έκάστην ήμέραν τής έβδομάδος.

Άγιος Νεκτάριος

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ

1.         Άβιμέλεχ μοναχού (Μπονάκη): Βιογραφία Μητροπολίτου Πενταπόλεως έν μακαρίμ τή λήξει Σεβασμιωτάτου Νεκταρίου. Βόλος 1921

2.         Αρχ. Βασιλόπουλος Χαράλαμπος: Ό Άγιος Νεκτάριος. Άθήναι 1975, έκδ. C

3.         Βαρβάρα Γιαννακοπούλου: Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως, ό Διευθυντής τής Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, ό Παιδαγωγός, ό Θεολόγος. Αθήνα 1995 (άνάτυπο άπό τήν Κοινωνία)

4.         Βαρβάρα Γ ιαννακοπούλου (Επιμέλεια): Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, άνέκδοται έπιστολαί προς τον γέροντα Παχώμιο. Αθήνα 1992 (Άνάτυπο άπό τό περ. Εφημέριος)

5.         Ένισλείδης Χρήστος: Ό Πενταπόλεως Άγιος Νεκτάριος. Αθήνα 1980

6.         Άγιος Νεκτάριος - Δανιήλ Κατουνακιώτης. Δύο Μεγάλες Μορφές τού αίώνος μας. (Επιμέλεια) πρωτ. Θεοδώρου Ζήση. Άγιον Όρος 1997

7.         Θεοδωρήτου μοναχού Αγιορείτου: Ό Άγιος Νεκτάριος, ό ιεράρχης, ό λόγιος, ό άσκητής. Αθήνα 1970

8.         Θεοκλήτου μοναχού Διονυσιάτου: Ό Άγιος Νεκτάριος ό Θαυματουργός. Ό βίος καί τό έργο τού 1846-1920. Θεσσαλονίκη 1979

9.         Θεοκλήτου μοναχού Διονυσιάτου (Επιμέλεια): Αγίου Νεκταρίου έπισκόπου Πενταπόλεως 35 ποιμαντικές έπιστολές. Αθήνα 1993

10.       Ματθαιάκη Τίτου (Επιμέλεια): Ό Όσιος Νεκτάριος Κεφαλάς. Μητροπολίτης Πενταπόλεως (1846-1920). Αθήναι 1955

11.       Ματθαιάκη Τίτου: Ό Άγιος Νεκτάριος Κεφαλάς. Μητροπολίτης Πενταπόλεως (1846-1920). Έκδοσις δευτέρα, έπηυξημένη, Αθήναι 1985

12.       Ματθαιάκη Τίτου: Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως κατηχητικαί έπιστολαί προς τάς μοναχάς Ίεράς Μονής Αγίας Τριάδος Αίγίνης. Αθήνα 1984

13.       Μέλινος Μανώλης: Μίλησα με τον Άγιο Νεκτάριο. Συνεντεύξεις με 30+1 άνθρώπους που τον γνώρισαν. Α' τόμος. Αθήνα 1987. Β' τόμος. Αθήνα 1989

14.       Παναγόπουλου Δ.: Ούδέν άνίατον διά τον Άγιον Νεκτάριον. Αθήνα 1987, έκδ. θ'

15.       Άρχ. Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου (κατόπιν Αρχιεπισκόπου Αθηνών): Ό Πενταπόλεως Νεκτάριος. Στο πέρ. «Πάνταινος», τόμος ιβ', φ.48/27-11-1920

16.       Παπακωνσταντίνου Θεοδοσίου: Ακολουθία, Βίος καί Θαύματα τού έν όσίοις πατρός ήμών Νεκταρίου, Μητροπολίτου Πενταπόλεως, κτήτορος τής έν Αίγίνη κοινοβιακής μονής γυναικών τής Αγίας Τριάδος. Άθήναι 1937, Ανατύπωση 1961

17.       Παπακωνσταντίνου Θεμιστοκλέους: Βιογραφική σκιαγραφία καί θαύματα τού έν όσίοις πατρός ήμών Νεκταρίου. Άθήναι 1952

18.       Σπετσιέρη Ιωακείμ: Βιογραφική σκιαγραφία τού έν Όσίοις Αειμνήστου Πατρός καί Ποιμενάρχου Νεκταρίου, Μητροπολίτου πρ. Πενταπόλεως.

Αθήνα 1929

19.       Άρχ. Κλεόπα Στρογγύλη: Ό Άγιος Νεκτάριος καί τό Πατριαρχείο Αλεξάνδρειάς. Διατριβή έπί διδακτορίμ στή Θεολογική Σχολή τού Α.Π.Θ. Θεσσαλονίκη 1994

20.       Χαλδαιάκη Άχιλλέα: Ή μουσικότης τού Αγίου Νεκταρίου. Αθήνα 1995 (άνάτυπο άπό τό περ. Εφημέριος)

21.       Χαλδαιάκη Άχιλλέα: Ό Άγιος Νεκτάριος καί ή άγάπη του για τήν ποιήση καί τή μουσική. Αθήνα 1998

22.       Χατζηγεωργιου Μιχαήλ: Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως- Ή επίσκεψή του στή Σύρο. Αθήνα 1996

23.       Χατζηγεωργιου Μιχαήλ (Επιμέλεια): Οί πρώτες βιογραφίες τού Αγίου Νεκταρίου. 1998

24.       Χονδρόπουλος Σώτος: Ό Άγιος τού αιώνα μας (Ό Όσιος Νεκτάριος Κεφαλάς) Αφηγηματική Βιογραφία. Αθήνα, νέα έκδοση 1995

25.       Αρχ. Χόντου Δαμασκηνού: Ό Άγιος Νεκτάριος (Παιδικό Συναξάρι). Έκδοσις τής Ίεράς Μονής Αγίου Νεκταρίου Αίγίνης. 1996

26.       Ό γυναικείος μοναχισμός καί ό Άγιος Νεκτάριος: Πρακτικά Διορθοδόξου μοναστικού συνεδρίου έπί τή έκατονπεντηκονταετηρίδι άπό τής γεννήσεως τού Αγίου Νεκταρίου. Αθήναι 1998

Η ηλεκτρονική επεξεργασία  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο

©ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: