Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του, Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Νόθος ή 'Ομιλία «Πάλιν Ήρωδιάς μαίνεται...»
Ή διάθεση γιά παρερμηνεία καί ή σκευωριακή σύνδεση τών λόγων τού Χρυσοστόμου μέ τήν Εύδοξία αυξήθηκε τόσο πολύ, ώστε νά έπινοηθούν λόγοι καί ολόκληρα κείμενα, πού άποδόθηκαν στόν Χρυσόστομο μέ τόν όποιο δέν είχαν καμμία σχέση. Έτσι ό Σωκράτης (Έκκλησ. ιστορία, ΣΤ' 18), άναφέροντας τήν τοποθέτηση πρό τής Συγκλήτου καί πλησίον τής Αγίας Σοφίας άργυρού αγάλματος τής Εύδοξίας, τό 400, όταν άνακηρύχθηκε Αύγούστα, καί σημειώνοντας την ανάδραση τοΰ Χρυσοστόμου γιά τούς έκεΐ έτήσιους θορυβώδεις εορτασμούς, πού δυσχέραιναν την λειτουργική ζωή, θέτει στό στόμα τού τελευταίου τίς εξής πρώτες φράσεις 'Ομιλίας του: «Πάλιν Ήρωδιάς μαίνεται, πάλιν ταράσσεται, πάλιν όρχεΐται, πάλιν έπί πίνακι την κεφαλήν Ίωάννου ζητεί λαβεΐν» (βλ. τό κείμενο τής 'Ομιλίας εις PG 59,485-490).
Τούς λόγους αναφέρει μέ μικρή παραλλαγή καί ό Σωζομενός (Έκκλησ. Ιστορία, Η' 20,3), πού καί αύτός τούς συνδέει μέ άντίδραση τού Χρυσοστόμου πρός τίς εορτές χάριν τής Εύδοξίας, εορτές πού άπέβαιναν, λέει, «ύβρις τής Εκκλησίας». Δέν ήταν δύσκολο νά πιστέψουν όλοι, πώς οί λόγοι αυτοί στόχο είχαν τήν Εύδοξία, τήν οποία επομένως ό Χρυσόστομος έξομοίωνε μέ τήν Ήρωδιάδα, κάτι πού όντως γιά τήν εποχή έκείνη θά ήταν φανερό νά συμβεί καί άν συνέβαινε θά συνιστούσε ύβρη βαρύτατη, έσχατη προδοσία. Παρατηρούμε όμως ότι oi πρώτοι πού έγραψαν (περί τό 407-408) γιά τά γεγονότα τοΰ Χρυσοστόμου, ό Ψευδο- Μαρτύριος Αντιόχειας καί ό Παλλάδιος, δέν άναφέρουν τό γεγονός καί δέν γνώριζαν τέτοια 'Ομιλία. Ό Παλλάδιος, όπως είδαμε, γνώριζε κατηγορία γιά «καθοσιώσεως έγκλημα», άλλά δέν άναφέρει γιά Ήρωδιάδα. Τό γεγονός μεταφέρεται στά άγιολογικά κείμενα μετά τόν Σωκράτη καί τόν Σωζομενό, πού έγραψαν πολύ άργότερα, λίγο πρίν άπό τό 450. Επίσης, 'Ομιλία τού Χρυσοστόμου πού νά έχει τέτοια άρχή δέν σώθηκε.
’Άλλη 'Ομιλία (PG 59,485-490 «Εις τήν άποτομήν τού Τιμίου Προδρόμου... καί εις τήν Ήρωδιάδα»), πού όντως άρχίζει μέ τούς παραπάνω λόγους καί μάλιστα μέ άνάλο- γες διατυπώσεις προσθέτει καί τήν Ίεζάβελ, ή όποία όμως δέν έχει σχέση μέ τήν Ήρωδιάδα. Τήν άλλη αύτή 'Ομιλία άποδίδουν κάποια χειρόγραφα στον Χρυσόστομο, άλλά γιά όλους τούς έρευνητές ή 'Ομιλία αυτή θεωρείται νόθος (CPG II 4570). Επομένως είναι σαφώς εύλογοφανής ή υπόθεση ότι ή Ομιλία, πού αρχίζει με τίς λέξεις «Πάλιν Ήρωδιάς μαίνεται...», κατασκευάστηκε (ή άρχή της ή ολόκληρη), γιά νά στηρίξει την κατηγορία περί έσχάτης προδοσίας καί νά δικαιολογήσει τό μένος της Ευδοξίας. Ή νοθεία μάλιστα έγινε άρκετά ένωρίς, ώστε, όταν ό Σωκράτης έγραφε τήν 'Ιστορία του, κυκλοφορούσε ώς κείμενο ή 'Ομιλία καί ως φήμη τό γεγονός, τό όποιο καί περιέλαβε στήν άφήγησή του (ΑΒ 95 [1979] 156-159).
Οι «Μακροί αδελφοί» τής Νιτρίας στην Κωνσταντινούπολη
Περί τό δεύτερο ήμισυ τού 401 ό Θεόφιλος Αλεξάνδρειάς έξοργίστηκε κατά μοναχών της Νιτρίας καί άκρι- βέστερα τών Κελλίων, τών μοναχών πού ένεκα τού μεγάλου ύψους τών προεστώτων τους καλούνταν «μακροί αδελφοί». Αφορμή έγινε ή καταφυγή στά Κελλία (άναφέρεται καί Σκήτη) τού γηραιού κληρικού Ισιδώρου, τόν όποιο καταδίωκε ό Θεόφιλος, επειδή ό πρώτος κατανάλωσε μεγάλο χρηματικό ποσό γιά τήν άνακούφιση πτωχών (όπως είχε ζητήσει ή δωρήτρια) καί δέν τό είχε πλέον νά τό δώσει στόν δεύτερο γιά οικοδομές της Εκκλησίας (Παλλαδίου, Διάλογος, ΣΤ': PG 47,22-23). Σέ παρωδία συνοδικής συνάξεως καταδίκασε τούς μοναχούς, τούς οποίους έξεδίωξε βίαια μέ μπράβους, χωρίς ν’ άποφευχθούν φόνοι καί άλλες άπαράδεκτες ένέργειες. «Καί γάρ έφοδον καί σφαγάς καί έτερα ένεκάλουν μύρια» (Χρυσοστόμου, Πρός Ίννοκέντιον: PG 47,9). Παλαιότερα ό Θεόφιλος έκτιμοΰσε καί συμπαθούσε πολύ τούς Μακρούς άδελφούς καί μάλιστα συμφωνούσε με τίς φιλοωριγενιστικές τάσεις τους. Αυτοί κατέφυγαν πρώτα στά Ιεροσόλυμα καί κατόπιν, στις άρχές μάλλον τού 402, στην Κωνσταντινούπολη, ζητώντας προστασία άπό τόν Χρυσόστομο, πού, όταν είδε γονατιστούς ένώπιόν του περίπου πενήντα λόγιους καί γηραιούς άσκητές, συγκινήθη- κε μέχρι δακρύων (PG 47,23-24). Γνωρίζοντας ό Χρυσόστομος τόν φιλόνικο χαρακτήρα τού Θεόφιλου καί τούς Κανόνες της Εκκλησίας, παραχώρησε στούς μοναχούς κατάλυμα (τού ναού της Αναστασίας) καί φιλοξενία, άλλά δέν τούς έπέτρεπε νά λειτουργήσουν ο'ι ίδιοι (Παλλαδίου, Διάλογος, Ζ': PG 47,25. Σωκράτους, Έκκλησ. ιστορία, ΣΤ' 9), άφού είχαν καταδικαστεί άπό άλλη εκκλησιαστική διοίκηση. Άπό παρεπιδημοΰντες άλεξανδρινούς ζήτησε γιά τούς μοναχούς πληροφορίες, πού ήταν κολακευτικές. Συνέστησε στούς μοναχούς νά σιωπούν καί έγραψε άμέσως στόν Θεόφιλο μέ ταπείνωση καί άγάπη.
«Ταύτην μοι παράσχον χάριν ώς τέκνω σφ καί άδελφω έναγκαλισάμενος τούς άνδρας» (= τούς μοναχούς) (Παλλαδίου, Διάλογος, Ζ': PG 47,25).
Ό Θεόφιλος όχι μόνο άρνήθηκε τήν παραχώρηση πού ζήτησε ό Χρυσόστομος, άλλά έστειλε άλλους μοναχούς δικολαβικών προσόντων, νά παρουσιάσουν ώς πολλαπλά ένοχους τούς Μακρούς μοναχούς στούς παράγοντες τού παλατιού. Ό Χρυσόστομος έγραψε πάλι στόν Θεόφιλο, ένημερώνοντάς τον καί ζητώντας έγγράφως τήν γνώμη του, διότι oi μοναχοί, άπογοητευμένοι πλέον, συνέταξαν «λιβέλλους», άπολογητικά δηλαδή κείμενα πού έδωσαν στόν Χρυσόστομο καί άλλού, παρά τίς έπίμονες συμβουλές τού τελευταίου νά μήν προβαίνουν σέ τέτοιες ενέργειες.
«Πάλιν καί δι’ έαυτού καί δι’ έτέρων έπισκόπων ό Ιωάννης παρακαλεί αύτούς (= τούς μοναχούς) παύσασθαι τής κατ'αύτού (= τον Θεόφιλου) κατηγορίας διά τήντής δίκης κακοπάθειαν, γράψας τω Θεοφίλω, ότι “είς,,τοσούτον ήλάθησαν (= οι μοναχοί) λύπης, ώς καί έγγράφως σου κατηγορείν. Λοιπόν, τό δοκονν σοι άντίγραψον. Ον γάρ άντέχονταί μου άποστήναι τού στρατοπέδου”» (= τής έπισκοπής μου καί τού δικαστηρίου) (Παλλαδίου, Διάλογος, Ζ': PG47,25).
Ή συμπάθεια καί ή άνοχή, πού οπωσδήποτε ό Χρυσόστομος έδειχνε γιά τούς Μακρούς άδελφούς, εξόργισε ακόμα περισσότερο τόν Θεόφιλο, ώστε τό δεύτερο τούτο γράμμα έξέλαβε ώς άπαίτηση τού Χρυσοστόμου ν’ άπολογηθεΐ σ’ αυτόν ό Θεόφιλος. Γι’ αύτό άπήντησε οργισμένα:
«Νομίζω ότι δεν άγνοεΐς την έντολή («διάταγμα») των κανόνων τής Νίκαιας... Έάν όμως την άγνοεΐς, μάθε καί παραιτήσου από τούς έναντίον μου λιβέλλονς. Γιατί καί άν πρέπει νά κριθώ, θά κριθώ οστό τούς αίγύπτιονς καί όχι άπό σένα, πού απέχεις άπόσταση έβδομήντα πέντε ημερών» (αυτόθι).
’Έτσι, έντάθηκε ή κρίση μεταξύ Αλεξάνδρειας καί Κωνσταντινουπόλεως, πού δεν είχε άφορμή μόνο τό φι- λόνικο τού Θεόφιλου καί τό φιλομόναχο τού Χρυσοστόμου. Ό Θεόφιλος άπηχεΐ τήν δυσαρέσκεια τής ’Εκκλησίας του γιά τήν άπώλεια των παλαιών πρωτείων της καί τήν άπόδοση αυτών στον θρόνο της Κωνσταντινουπόλεως, μέ άπόφαση της Β' Οικουμενικής Συνόδου (381).
Ή σκληρή άπάντηση τού Θεόφιλου καί ή άγεφύρωτη άντιπαράθεση Μακρών άδελφών καί μοναχών άπεσταλ- μένων τού Θεόφιλου ένώπιον τού Χρυσοστόμου, πού δέν κατόρθωσε νά τούς είρηνεύσει, άποθάρρυνε τόν τελευταίο, πού παραιτήθηκε τής προστασίας τών πρώτων, άλλά χωρίς νά τούς διώξει άπό την Κωνσταντινούπολη. Τότε oi Μακροί άδελψοί συνέταξαν αίτηση («δέησιν») μακροσκελή, την όποία ακούσε ή βασίλισσα Εύδοξία. Ζητούσανε νά κριθοΰν oi μεν μοναχοί άπό τόν ’Έπαρχο τής Πό- λεως, ό δε Θεόφιλος άπό τόν επίσκοπο τής Πόλεως, τόν Χρυσόστομο (PG 47,26). Ή αίτηση έγινε δεκτή καί ό Θεόφιλος οφείλε έκών άκων νά έμφανισθεΐ ένώπιον τού Χρυσοστόμου στήν Πόλη (αύτόθι).
Ό Θεόφιλος γιά νά μεταστρέψει τό κλίμα χρησιμοποιεί καί τόν Έπιφάνιο
Στήν κρίσιμη γιά τόν έαυτό του στιγμή ό Θεόφιλος έργάστηκε πρός όλες τίς κατευθύνσεις, προκειμένου νά στρέψει τό κλίμα κατά τού Χρυσοστόμου. Διέδιδε έντεχνα ότι ό Χρυσόστομος προσέφερε ήδη «κοινωνίαν» εκκλησιαστική στούς Μακρούς άδελφούς, των όποιων πρόβαλλε τήν φιλοωριγενιστική διάθεση. Γιά τήν έπιτυχία, μάλιστα, τού σκοπού του έπεισε τόν πολιό γέροντα Έπιφάνιο Σαλαμίνας Κύπρου, γνωστόν άντιωριγενιστή, ότι τώρα ό ’ίδιος μετανόησε (Σωζομενού, Έκκλησ. ιστορία, Η' 14,2) γιά τά προγενέστερα φιλοωριγενιστικά του αισθήματα. Τού ζήτησε άκόμα ν’ άγωνιστούν μαζί εναντίον των ώριγενιστων, όπως, κατά τήν γνώμη του, ήταν oi Μακροί άδελφοί καί ό Χρυσόστομος (Σωζομενού, Έκκλησ. ιστορία, Η' 14,1-4).
Ένώ έτοιμαζόταν ό Έπιφάνιος νά ταξιδέψει στήν Πόλη καί ν’ άγωνισθεΐ κατά των ώριγενιστων καί υπέρ των έπιδιώξεων τού Θεόφιλου, oi άπεσταλμένοι άπό τόν τελευταίο μοναχοί δικάσθηκαν άπό λαίκούς δικαστές καί φυλακίστηκαν (402-403) προσωρινά, μέχρι νά έλθει καί ό Θεόφιλος. Oi άλεξανδρινοί όμως μοναχοί έπέρριψαν στόν Θεόφιλο όλη την ευθύνη όλων των κατηγοριών ένα- ντίον τών Μακρών άδελφών, δηλώνοντας ότι αυτοί άπλώς έκτελοΰσαν έντολές τοΰ Θεόφιλου (PG 47,26). Τελικά καταδικάστηκαν ώς συκοφάντες τών Μακρών άδελφών.
Στό μεταξύ, τόν Μάρτιο τοΰ 403 (στόν Β' Τόμο τής «Πατρολογίας» μας, σσ. 725-726, άναφέρουμε άπό λάθος 402), έφτασε στην Πόλη ό Έπιφάνιος, πού άντικανονικά καί προσβλητικά άρνήθηκε τίς τιμές άπό τόν Χρυσόστομο, την φιλοξενία του καί τήν κοινωνία με αύτόν, έχοντας υιοθετήσει όσα κατηγορούσαν τόν Χρυσόστομο στήν Πόλη οί έχθροί του καί ό Θεόφιλος. Θεωρούσε τόν Χρυσόστομο άκόμα καί αιρετικό. Τότε ό Χρυσόστομος ύποχρεώθηκε νά τηρήσει αύστηρή στάση έναντι τού Έπιφανίου, ό όποιος όμως είχε τώρα τήν εύκαιρία νά διαπιστώσει, άπό τίς έξηγήσεις τών Μακρών άδελφών, ότι δέν ήταν ώριγενιστές. ’Έτσι, διαπίστωσε ότι ό άγώνας του πλέον δέν είχε λόγο παρά μόνο τά σχέδια τού Θεόφιλου, τοΰ όποιου μάλλον υποψιάστηκε ότι έγινε όργανο. Γι’ αύτό σέ λίγους μήνες, χωρίς νά κοινωνήσει μέ τόν Χρυσόστομο, έγκατέλειψε τήν Πόλη καί πέθανε στό ταξίδι, πρίν πατήσει τήν γή τής Κύπρου.
.Ό Θεόφιλος φθάνει στήν Κωνσταντινούπολη. Περιφρονεί τόν Χρυσόστομο καί στρέφει τό κλίμα εναντίον του
Όσο οί έχθροί τού Χρυσοστόμου στήν Πόλη ενημερώνονταν γιά τίς έναντίον του ένέργειες τού Θεόφιλου ένθαρρύνονταν κι ένέτειναν τίς προσπάθειές τους. ’Έφθασαν στό σημείο νά διαδίδουν, σύμφωνα μέ τόν «Βίο» τοΰ ψευδο-Μαρτυρίου, ότι ό Χρυσόστομος χρησιμοποιούσε μαγικά φίλτρα γιά νά ελκύει τήν συμπάθεια των πιστών (ΑΒ 97 [1979] 152). Τέλος, τό ίδιο έτος (403) καί άφού οι διαδόσεις κατά τού Χρυσοστόμου πλήθαιναν, πείστηκε ό Άρκάδιος νά καλέσει μεγάλη σύνοδο, στην οποία καί όχι ένώπιον τού Χρυσοστόμου θά έξηγοΰσε ό Θεόφιλος τήν στάση του έναντι τών Μακρών άδελφών (Σωζομενού, Έκκλησ. ιστορία, Η' 14,5).Αρχές Αύγουστου τού 403 ό Θεόφιλος έφθανε στην Χαλκηδόνα (άπέναντι άπό την Πόλη) μέ 36 όμόφρονες αίγύπτιους επισκόπους. Ταξίδεψε οδικά, γιά νά έλκΰσει μέ τό μέρος του ή έστω νά έπηρεάσει έπισκόπους πού βρίσκονταν στην πορεία του. Τά πνεύματα ήταν έτοιμα νά ύποκύψουν σάς έκμαυλιστικές του ενέργειες, στά πλούσια γεύματα, στίς δωροδοκίες καί τίς υποσχέσεις (Παλλαδίου, Διάλογος, Η': PG 47,26). Όμως, γιά μεγαλύτερη άσφάλεια, στάλθηκαν στην Αντιόχεια έμπιστοι, νά ρευνήσουν γιά έφάμαρτες έκεΐ πράξεις τού Χρυσοστόμου. Μάταια. Ή έρευνα δέν άπέδωσε.
Οι πολλοί καί άπλοι πιστοί δέν συμμερίζονταν καθόλου τίς κατηγορίες εις βάρος τού Χρυσοστόμου, γι’ αύτό καί, όταν ό Θεόφιλος άπό τήν Χαλκηδόνα άποβιβάστηκε μ’ έπισημότητα στήν προβλήτα «Έβδομον» της Πόλεως, δέν τόν υποδέχτηκαν οί κάτοικοι. Παρόντες καί έπευφημούντες μόνο οί είδικά συναγμένοι ναύτες τών άλεξανδρινών πλοίων. Έδώ ό Θεόφιλος, φιλοξενούμενος άπό τήν πλούσια καί ηλικιωμένη Εύγραφία, ή όποία έφερε βαρέως τούς έλέγχους τού Χρυσοστόμου γιά ύπερβολι- κούς στολισμούς καί βαψίματα τού προσώπου, έμεινε τρεις εβδομάδες, χωρίς νά δεχθεί νά συναντήσει τόν Χρυσόστομο (αύτόθι). Συνεργαζόταν όμως μέ τόν Σεβηριανό Γαβάλων καί τούς άλλους έχθρούς τού Χρυσοστόμου, μεταξύ τών όποιων, φυσικά, καί αύτοί πού είχαν καθαι- ρεθεί.
Μέ την βοήθεια των έκεΐ έχθρών τού Χρυσοστόμου καί την συμπαράσταση όσων ό ίδιος προσείλκυσε μέ τό μέρος του, κατόρθωσε ό Θεόφιλος νά γίνει «μόνος» του δεκτός άπό τόν αΰτοκράτορα καί νά μη λογοδοτήσει γιά όσα τόν κατηγορούσαν οί Μακροί άδελφοί καί ό γηραιός ’Ισίδωρος. Ό Βίος τοΰ ψευδο-Μαρτυρίου προύποθέτει συνάντηση καί μέ τήν Ευδοξία, μέ τήν όποία συμφώνησε τήν έκθρόνιση τοΰ Χρυσοστόμου (PG 47,8-9. ΑΒ 95[1977] 398-403). Τήν λογοδοσία αυτή θεωρούσε ό Χρυσόστομος άπαραίτητη, άλλά ούτε καν τήν συζητούσε ό Θεόφιλος, πού έγκαταστάθηκε στήν άσιατική άκτή, στην περιοχή Δρύ, κοντά στήν Χαλκηδόνα. Έκεΐ παλαιότερα ό 'Ύπατος Ρουφίνος είχε κτίσει άνάκτορο, στόν περίβολο τοΰ όποιου υπήρχε ναός των άποστόλων Πέτρου καί Παύλου καί υποτυπώδες μοναστήρι. Έκεΐ οργανώθηκαν, τελικά, ο'ι μάρτυρες κι έξυφάνθηκαν οί κατηγορίες κατά τοΰ Χρυσοστόμου. Δύο διάκονοί του, καθηρημένοι ό ένας γιά φόνο καί ό άλλος γιά μοιχεία, θά παρουσίαζαν τούς «λιβέλλους» μέ τίς κατηγορίες (PG 47,27).
Σελίδες 50-58
Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του, Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Η επεξεργασία, επιμέλεια και μορφοποίηση κειμένου και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου