Αγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του Ή δράση του Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Ποικιλία μορφών καί ρυθμός ποιητικός τών 'Ομιλιών
Ή μορφή τοΰ χρυσοστομικοΰ λόγου έχει διακυμάνσεις, πού ένίοτε είναι πολύ μεγάλες. Ή μορφή, όπως καί ή δομή, τών πρώιμων κειμένων του διακρίνονται γιά τήν αύστηρότητα έφαρμογής τών ρητορικών κανόνων καί τήν αδρότερη δόμησή τους. Πρόκειται, άλλωστε, γιά κείμενα πού συντάχθησαν στό γραφείο καί δή σ’ έποχή σχετικά κοντινή πρός τά έτη τών σπουδών του. Όσο τά έτη προχωρούν καί τά όμιλητικοποιμαντικά του καθήκοντα πληθαίνουν, ή προετοιμασία γίνεται, βέβαια, άλλά oi πιεστικές συνθήκες καί ή αυξανόμενη πείρα καί ώρίμανση τόν κάνουν νά αισθάνεται ολοένα καί μεγαλύτερη έλευθερία. Δέν τόν βαραίνει ή δέσμευση έναντι των αυστηρών κανόνων της ρητορικής καί πιό συγκεκριμένα τής Δεύτερης σοφιστικής, πού είχε τεχνικότητα, στόμφο καί γλωσσικά ψιμύθια, άλλά τής έλειπε ή ζωντάνια, ή άνανεωμένη ένάργεια καί ή πνευματική ρωμαλεότητα. Καί άκριβώς αύτά προσέφερε στην γλώσσα ό Χρυσόστομος, μέ άποτέλεσμα νά δημιουργήσει όχι μόνο δικό του ύφος, άλλά γενικότερα νέο γλωσσικό αισθητήριο, άντίληψη γλωσσικής άπελευθέρωσης άπό τά τέλεια καί ψυχρά σχήματα τής τότε ρητορικής. Γι’ αύτό δέν είναι ορθό νά τόν κατατάσσουν στούς έκπροσώπους τής Δεύτερης σοφιστικής, τήν όποία ούσιαστικά ξεπέρασε.
Ή γλώσσα του, βέβαια, δέν είναι άπαλλαγμένη από τόν άσιανισμό, τήν πληθωρικότητα, τίς έπαναλήψεις, τίς λεπτολόγες παρομοιώσεις καί τίς υπερβολές. Αύτά, πού τά είχε ώς τέκνο τής εποχής του, δικαιολογούνται συχνά άπό τίς συνθήκες πού μιλούσε, άπό τόν σκοπό γιά τόν όποιο μιλούσε καί άπό τό ότι πολλές άπό τίς 'Ομιλίες τον συνιστούν καταγραφή προφορικών του κηρυγμάτων άπό ταχυγράφους, ο'ι όποιοι τόν παρακολουθούσαν. Οί συνθήκες αύτές ήταν τόσο ποικίλες καί συχνά τόσο άπρόβλεπτες, ώστε ώφειλε τήν ώρα τής Ομιλίας ή λίγα λεπτά ένωρίτερα ν’ άποφασίσει περί τίνος καί πώς θά μιλήσει. Ή διαφορετική άπό έκείνη πού περίμενε σύνθεση τού άκροατηρίου, ή κατά περίπτωση διάθεση τού άκροατηρίου, τό μικρό ή τό μεγάλο πλήθος, ό τόπος όπου θά μιλούσε (μητροπολιτικός ναός, μνήμη Μαρτύρων έξω τής πόλεως), ή ό χαρακτήρας τής Ομιλίας (έξηγητικοοικοδομητική, έγκωμιαστική, έόρτια - πανηγυρική) έπέβαλλαν άλλαγές γενικές καί ειδικές· προπαντός έπέβαλλαν άλλαγές τής στιγμής. Αύτές όμως άποβαίνουν πάντα εις βάρος τής μορφής καί τής δομής, οδηγούν σ’ επαναλήψεις κουραστικές καί άδυνατίζουν τούς αρμούς τής δομής.
Ισχυρός έπίσης παράγοντας γιά τόν καθορισμό τής μορφής τοΰ χρυσοστομικού λόγου είναι ή ποιμαντική φροντίδα, σε συνδυασμό με τόν παρορμητικό του χαρακτήρα. Όλα μπορεί νά τά θυσιάσει, προκειμένου νά ωφελήσει πνευματικά, νά προσελκύσει στήν άλήθεια τόν άκροατή. Νομίζοντας π.χ. ότι θά γίνει άποτελεσματικότε- ρος ή πειστικότερος, άφήνει τό υπεσχημένο σχέδιό του, νά εξαντλήσει κάποιο θέμα θεολογικό, καί κάνει παρεκβάσεις πολλές μέ άφορμή βιβλικά πρόσωπα ή προβλήματα καθημερινής ζωής. Άλλοτε πάλι, ένώ πηγαίνει στόν ναό μέ σκοπό νά συνεχίσει τήν σειρά έξηγητικών 'Ομιλιών, οι ζητιάνοι, πού χειμώνα καιρό στέκονται έξω άπό τόν ναό, γίνονται άφορμή νά μιλήσει γιά ελεημοσύνη, γιά πλουσίους καί πτωχούς.
Τέλος, ό έρευνητής δέν πρέπει νά λησμονεί ότι μέρος των χρυσοστομικών κειμένων οφείλεται σέ ταχυγράφους, oι όποιοι κάποιες λεπτομέρειες δυνατό νά μήν τίς κατέγραψαν άκριβώς. Βέβαια, ό Χρυσόστομος έβλεπε κατά κανόνα τό κείμενό του πρίν κυκλοφορηθεί καί μπορούσε νά έπεμβαίνει, άλλά τά πληθωρικά του καθήκοντα θά λειτουργούσαν άνασταλτικά γιά λεπτομερή έλεγχο καί πολλές βελτιωτικές έπεμβάσεις. Κάποιες καταγραφές άκόμη κηρυγμάτων του κυκλοφορήθηκαν άσφαλώς χωρίς τήν δική του έγκριση καί θεώρηση· ή κυκλοφορήθηκαν μετά τό 404 καί 407. Είναι όμως θαυμαστό, ότι, ένώ πολλά των κειμένων του συνιστοΰν καταγραφή έλεύθερου προφορικού λόγου, έκείνη τήν στιγμή συνήθως άρμοσμένου, διακρίνεται ό λόγος του όχι μόνο γιά καλλιέπεια καί οργανωμένη έπιχειρηματολογία, άλλ’ ένίοτε καί γιά ρυθμικότητα, πού συχνά έγγίζει τά όρια ποιητικού ρυθμού.
Στόν προφορικό λόγο μπορεί πολλά νά επιτευχθούν, όπως ένάργεια καί παραστατικότητα. Ρυθμός καί ποιητικότητα όμως όχι. Ό ρυθμός άπαιτεΐ χρόνο πολύ, άσκηση στό γραφείο μεγάλη καί ταλέντο άδιαμφισβήτητο. Αυτά δεν έλειψαν άπό τόν Χρυσόστομο. Γι’ αύτό άκόμη καί ό χωρίς ειδικές γνώσεις άναγνώστης δέν δυσκολεύεται νά διακρίνει σέ πάμπολλες περιπτώσεις κείμενά του, πού μπορούν νά διευθετηθούν σέ στίχους, βάσει π.χ. τού όμοιοτέλευτου, τού παροξυτονισμοΰ, τού προπαροξυτονισμοΰ, των βραχέων ημιστιχίων (κώλων), τής τομής καί τής ένάρξεως μέ τήν ίδια λέξη, όπως θά διαπιστώσουμε παρακάτω μέ συγκεκριμένα παραδείγματα.
Ό λόγος γενικά τού Χρυσοστόμου, παρά τήν πασιφανή πληθωρικότητά του, άρα τήν άπουσία δωρικότητας, έχει πολλές άρετές καί άποκτά ένάργεια έντυπωσιακή μέ τίς συχνές ρητορικές έρωταποκρίσεις, μέ τις άντιθέσεις, τίς μεταφορές, τούς παραλληλισμούς καί τίς άποστροφές. Δίνει άκόμα στόν λόγο του προσωπικό τόνο, παρουσιάζει έμπειρίες καί βιώματά του, ένώ χρησιμοποιεί καί στοιχεία τής διατριβής, παρουσιάζοντας έπιμελώς άντιπάλων άπόψεις, τίς όποίες άνατρέπει μέ δικά του επιχειρήματα. Όλ’ αύτά δείχνουν ότι ό Χρυσόστομος διέθετε τόση παιδεία, τόσο άναπτυγμένο αισθητήριο αρμονίας λόγου καί ποιητικό ταλέντο, ώστε μπορούσε νά συνθέτει ρυθμικό λόγο όχι μόνον όταν έγραφε στό γραφείο του, άλλά καί τήν ώρα άκριβώς πού κήρυττε δημόσια. Τό άποτέλεσμα τούτο κατόρθωναν, άλλά σέ μικρότερο βαθμό, διακεκριμένοι έπαγγελματίες ρήτορες, γράφοντας τούς λόγους τους πρίν τούς έκφωνήσουν. Έτσι, άποφεύγονταν χάσματα καί ό,τιδήποτε δυσχέραινε τήν άνετη άνάγνωση καί προπαντός τήν εύχάριστη άκοή τους.
Είναι πολύ δύσκολο νά κατανοήσουμε σήμερα τό πλεονέκτημα τούτο τών άρχαίων, πού οφείλεται σ’ ένα μεγάλο μειονέκτημα τής έποχής τους. Επειδή τότε σπάνιζαν τά βιβλία (κώδικες περγαμηνοί, πάπυροι) καί ή άπαιδευσία ήταν έκτεταμένη, ό,τι έγραψαν οί λόγιοι προοριζότανε νά διαβαστεί δημόσια. Κι έπρεπε, γιά ν’ άκουστεΐ ευχάριστα καί νά διαβαστεί άνετα, τό κείμενο νά είναι τέλειο, χωρίς χάσματα, μέ τέλεια σχήματα καί όσο γινόταν πιό εύρυθμο. Ακόμα καί oi έπιστολές γράφονταν μέ τήν προοπτική ν’ άναγνωσθούν δημόσια, κάτι πού έξηγεΐ τήν έξαιρετική φιλολογική φροντίδα πού έπισημαίνουμε στις πολλές σωζόμενες συλλογές ’Επιστολών, όπως φερ’ είπεΐν τοΰ Χρυσοστόμου.
Στήν περίπτωση τοΰ Χρυσοστόμου παρατηρούμε άκόμα ότι τά ρυθμικά στοιχεία είναι πληθωρικότερα σ’ έγκωμιαστικές του 'Ομιλίες (γιά Μάρτυρες καί τόν άπόστολο Παύλο) ή σέ 'Ομιλίες γιά δεσποτικές εορτές (όπως τό Πάσχα, τά Θεοφάνεια, ή Πεντηκοστή καί ή Ανάληψη). Οί προγραμματισμένες συνεχείς σειρές τών έρμηνευ- τικών 'Ομιλιών του δέν στερούνται πλεονεκτημάτων καί πολύ συχνά ρυθμού, άλλά δέν σπανίζουν χάσματα, χαλαρή σύνθεση, έπαναλήψεις καί άλλα μειονεκτήματα τού λόγου, μολονότι αυτές έχουν σαφώς τίς περισσότερες πιθανότητες νά είχαν γραφεί πρίν λεχθούν ή νά είχαν λεπτομερέστατα προετοιμασθεΐ. Τό φαινόμενο έξηγεΐται άπό τό είδος τών Όμιλιών αύτών, τήν συχνή παράθεση πολλών βιβλικών κειμένων καί άπό τήν έπικράτηση στόν λόγο του διαθέσεως σχολιαστικής καί ύπομνηματιστικής, στοιχεία δηλαδή πού άσφαλώς δέν εύνοούν τόν ρυθμό. Παρά ταύτα καί στίς περιπτώσεις αυτές δέν άπουσιάζουν ένάργεια καί παραστατικότητα, άρετές πού πετυχαίνει κυρίως μέ ρητορικές έρωτήσεις καί βραχείες απαντήσεις.
Δειγματικά παραθέτουμε έλάχιστα ρυθμικά πεζά κείμενα, διαρρυθμισμένα σέ στίχους.
α. «"Λάζαρε δεύρε έξω”.
Καί ό διαλελυμένος ώρθοΰτο καί ό σεσηπώς ήσθάνετο.
Ό νεκρός ύπήκουε καί ό δεσμώτης έτρεχε καί ό θρηνούμενος έσκίρτα.
Άλλ’ ίκανώς καί ταΐς τροπαιοφόροις έμπανηγυρίσαντες γυναιξί καί τό χρήσιμον πανταχού τη υποθέσει κερασάντες καί τάφον παλαιόν νεαρώ τάφω κοσμήσαντες καί παράλογον άναβίωσιν καρτερικά) θανάτω συρράψαντες
καί άνδράσι τε καί γυναιξίν υποδείγματα πρός αρετήν τε καί ευσέβειαν ύποθέμενοι καί θάνατον άοίδιμον καί άνάστασιν ζηλωτήν έπιδείξαντες,εύχαριστήσωμεν ζωής καί θανάτου έξουσίαν έχοντι Χριστώ, ω ή δόξα καί τό κράτος άμα τώ Πατρί συν τφ άγίω καί ζωοποιώ Πνεύματι, εις τούς αιώνας τών αιώνων, άμήν»
(Εις τόν τετραήμερον Λάζαρον: PG 50,643-604).
Τό παραπάνω κείμενο είναι τμήμα σύντομης γιά τόν Λάζαρο Όμιλίας, ή όποία έχει σέ τόση έκταση ρυθμικό πεζό λόγο, ώστε πρέπει ολόκληρη νά χαρακτηρισθεΐ ποιητική ομιλία. Ό Χρυσόστομος δηλαδή ένσυνείδητα συνέταξε καί άνέγνωσε πρός τιμήν τοΰ Λαζάρου καί πρός οικοδομήν τών πιστών κείμενο έν πολλόΐς ποιητικό. Ό ρυθμός τής Όμιλίας, πού έχει ποικίλα στοιχεία, προύποθέτει καί είδος έμμελοΰς άναγνώσεως. Τόν βαθμό καί τό μέτρο τοΰ μέλους δέν έχουμε τ’ άναγκαΐα στοιχεία γιά νά προσδιορίσουμε. Οί τέτοιας δομής 'Ομιλίες αποτελούν γιά τούς έρευνητές (Maas, Wellesz, Μητσάκης) κείμενα, άπό τά όποία (ύποψαλλόμενα ή έμμελως άναγινωσκόμε- να, άρχικά άμέσως μετά τά βιβλικά Αναγνώσματα στην Λειτουργία καί μετά καί στον ’Όρθρο) προήλθε ό πρώτος συγκροτημένος ποιητικά καί στιχουργικά έκκλησιαστικός ύμνος, τό Κοντάκιο. Οί ρυθμικοί) λόγου δηλαδή 'Ομιλίες έξελίχθηκαν πρός τό τέλος τοΰ Ε' καί τίς άρχές τοΰ ΣΤ' αιώνα σέ άπόλυτα οργανωμένο ποίημα, πού μάλιστα ίσως έγινε ή αιτία νά παραμερισθοΰν στην συνέχεια οί τέτοιες ’Ομιλίες. Τά ίδια Ισχύουν καί γιά τίς ’Ομιλίες, όπόθεν τά διαρρυθμισμένα σέ στίχους επόμενα κείμενα β, γ καί δ.
Τά στοιχεία, πού δημιουργούν στό κείμενο ρυθμό καί τό κάνουν ποιητικό, είναι όλα σχεδόν αύτά πού παρατηρούνται στην λεγάμενη τονική ρυθμοποιία καί στην ποιητική των Ψαλμών. "Ετσι, έχουμε ομοιοκαταληξία (έξωτερική κι έσωτερική), όμοτονία (οξύτονα, παροξύτονα, προπαροξύτονα), βραχέα κώλα (ημιστίχια), τομή - παύση (εύδιάκριτη καί συχνή), ίσοσνλλαβία (ή τάση γιά ίσοσυλλαβία), έρωτοαπόκριση (ρητορική), έναρξη ομοιότροπη τού στίχον, ισόκωλα, παραλληλισμό (έντονο καί συχνό), αντίθεση καί όμοτονία έσωτερική. Ό τονισμός οδηγεί εύκολα στήν έπισήμανση ιάμβων (υ-), τροχαίων (-υ) καί σπονδείων (-): τονικού δακτύλου (-υυ), άνάπαιστου υυ-, χορίαμβου (-υυ). καί δακτυλικού έξάμετρου (-υυ/ -υυ/ - υυ/ -υυ/ υυ/-υ). Αλλά, βέβαια, τά σχήματα αύτά χρησιμοποιούνται σποραδικά, ποτέ δέν τηρούνται μέ συνέπεια κι έναλλάσσονται.
Τά περισσότερα σχετικά φαινόμενα πού παρατηρούμε στίς ’Ομιλίες καί τίς Διατριβές τού Χρυσοστόμου ήταν ήδη γνωστά καί σέ προγενέστερους ή λίγο προγενέστερους έκκλησιαστικούς συγγραφείς, ιδιαίτερα καί πολύ έμφαντικά μάλιστα στόν Γρηγόριο Θεολόγο, τοΰ όποιου οί Λόγοι όλοι άνεξαιρέτως έχουν ρυθμοτονικά στοιχεία. Ή κλίμακα όμως καί ή πληθωρικότητα, άλλ’ όχι καί ή ποιητικότητα, τοΰ Χρυσοστόμου είναι κι έδώ ύπεροχική.
β. «Πάλιν μαρτύρων μνήμη - καί πάλιν έορτη καί πανήγυρις πνευματική.
Έκαμον εκείνοι - καί ημείς άγαλλόμεθα.
Εκείνων ό στέφανος -καί κοινόν τό κλέος- μάλλον όέ της Εκκλησίας άπάσης ή δόξα.
Καί πώς αν τούτο γένοιτο, φησίν; - Οτι μέρη καί μέλη ημών είσιν οί μάρτυρες.
Είτε δέ πάσχει εν μέλος - συμπάσχει πάντα τά μέλη
Είτε δοξάζεται εν μέλος - συγχαίρει πάντα τά μέλη.
Ή κεφαλή στεφανούται καί τό λοιπόν σώμα άγάλλεται.
Εις όλυμπιονίκης γίνεται - καί ολόκληρος δήμος
ευφραίνεται καί μετά πολλής δέχεται τής ευφημίας».
(Εις τόν άγιον Ρωμανόν Α', 1: PG 50,605-606).
Στό παραπάνω β. διαρρυθμισμένο κείμενο έπισημαίνουμε, Ιδιαίτερα άπό τόν στίχο 6, ομοιοκαταληξία καί προπαντός όμοτονία στό πρώτο ημιστίχιο καί στό δεύτερο, κάτι πού υπογραμμίζει την ενσυνείδητη επεξεργασία τοΰ κειμένου, γιά νά έμφανισθεΐ αύτό ώς ρυθμικόποιητικό. Κάποια δηλαδή άπό τά κείμενά του, άπό τίς εγκωμιαστικές ιδιαίτερα καί έόρτιες Ομιλίες τον, ήταν γραμμένα συνολικά ή μερικά πρίν άπαγγελθοΰν έτσι, ώστε νά συνι- στοΰν ρυθμική ή ποιητική Ομιλία.
γ. «Ό γάρ Σταυρός τήν έχθραν τού θεού κατέλυσε
- τήν πρός τούς ανθρώπους,
τάς καταλλαγάς έκόμισε,
τήν γην ουρανόν έποίησε,
τούς ανθρώπους τοίς άγγέλοις άνέμιξε,
τού θανάτου τήν άκρόπολιν κατήγαγε,
τού διαβόλου τήν ίσχύν έξενεύρωσε,
της άμαρτίας τήν δύναμιν ήφάνισε,
τήν γην της πλάνης άπήλλαξε,
τήν άλήθειαν έπανήγαγε,
τούς δαίμονας άπήλασε,
ναούς καθείλε,
βωμούς άνέτρεψε,
κνίσσαν ήφάνισε,
τήν άρετήν κατεφύτευσε,
τάς Εκκλησίας έρρίζωσε.
Σταυρός τό τείχος τό άρραγές, τό όπλον τό άχείρωτον, των άπλουστέρων ή άσφάλεια, των πενήτων ή εύπορία, των παθών ή άναίρεσις, της αρετής ή κτησις.
(Εις τό Πάτερ εί δυνατόν... 2: PG 51,35).
δ. «7Αρα ούκ έφρίττετε πρό τούτου τό μαρτύρων; άρα ούκ έπιθυμεΐτε νύν τού μαρτυρίου; άρα ούκ άλγείτε νύν, ότι πάρεστι καιρός μαρτυρίου; ’Αλλά καί γυμναζώμεθα εις καιρόν μαρτυρίου. Κατεφρόνησαν έκεΐνοι ζωής; - καταφρόνησον σύ τρυφής.
Έρριψαν έκεΐνοι τά σώματα τώ πυρί; - ρίψον σύ χρήματα νύν ταίςχερσί των πενήτων. Κατεπάτησαν έκεΐνοι τούς άνθρακας; - σβέσον σύ της έπιθνμίας την φλόγα. Φορτικά ταύτα; - άλλά καί έπικερδή.
Μη τά παρόντα όρα τά έπαχθή - άλλά τά μέλλοντα χρηστά.
Μη τά παθήματα - άλλά τά βραβεία.
Μή τούς πόνους - άλλά τούς στεφάνους.
Μή τούς ιδρώτας - άλλά τάς άμοιβάς.
Μή τάς άλγηδόνας - άλλά τάς άντιδόσεις.
Μή τό καιόμενον πύρ - άλλά τήν προκειμένην βασιλείαν. ,
Μή τούς περιεστώτας δημίους - άλλά τόν στεφανούντα Χριστόν».
(Έγκώμιον εις τούς άγιους Πάντας, 2: PG 50,710-711).
Πρέπει άκόμα νά σημειώσουμε ότι τά χρυσοστομικά κείμενα χρησιμοποιούν πληθωρικά τό καίριο χαρακτηριστικό τοΰ φιλολογικορητορικοΰ είδους τής Διατριβής, τόν διάλογο. Αυτός είναι έξοηερικός, δηλαδή έμφανίζεται με σύντομες φράσεις - ένστάσεις κάποιος συζητητής, καί πολύ συνηθέστερα έσοηερικός. Τόν εξωτερικό διάλογο εφαρμόζει ό Χρυσόστομος στό έργο του Περί ίερωσύνης, ενώ τόν έσωτερικό, σύμφωνα με τόν όποιο παρεμβάλλει ό ρήτορας σύντομες κοφτές έρωτήσεις - ένστάσεις (πού θά μπορούσαν όντως νά προβάλλουν ot άκροατές), σέ όλα του σχεδόν τά κείμενα. ’Έτσι έμφανίζεται νά συνομιλεί μέ τό έκκλησίασμα καί ν’ άπαντάει στά έρωτήματά του. Ή τακτική αύτή δημιουργεί ένάργεια καί άμεσότητα
στόν λόγο καί ό ρήτορας προκαλεΐ τό ένδιαφέρον καί την προσοχή τοΰ άκροατή. Δείγματα έσωτερικού διαλόγου έχουμε ήδη στόν Παΰλο (π.χ. A' Κορ. 15,35). Πολύ περισσότερο τόν έσωτερικό διάλογο χρησιμοποιεί ό Γρηγόριος Θεολόγος (π.χ. στόν ΚΗ' Λόγο του, τόν Β' Θεολογικό), ένώ έξωτερικό χρησιμοποίησε τό 364 ό Μ. Βασίλειος στό έργο του Κατά Εύνομίου.
Ή φιλολογική καί γλωσσική φροντίδα κάθε Διατριβής ήταν αυτονόητη καί άποτελοΰσε παράδοση, άφού ή Διατριβή γραφότανε γιά ν’ άπαγγελθεί καί συγχρόνως νά κριθεΐ στό πλαίσιο συνήθως κάποιας σχολής ρητορικής. Τήν παράδοση αυτή γνώριζε ό Χρυσόστομος πολύ καλά άπό τά έτη των σπουδών του καί τήν έφήρμοζε μ’ έξαιρετική επιτυχία άλλά καί μεγάλη ελευθερία.
Τά κείμενα πού έχουν μορφή Διατριβής δεν στερούνται, φυσικά, ρυθμικών στοιχείων. Δείγματος χάριν παραθέτουμε μικρό τμήμα άπό τίς Κατηχήσεις τοΰ Χρυσοστόμου πού άναβρέθηκαν πριν άπό 50 περίπου έτη:
ε. «Ειδον θαύματα ίουδαΐοι καί σύ νύν μείζονα όψει...
Ούκ είδες τόν Φαραώ μετά των όπλων άποπνιγόμενον,
άλλ ’ είδες τόν διάβολον μετά των όπλων καταποντιζόμενον.
Διέβησαν έκείνοι (= ίουδαΐοι) πέλαγος, διέβης σύ θάνατον.
Άπηλλάγησαν αίγυπτίων έκείνοι, ήλευθερώθης δαιμόνων σύ.
Δουλείαν άπέθεντο βαρβαρικήν ίουδαΐοι,
σύ δέ τήν πολλω χαλεπωτέραν τήν τής άμαρτίας».
(Κατήχησις III, 24; SCh 50 bis, σ. 165).
Σελίδες 129-140
Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Αγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του Ή δράση του Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Η επεξεργασία, επιμέλεια και μορφοποίηση κειμένου και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου