Απλότητα και Καθαρότητα

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ - ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΑΠΕΙΝΩΣΕΩΣ

Απλότητα και Καθαρότητα

Πίστη και Ελπίδα

Υπομονή - Χαρά - Διάκριση

«Μόνον κοντά στον Χριστό βρίσκει κανείς τήν πραγματική, την γνήσια χαρά, γιατί μόνον ο Χριστός δίνει χαρά καί παρηγοριά πραγματική».

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

Η απλότητα και η καθαρότητα

Η απλότητα, το πρώτο παιδί της ταπεινώσεως

Το πρώτο παιδί της ταπεινώσεως είναι η απλότητα. Και όταν υπάρχη στον άνθρωπο απλότητα, υπάρχει και αγάπη, θυσία, καλωσύνη, φιλότιμο, ευλάβεια. Ο απλός άνθρωπος έχει καθαρότητα ψυχής και μια απερίεργη εμπιστοσύνη στον Θεό. Η απλότητα ήταν η κατάσταση του Αδάμ προ της πτώσεως, που τα έβλεπε όλα αγνά και καθαρά, γιατί ήταν ντυμένος με την Χάρη του Θεού.

– Γέροντα, όταν λένε: «εν τη απλότητι η χάρις», εννοούν την θεία Χάρη;

–  Φυσικά.  Ο  απλός  και  απονήρευτος  άνθρωπος,  επειδή  έχει  ταπείνωση, δέχεται την Χάρη από τον Θεό, ο Οποίος είναι απλός και φύσει αγαθός.

– Γέροντα, μπορεί κανείς να κινήται απλά και να έχη υπερηφάνεια;

–  Αυτό  δεν  γίνεται.  Στον  άνθρωπο  που  έχει  πραγματική  απλότητα  δεν υπάρχει υπερηφάνεια.

– Μπορεί, Γέροντα, κάποιος να μιμήται μερικές εκδηλώσεις του απλού ανθρώπου, χωρίς να έχη πραγματική απλότητα;

–  Ναί,  και  κάνοντας  τον  απλό,  να  πετυχαίνη  αυτό  που  θέλει!  Όποιος παριστάνει τον απλό, για να πετύχη κάτι, μέσα σ᾿ αυτήν την απλότητα υπάρχει η πιο χονδρή πονηριά. Είναι σαν να φοράη ένας γέρος καλτσάκια μικρού παιδιού, για να του κάνουν τα χατίρια που κάνουν σ᾿ ένα παιδί! Ενώ, όποιος έχει πραγματική απλότητα, έχει και ευθύτητα και διάκριση.

Άλλο απλότητα και άλλο αναίδεια

– Γέροντα, μερικές φορές νομίζω ότι κινούμαι με απλότητα, αλλά μου λένε ότι κινήθηκα με αναίδεια. Πώς θα ξεχωρίσω την απλότητα από την αναίδεια;

–  Άλλο  απλότητα  και  άλλο  αναίδεια.  Η  αναίδεια  αναπαύει  τον  άνθρωπο

κοσμικά. Φέρεται κανείς με αναίδεια και ικανοποιεί τον εγωισμό του. Σού λέει: «Τον έβαλα τον άλλον στην θέση του». Αυτό δίνει μια ικανοποίηση κοσμική, που δεν αναπαύει τον άνθρωπο πραγματικά. Ενώ η απλότητα αναπαύει πνευματικά· αφήνει στην καρδιά μια απαλάδα.

–  Γέροντα,  μου  λένε  ότι  φέρομαι  με  επιπολαιότητα,  εγώ  όμως  νομίζω  ότι κινούμαι απλά.

– Κοίταξε· όταν λέμε «απλότητα», δεν εννοούμε να φέρεται κανείς ανόητα. Εσύ τα μπερδεύεις. Μιλάς χωρίς να σκέφτεσαι και νομίζεις ότι κινείσαι απλά. Έχεις λίγη φυσική απλότητα, σού λείπει όμως η σύνεση καί, ενώ στα μυαλά δεν είσαι παιδί, φέρεσαι σαν παιδί. Ευτυχώς που οι αδελφές σε γνωρίζουν και δεν σε παρεξηγούν.

– Μπορεί, Γέροντα, ένας άνθρωπος να είναι πραγματικά απλός και όμως η συμπεριφορά του να πειράζη τους άλλους;

– Αν κάποιος λέη ή κάνη κάτι με πραγματική απλότητα, και παρεξηγήσιμο να είναι, δεν παρεξηγείται ο άλλος, γιατί ο απλός έχει Χάρη Θεού και δεν προκαλεί. Ενώ κάποιος που δεν έχει απλότητα και σού μιλάει με ευγένεια κοσμική, σού σπάζει τα κόκκαλα.

«Γίνεσθε ως τα παιδία»1

– Γέροντα, ποιά είναι η φυσική απλότητα;

– Η φυσική απλότητα είναι η απλότητα που έχει ένα μικρό παιδί. Το παιδί, όταν κάνη μια αταξία, το μαλώνεις και κλαίει. Αν μετά του δώσης ένα αυτοκινητάκι, πάει, τα ξεχνάει όλα. Δεν εξετάζει γιατί προηγουμένως το μάλωσες και ύστερα του έδωσες το αυτοκινητάκι, επειδή ο μικρός δουλεύει με την καρδιά, ενώ ο μεγάλος δουλεύει με την λογική.

– Γέροντα, υπάρχουν και μεγάλοι που έχουν στην φύση τους μια απλότητα. Αυτό είναι αρετή;

–  Ναί,  αλλά  η  φυσική  απλότητα  –  όπως  και  όλες  οι  φυσικές  αρετές  – χρειάζεται λαμπικάρισμα. Ο φύσει απλός άνθρωπος έχει ακακία, καλωσύνη κ.λπ., έχει όμως και τις παιδικές πονηρίες. Μπορεί λ.χ. να μη σκεφθή κακό για τον διπλανό του, αλλά, αν πρέπη να διαλέξη ανάμεσα σε δυο πράγματα, θα πάρη το καλύτερο για τον εαυτό του και θα αφήση το χειρότερο στον άλλον. Είναι σαν ένα κομμάτι χρυσός που έχει σε μικρό ποσοστό και άλλα μείγματα και χρειάζεται να περάση από το χωνευτήρι, για να μείνη χρυσός καθαρός. Πρέπει δηλαδή να καθαρισθή η καρδιά του από κάθε πονηρία, ιδιοτέλεια κ.λπ., και τότε θα φθάση στην κατάσταση της τελείας απλότητος.

Μέσα στην αληθινή αγάπη του Χριστού, στην κατάσταση εκείνη της απλότητος και καθαρότητος, αναπτύσσεται η καλή παιδικότητα, την οποία ζητά ο Χριστός να αποκτήσουμε – «γίνεσθε ως τα παιδία»2, λέει. Στην εποχή μας όμως, όσο προχωράει η κοσμική ευγένεια, τόσο χάνεται η απλότητα, η αληθινή χαρά και το φυσικό χαμόγελο.

Θυμάμαι ένα γεροντάκι από την Σκήτη των Ιβήρων, τον Γερο-Παχώμιο. Όσο μεγάλη στενοχώρια κι αν είχες, μόνον να τον έβλεπες, έφευγε η στενοχώρια από μόνη της. Και αν πήγαινες με σκοπό να του πής πολλά, τα ξεχνούσες όλα, περνούσαν όλα. Είχε κάτι κόκκινα μάγουλα και γελούσε σαν παιδάκι! Ήταν γέρος με όψη μικρού παιδιού. Να χαλούσε ο κόσμος, γελούσε. Πανηγύρι! Ούτε γράμματα ήξερε, ούτε και από ψαλτικά ήξερε, εκτός από το «Χριστός Ανέστη», που έψαλλε το Πάσχα. Όταν ερχόταν στο Κυριακό3 της Σκήτης, για να εκκλησιασθή στις γιορτές, ποτέ δεν καθόταν στο στασίδι, αλλά στεκόταν πάντα όρθιος, ακόμη και στις ολονυκτίες, και έλεγε την ευχή. Είχε αγωνιστικό πνεύμα και πολύ φιλότιμο. Αν τον ρωτούσες: «Γερο-Παχώμιε, που  βρίσκεται  η  Ακολουθία»,  απαντούσε:  «Ψαλτήρια-ψαλτήρια  λένε  οι  Πατέρες». Όλα ψαλτήρια τα έλεγε.

Ήταν πολύ απλό το γεροντάκι αυτό και πολύ χαριτωμένο. Είχε απαλλαγή από τα πάθη, γι᾿ αυτό ήταν σαν άκακο παιδί. Ενώ, όταν ο άνθρωπος δεν αποβάλη από μικρός τον παιδικό εγωισμό, την παιδική υπερηφάνεια, το παιδικό πείσμα και παραμείνη  σε  μια  νηπιώδη  κατάσταση,  φθάνει  στα  γεράματα  να  έχη  απαιτήσεις

αλλά τη κακία νηπιάζετε»4.

Ο απλός άνθρωπος έχει όλο καλούς λογισμούς

Ο απλός άνθρωπος είναι άκακος και απονήρευτος. Και το κακό και το άσχημο τα μετατρέπει σε καλό. Έχει πάντα καλούς λογισμούς για τους άλλους. Δεν είναι κουτός, αλλά νομίζει ότι, όπως σκέπτεται αυτός, έτσι σκέπτονται και οι άλλοι.

– Γέροντα, να μας πήτε ένα παράδειγμα;

– Δεν σάς έχω πει για εκείνον τον Παπα-Χαράλαμπο που ήταν παλιά στην Μονή Κουτλουμουσίου5; Τον είχαν βιβλιοθηκάριο, αλλά τελικά τον έβγαλαν, γιατί ποτέ δεν έκλεινε την πόρτα της βιβλιοθήκης. «Τί τα θέλετε στις πόρτες τα κλειδιά;

έλεγε. Αφήστε τους ανθρώπους να διαβάζουν τα βιβλία». Είχε τέτοια απλότητα και αγνότητα που δεν του περνούσε ο λογισμός ότι υπάρχουν και άνθρωποι που κλέβουν βιβλία. Ο απλός άνθρωπος, επειδή έχει όλο καλούς λογισμούς για τους άλλους, τους

βλέπει όλους καλούς. Θυμάμαι κι ένα άλλο γεροντάκι, τον Γερο-Θεόκτιστο από την Μονή Διονυσίου, πόση απλότητα είχε! Ένα βράδυ είχε μείνει μαζί με έναν μοναχό στο κονάκι τους στις Καρυές. Αργά την νύχτα χτύπησε κάποιος την πόρτα και ο Γερο- Θεόκτιστος έτρεξε ν᾿ ανοίξη. «Άσ᾿ τον, του λέει ο μοναχός, μην ανοίγης τέτοια ώρα, για να μπορέσουμε να ησυχάσουμε». «Και που ξέρεις, πάτερ, του λέει, ποιός είναι; μπορεί να είναι και ο Χριστός! Να του ανοίξουμε». Και πήγε κι άνοιξε. Βλέπετε, ο απλός άνθρωπος μόνον καλό λογισμό βάζει και πάντα το καλό περιμένει.

Η απλότητα ξεκουράζει

–  Γέροντα,  νομίζω  ότι  απλότητα  είναι  να  κινήται  κανείς  όπως  νιώθει εσωτερικά. Έτσι είναι;

– Ανάλογα με το που ζή. Για να κινηθή ο άνθρωπος απλά, πρέπει να βρη ανάλογη ατμόσφαιρα. Μέσα στον κόσμο, ιδίως τον σημερινό, πρέπει να προσέξη κανείς πώς θα κινηθή. Σε ένα μοναστήρι όμως ή σε μια οικογένεια δεν δικαιολογείται να μη ζη κανείς με απλότητα. Είναι πολύ κουραστικό, όταν δεν υπάρχη απλότητα και εμπιστοσύνη! Τότε, για να πής μια κουβέντα στον άλλον, χρειάζεται πρόλογος, επίλογος, εξηγήσεις... Έτσι η ζωή γίνεται τυραννία, μαρτύριο. Ενώ, όταν υπάρχη απλότητα, λές στον άλλον «τώρα κάθησε» και κάθεται, «τώρα δεν χρειάζεσαι, φύγε» και φεύγει, χωρίς να φοβάσαι μήπως παρεξηγηθή. Η απλότητα ξεκουράζει, ενώ η έλλειψη απλότητος κουράζει.

– Γέροντα, τί σημαίνει: «Κτήσαι ελευθερίαν εν τη αναστροφή σου, ίνα της ζάλης ελευθερωθής»6;

– Να αποκτήσης απλότητα στην συναναστροφή σου, για να μη ζαλίζεσαι από τους λογισμούς και μπερδεύεσαι. Όταν κανείς εκφράζη απλά αυτό που νιώθει, και ο ίδιος ελευθερώνεται και τους άλλους βοηθάει. Μια  φορά  κατέβαινα  στην  Αθήνα  για  κάποια  υπόθεση  με  το  αυτοκίνητο κάποιου γνωστού μου – μαζί μας ήταν και ένας άλλος κύριος. Επειδή το αυτοκίνητο με πειράζει, άνοιξε ο οδηγός το παράθυρο, αλλά έκανε ψύχρα. «Μήπως κρυώνετε;», τους ρώτησα. «Όχι, όχι», μου είπαν. Σε λίγο όμως είδα να μαζεύεται ο άλλος και να κουμπώνη το σακκάκι του. Οπότε τους είπα: «Αν θέλετε να μην αρρωστήση κανείς, να το λέτε απλά, όταν κρυώνετε, όπως κι εγώ θα σάς λέω, όταν αισθάνωμαι άσχημα». Έτσι κανένας δεν δυσκολεύτηκε. Αν όμως εγώ ένιωθα άσχημα και δεν μιλούσα, και ο άλλος κρύωνε και δεν μιλούσε, μπορεί κάποιος να έφθανε άρρωστος στην Αθήνα. Κι εσείς να συμπεριφέρεσθε με απλότητα μεταξύ σας. Αλλιώς θα έχετε συνέχεια την ανησυχία μήπως κάνετε κάτι και στενοχωρηθή ή πειραχθή ο άλλος. Έτσι και στενοχωριέται κανείς και ανάπαυση δεν βρίσκει, αλλά και η συμπεριφορά του γίνεται αφύσικη.

– Γέροντα, μπροστά σε άλλους δεν μπορώ να κάνω και το πιο απλό πράγμα. Αυτό είναι συστολή ή υπερηφάνεια;

– Ο Θεός δίνει μερικές φορές υπερβολική συστολή στον άνθρωπο σαν φρένο, για να μην πάθη κακό. Γιατί, ποιός ξέρει, αν δεν είχε αυτήν την συστολή, πόσο θα μπορούσε να ξεφύγη από τον σωστό δρόμο! Αυτό που πρέπει να κάνης τώρα εσύ, είναι να προσέχης λίγο και να αφήνης πολύ τον εαυτό σου στα χέρια του Θεού. Να μη

σφίγγεσαι και βασανίζεσαι ανθρώπινα, γιατί μέσα σ᾿ αυτό το ανθρώπινο σφίξιμο κρύβεται και εγωισμός. Δεν με βλέπεις εμένα που συμπεριφέρομαι φυσιολογικά – χωρίς να καταβάλλω προσπάθεια – πότε σαν παππούς, πότε σαν πατέρας, πότε σαν μεγάλος αδελφός και πότε σαν παιδί;

– Γέροντα, εγώ σκέφτομαι πώς θα το πάρη ο άλλος αυτό που θα πω και φοβάμαι μην παρεξηγηθώ κ.λπ.

– Εσύ βραχυκυκλώνεσαι, επειδή δεν έχεις απλότητα. Κοίταξε, να αποκτήσης απλότητα καρδίας, για να αναπτυχθής πνευματικά. Να δέχεσαι απλά τις παρατηρήσεις που σού κάνουν και να προσπαθής να διορθώνεσαι, ζητώντας και την βοήθεια του Θεού. Μπορεί να σού πούν ότι σε εκείνη την περίπτωση φέρθηκες χωρίς σύνεση. Άλλη φορά, σε ανάλογη περίπτωση, πρέπει να σκεφθής: «Τότε μου είπαν ότι φέρθηκα χωρίς σύνεση· τώρα πρέπει να προσέξω να φερθώ συνετά». Με αυτόν τον τρόπο  αποκτάς  σιγά-σιγά  πείρα,  διορθώνεσαι,  προοδεύεις  και  εξελίσσεσαι πνευματικά. Έτσι και ο άλλος πληροφορείται και ο Θεός πληροφορείται κι εσύ πληροφορείσαι και είσαι ειρηνική.

Η  απλότητα  με  τον  φιλότιμο  αγώνα  και  με  την  εμπιστοσύνη  στον  Θεό φέρνουν εσωτερική ειρήνη και χαρά και γεμίζει η ψυχή από ελπίδα και παρηγοριά.

Με την αγία απλότητα γνωρίζει ο άνθρωπος τα μυστήρια του Θεού

– Γέροντα, η μελέτη των βιβλίων και η γνώση βοηθούν να γνωρίση κάποιος τον Θεό;

– Κοίταξε να σού πώ· όταν εργασθή κανείς πνευματικά και φθάση σε μια καλή πνευματική κατάσταση, βλέπει μερικά πράγματα πολύ καθαρά, με τον θείο φωτισμό,   χωρίς   να   τα   έχη   γνωρίσει   από   τα   βιβλία.   Και   μάλιστα   τα   βλέπει καθαρώτερα από άλλους που έχουν διαβάσει του κόσμου τα βιβλία. Με την εσωτερική του καθαρότητα βλέπει καθαρά πολύ μακριά και πολύ βαθιά, γιατί έχει βγή από την κοσμική τροχιά και κινείται πλέον στην πνευματική τροχιά, στον μυστηριακό χώρο. Όσοι απέκτησαν την εσωτερική απλότητα και καθαρότητα βλέπουν και τα υπερφυσικά πράγματα πολύ απλά, σαν φυσικά, γιατί στον Θεό όλα απλά είναι – όπως και ο Ίδιος είναι πολύ απλός, και μας το φανέρωσε ο Υιός Του επί της γης με την αγία Του απλότητα – και δεν χρησιμοποιεί μεγαλύτερη δύναμη για τα υπερφυσικά και μικρότερη για τα φυσικά, αλλά την ίδια δύναμη για όλα.

– Δηλαδή, Γέροντα, μπορεί ένας άνθρωπος χωρίς πολλή μελέτη να γνωρίση τα μυστήρια του Θεού;

– Ναί, αν έχη την αγία απλότητα, μπορεί όχι μόνο να γνωρίση, αλλά και να ζήση τα μυστήρια του Θεού. Θυμάστε εκείνον τον πολύ απλό μοναχό που αξιώθηκε να φάη μαζί με τον Χριστό; Πριν γίνη μοναχός, ήταν βοσκός, και το μόνο που τον ενδιέφερε ήταν πώς θα σωθή. Κάποτε πέρασε από τα μέρη του ένας ερημίτης και του είπε: «Αν θέλης να σωθής, να βαδίζης τον ίσιο δρόμο». Αυτός πήρε κατά γράμμα τον λόγο του. Παίρνει λοιπόν έναν δρόμο και τρεις μέρες βάδιζε συνέχεια όλο ίσια, ώσπου τελικά έφθασε σε ένα μοναστήρι. Εκεί ο ηγούμενος, όταν είδε τον πόθο που είχε για την σωτηρία του, τον έκανε αμέσως μοναχό και τον έβαλε να διακονή στην εκκλησία. Μια μέρα, την ώρα που καθάριζε τον ναό, πέρασε ο ηγούμενος και τον συμβούλεψε να κάνη καλά την δουλειά του. Εκείνος, αφού άκουσε τις συμβουλές, ρώτησε τον Γέροντα δείχνοντας τον Εσταυρωμένο: «Γέροντα, ποιός είναι αυτός που στέκεται εκεί επάνω; Έχω τόσες μέρες εδώ και δεν κατέβηκε ούτε να φάη ούτε να πιή». Θαύμασε ο ηγούμενος  την  απλότητά  του  και  του  λέει:  «Εγώ  τον  τιμώρησα  να  στέκεται  εκεί επάνω, γιατί δεν έκανε καλά την δουλειά του». Ο μοναχός τον άκουσε χωρίς να πη τίποτε. Το βράδυ πήρε το φαγητό του και κλείσθηκε μέσα στον ναό. Πήγε κάτω από τον Εσταυρωμένο και Του είπε με πόνο: «Κατέβα, αδελφέ, να φάμε μαζί». Τότε ο Χριστός κατέβηκε και έφαγε μαζί με τον απλό μοναχό και του υποσχέθηκε ότι θα τον πάρη στο σπίτι του Πατέρα Του, για να ευφραίνεται αιώνια. Πράγματι, μετά από λίγες μέρες ο απλός αυτός μοναχός κοιμήθηκε ειρηνικά. Βλέπετε, τέλεια άγνοια είχε, αλλά τί αξιώθηκε να ζήση, χάρη στην πολλή απλότητα και καθαρότητα που είχε!

Για να αναπαυθή η Χάρις του Θεού στον άνθρωπο, πρέπει να υπάρχη μέσα του αυτό το άδολο, το καθαρό. Ο Θεός χαρίζεται σε όσους έχουν εξαγνισμένη απλότητα. Όταν προηγηθή η απλότητα και η καθαρότητα, με την θερμή πίστη και την ευλάβεια, φθάνει μετά ο άνθρωπος να έχη θεία γεγονότα και να γνωρίζη τα μυστήρια του Θεού, χωρίς να έχη γνώσεις. Γιατί τότε φιλοξενείται μέσα του η Αγία Τριάδα και με τον θείο φωτισμό που έχει βρίσκει εύκολα τα κλειδιά των θείων νοημάτων  και  ερμηνεύει  το  πνεύμα  του  Θεού  πολύ  απλά  και  φυσικά,  χωρίς διανοητικό πονοκέφαλο.

Όταν καθαρίσουμε την πονηρή μας καρδιά, «εκ της οποίας εξέρχονται όλα τα κακά»7, θα γίνουμε καθαρά και ταπεινά δοχεία της θείας Χάριτος και θα αναπαύεται πλέον  μέσα  μας  η  Αγία  Τριάδα.  Θα  εύχωμαι  κι  εγώ  για  σάς,  καθώς  κι  εσείς  να εύχεσθε για μένα, να βοηθήσουν ο Χριστός και η Παναγία να καθαρισθούν οι καρδιέςμας,  για  να  δούμε  τον  Θεό.  «Μακάριοι  οι  καθαροί  τη  καρδία,  ότι  αυτοί  τον  Θεόν όψονται»8. Αμήν.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1 Βλ. Ματθ. 18, 3.

2 Ό.π.

3    Ο  κυρίως  ναός  μιας  σκήτης,  στον  οποίο  εκκλησιάζονται  οι  σκητιώτες  μοναχοί  τις Κυριακές και τις μεγάλες γιορτές.

4 Α´ Κορ. 14, 20.

5 Βλ. Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου, Αγιορείται Πατέρες και Αγιορείτικα, σ. 10-11.

6 Του Οσίου πατρός ημών Ισαάκ, Τα ευρεθέντα ασκητικά, Λόγος ΚΓ´, σ. 93.

7 Βλ. Ματθ. 15, 18-19· Μάρκ. 7, 21-23.

8 Ματθ. 5, 8.

 Εισαγωγή στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο απο το Βιβλίο :

ΛΟΓΟΙ Ε΄  ΠΑΘΗ ΚΑ ΑΡΕΤΕΣ

ΓΕΡΟΝΤΟΣ  ΠΑΪΣΙΟΥ  ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ

© Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον Μοναζουσῶν

«Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος»

Η ηλεκτρονική επεξεργασία  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο , για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο

©ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

 http://www.alavastron.net/

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: