Ή έκκλησιαστικο-θεολογική κατάσταση

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του,  Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄

Ή έκκλησιαστικοθεολογική κατάσταση


Ένώ ή Αλεξάνδρεια, ένεκα τής παρουσίας τού Μ. Αθανασίου, έγινε στόν Δ' αιώνα τό άδιαμφισβήτητο κέντρο τής ’Ορθοδοξίας μέχρι τό 373, ή Αντιόχεια έγινε τό μεγαλύτερο κέντρο άντιφατικών έκκλησιαστικοθεολογικών διεργασιών. Ή παλαιά άντιοχειανή παράδοση είχε δύο πόλους, τόν αύθεντικά ορθόδοξο, πού άντιπροσωπεύτηκε - δημιουργήθηκε άπό τόν θεοφόρο Ιγνάτιο (+ 107/117), καί τόν περιθωριακό ή κακόδοξο, τόν όποιο άναπροσώπευσαν κατά τόν Β' αιώνα ό Θεόφιλος Αντιόχειας (+ 188;) καί κατά τόν Γ' αιώνα ό Παύλος Σαμοσατέας (λίγο μετά τό 272). Στίς άρχές τού Δ' αί. ό Λουκιανός, εισηγητής τής άντιοχειανής ερμηνευτικής, έγινε συνειδητά ή άσυνείδητα ό έκκολαπτής τού άρειανισμού, ένώ περί τό 324 ό Εύστάθιος Αντιόχειας πρόβαλε τήν ορθόδοξη θεολογία, άλλά καί οργάνωσε στήν έπισκοπή του σύνοδο (τέλος 324 ή άρχές 325), πού προετοίμασε άποφασιστικά τήν A' Οικουμενική Σύνοδο στήν Νίκαια (325).Ο,τι όμως  άκολούθησε σκοπό είχε ν’ άνατρέψει τό έργο τού Εύσταθίου, πού συμπορευότανε μέ τήν θεολογία τού Αθανασίου. Οί άρειανόφρονες επικράτησαν, κατέλαβαν τούς ναούς, έκθρόνισαν κι εξόρισαν (328/9) τόν Εύστάθιο καί μέ συνόδους (341, 344) φαλκίδευαν συνεχώς την πίστη τής Νίκαιας. Μόλις τό 360, ή Αντιόχεια βλέπει πάλι ορθόδοξο έπίσκοπο, τόν Μελέτιο (βλ. Πατρολογία, τόμ. Β', σσ. 445-447), πού όμως λίγο μετά την ενθρόνισή του έκδιώχθηκε, περνώντας τά μισά χρόνια της έπισκοπίας του (+ 381) έξόριστος.



Στό μεταξύ δημιουργήθηκε τό θλιβερό «άντιοχειανό σχίσμα», έπειδή ό πρεσβύτερος Παυλίνος ισχυριζόταν ότι έκπροσωπεί αύθεντικά την παράδοση καί τούς οπαδούς τού Εύσταθίου. Οί εύσταθιανοί ήταν ’Ορθόδοξοι, άλλά ό Παυλίνος, μέχρι τόν θάνατό του (388), ταύτιζε ουσία καί υπόσταση, άδυνατώντας νά κατανοήσει (μέ τούς δυτικούς άρχικά, πού άλλωστε τόν στήριζαν) τήν θεολογία τού όρου μία ουσία έν τρισίν ύποσνάσεσιν, όπως τήν δίδασκαν οί καππαδόκες Πατέρες καί όπως τήν δέχθηκε ή Εκκλησία, τουλάχιστον άπό τό 380/1.’Έτσι, άπό τό 362 ιδιαίτερα, όταν ό Παυλίνος χειροτονήθηκε μή κανονικά έπίσκοπος, υπήρχαν στήν άρειανο- κρατούμενη Αντιόχεια δύο ορθόδοξες ’Εκκλησίες. Διέθεταν άπό ένα ναό καί κάποτε κανένα: τού Μελετίου, τόν όποιο έξόριστο έκπροσωπούσαν οί πρεσβύτεροι Φλαβιανός καί Διόδωρος καί άκολουθούσε ό Χρυσόστομος, καί τού Παυλίνου, πού είχε μικρό ποίμνιο. Παράλληλα όμως, δροΰσαν κυριαρχικά οί άρειανόφρονες, διηρημένοι σέ τρεις παρατάξεις (ανόμοιοι, όμοιοι καί όμοιουσιανοί), καί οί οπαδοί τού Άπολιναρίου, πού μέ τόν Βιτάλιο είχε οργανώσει έκεΐ έκκλησιαστική ομάδα καί είδος σχολής. ’Από τό 375 περίπου ή διδακτική δράση τού Άπολιναρίου στήν Αντιόχεια ήταν εύρεία καί δυναμική. Οί διαιρέσεις καί τά σχίσματα αύτά έθλιβαν βαθύτατα τόν Χρυσόστομο, πολύ περισσότερο διότι, όπως φαίνεται, τουλάχιστον οί πολλοί πιστοί δέν κατανοούσαν τίς διαφορές καί γι’ αύτό στήν άρχή οί μέν έκκλησιάζονταν συχνά στους ναούς των δέ. Οί εκκλησιαστικές αυτές αιρετικές καί σχισματικές καταστάσεις, πού γνώρισαν μεγάλη έξαρση στά χρόνια της νεότητας τού Χρυσοστόμου, προύποθέτουν καί άνάλογες θεολογικές διεργασίες μέ κέντρο έπιρροής την Αντιόχεια

. Oi άρειανικές παραφυάδες πίεζαν άφόρητα τό άντιοχειανό περιβάλλον, άλλ’ αύτές είχαν σαφή ταυτότητα καί διακρίνονταν εύκολα άπό τήν ορθόδοξη πίστη. Αντίθετα, ό άπολιναρισμός, ίσχυριζόμενος έσφαλμένα πιστότητα στις άποφάσεις της A' Οικουμενικής Συνόδου, προκαλοΰσε σύγχυση στούς πιστούς. Ακόμη χειρότερο ήταν ότι άκραιφνεΐς ’Ορθόδοξοι, έπιχειρώντας ν’ άντι τόν άπολιναρισμό, τόνισαν τόσο πολύ τήν Ιδιαιτερότητα της άνθρώπινης φύσεως τού Κυρίου, ώστε μίλησαν γιά δύο υιούς στό πρόσωπο τοΰ Χριστού, κάτι πού αποκλείει τήν πραγματική ένωση των δύο φύσεών του. Τίς άπόψεις αύτές έπισημαίνουμε σέ κείμενα τού Διοδώρου Ταρσού (βλ. Πατρολογία, τόμ. Β ', σσ. 556-566), έκπροσώπου τού Μελετίου, δασκάλου τού Χρυσοστόμου καί άλλων έπιφανών άντιοχέων, διαμορφωτή τής άντιο- χειανής έρμηνευτικής καί άνδρα μεγάλης γενικά έπιρροής. Οί άπόψεις αύτές, ένισχυόμενες άργότερα καί συστηματοποιούμενες, θά οδηγήσουν στόν νεστοριανισμό (άντιοχειανόν καί αύτόν), πού άδυνατοΰσε νά κατανοήσει τήν άσύγχυτη άλλ’ άδιαίρετη καί άτρεπτη ένωση των δύο (ρύσεων τού Χριστού. Ή θεολογική αύτή καί χριστολογική παρέκκλιση άναπτύχθηκε στό πνευματικό περιβάλλον, έντός τού όποιου μορφώθηκε, ζούσε καί δροΰσε ό Χρυσόστομος.

Στό ίδιο τούτο περιβάλλον καί δή άπό τόν Διόδωρο διαμορφώθηκε οριστικά καί ή άκραιφνής άντιοχειανή έρμηνευτική, γνωστή ώς ίστορικογραμματική μέθοδος, πού μέ την άκρότητά της γινόταν στυγνή, έρρεπε στόν ήθικισμό καί διευκόλυνε τόν νεστοριανισμό, περιφρονώ- ντας έξ ορισμού τήν άλληγορική μέθοδο των άλεξανδρινών.

Γιά νά ολοκληρωθεί ή εικόνα τού άντιοχειανοΰ χριστιανισμού, πρέπει νά σημειώσουμε ότι τό 379, μόλις 8 μήνες μετά τήν έπάνοδο άπό τήν έξορία τού Μελετίου, έγινε στήν Αντιόχεια σύνοδος ’Ορθοδόξων έπισκόπων τής Ανατολής, πού επικύρωσε τήν θεολογία των Καππαδοκίαν καί προετοίμασε άποφασιστικά τήν Β' Οικουμενική Σύνοδο, στήν Κωνσταντινούπολη (381). Όπως τό 324 άνοιξε μέ τήν άντιοχειανή σύνοδο ό δρόμος γιά τήν άποδοχή τού όμοουσίου καί τήν απόρριψη τού άρειανισμού, έτσι μέ τήν σύνοδο τού 379, στήν ’ίδια πόλη, άνοιξε ό δρόμος γιά τήν άποδοχή τής ορθόδοξης μετα-αθανασιανής θεολογίας καί τήν άπόρριψη τού Εύνομίου, τού Άπολιναρίου, των πνευματομάχων καί τού Μαρκέλλου Άγκύρας. Απ’ όλες αύτές τίς φοβερές συμπληγάδες έπρεπε όχι μόνο νά περάσει άτρωτος ό Χρυσόστομος, άλλά καί νά δημιουργήσει τό έξοχο έργο του, χρησιμοποιώντας μόνο τά καλά στοιχεία τού περιβάλλοντος, τήν άθανασιανή θεολογία, τήν σκέψη των Καππαδοκών καί φυσικά καί τήν προσωπική του έμπειρία.


Σελίδες 24-26

Πρώτη αποκλειστική δημοσίευση   στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος
Ή ζωή του, Ή δράση του,  Οι συγγραφές του
+ Στυλ.Παπαδόπουλου
Τόμος Α΄
Η  επεξεργασία, επιμέλεια και μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
©  ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: