Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ

Ἁγίου Ἀνδρέου Κρήτης
ΜΕΓΑΣ ΚΑΝΩΝ

«Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις;»

Εἰσαγωγή, νεοελληνικὴ ἀπόδοσις, σχόλια:
Μητροπολίτης Νέας Σμύρνης Συμεών

ᾨδαί [Α] [Β] [Γ] [Δ] [Ε] [Ϛ] [Κοντάκιον] [Μακαρισμοί] [Ζ] [Η] [Θ]

[Πρόλογος] [Εἰσαγωγή]

---

Πρόλογος

Ὁ Μέγας Κανών, ποὺ συνέθεσε ὁ ἅγιος Ἀνδρέας ὁ Ἱεροσολυμίτης, ἀρχιεπίσκοπος Κρήτης κι ἕνας ἀπ᾿ τοὺς πιὸ ἐξέχοντες ἐκπροσώπους τῆς ἐκκλησιαστικῆς ποιήσεώς μας, εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ ὑπέροχους καὶ περισσότερο γνωστοὺς ὕμνους στὸ ἐκκλησιαστικὸ πλήρωμα. Ψάλλεται τμηματικὰ τὶς τέσσερις πρῶτες ἡμέρες τῆς Καθαρῆς Ἑβδομάδας καὶ ὁλόκληρος τὴν Πέμπτη τῆς ε´ ἑβδομάδας τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Ἀποτελεῖ ἕνα ἐγερτήριο σάλπισμα ποὺ ἀποβλέπει στὸ νὰ φέρει τὸν ἄνθρωπο σὲ συναίσθηση τῆς ἁμαρτωλότητάς του καὶ νὰ τὸν ὁδηγήσει μέσα ἀπὸ τὴ συντριβὴ καὶ τὴ μετάνοια κοντὰ στὸν Θεό.

Ὁ Μέγας Κανὼν εἶναι ὕμνος βαθιᾶς συντριβῆς καὶ συγκλονιστικῆς μετανοίας. Ὁ ἄνθρωπος, ποὺ αἰσθάνεται τὸ βάρος τῆς ἁμαρτίας· ποὺ γεύεται τὴν πικρία τῆς μακριὰ ἀπὸ τὸν Θεὸ ζωῆς· ποὺ κατανοεῖ τὶς τραγικὲς διαστάσεις τῆς ἀλλοτριώσεως τῆς ἀνθρώπινης φύσεως στὴν πτώση καὶ τὴν ἀποστασία της ἀπὸ τὸν Θεό, συντρίβεται. Κατανύσσεται. Ἀναστενάζει βαθιὰ καὶ ξεσπᾶ σὲ θρῆνο γοερό. Ἕναν θρῆνο ὅμως ποὺ σώζει, διότι ἀνοίγει τὸν δρόμο τῆς μετανοίας. Τὸν δρόμο ποὺ ἐπαναφέρει τὴν ἀνθρώπινη ὕπαρξη κοντὰ στὸν Θεό, τὴν πηγὴ τῆς ἀληθινῆς ζωῆς καὶ τὸ πλήρωμα τῆς ἄρρητης χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης.

Read More ->>

1.Αγιος Νικόλαος Πλανάς - Πρόλογος

Η ΙΣΤΟΡΙΑ γιά τή σύνταξη τής βιβλιογραφίας τοΰ παπα - Νικόλα Πλανά ξεκίνησε άπό την έπιθυμία μας νά παρουσιάσουμε τήν αθηναϊκή περιπέτεια, κατά τούς νεότερους χρόνους, άπό μιά άλλη πλευρά ϊσως λιγότερο γνωστή στόν πολύ κόσμο. Επειδή, μετά τήν κατάληψη τής Αθήνας άπό τούς Τούρκους τό 1456 έως καί τίς μέρες μας δέν είχαν έλθει στό φως τής δημοσιότητας κάποιες άλλες, ένδιαφέρουσες πτυχές τοΰ βίου των κατοικούν καί τής πόλης των Αθηνών.

Έτσι συγγράψαμε τή ζωή καί τήν τραγική θανή τής «Φιλοθέης Μπενιζέλου» (1522-1586), δίδοντας ταυτόχρονα καί όλα τά δραματικά περιστατικά καί τό κλίμα τής έποχής εκείνης μέ μιά εύληπτη μυθοπλαστική άφήγηση πού ζωνταντεύει πρόσωπα, συγκρούσεις καί ήρωϊσμούς τοΰ παρελθόντος, ώσάν νά διαδραματίζονται στις μέρες μας.

Στή συνέχεια διηγηθήκαμε μέ τόν ϊδιο, παραστατικό καί χρονογραφικό τρόπο τή σύντομη βιοπάλη, τήν τόλμη καί τόν τραγικό άποκεφαλισμό τοΰ δεκαοχτάχρονου κηπουροΰ τής Αθήνας Μιχαήλ Μπακνανά (1753-1771). Καί περιγράψαμε ολη έκείνη τή μυστική, πυρετική προετοιμασία -πνευματική, κοινωνική καί πολιτική  πριν τά Όρλωφικά. Καθώς καί τά οδυνηρά χρόνια περί τήν κατάρρευση τής Τουρκοκρατίας στήν Αθήνα.

Read More ->>

2. Από τό συναξάρι μιας πανάρχαιας φαμελιάς

Το ΕΓΚΩΜΙΟ δόξας καί τιμής τής Νάξου σέ τόσους καί  τόσους δασκάλους, κληρικούς καί φωτισμένους ' άνθρώπους της γιά τήν πίστη καί την άναγνωρισμένη σοφία τους είναι δίκαιο. Καί ιδιαίτερα γιά κείνους πού έλαβαν μέρος στή μεγάλη άναγεννητική προσπάθεια τοΰ Γένους κατά τόν 18ο αιώνα.

Δόξα καί τιμή όμως άνήκει καί στό τέκνο της τόν παπα - Νικόλα Πλανά πού κατάφερε μέ τή ζωή καί τήν άσκητική βίωσή του νά έκφράσει καί πάλι όλο έκεΐνο τό πνεύμα τής παράδοσης καί τής ιστορίας τής Νάξου. Καί ν’ άφήσει τά ίχνη τής παρουσίας του βαθιά χαραγμένα, κυρίως στήν πρωτεύουσα τού νέου έλληνικού κράτους, τήν Αθήνα.

Στό πρόσωπο τοΰ παπα-Νικόλα, μετά τό Δωρόθεο Τζιώτη, τό Βασίλειο Κυδωνιέα, τό Νικόδημο Αγιορείτη τόν Κύριλλο Διασίτη καί τούς άλλους φωτισμένους μοναχούς, γέροντες, διδάχους καί δασκάλους, ξανάζησε ζείδωρη καί άκμαία, γιά μισό αιώνα, ή πνευματική άποκάλυψη τής πίστης καί τής έκκλησιαστικής διάρκειας.

Read More ->>

3. Στάδιο δοκιμασίας καί δράματος

ΕΝΑ ΔΕΚΑΟΧΤΑΧΡΟΝΟ άγόρι τής Νάξου, τήν έποχή πού  ζοΰσε ό Νικόλας Πλανάς, ήτανε συνήθειο νά δουλεύει  ώς ναύτης, ώς άγρότης, ώς εργάτης ή τεχνίτης μαθητευόμενος μέ όλες τίς άξιώσεις τής εργασίας καί τής άμοιβής. Ή ήτανε σπουδαστής -λίγες περιπτιόσεις υπήρχαν στή Σχολή Αγίου Γεωργίου Γρόττας, μέ κάποιες όμως συγκεκριμένες βλέψεις καί προϋποθέσεις

Ήταν δηλαδή άντρας σωστός καί δοκιμασμένος πού εϊτε στή Χώρα εργαζόταν εϊτε ατούς άγρούς εϊτε στή θάλασσα, άποκτοΰσε μέ τόν ίδρωτα του τά πρός τό ζήν.

Απ’ αύτό τό ρόλο δέν μπορούσε νά ξεφύγει καί ό Νικόλας. Χρειαζόταν καί κείνος κάποιο κοινωνικό ένδυμα γιά νά ντυθεί. Καί όχι δωρεάν, άλλά μέ τό μόχθο νά προσφέρει τίς ίκανότητές του γιά προκοπή καί πόρεψη.

Read More ->>

4. Θεληματάρης τού θεοΰ καί της Αθήνας

ΟΣΟ ΠΕΡΝΟΥΣΕ ό καιρός ή όρφανεμένη από πατέρα φαμελιά τής κυρα-Αύγουστίνας έβρισκε τόν εαυτό της καί τό δρόμο της. Κανένας πανικός, καμιά ανησυχία πιά δέν θόλωνε τή γαλήνη τοΰ σπιτιού καί την πίστη τους. Σιγά-σιγά όλα τακτοποιόντουσαν. Καί τά σημάδια έδειχναν ότι ή ζωή θά προχωρούσε σέ καλύτερες μέρες.

Ένα πλήθος νησιώτες άπό τή Νάξο, εξάλλου, πού είχαν εγκατασταθεί στοϋ Ψυρρή, στό Γαλάτσι, στό Πολύγωνο καί στην Πλάκα, έρχονταν συχνά στό σπίτι των Πλανάδων νά τούς κάνουν βίζιτα. Νά μιλήσουν γιά τό νησί, γιά τούς άνθρώπους καί τά πηγαινέλα τους. Καί νά βοηθήσουν ακόμα κάποια προβλήματα στή λύση τους. Δέν πέρασε μάλιστα πολύς καιρός καί ή κυρα-Αύγουστίνα δέχτηκε νά στεφανώσει τή θυγατέρα της Σουσάνα μ’ ένα καλό νέο άπό τόν Πειραιά, τόν Ιωάννη Μετοχαράκη. Γι’ αύτό τό σκοπό ταξίδεψε καί στή Νάξο κάμποσες φορές καί τακτοποίησε τά περιουσιακά ζητήματα. Υπόγραψε προικοσύμφωνα καί τ’ άλλα, τά άναγκαϊα καί τά πρέποντα γιά τήν εξασφάλιση τοΰ παιδιού της.

Ό Νικόλας στό μεταξύ δέ στεκόταν άπραγος. Στήν άρχή έφευγε σέ μακρινούς μοναχικούς περίπατους. Καί έπισκεπτόταν έκκλησίες καί μοναστήρια. Συνδιαλεγόταν μέ φωτισμένους κληρικούς, θεολόγους καί μοναχούς. Καί κέρδιζε καθημερινά σέ γνώση καί ώριμότητα. Συχνότερα όμως παρακολουθούσε έσπερινούς κι άλλες άκολουθίες, παίρνοντας μέρος πότε στό άναλόγιο καί πότε μέσα στό Ιερό στις διά-φορες χρείες των ιερέων.

Read More ->>

5. Στον Άι-Γιάννη τού Άγρού

ΑΝ ΚΑΙ ΚΑΤΕΙΧΕ τήν ψυχή τοΰ παπα-Νικόλα ό πόνος για τό άδικο κακό πού τοΰ έκαναν, νά τόν διώξουν  δηλαδή άπό τόν Άι-Παντελεήμονα, εντούτοις, και . στή νέα θέση του έξακολοΰθησε μέ τήν ίδια φροντίδα καί τόν ίδιο ζήλο τήν παπαδοσύνη του.

Δίχως νά γνοιάζεται τόν έαυτό του άσκοΰσε τά ποιμαντικά του διακονήματα. Δέν τόν έμπόδιζαν καιρικές συνθήκες ούτε άνθρώπινες ματαιότητες καί πονηριές. Κατά βάθος δέν μπέρδευε τίς πρόσκαιρες δυσαρέσκειες μέ τόν υψηλό προορισμό πού υπηρετούσε.

Έτσι, είχε τό κουράγιο κανονικά καί πάλι νά έκτελεΐ τά ένοριακά χρέη του, νά πηγαίνει στόν Άγιο Έλισσαίο καί νά άγρυπνεί στά ξωκκλήσια τής Αθήνας. Συχνά όμως συναντούσε καί τόν παπα-Γρηγόρη, τό φίλο καί προστάτη του, μέ τόν όποίον καθόταν ώρες καί κουβέντιαζε.

Αύτό έκανε καί τήν Παρασκευή, 4 Αύγούστου τού 1887, παραμονές τής Μεταμόρφωσης τοΰ Σωτήρος 'Ως τέλειωσε ό έσπερινός, ό παπα-Γρηγόρης έγνεψε στόν παπα-Νικόλα νά τόν άκολουθήσει. Καί τράβηξαν κι οι δυό γιά τό σπιτάκι τοΰ καλού ποιμένα, όπου θά ζύγωναν οί ψυχές τους καί θ’ άνοιγαν τούς κρουνούς των αισθημάτων τους.

Κάθισαν στό μικρό κήπο τής αύλής, άπολαμβάνοντας τό γλυκό, αύγουστιάτικο άπόβραδο.

 -Λοιπόν, είσαι ευχαριστημένος; άνοιξε πρώτος τήν κουβέντα ό παπα-Γρηγόρης.

Ό παπα-Νικόλας πού περίμενε αυτή τήν ερώτηση δέν άποκρίθηκε, μά κούνησε τό κεφάλι του αινιγματικά

Read More ->>

6. Ή ευλογημένη ακολουθία τού παπακαλόγερου Πλανά

ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ στό τέλος τοΰ δέκατου ένατου καί στις άρχές-άρχές τοΰ εικοστού αιώνα. Ή ασυλλόγιστη περιπέτεια τοΰ πολέμου τής Ελλάδας μέ τούς Τορκους στά 1897 πού έφερε τή γελοιοποίηση καί τή συμφορά, είχε ταράξει συθέμελα τό Έθνος. Καί ή γενική ηττοπάθεια στίς καρδιές των Ελλήνων είχε προστεθεί ώς συνέχεια στή θλίψη καί ατόν άβάσταχτο πόνο άπό τό θάνατο τοΰ Χαρίλαου Τρικούπη πού συνέβηκε εύτύς.

Βαθιά πικραμένος τότε καί σέ μιά έξαρση πατριωτισμού καί άγάπης, άνάμεσα στ’ άλλα ό Παπαδιαμάντης έγραψε:

«Πώς κατεβλήθη εις έδαφος ή δρΰς ή γιγαντόσωμος, ής ή κορυφή ύπερεΐχεν όλων των δένδρων τοΰ δάσους καί ής οί κλάδοι παρεΐχον σκιάν καί καταφύγιον είς χιλιάδας άνδρών; Πώς έντός μιας έβδομάδος άνηρπάγη άφ’ ημών άνήρ, όμοιον τοΰ οποίου πρό πολλών αιώνων δέν είχεν παραγάγει ή Ελλάς;».

Καί ώς νά μήν έφταναν όλα αύτά, τό Φεβρουάριο τοΰ επόμενου χρόνου, στά 1898 ήρθε καί ή άπόπειρα δολοφονίας έναντίον τοΰ βασιλια Γεωργίου τοΰ Α' στή Λεωφόρο Συγγροΰ, γιά ν’ αύξηθεϊ, έτσι, άκόμα περισσότερο ή επικίνδυνη άτμόσφαιρα καί ή δυσαρέσκεια τοΰ λαοΰ στίς μέρες έκείνες.

Read More ->>