Άγιος Ησαίας ο Αναχωρητής - Κεφάλαια περί τηρήσεως του νού

ΑΓΙΟΣ ΗΣΑΪΑΣ  Ο  ΑΝΑΧΩΡΗΤΗΣ

Σύντομη βιογραφία

Ο όσιος πατέρας μας Ήσαιας ό Άναχωρητής έζησε γύρω στο 370 μΧ.

 Ήταν σύγχρονος τον άββά Μακαρίου τού Μεγάλου. Μελετώντας νύχτα καί ήμερα τις θείες Γραφές, άντλησε άπό τις σωτήριες πηγές τους πλούσιο τό νερό τής πνευματικής σοφίας και έγραψε πολλούς και πάρα πολύ καλούς λόγους πάνω σέ διάφορα ψυχωφελή θέματα, ώστε ν’ άποτελούν ολόκληρο βιβλίο. Από αύτούς παραθέτομε έδώ αύτόν τον μικρό λόγο, γιά χάρη έκείνων πού έπιθνμούν νά προσέχουν και νά φυλάγουν τό νού τους. Ό λόγος αύτός διδάσκει μέ συντομία πώς να άποκρούομε τις προσβολές τών πονηρών λογισμών,  γιά νά μή μάς κατηγορεί ή συνείδηση, πώς νά μελετούμε τά θεια και πώς νά διατηρούμε καθαρά τά τρία μέρη τής ψυχής μέ κάθε άταραξία και έπιτηδειότητα.

Εισαγωγικά σχόλια

Ασκητής τής εποχής τοΰ πρωτογενούς μοναχισμού τής Αίγυπτου, ό όσιος Ήσαίας ό Άναχωρητής, μεταξύ τών άλλων έργων του παρήγαγε και τά είκοσι επτά κεφάλαια, τά όποΐα οί έκδοτες τής Φιλοκαλίας, ώς ώφελιμότατα, ενσωμάτω  σαν σ’ αυτήν.

Πρόκειται γιά μιά δέσμη πνευματικών και άσκητικών έμπειριών ένός μεγάλου ήσυχαστή, πού ή άξία τους αυξάνεται άπό τό γεγονός τής πρωτοτυπίας τους, άφού άποτελούν άνθη τού πρώιμου μοναχισμού και έχουν γραφεί χωρίς τή βοήθεια τής άνύπαρκτης άκόμη ήσυχαστικής παραδόσεως.

Βέβαια, τού οσίου Ήσαία προηγήθηκαν έλάχιστα μέν, πλήν μεγάλα άναστήμα- τα τής Ερήμου, πού, ώς ταπεινός, έπωφελήθηκε τής πείρας τους καί διασταύρωσε τήν πνευματική του γνώση. ’Αλλά ό ίδιος συνεισέφερε τό μεγαλύτερο μέρος άπό τήν προσωπική του έμπειρία, κατά τούς πολέμους μέ τόν διάβολο καί τά πάθη, άλλά καί άπό τή μελέτη τών Γραφών, δπως προκύπτει άπό όλο τό εργο του καί τά κεφάλαια «περί τηρήσεως τού νοός», μέ τις συχνές άναφορές στις ιερές Γραφές.

Τό άπόσπασμα αυτό άπευθύνεται σέ μοναχούς, κυρίως ήσυχαστές, άλλά είναι ώφελιμότατο καί γιά τούς λαϊκούς χριστιανούς, άφού καί τά ψεκτά πάθη είναι κοινά, κοινή ή άνθρωπολογική σύνθεση, κοινή ή πίστη, κοινή ή χάρη καί κοινοί οΐ πόλεμοι άπό τόν κόσμο, τόν διάβολο καί τά πάθη.

Στά είκοσι έπτά κεφάλαια γίνεται αισθητή ή προσωπική έμπειρία τού Όσίου, πού άποτελεϊ καί τό βασικό κριτήριο τής διδασκαλίας του, σέ συνδυασμό μέ τις Γραφικές μαρτυρίες. Έξαίρει, σάν παράγοντα άντιστάσεως στις προκλήσεις τών παθών καί στις προσβολές τών δαιμόνων, τόν θυμό. Δηλαδή τήν έξέγερση τού θυμοειδούς μέρους τής ψυχής, προκειμένου νά κινηθεί ή ψυχή μέ άνδρεία κατά τής έπιτιθεμένης άμαρτίας. Καί είναι γνωστό, άπ’ δλη τήν άσκητική γραμματεία, ότι ό κυρίως σκοπός τού θυμοειδούς είναι ή ρωμαλέα άντίσταση καί ή ορμητική έπίθεση μόνο κατά τής άμαρτίας.

Στή συνέχεια άποκαλύπτει τις μεθοδικές άπάτες τών δαιμόνων, τις όποιες ή ψυχή πρέπει νά άντιμετωπίζει μέ τήν προσοχή, τις άσκητικές πράξεις καί τήν προσευχή. Κι αύτά δλα είναι δσα όφείλονται νά γίνουν άπό τήν άνθρώπινη πλευρά. Τή νίκη δμως μόνον ό Κύριος θά δώσει στήν ταπεινή ψυχή, τήν οποία συνεχώς βοηθει, ύπό τόν δρο ότι διαμένει στήν ταπείνωση καί τήν αύτομεμψία της.

Βέβαια, είναι αυτονόητο, ότι ό όσιος Ήσαΐας θέλει τούς μοναχούς καί τούς λαϊκούς σέ συνεχή κατάσταση έγρηγόρσεως, άφού ή σύσταση τού Κυρίου: «Γρηγορεΐτε», έπαναλαμβάνεται συχνά καί άπό τόν Ίδιο καί τούς ’Αποστόλους. Εννοείται, ότι ή έγρήγορση είναι άπαραίτητη δσο ή ψυχή είναι άσθενής καί ένεργεΐται ά- πό τά πάθη. Όταν δμως, μέ τή χάρη του Θεού, νικήσει τά πάθη καί φθάσει στήν μακάρια άπάθεια, διά τής ένοποιήσεως ψυχής, σώματος και πνεύματος, τότε ή «ά- πάθεια άπολέμητός έστιν». Πρόκειται γιά τήν ιδια άποψη πού διατυπώνει ό άββάς ’Ισαάκ, γιά τήν ειρήνη «τής έν σοί τριάδος», και ό άγιος Γρηγόριος ό Παλαμάς πού λέγει· «Όταν τό ένιαΐον τής ψυχής γένηται τρισσόν μένον ένιαΐον...». Άλλά τού τελευταίου ή άποψη είναι κάπως διαφορετική, άφού «τρισσόν» έννοεΐ τήν ούσία τού νού, τήν ένέργειά του καί τήν βούληση. Πάντως πρόκειται περί κοινών έμπει- ριών μέ διαφορετική διατύπωση.

'Ολόκληρο τό κείμενο τυΰ όσίου Ήσαΐα άποτελεΐ μια άσκητική υποτύπωση μέ προσωπική γεύση τής διδασκαλίας, ή όποια, μαζί μέ τά άλλα εργα του, τόν άνέ δειξε σ’ ενα σημαντικό Γέροντα τού άρχαίου μοναχισμού, πού έπηρέασε άποφασι- στικά τή διαμόρφωση τής άσκητικής καί ήσυχαστικής παραδόσεως. Μέ τά κεφάλαια τού άρχαίου αύτού άγωνιατή τών ’Ερήμων, βεβαιώνεται ότι ή «νόμιμη άθληση» όδηγεΐ στις κοινές, δσο καί ιδιότυπες, σάν προσωπικές, έμπειρίες καί ετσι πραγματοποιείται ή άκαταμάχητη «συμφωνία τών Πατέρων», πού άποτελεΐ τό ΰ- ψιστο κριτήριο άλήθειας καί τήν όποία άπεργάζεται τό ενα καί ένοποιό Άγιο Πνεύμα.

27 κεφάλαια περί τηρήσεως τού νού

1 Η οργή είναι φυσική ιδιότητα τοϋ νοϋ. Καί χωρίς οργή οΰτε στήν καί; θαρότητα φτάνει ό άνθρωπος, άν δεν οργιστεί έναντίον δλων τών πονηρών λογισμών πού σπέρνει μέσα του ό διάβολος. Καί δταν τόν βρήκε ό Ίώβ, εβρισε τούς εχθρούς του μ’ αυτά τά λόγια: «Άτιμοι καί εξαχρειωμένοι, πού δεν εχετε κανένα καλό πάνω σας, πού δεν σάς θεωρώ ούτε σάν τούς σκύλους τών ποιμνίων μου» . Εκείνος πού θέλει νά φτάσει στή φυσική οργή (δηλ. σ’ εκείνη πού στρέφεται έναντίον του διαβόλου καί τών παθών), κόβει δλα τά θελήματα του μέχρις δτου φτάσει στήν κατάσταση τοϋ νοΰ του, δπως τή δημιούργησε ό Θεός.

2.         Άν αντιστέκεσαι στήν καταδρομή του διαβόλου καί δεις ότι έξασθένησε καί υποχωρεί, μή χαρείς, γιατί ή κακία τών πονηρών πνευμάτων δεν έξαντλήθηκε ακόμη, άλλά άκολουθεϊ πίσω άπό αυτά. Ετοιμάζουν πόλεμο χειρότερο άπό τόν πρώτο, τόν έχουν άφήσει πίσω άπό τήν πόλη καί τού έδωσαν έντολή νά μή κινηθεί. Καί άν άντισταθεΐς σ’ αυτούς, φεύγουν νικημένοι. "Αν δμως ύπερηφανευτεΐς ότι τούς εδιωξες καί άφήσεις άφύλαχτη τήν πόλη, τότε άλλοι έρχονται άπό πίσω καί άλλοι στέκονται εμπρός, καί ή τα-λαίπωρη ψυχή άνάμεσά τους δε βρίσκει καταφύγιο πουθενά. Πόλη είναι ή προσευχή. Αντίσταση είναι ή άντίκρουση των πονηρών λογισμών στο δνο- μα τοΰ Ίησοϋ Χριστού. Βάση είναι ό θυμός.

3.         Λοιπόν, άγαπητοί, ας σταθούμε μέ φόβο Θεού καί άς φυλάγομε τήν άσκηση τών άρετών καί άς μή βάζομε εμπόδιο στή συνείδησή μας· άς προσέχομε τόν εαυτό μας μέ φόβο Θεού, μέχρις δτου ή συνείδησή μας ελευθερωθεί καί μαζί της κι εμείς καί πραγματοποιηθεί ένωση άνάμεσα σ’ αύτήν καί σ’ εμάς. Καί τότε ή συνείδηση γίνεται φύλακας μας καί μάς δείχνει ποΰ σφάλλομε. Άν δμως δεν ύπακούσομε σ’ αύτήν, θά φύγει άπό μάς καί θά μάς έγκαταλείψει καί τότε πέφτομε στα χέρια τών εχθρών καί δεν μάς αφήνουν πλέον. Όπως μάς δίδαξε ό Κύριός μας: «Άκουσε τόν άντίδικό σου εως δτου βρίσκεσαι μαζί του στο δρόμο γιά τό δικαστήριο»2. Άντίδικος, εννοούν μερικοί ότι είναι ή συνείδηση, ή όποία άντιστέκεται στον άνθρωπο πού θέλει νά κάνει τό άμαρτωλό του θέλημα. Καί άν ό άνθρωπος δεν άκού- σει τή συνείδησή του, τότε αυτή τόν παραδίνει στούς εχθρούς του.

4.         Άν ό Θεός δει ότι υποτάχθηκε σ’ Αύτόν ό νοΰς μέ όλες του τις δυνάμεις καί δέν εχει άλλη βοήθεια παρά Αύτόν μόνο, τότε τόν ενδυναμώνει καί λέει· «Μή φοβάσαι, παιδί μου Ιακώβ, ολιγάριθμε Ισραήλ»3. Καί πάλι λέει «Μή φοβάσαι, γιατί σέ λύτρωσα. Σού έδωσα τό δνομά μου, σύ είσαι

δικός μου. Καί άν περνάς άπό νερό, είμαι μαζί σου, ποτάμια ολόκληρα δεν θά σέ παρασύρουν, κι άν περάσεις ανάμεσα άπό φωτιά δε θά καεϊς καί ή φλόγα δεν θά σέ κατακάψει, γιατί εγώ είμαι ό Κύριος ό Θεός σου, ό άγιος τοϋ ’Ισραήλ, πού σέ σώζω» .

5.         Άν λοιπόν ό νοϋς άκούσει αύτά τά ενθαρρυντικά λόγια, αψηφά τούς δαίμονες λέγοντας· «Ποιος είναι πού μέ πολεμά; ’Άς σταθεί άπέναντί μου. Ποιος αντιδικεί μ’ εμένα; ’Άς μέ πλησιάσει. Ό Κύριος είναι βοηθός μου, ποιος θά μού κάνει κακό; Όλοι εσείς θά παλιώσετε δπως τά ρούχα πού τρώει ό σκόρος»5.

6.         Άν ή καρδιά σου εφτασε νά άποκτήσει σαν φυσικό τό μίσος κατά τής άμαρτίας, τότε νίκησε καί άπομακρύνθηκε άπό έκεϊνα πού γεννούν τήν αμαρτία καί εβαλε στή μνήμη σου τήν κόλαση. Καί γνώριζε ότι Εκείνος πού σέ βοηθεϊ μένει κοντά σου καί σύ νά μή Τόν λυπείς μέ καμία αμαρτία, άλλά κλαϊε εμπρός Του καί λέγε: «Έσύ Κύριε εχεις τό ελεος γιά νά μέ γλυ-τώσεις άπό τήν αμαρτία καί τούς δαίμονες, γιατί εγώ άδυνατώ νά ξεφύγω άπό τούς εχθρούς χωρίς τή βοήθειά Σου». Καί πρόσεχε νά μήν παραδεχτείς πονηρές σκέψεις, καί Αύτός σέ φυλάγει άπό κάθε κακό.

7.         ’Οφείλει ό μοναχός νά κλείσει δλες τις πόρτες τής ψυχής, δηλαδή τις αισθήσεις του, γιά νά μήν πέσει έξαιτίας τους στήν αμαρτία. Καί δταν δεΐ ό νοϋς ότι δέν κυριεύεται άπό κανένα πάθος, ετοιμάζεται γιά τήν άθανασία καί μαζεύει τις αισθήσεις του δλες κοντά καί τις κάνει ενα σώμα.

8.         Άν απαλλαγεί ό νοϋς άπό κάθε ελπίδα αύτοϋ τοϋ κόσμου, αύτό είναι τό σημεϊο ότι πέθανε μέσα σου ή άμαρτία.

9.         ’Άν ό νοϋς μείνει έλεύθερος άπό τά κοσμικά πράγματα, τότε έκείνη ή άπόσταση πού ύπάρχει μεταξύ τοϋ άνθρώπου καί τοϋ Θεού, χάνεται.

10.       Άν ελευθερωθεί ό νοϋς τοϋ άνθρώπου άπό όλους τούς έχθρούς του, δηλ. άπό τά πάθη, καί άναπαυτεϊ, τότε βρίσκεται σέ καινούργια ζωή καί σκέφτεται καινούργια πράγματα, θεϊκά καί άφθαρτα. Όπου βρίσκεται τό πτώμα, έκεΐ θά μαζευτούν οί άετοί6, (δηλ. δπου ή ήρεμία άπό τά πάθη, έκεϊ καί οί θεϊκές καί άφθαρτες σκέψεις).

11.       Οί δαίμονες συνηθίζουν νά άποτραβιούνται μέ δόλο προσωρινά, γιά νά ξεθαρρευτεί ό άνθρωπος νομίζοντας ότι εγινε άπαθής καί νά άφήσει τόν εαυτό του χωρίς προσοχή. Καί τότε ξαφνικά πηδούν πάνω στήν ταλαίπωρη ψυχή του καί τήν άρπάζουν σαν σπουργίτι. Καί άν τή νικήσουν, τή ρίχνουν χωρίς οίκτο σέ κάθε άμάρτημα, χειρότερο άπό έκεϊνα γιά τά όποια ζητούσε πρωτύτερα συγχώρηση. Άς σταθούμε λοιπόν μέ φόβο Θεού καί άς φυλάξομε τήν καρδιά μας, έκτελώντας τήν άσκησή μας. Καί άς κρατούμε τις άρε- τές, πού άποτελοϋν έμπόδιο στήν κακία τών εχθρών δαιμόνων.

12.       Ό δάσκαλός μας ’Ιησούς Χριστός, πού γνωρίζει την ασπλαχνία τών δαιμόνων καί σπλαχνίζεται τό ανθρώπινο γένος, μάς εδωσε αυστηρή εντολή λέγοντας· «Να είστε έτοιμοι για κάθε ώρα, γιατί δεν γνωρίζετε ποια ώρα ερχεται ό ληστής, μήπως ερθει καί σάς βρει να κοιμάστε»7. Καί σέ άλλο μέρος λέει· «Προσέχετε μή βαρύνουν οι καρδιές σας από τήν κραιπάλη καί τή μέθη καί τις βιοτικές μέριμνες καί ερθει ξαφνικά ή ώρα για σάς»8. Στάσου λοιπόν καλά καί πρόσεχε τις αισθήσεις σου. Καί αν κρατείς είρηνικά στο νού σου τή μνήμη τού Θεού, τότε βλέπεις τούς ληστές δαίμονες πού προσπαθούν νά τήν άφαιρέσουν κρυφά. Γιατί εκείνος πού προσέχει με άκρί- βεια τούς λογισμούς του, αντιλαμβάνεται εκείνους πού θέλουν νά μπουν καί νά τον μολύνουν. Οί κακοί λογισμοί ταράζουν τό νού γιά νά γίνει μετέωρος, φουσκωμένος καί άργός. ’Αλλά εκείνοι πού γνωρίζουν τήν κακία τους, μένουν ατάραχοι, προσευχόμενοι στον Κύριο.

13.       ”Αν ό άνθρωπος δεν μισήσει τά εργα αύτού τού κόσμου, δεν μπορεϊ νά λατρεύσει τό Θεό. Καί ποιά είναι ή λατρεία τού Θεού; Τό νά μήν εχει κανείς τίποτε ξένο στο νού του, δταν προσεύχεται σ’ Αυτόν νά μή νιώθει άλλη ήδονή, δταν Τον δοξολογεί· νά μή διατηρεί καμιά κακία, δταν ψάλλει σ’ Αυτόν νά μήν εχει μίσος εναντίον κανενός, δταν προτιμά Αυτόν ού'τε νά υπάρχει καμιά ζηλοφθονία πονηρή πού νά μάς εμποδίζει δταν άπευθυνόμα- στε σ’ Αύτόν συνεχώς καί Τον θυμόμαστε πάντοτε. Γιατί τά παραπάνω σκοτεινά εμπόδια είναι τεϊχος πού περικυκλώνει τή δυστυχισμένη ψυχή καί δεν μπορεϊ νά λατρεύσει καθαρά τό Θεό, έφόσον τά εχει αύτά. Γιατί τής γίνονται εμπόδια στο δρόμο της πρός τό Θεό καί δεν τήν άφήνουν νά Τον συναντήσει καί νά Τον δοξολογήσει μέσα της καί νά προσευχηθεί σ’ Αύτόν με γλυκύτητα στήν καρδιά γιά νά φωτιστεί άπό Αύτόν. Γι’ αύτό ό νούς σκοτίζεται πάντοτε καί δεν μπορεϊ νά προκόψει κατά Θεόν, γιατί δεν φροντίζει νά τά κόψει δλα αύτά μέ πνευματική γνώση.

14.       Όταν ό νούς σώσει τις αισθήσεις τής ψυχής άπό τά θελήματα τής σάρκας καί τις οδηγήσει στήν άπάθεια καί ξεχωρίσει τήν ψυχή άπό τά θελήματα τής σάρκας, τότε αν δει ό Θεός τήν άδιαντροπιά τών παθών, ότι όρ- μούν πάνω στήν ψυχή γιά νά φέρουν τις αισθήσεις στήν αμαρτία, καί φωνάξει ό νούς κρυφά πρός τό Θεό καί άκατάπαυστα, στέλνει τή βοήθεια Του καί δλα αύτά άμέσως τά καταστρέφει.

15.       Σέ παρακαλώ, έφόσον βρίσκεσαι στή ζωή, μήν άφήσεις ελεύθερη τήν καρδιά σου. Γιατί δπως ό γεωργός δεν μπορεϊ νά είναι σίγουρος γιά τούς καρπούς του, επειδή δε γνωρίζει τί μπορεϊ νά συμβεϊ μέχρις δτου τούς μαζέψει, ετσι καί ό άνθρωπος δεν έπιτρέπεται νά αφήσει άφύλαχτη τήν καρδιά του δσο άναπνέει. Όπως δεν γνωρίζει ό άνθρωπος ποιο πάθος θά τού ερθει ώς τήν τελευταία του πνοή, ετσι δεν πρέπει νά άφήσει ελεύθερη τήν

7. Ματθ. 24, 42-44.     8. Λουκ. 21, 34.

καρδιά του μέχρι τήν ώρα εκείνη, άλλά πρέπει πάντοτε νά φωνάζει πρός τό Θεό νά τόν βοηθήσει και νά τόν ελεήσει.

16.       Εκείνος πού δεν βρίσκει βοήθεια σέ καιρό πολέμου, ούτε στήν ειρήνη μπορεΐ νά εχει εμπιστοσύνη.

17.       Όταν χωριστεί κανείς άπό τήν αμαρτωλή ζωή, θά γνωρίσει μέ ά- κρίβεια δλα τά άμαρτήματα μέ τά οποία αμάρτησε στο Θεό. Γιατί δεν βλέπει τις άμαρτίες του πριν χωριστεί άπό αύτές, πράγμα πού θά τού φανεί πικρό καί δύσκολο. Όσοι φτάνουν σ’ αυτό τό μέτρο, κλαίνε γιά τις άμαρτίες τους καί παρακαλούν καί ντρέπονται μπροστά στο Θεό, φέρνοντας στο νού τις πονηρές φιλίες πού είχαν μέ τά πάθη. ’Άς άγωνιστοϋμε λοιπόν άδελφοί κατά τή δύναμή μας καί ό Θεός μάς βοηθά κατά τό πλήθος τού ελέους Του. Καί άν δε φυλάξαμε καθαρή τήν καρδιά μας, τουλάχιστον άς βάλομε τά δυνατά μας νά φυλάξομε τά σώματά μας, δπως ζητάει ό Θεός, άναμάρτητα καί άς πιστεύομε ότι κατά τόν καιρό τής πνευματικής πείνας πού μάς βρήκε, μάς ελεεί μαζί μέ τούς άγιους Του.

18.       Εκείνος πού εδωσε τήν καρδιά του στήν άναζήτηση τοϋ Θεού μέ άληθινή εύσέβεια, δεν μπορεί νά σκέφτεται ότι είναι άρεστός στο Θεό. Επειδή δσο τόν έλέγχει ή συνείδησή του γιά τις άμαρτίες πού εκανε, δεν άπόκτησε τήν έλευθερία. Έφόσον ύπάρχει ό ελεγχος, υπάρχει καί εκείνος πού κατηγορεί καί έφόσον υπάρχει κατηγορία, δεν υπάρχει έλευθερία. Άν λοιπόν στήν προσευχή σου δείς ότι δεν σέ κατηγορεί κανένα είδος κακίας, άρα είσαι ελεύθερος καί μπήκες στήν άγια άνάπαυση τοϋ Θεού, σύμφωνα μέ τό θέλημά Του. Άν δείς ότι ό καλός καρπός δυνάμωσε καί δεν τόν πνίγουν πλέον τά ζιζάνια τοϋ εχθρού καί ότι δέν έφυγαν μόνοι τους οί έχθροί καί ε- παψαν άπό πανουργία νά πολεμούν πλέον μέ τις αισθήσεις σου καί άν ή νεφέλη εριξε τή σκιά της πάνω στή σκηνή καί ό ήλιος δέν σέ εκαψε τήν ήμερα, ούτε ή σελήνη τή νύχτα  καί άν βλέπεις ότι ετοίμασες τή σκηνή νά τή στήσεις καί νά τή φυλάξεις κατά τό θέλημα τού Θεού, τότε μέ τή δύναμη τού Θεού εχεις νικήσει. Καί τότε Αύτός θά ρίξει τή σκιά Του πάνω στή σκηνή γιατί είναι δική Του. Καί εως ότου γίνεται πόλεμος, ό άνθρωπος εχει φόβο καί τρόμο, ή νά νικήσει σήμερα, ή νά νικηθεί ή νά νικηθεί αύριο ή νά νικήσει γιατί ό άγώνας σφίγγει τήν καρδιά ολόγυρα. Ή άπάθεια δμως είναι άκαταμάχητη, γιατί ελαβε πιά τό βραβείο καί επαψε πιά νά μεριμνά γιά κάποιο άπό τά τρία μέρη, επειδή είρήνευσαν μεταξύ τους καί μέ τό Θεό. Τά τρία αύτά μέρη είναι ψυχή, σώμα καί πνεύμα. Όταν λοιπόν τά τρία αύτά γίνουν ενα μέ τήν ενέργεια τοϋ Αγίου Πνεύματος, δέν μπορούν πλέον νά χωριστούν. Μή νομίζεις λοιπόν τόν εαυτό σου ότι είσαι νεκρός ώς πρός τήν άμαρτία, δσο στενοχωρείσαι καί πολεμεΐσαι μέ όρμή άπό τούς εχθρούς σου τούς δαίμονες, είτε ξυπνητός, είτε στον ύπνο σου. Όσο ό ταλαί- πώρος άνθρωπος βρίσκεται στο στάδιο του αγώνα, δεν μπορεϊ νά είναι άσφαλής.

19.       ’Άν ό νούς άποκτήσει πνευματική δύναμη καί ετοιμάσει τον εαυτό του νά ακολουθήσει τήν άγάπη πού σβήνει δλα τά πάθη τού σώματος καί πού δεν άφήνει με τή δύναμή της καμιά κακία νά εξουσιάζει τήν καρδιά, τότε ό νούς άντιστέκεται εναντίον τής κακίας μέχρις δτου τήν χωρίσει άπό τις καλές διαθέσεις τής ψυχής.

20.       Εξέταζε ενώπιον τού Θεού μέ μεγάλη προσοχή τον εαυτό σου, άδελφέ, κάθε ήμέρα, καί βλέπε τήν καρδιά σου, ποιο πάθος βρίσκεται μέσα σ’ αύτήν. Καί πέταξέ το μακριά άπό τήν καρδιά σου, γιά νά μή σού γίνει άφορμή καταδίκης.

21.       Πρόσεχε λοιπόν άδελφέ μου τήν καρδιά σου καί άγρυπνα γιά ν’ άντιμετωπίσεις τούς εχθρούς σου. Γιατί είναι πανούργοι καί μέ κάθε είδος κακίας. Καί πίστεψε μέσα σου βαθιά ότι είναι άδύνατο ό άνθρωπος πού πράττει τό κακό, νά πράξει καλά. Γι’ αύτό καί ό Σωτήρας μας μάς δίδαξε νά είμαστε προσεκτικοί καί άγρυπνοι, λέγοντας· «Ότι είναι στενή ή πύλη καί δύσκολος ό δρόμος πού όδηγεϊ στη ζωή καί είναι λίγοι δσοι τον βρίσκουν» .

22.       Πρόσεχε λοιπόν στον εαυτό σου μήπως κάτι άπ’ δσα οδηγούν στήν άπώλεια σέ άπομακρύνει άπό τήν άγάπη τού Θεού, καί φύλαγε τήν καρδιά σου καί μήν άμελήσεις καί πεις: «Πώς νά φυλάξω τήν καρδιά μου, άφοϋ είμαι άνθρωπος αμαρτωλός;» Γιατί δταν ό άνθρωπος έγκαταλείψει τις άμαρ- τίες του καί έπιστρέψει στο Θεό μετανοιωμένος, ή μετάνοια τον ξαναγεννά καί τον κάνει δλον καινούργιο.

23.       Παντού ή 'Αγία Γραφή, Παλαιά καί Καινή, μιλά γιά τήν φύλαξη τής καρδιάς. Ό Δαβίδ λέει «Γιοι τών άνθρώπων, ώς πότε θά εχετε βαριά καρδιά;» , καί πάλι «Ή καρδιά τους είναι κούφια»12. Γιά εκείνους πάλι πού σκέφτονται μάταια, λέει «Είπε μέσα στή καρδιά του, θά μείνω άμετα- κίνητος»13. Καί πάλι- «Είπε μέσα στήν καρδιά του, ξεχάστηκε ό Θεός»14, καί άλλα πολλά παρόμοια. ’Οφείλει λοιπόν ό μοναχός νά εννοεί τό σκοπό τής Γραφής, γιά ποιόν καί πότε μιλάει, καί νά κρατά συνεχώς τον άγώνα τής άσκήσεως· νά προσέχει τις επιθέσεις τού διαβόλου καί σάν καλός πλοίαρχος νά ξεπερνά τά κύματα, καθώς θά τον κυβερνά ή χάρη, χωρίς νά ξεφεύγει άπό τό δρόμο του καί νά προσέχει μόνο στον εαυτό του· καί νά πλησιάζει τό Θεό, χωρίς νά πλανιέται ή σκέψη του εδώ καί έκεϊ, καί χωρίς περιέργεια τού νού του.

24.       Ό καιρός τών άγώνων άπαιτεϊ άπό μάς τήν προσευχή, δπως τον πλοίαρχο οί άνεμοι καί οί τρικυμίες καί οί φουρτούνες. Γιατί δεχόμαστε προσβολή λογισμών και ενάρετων καί κακών. Κύριος τών παθών είναι ό ευσεβής καί φιλόθεος λογισμός. Πρέπει έμεΐς οί ήσυχαστές μέ σύνεση νά διακρίνομε καί νά ξεχωρίζομε καί τις αρετές καί τις κακίες καί ποιες άρε- τές νά εργαζόμαστε μπροστά στους άδελφούς μας καί ποιές μόνοι μας καί ποιά είναι ή πρώτη άρετή, ποιά ή δεύτερη καί ποιά ή τρίτη καί ποιο πάθος είναι ψυχικό καί ποιο σωματικό, καί ποιά άρετή ψυχική καί ποιά σωματική καί άπό ποιά άρετή ή υπερηφάνεια χτυπά τό νού, άπό ποιά ερχεται ή κενοδοξία, άπό ποιά πλησιάζει ό θυμός καί άπό ποιά ερχεται ή γαστριμαργία. Γιατί όφείλομε νά άνατρέπομε τις πονηρές σκέψεις καί κάθε ύψηλοφροσύνη πού υψώνεται καί εμποδίζει τούς άνθρώπους νά γνωρίσουν τό Θεό15.

25.       Πρώτη άρετή είναι ή άμεριμνία, δηλ. θάνατος σέ σχέση μέ κάθε άνθρωπο καί κάθε πράγμα. Αύτή γεννά τήν επιθυμία τού Θεού. Κι αυτή πάλι γεννά τή φυσική οργή, ή όποία άντιστέκεται σέ κάθε πειρασμό τοϋ διαβόλου. Τότε ό φόβος τού Θεού βρίσκει κατοικία στον άνθρωπο καί διά μέσου τοϋ φόβου φανερώνεται ή άγάπη.

26.       Πρέπει τήν προσβολή τοϋ πονηρού λογισμού νά τήν άνατρέπομε άπό τήν καρδιά μας μέ εύσεβή άντιλογία κατά τήν ώρα τής προσευχής, μήπως καί βρεθούμε νά προσευχόμαστε στο Θεό μέ τά χείλη, ένώ στήν καρδιά νά σκεφτόμαστε τά άτοπα. Γιατί ό Θεός δέν δέχεται άπό τόν ήσυχαστή προσευχή θολή καί περιφρονητική. Σέ δλα τά μέρη της ή Γραφή συνιστά έντονα νά φυλάγομε τις αισθήσεις τής ψυχής. ”Αν υποταχθεί τό θέλημα τοϋ μοναχού στον νόμο τοϋ Θεού, κατά τό νόμο αυτό θά κυβερνήσει καί ό νοϋς δσα έξαρτώνται ώς υπήκοοί του άπό αύτόν, δηλ. δλες τις ψυχικές κινήσεις καί ιδιαίτερα τό θυμό καί τήν επιθυμία. Αυτοί είναι οί υπήκοοι τοϋ νού. ’Αρετή έργαστήκαμε καί κάναμε τό σωστό, στρέψαμε τήν έπιθυμία στο Θεό καί τά θελήματά Του, καί τό θυμό κατά τής άμαρτίας καί τοϋ διαβόλου. Τί είναι λοιπόν εκείνο πού ζητείται άπό μάς; Ή έσωτερική μελέτη.

27.       Άν ό σπόρος τής αισχρότητας σπαρεϊ στήν καρδιά σου, δταν κάθεσαι στο κελί σου, πρόσεξε. Άντιστάσου κατά τής κακίας, μήπως σέ κυριεύσει. Θυμήσου τό Θεό ότι είναι παρών καί σέ προσέχει, καί ό,τι εχεις στήν καρδιά σου είναι φανερό μπροστά Του. Πές λοιπόν στήν ψυχή σου: Άν φοβάσαι δμοιούς σου άνθρώπους αμαρτωλούς νά μή δοϋν τις άμαρτίες σου, πόσο μάλλον τό Θεό πού δλα τά βλέπει; Καί άπό αυτό φανερώνεται ό φόβος τού Θεού στήν ψυχή σου. Καί άν μείνεις μαζί του, μένεις άκίνητος ώς πρός τά πάθη, δπως είναι γραμμένο «Όσοι στηρίζονται στον Κύριο είναι σάν τό όρος Σιών δέν θά σαλευτεί στον αιώνα όποιος κατοικεί στήν 'Ιερουσαλήμ»16. Καί σέ κάθε πράγμα πού κάνεις, νά πιστεύεις ότι ό Θεός βλέπει κάθε σκέψη σου καί δέν θά άμαρτήσεις ποτέ. Σ’ Αύτόν άνήκει ή δόξα στούς αιώνες. ’Αμήν.

15. Β' Κορ. 10, 5.        16. Ψαλμ. 124, 1.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: