Ο Χρυσόστομος ώς Διδάσκαλος και Συγγραφέας

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του,  Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
Ο ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΩΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Εισαγωγή

Στό πρόσωπο τοΰ Ιεροΰ Χρυσοστόμου έχουμε τόν πολυγραφότερο καί προσφιλέστερο εκκλησιαστικό συγγραφέα όλων των αιώνων. Τά κείμενά του, που είναι θεολογικά, έρμηνευτικά καί ποιμαντικά, ένεκα τού μεγάλου κύρους καί τής άξίας τους διαβάζονταν καί άντιγράφονταν συνεχώς. Αποτέλεσμα, όχι μόνο νά διασωθούν αυτά σέ χιλιάδες χειρόγραφα, άλλά καί ν’ «αυξηθούν». Ή έπιθυμία δηλαδή κάποιων συγγραφέων νά διαβαστούν τά έργα τους ευρέως οδηγούσε στην ένσυνείδητη ψευδωνυμία, κυκλοφορούσαν έργα τους μέ τό όνομα τού Χρυσοστόμου.
Φαίνεται όμως, ότι μεγαλύτερη εύθύνη έχουν oi άπρόσεκτοι άντιγραφέίς χειρογράφων, πού, όταν βρίσκονταν ένώπιον άνωνύμων ή άμφιβόλου πατρότητας κειμένων, έλαφρά τή καρδία, προσέγραφαν αύτά στόν Χρυσόστομο, άφού τόν γνώριζαν ώς τόν πληθωρικότερο καί προσφιλέστερο συγγραφέα. Εύθύνη άκόμα έχουν καί μαθητές ή μεταγενέστεροι θαυμαστές τοΰ Χρυσοστόμου, oi όποιοι άπό άγνοια ή χάριν οίκοδομής των πιστών ένωναν τμήματα χρυσοστομικών κειμένων, διαιρούσαν άλλα ή τά διασκεύαζαν γιά νά εμφανίσουν νέο δήθεν κείμενο τοΰ Χρυσοστόμου, κατάλληλο γιά κάποια έορτή ή χρήσιμο γιά κάποιο θέμα.



Άμοιροι ευθυνών δέν είναι καί αυτοί πού στις μοναστηριακές καί άλλες βιβλιοθήκες συγκροτούσαν τίς συλλογές κειμένων χρυσοστομικών. Όλοι, παντού καί πάντοτε, φιλοδοξούσανε νά διαθέτουν τέτοιες συλλογές, άλλά ό ζήλος καί ή άγνοια προκαλούσαν ενίοτε συγχύσεις γνησίων καί άνωνύμων κειμένων. Σύνηθες έπίσης φαινόμενο είναι ή αύθαίρετη άπόσπαση μιας 'Ομιλίας άπό τήν κανονική της ενότητα καί ή τοποθέτησή της σέ άλλην, όπως καί ή συμπερίληψη σέ συλλογές ομιλητικών κειμένων, πού δέν είχε θεωρήσει ό Χρυσόστομος καί πού άρα δέν έπιθυμούσε νά δημοσιευτούν καί νά κυκλοφορούν. Τά ’Ανθολόγια πατερικών κειμένων καί οί πολλές ερμηνευτικές Σειρές χαρακτηρίζουν ώς χρυσοστομικά μεγάλο άριθμό κειμένων, ή γνησιότητα τών όποιων συχνά άμφισβητεΐται.
Ό κύριος όγκος τών χρυσοστομικών κειμένων έχει τήν μορφή 'Ομιλίας. Αυτές άκούστηκαν άπό κάποιον άμβωνα, καταγράφηκαν άπό ταχυγράφους καί τό μεγαλύτερο μέρος τους θεωρήθηκε άπό τόν ίδιο τόν Χρυσόστομο πρίν τεθούν σέ κυκλοφορία (Σωκράτη, Έκκλησ. ιστορία, ΣΤ' 4: PG 67). Πρώιμα κυρίως κείμενά του, πού έμφανίστη- καν ώς διατριβές, καί οί ’Επιστολές έχουν έπίσης πολλά στοιχεία ομιλίας.


 Πότε άρχισε τό διδακτικό του έργο


Όπως είδαμε στό κεφάλαιο περί τού Χρυσοστόμου ώς ερμηνευτή (σελ. 35), τό διδακτικό του έργο άρχισε ώς Αναγνώστης, οπωσδήποτε άπό τό 378 περίπου, όταν έπέστρεψε στήν Αντιόχεια, ένεκα νεφρικής άσθένειας, άπό τό σπηλαιώδες ασκητήριό του. ’Έργο διδακτικό, έστω περιορισμένο, έπιτέλεσε καί μήνες μεταξύ τού 371, όταν τελείωσε την σπουδή στό ’Ασκητήριο τού Διοδώρου, καί τού 372, όταν άναχώρησε γιά τήν έρημο. Καί αύτό, διότι τό 371 χειροθετήθηκε Αναγνώστης. Ευρύτερο διδακτικό έργο έπιτελοΰσε άσφαλώς από τό 381, όταν έγινε διάκονος, άφοΰ καί ό Παλλάδιος Έλενοπόλεως (PG 47,19) δηλώνει ότι oi «λαοί» τόν γνώριζαν άπό τό έργο αύτό «ήδη», πρίν νά χειροτονηθεί πρεσβύτερος (386).

«Εντεύθεν χειροτονείται διάκονος διά τον Μελετίου, ύπηρετήσας τω θυσιαστηρίω πρός τοΐς τρισίν έτεσιν (=6 έτη). Ήδη δέ τής διδασκαλικής αυτού άρετής διαλαμπούσης καί των λαών έκ τής τού βίου άλμης γλυκαινομένων αυτού τή συντυχία, πρεσβύτερος χειροτονείται διά Φλαβιανού» (Διάλογος περί τού βίου Ίωάννου Χρυσοστόμου, 5: PG 47,19).
Αύτονόητο ότι δσα κείμενα έγραψε στήν διάρκεια τών ετών αύτών διακρίνονται γιά μεγαλύτερη φιλολογική φροντίδα κι έφαρμόζουν πιστότερα τούς νόμους καί τά σχήματα τής ρητορικής τέχνης γενικά καί τής Δεύτερης σοφιστικής ειδικά, όπως τήν διδάχθηκε άπό τόν άττικιστή κι έπιφανή ρητοροδιδάσκαλο Λιβάνιο (314-393), μολονότι τά στοιχεία τής φιλολογικής παιδείας, τής ήθικής τών στωικών καί τά σχήματα τών ρητόρων δέν τά λησμόνησε ποτέ στά έτη τής ομιλητικής καί συγγραφικής του δράσεως.

Κατά τά πρώτα πάντως έτη τής διδακτικής του δράσεως, όταν μάλιστα ήταν άπαλλαγμένος γενικότερων ποιμαντικών καί άλλων φροντίδων, πού συνδέονται μέ τήν θέση τού πρεσβυτέρου στήν ’Εκκλησία, είχε τόν χρόνο νά προετοιμάζεται συστηματικότερα γιά τήν έρμηνεία τής Γραφής καί νά συντάσσει, μέ πολλή μάλιστα φροντίδα, τά κείμενά του. Τέτοια κείμενα είναι τά χαρακτηριζόμενα ώς ασκητικά, τό Περί ίερωσύνης, τό Περί παρθενίας κ.ά.

Στην έποχή άπό τό 386 καί μετά συνέχισε τό διδακτικό του έργο, κυρίως μέ την μορφή 'Ομιλίας, πού περιλάμβανε καί θεολογία καί οίκοδομητικά στοιχεία. Οι 'Ομιλίες αυτές είχαν ώς βάση καί σημείο έκκινήσεως βιβλικά κείμενα, τά όποία είχε άσφαλώς καί παλαιότερα έπεξεργασθεΐ ώς αναγνώστης καί διάκονος. Τώρα όμως ή φήμη του καί ή θέση τού έξασφάλιζαν ευκολότερα καί ταχυγράφους, πού κατέγραφαν τίς 'Ομιλίες τον. ’Έτσι εξηγείται τό γεγονός ότι οί μεγάλες όμάδες-σειρές 'Ομιλιών του, βάσιμα ή πιθανολογικά, μέ τήν βοήθεια έσωτερικών κυρίως μαρτυριών, τοποθετούνται στήν μετά τό 386 έποχή.

Αυτό, βέβαια, είναι όρθό, άλλά ή ίστορικοφιλολογική καί θεολογική έρευνα των βιβλικών κειμένων, στά όποία καί άναφέρονται οί 'Ομιλίες, είχε άρχίσει πολύ ένωρίτε- ρα καί μερικά είχαν παρουσιασθεΐ στό άκροατήριο. Διαφορετικά δέν μπορούσε νά προλαβαίνει τήν τόσο έξαντλητική έρευνα καί τά πολλά καί ποικίλα καθήκοντα ώς πρεσβύτερος καί άρχιεπίσκοπος, μέ περισπασμούς καί φοβερούς διωγμούς. Πρέπει μάλιστα νά υποθέσουμε, ότι στήν Κωνσταντινούπολη τουλάχιστον, άπό τό τέλος τού 397, θά τού ήταν άδύνατο νά βρει χρόνο γιά πολύωρη κι έκτεταμένη ίστορικοφιλολογική καί θεολογική έρευνα τών κειμένων πού έξηγούσε μέ τίς 'Ομιλίες του. ’Άλλωστε γιά πολλές ερμηνευτικές 'Ομιλίες δέν έχουμε στοιχεία πειστικά περί τού ότι άπαγγέλθηκαν στήν σημερινή τους μορφή. Άρα, πιθανότατα συντάχθηκαν καί κυκλοφορήθηκαν μέ τήν έγκριση τού Χρυσοστόμου σέ παλαιότερη έποχή του.

Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση   στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του,  Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Η  επεξεργασία, επιμέλεια και μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
©  ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: