ΣΥΝΟΔΟΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ (326)
Ή σύνοδος ’Αντιόχειας, πού συνήλθε μεταξύ 326 καί 330 ήταν μία των πολλών συνόδων, πού άρχισαν οί άρειανόφρονες νά συγκροτούν μέ τήν βοήθεια τοΰ Μ. Κωνσταντίνου, τόν όποιο κατόρθωσαν νά επηρεάσουν υπέρ των άπόψεών τους καί κατά τοΰ ’Αλεξάνδρου ’Αλεξάνδρειάς, τοΰ ’Αθανασίου καί τοΰ Ευσταθίου ’Αντιόχειας, τόν όποιο πέτυχαν νά εκθρονίσουν (μάλλον τό 326). Στην σύνοδο έλαβαν μέρος επίσκοποι τής Συρίας, τής Φοινίκης, τής Παλαιστίνης, τής ’Αραβίας, τής Μεσοποταμίας, τής Κιλικίας καί τής Ίσαυρίας καί συνέταξαν κανόνες ευταξίας, πού άργότερα προσγρά φηκαν στην σύνοδο τού 341 (των Εγκαινίων) τής ίδιας πόλεως καί ώς δικοί της έκδίδονται.
Κανόνες 25 καί ’Επιστολή. Ή σύνοδος πληροφορεί γενικά τά τής συνε λεύσεώς της μέ Επιστολή της πρός τούς «συλλειτουργούς» επισκόπους, έπαναεπικυρώνει τήν απόφαση τής Νίκαιας γιά κοινό εορτασμό τοΰ Πάσχα, πρός ικανοποίηση τοΰ Μ. Κωνσταντίνου, καί άσχολεΐται μέ θέματα εκκλησιαστικής ευταξίας, κυρίως των κληρικών καί δή των επισκόπων. Μεταφράστηκαν στήν λατινική καί στίς ανατολικές γλώσσες
25 JUVENCUS (330) ό πρώτος λατϊνος χριστιανός ποιητής
Ό Gaius Vettius Aquilinus Juvencus ήταν Ισπανός ιερέας μέ πλούσια κλασική λατινική παιδεία καί ταλέντο στιχουργικό, χωρίς νά είναι μεγάλος ποιητής. Στην έποχή τής μονοκρατορίας τοϋ Μ. Κωνσταντίνου, μάλλον περί τό 330, συνέταξε τό πρώτο έκτενές έπικό χριστιανικό ποίημα στήν λατινική, παραφράζοντας τά τέσσερα Εύαγγέλια, άλλά κυρίως τό Εύαγγέλιο τοϋ Ματθαίου, σέ 3219 έξάμετρα. Τό τετραμερές έργο, πού έπέγραψε Evangeliorum libn IV, σκόπευε νά δώσει αρμονία των 4 Εύαγγελίων καί προπαντός νά προσηλυτίσει μέ ποίηση τούς λατίνους διανοουμένους καί νά παρουσιάσει μέ άντάξιο έπικό έργο τόν θρίαμβο τοϋ χριστιανισμού στό πρόσωπο τοϋ Μ. Κωνσταντίνου. Πρότυπό του μετρικό έχει κυρίως τόν Βιργίλιο, άλλά καί τόν Λουκρήτιο. Οί μεταγενέστεροι άγάπησαν πολύ τό πρρτο αυτό έκτενές λατινικό ποίημα καί πολλοί τό μιμήθηκαν, καί ώς πρός τήν διάθεση καί ώς πρός τόν τρόπο χρήσεως των έθνικών ποιητικών μέτρων. Τό ποίημα γίνεται δεκτό άπό τό γελασιανό Decretum. Ό Juvencus έχει υπόψη του τό κείμενο τής Vetus latina, χρησιμοποιεί τήν κλασική λατινική γλώσσα, καταφεύγει ένίοτε σέ λέξεις έλληνι κές κι αισθάνεται έλεύθερος νά δημιουργεί νέες λέξεις.
26. AITHALLAH (ΑΕΙΘΑΛΑΣ) ΕΔΕΣΣΗΣ
’Αρμενικό χειρόγραφο, τών μέσων μάλλον τοϋ Ε' αί., διασώζει έπιστολή «Πρός τούς χριστιανούς τής τών Περσών χώρας περί πί στεως», γραμμένη στήν συριακή άπό τόν έπίσκοπο Εδέσσης Μεσοποταμίας Aithallah (324/5345/6) έλληνικής ίσως καταγωγής. Πρόκειται γιά μικρής τουλάχιστον παιδείας άνδρα, πού έλαβε μέρος στήν Α' ΟΙκουμ. Σύνοδο (325) καί ύπέγραψε τίς Αποφάσεις της. Έπιστρέφοντας στήν “Εδεσσα έγραψε τήν παραπάνω Επιστολή, ή όποια περιλαμβάνει μετανικαϊκά θεολογικά στοιχεία, γεγονός πού δημιουργεί ύποψίες γιά τήν όλική γνησιότητά της, καί στοιχεία μέ άντιγνωστικό χαρακτήρα.
27. «ITINERARIUM» BORDEAUX ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΑ (333) τό Αρχαιότερο όδοιπορικό
’Ανώνυμος χριστιανός άπό τό Bordeaux (Γαλλίας) έπισκέφτηκε τά 'Ιεροσόλυμα, τό 333, καί κατέγραψε σύντομα τούς τόπους, όπου στάθμευε, στό έργο «Itinerarium a Burdigala Hierusalem usque et ab Heraclea per Aulonam et per urbem Rowam Mediolanum usque». Στό τέλος Μαΐου τοΰ 333 ήταν στήν Κωνσταντινούπολη καί άπό έκεΐ έφθασε στά 'Ιεροσόλυμα, όπου έμεινε μέχρι τόν Δεκέμβριο τοϋ Ιδιου έτους. Τό έργο έχει άξία κυρίως γιά τίς τοπογραφικές πληροφορίες. Είναι τό άρχαιότερο τού είδους των «'Οδοιπορικών» (Itinerarium ή Peregrinatio) καί ώς τέτοιο έκτιμήθηκε. Φαίνεται ότι ό Ανώνυμος συντάκτης χρησιμοποίησε παλαιότερο γεωγραφικό ύλικό, πού χρησίμευε καί στίς ρωμαϊκές λεγεώνες.
28. ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ ( + 331/7) ο πρώτος άντιοχειανός έρμηνευτής
ΓΕΝΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ
Ό Εύστάθιος ύπήρξε έπίσκοπος μεγάλου καί γενικού κύρους, φορέας τής Παραδόσεως, ευαίσθητος έναντι τής κακοδοξίας, θαυμάσιος χειριστής τοΰ νεοαττικού λόγου καί όμολογητής. "Εδρασε κυρίως κατά τήν τρίτη δεκαετία τού Δ' αί., όταν ή Εκκλησία, ένεκα τού αρειανισμού καί τής έξόδου της από τίς κατακόμβες, ζοΰσε πολύ κρίσιμες ήμερες. Ή εύρεία του παιδεία, ή θεολογική του κατάρτιση, ή ορθοδοξία καί ή εύστροφη τακτική πού έφάρμοζε τού έδωσαν τό άναγκαΐο κύρος, χάριν τού όποιου προήδρευσε στήν Α' Οικουμενική Σύνοδο τής Εκκλησίας (Νίκαια 325).
Τήν θεολογική του δραστηριότητα άρχισε μέ τό έργο του Περίέγ γαστριμύθου πριν από τό 324. Σκοπό είχε νά έκφράσει τόν άντιωρι γενισμό του καί νά πάρει θέση στό πρόβλημα γενικά περί ψυχής καί ειδικά τής ψυχής τού Κυρίου, πρόβλημα πού άπασχόλησε Ιδιαίτερα τούς αλεξανδρινούς θεολόγους (έγραψαν σχετικά ό Πέτρος [ + 311] καί ό Αλέξανδρος [ + 328] ’Αλεξάνδρειάς). Ή έμφάνιση τού άρεια νισμοϋ βρήκε τόν Εύστάθιο έτοιμο καί σταθερά όρθόδοξο, γι’ αύτό καί δέν διακρίνουμε στήν σκέψη καί τήν δράση του διακύμανση. άντιοχειανός εκκινά άπό τό θεολογικό σχήμα ΥίόςΧριστόςάνθρω πος, άλλά παρεμβάλλει μέ άλεξανδρινή άσφαλώς έπίδραση τό θέμα τού Λόγου έτσι, ώστε νά δίνει συχνά τό ιδιότυπο σχήμα Λόγος Χριστός άνθρωπος καί «άνθρωπος θεοφόρος». Στό έρώτημα περί τής σχέσεως Υίοϋ καί Θεού Πατρός άπαντά μέ τήν όρθόδοξη θεολογία τής Επιστολής τού φίλου του Αλεξάνδρου ’Αλεξάνδρειάς πρός τόν ’Αλέξανδρο Θεσσαλονίκης: ό Υίός έχει «φυσικήν τήν υίότητα» καί «έστι τήν φύσιν Θεός αύτάρκης» (PG 18, 677Α). Τήν θεολογία αύτή έπέβαλε στήν σύνοδο, πού έγινε στήν ’Αντιόχεια (άρχές τού 325) μέ τήν προεδρία του. Έκεΐ προετοιμάστηκε ή Οικουμενική Σύνοδος (325). Οί άρειανοί γενικά, τουλάχιστον μετά τό 325, δίδασκαν καί δ,τι πολύ άργότερα θά συστηματοποιούσε ό Άπολινάριος Λαοδικείας (+ 398), δηλαδή ότι ό θειος Λόγος έν Χριστώ άνέλαβε «άψυχον σώμα» ή μή λογική ψυχή. ’Αποτελούσε τούτο συνέπεια τής διδασκαλίας τους καί συγχρόνως ένα τέχνασμα. οί άδυναμίες του στην γή τόν άποδεικνύουν τρεπτό κατά τήν φύση* άρα δέν έχει τήν άτρεπτη θεία φύση τοΰ Πατέρα καί είναι κτιστός (PG 18, 689Α).
Ό Ευστάθιος είναι ό πρώτος πού διέγνωσε τίς μεγάλες χριστολο γικές προεκτάσεις τής διδασκαλίας των άρειανών καί ό πρώτος πού άντέδρασε σ’ αυτές. Εκκινώντας από τήν πολυσήμαντη λέξη «έναν θρωπήσαντα» τοΰ Συμβόλου τής πίστεως, υποστήριξε μέ σαφήνεια ότι ό Λόγος «γέγονεν άνθρωπος», άνέλαβε όλόκληρο τόν άνθρωπο, σώμα καί ψυχή. Ή ψυχή «συνδιαιτάται τώ Λόγφ». Σέ όλο τό έργο του έμμεσα ή άμεσα διακρίνει τίς δύο φύσεις στόν Χριστό. Ή χρι στολογική δρολογία του όμως, πού κάνει τά πρώτα της βήματα καί δέν είναι καθόλου άποκρυσταλλωμένη, ύπερτονίζει κάποτε τήν έξύ ψωση (θέωση;) τής άνθρώπινης ψυχής ή (κυρίως) τήν αύτοτέλεια τών δύο φύσεων, ώστε ό Εύστάθιος νά έμφανΐζεται πρόδρομος άλλοτε τοΰ μονοφυσιτισμού καί άλλοτε (κυρίως) τοΰ νεστοριανισμοΰ ή καί διάδοχος τοΰ Σαμοσατέα Παύλου. Σέ πολλά σημεία έντούτοις προϋποθέτει συγχρόνως καί τήν αύτοτέλεια καί τήν ένότητα τών δύο φύσεων. Χρησιμοποιεί τόν όρο Θεοτόκος καί μιλάει γιά τό πρόσωπο τοΰ Χριστού έτσι, ώστε νά μήν άφήνει άμφιβολία γιά τήν ορθότητα τής πρώιμης χριστολογίας του, ή όποια μόνο μέ πολύ μεταγενέστερα κριτήρια θά μποροΰσε νά θεωρηθεί ώς εξαγγελία τοΰ νεστορια νισμοΰ.
Τά διασωθέντα κείμενά του επιτρέπουν βασικές έκτιμήσεις τής έρ μηνευτικής μεθόδου του. Χρησιμοποιώντας γιά τήν Πεντάτευχο καί τά Ευαγγέλια τό κείμενο τοΰ Λουκιανού, έρμηνεύει ίστορικογραμ ματικά χωρίς νά άποκλείει καί τήν άλληγορία. Ό έρμηνευτής τής Πά είναι άνάγ~η νά άσκεΐ αυστηρή κριτική γιά πολλούς λόγους καί διότι ό κάθε βιβλικός συντάκτης διατυπώνει καί δικές του απόψεις, οί όποιες πρέπει νά διακρΐνονται απ’ ό,τι συνιστά κυρίως θεοπνευστία, άπό αύτά δηλ. πού γράφονται μέ έμπνευση τοΰ άγ. Πνεύματος.
Ό Εύστάθιος είναι ό άρχαιότερος γνωστός έρμηνευτής τής Αντιόχειας καί ό ρόλος του στήν διαμόρφωση καί τήν έπικράτηση τής λεγόμενης άντιοχειανής μεθόδου είναι πολύ μεγάλος, δεδομένου ότι γιά τόν Λουκιανό γνωρίζουμε έλάχιστα.
ΒΙΟΣ
Έπί Διοκλητιανοϋ ή Λικινίου έγινε δμολογητής τής πίστεως καί μεταξΰ 320 καί 324 χειροτονήθηκε έπίσκοπος Βέροιας (σήμερα Άλέπιο) τής Συρίας. Σχετίστηκε μέ τόν ’Αλέξανδρο ’Αλεξάνδρειάς καί παρακολούθησε μάλλον άπό τήν άρχή τόν άρειανισμό. Ήταν ήδη συγγραφέας καί πολύ γνωστός, δταν στό τέλος τοϋ 324 τοποθετήθηκε στόν θρήνο τής ’Αντιόχειας, δπου αμέσως οργάνωσε σύνοδο, πού κύρωσε την θεολογία καί τίς Αποφά σεις τής συνόδου τοϋ 320 στην ’Αλεξάνδρεια κατά τοϋ Άρείου. Στην Α' Οικουμενική Σύνοδο (325) προήδρευσε, όπως όρθά ύποστηρίζουν νεώτεροι έρευνητές, καί προσφώνησε τόν Μ. Κωνσταντίνο. Μετά τήν Σύνοδο εργάστηκε σύντονα γιά τήν έπιβολή των Αποφάσεων της, πράγμα πού εξόργισε τούς άρειανούς. "Ετσι άρχισε γρήγορα ό αγώνας πρός έξόντωσή του. Περί τό 328/9 μάλλον οί άρειανοί πέτυχαν τήν καταδίκη του μέ τίς κατηγορΐεςπροφάσεις ότι ύπήρξε σαβελλιανός, τυραννικός πρός τούς κληρικούς καί μοιχός. Εξορίστηκε στήν Τραϊανούπολη τής Θράκης ή τούς Φιλίππους Μακεδονίας ή σέ κάποια ιλλυρική πόλη, όπου καί πέθανε πριν από τό 337 (έρευνητές πρότειναν ώς χρόνο θανάτου του τά έτη 356360, χωρίς νά είναι πολύ πειστικοί). Μέ τήν εξορία του άρχισε τό λεγόμενο άντιοχεια νό σχίσμα, πού διήρκεσε μέχρι τό 414 (γιά τήν όμάδα των αύστηρών όπα δών του, των εύσταθιανών, πού άρνήθηκαν νά δεχτούν όχι μόνο τούς ά ρειανούς διαδόχους τοϋ Ευσταθίου, αλλά καί τόν Μελέτιο).
Η Εκκλησία τιμά τήν μνήμη του στις 21 Φεβρουάριου.
ΕΡΓΑ
Ό Ευστάθιος ύπήρξε γόνιμος συγγραφέας, άλλά τά έργα του εκτός από ένα χάθηκαν όλα. ΓΗ παλαιότερη καί σύγχρονη έρευνα τοϋ αποδίδει 95 αποσπάσματα, ή πατρότητα των όποιων δεν είναι πάντοτε βέβαιη. Τά δια σωθέντα του κείμενα τόν άποδεικνύουν γλαφυρότατο συγγραφέα μέ Αναπτυγμένο γλωσσικό αισθητήριο, καταρτισμένο καί μεθοδικό ερμηνευτή μέ έντονη κριτική διάθεση. Παραβέτουμε τούς γνωστούς τίτλους τών έργων του, οί όποιοι, όσοι μάλιστα είναι συγγενείς μεταξύ τους, ίσως Αποτελούν διαφορετική Αναγραφή τοϋ ίδιου έργου. Επίσης δέν είναι βέβαιο άν τά σχόλια (Αποσπάσματα) σέ βιβλικά κείμενα προϋποθέτουν όλα καί Ανάλογες αυτοτελείς ομιλίες. Κατά Ώριγένους εις τό τής έγγαστριμύθου θεώρημα διαγνωστικός. Γράφηκε μεταξύ 320 καί 324, άποτελεΐται Από 30 κεφάλαια καί είναι τό μόνο του έργο πού σώζεται όλόκληρο.
Όμιλία εις τόν Λάζαρον, τήν Μαρίαν καί τήν Μάρθαν. Επειδή τό κείμενο περιέχει μεταγενέστερη χριστολογική ορολογία, θεωρήθηκε νόθο. Ό Μ. van Esbroeck όμως έξέδωκε Αρχαία γεωργιανή μετάφραση τής ομιλίας, από τήν όποια Απουσιάζει ή προηγμένη χριστολογία. Αύτό δείχνει ότι νεώτερος συγγραφέας προσέθεσε γιά πολεμικούς σκοπούς νέα στοιχεία στήν ομιλία, ή όποια στήν Αρχική της μορφή μπορεί νά είναι έργο τοϋ Ευσταθίου.
Αποσπάσματα: α) Περί ψυχής κατά φιλοσόφων, β) Εις τάς έπιγραφάς τής στηλογραφίας. γ) Περί ψυχής κατά Άρειανών. δ) Εις τό «Κύριος έκτι σέ με αρχήν όδών αύτοΰ» (Παροιμ. η' 22). ε) Εις τάς έπιγραφάς τών αναβαθμών. στ) Εις τόν ψαλμόν 92. ζ) Λόγοι (;) κατά Άρειανών. η) Περί πίστεως κατά Άρειανών. θ) Επιστολή πρός Αλέξανδρον Αλεξάνδρειάς (Περί τοϋ Μελχισεδέκ). ι) Περί των πειρασμών, ια) 'Ομιλία δευτέρα ενώπιον τής Εκκλησίας (συριακά). ιβ) ’Ενώπιον τής Εκκλησίας, ιγ) Εις τό Ίωάν. a' 14. ιδ) Περί έβραϊσμοϋ. ιε) Εις τόν Ιωσήφ, ιστ) Εις την Σαμαρείτιδα. ιζ) Εις τάς Παροιμίας, ιη) Εις τόν Εκκλησιαστήν, ιθ) Έκ τον Παν εκκλησιαστον καί κ) άδηλων έργων τίτλων αποσπάσματα.
Νόθα. Χειρόγραφα καί αρχαίοι συγγραφείς άποδίδουν εσφαλμένα στόν Ευστάθιο αποσπάσματα άπό διάφορα έργα καί μάλιστα άπό τά εξής: Λόγος κατηχητικός. Υπόμνημα εις τό Κατά Ίωάννην Εύαγγέλιον. Κατά Φωτεινού. Εις τήν Γένεσιν. Ερμηνεία εις τόν Ψαλμόν 15. Επίσης ώς κείμενα τοϋ Ευσταθίου έκδόθηκαν τά αυτοτελή έργα Υπόμνημα εις τήν Έξαήμε ρον καί Προσφώνησις πρός τόν Μ. Κωνσταντίνον. Στά συριακά σώζεται ανέκδοτη Λειτουργία τοϋ άγ. Ευσταθίου, πού έχει μεταφραστεί στην λατινική.
Πρώτη εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑ Α΄ ΣΤΥΛ.ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Η επεξεργασία, επιμέλεια μορφοποίηση κειμένου και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο, για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο:
© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου