1. Ή αποφυγή του κακού και ή αντίσταση στη διαφθορά

Ήθος Αήθες

Ό π. Φιλόθεος Φάρος γεννήθηκε τό 1930 στον Πειραια. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες, νομικά και θεολογία. Έγινε κληρικός τό 1962 και συνέχισε σπουδές στην ποιμαντική ψυχολογία και την ποιμαντική συμβουλευτική στό Πανεπιστήμιο της Βοστώνης στις ΗΠΑ. Δίδαξε  ποιμαντική ψυχολογία στη  Θελογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στή Βοστώνη και έργάσθηκε ώς Pastoral Councelor and Family Therapy Supervisor στήν πρότυπη ψυχιατρική θεραπευτική κοινότητα Human Resourse Institute της Βοστώνης, όπου απέκτησε μια σημαντική ψυχοθεραπευτική έμπειρία κάνοντας ατομική και όμαδική ψυχοθεραπεία και κυρίως εργαζόμενος μέ οικογένειες και ζευγάρια Μετά τήν έπιστροφή του στην Ελλάδα επεχείρησε νά θέση στήν ύπηρεσία της Εκκλησίας  της Ελλάδος τήν έμπειρία του, οργανώνοντας ένα πρόγραμμα  ποιμαντικής  κλινικής έξασκήσεως γιά κληρικούς σε ενα νοσοκομείο της Αθήνας. Ταυτόχρονα οργάνωσε ένα κέντρο νεότητος για την Αρχιεπισκοπή  Αθηνών. Έχει γράψει πολλά  άρθρα, μελέτες, και είκοσι  βιβλία που πραγματεύονται άμεσα και και καίρια για την ζωή του ανθρώπου θέματα  όπως είναι το πένθος, ό γάμος, ή ανατροφή των παιδιών  έρωτας κ.τ.λ.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οί αριθμοί σέ αγκύλες πού θά συναντήσει ό άναγνώστης μέσα στόν κυρίως κορμό του βιβλίου, παραπέμπουν σέ αντίστοιχα πρωτότυπα αρχαία κείμενα, πού καταχωρούνται στό τέλος του βιβλίου, στό οικείο κεφάλαιο (σ. 267). 

 ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ 2014

Τό ήθος της νηπιακής καθήλωσης και της μετατροττής ένός άπαρχαιχομένου πουριτανισμού σέ πολιτική ιδεολογία

Τό πραγματικό μας πρόβλημα είναι ένα κυρίαρχο ήθος πού συγκροτείται πρώτον άπό μιά νηπιακή καθήλωση, άπό τήν αίσθηση του νηπίου ότι ή μητέρα, τό στήθος καί τό γάλα της είναι ή μοναδική πηγή τής ζωής, τήν όποια αισθάνεται ότι θά αποκτήσει παίρνοντας. Όμως έκτός άπό τίς υλικές άνάγκες, πού είναι πολύ σημαντικές καί πού ικανοποιούνται μέ αύτό ι όν τρόπο, όταν ένηλικιωθούμε έχουμε κάποιες άλλες άνάγκες ιιού μπορεί νά είναι πιό καίριες άπό τίς ύλικές, όπως ή άνάγκη νά αίσθανώμεθα ότι έχουμε άξία, πού καλύπτονται κυρίως όχι οταν παίρνουμε άλλά όταν δίνουμε, όταν δημιουργούμε καί όταν άνακαλύπτουμε καί άξιοποιούμε τόν τεράστιο έσωτερικό μας πλούτο.

Όταν μόνο   ή   συνήθως   παίρνουμε,   ή   αύτοεκτίμησή   μας   καταβαραθρώνεται,   ή   αύτοπεποίθησή   μας ύπονομεύεται. Δέν δημιουργούμε, δέν προσφέρουμε καί δέν άναπτυσσόμεθα, με αποτέλεσμα νά βιώνουμε ένα βασανιστικό έλλειμμα πού μάς κάνει νά ζητάμε περισσότερο νά πάρουμε καί νά μπαίνουμε έτσι σ' ένα φρικτό φαύλο κύκλο.

Τό  άλλο  στοιχείο  του  κυρίαρχου  παρακμιακού μας  ήθους  είναι ένας  άπαρχαιωμένος πουριτανισμός, πού έχουμε μετατρέψει σέ πολιτική  ιδεολογία καί πού είναι ή πεποίθηση ότι υπάρχουν δύο κατηγορίες άνθρώπων: οί καλοί καί οί κακοί, οί τέλειοι καί οί μηδαμινοί, οί άνόητοι καί οί άνέντιμοι, καί ότι   τά έργα τους είναι άντίστοιχα: των μέν τέλεια καί άξιοθαύμαστα, των δέ χαμερπή καί βδελυρά. Ή συντριπτική δέ πλειονότητα έχουμε τή θλιβερή βεβαιόττα ότι εμείς καί τά έργα μας άνήκουμε στήν πρώτη κατηγορία καί οί άλλοι καί τά έργα τους στή δεύτερη. Γι' αύτό τους άπορρίπτουμε πανηγυρικά,υπονομεύοντας τήν αύτοεκτίμησή τους καί κατά συνέπεια τή δυνατότητα τους νά άντισταθοΰν στό κακό. Επειδή δέ άναπότρεπτα κάνουν καί έκεΐνοι τό ίδιο με μάς, έπιτυγχάνουμε έτσι τή φρικτή καί ήλίθια άλληλοεξόντωσή μας.

Έξ αιτίας της νηπιακής καθήλωσής μας αύτοαπασχολούμεθα ναρκισσιστικά, γινόμεθα άπληστοι, ματαιόδοξοι, ιδιοτελείς καί διεφθαρμένοι. Γιατί ή ρίζα τής διαφθοράς είναι ή ιδιοτέλεια. Ως έκλογεΐς κινούμεθα ίδιοτελώς, γιατί εκλέγουμε έκείνους πού μάς ύπόσχονται ότι θά πάρουμε έμεΐς άκόμη καί εις βάρος των άλλων, ένώ αύτοί πού έπιτυγχάνουν νά έκλεγοΰν είναι εκείνοι πού κινούμενοι άπό καθαρά ιδιοτελή κίνητρα, έκμεταλλευόμενοι τή  νηπιακή  μας  καθήλωση  καί  τήν  πουριτανική  μας  πεποίθηση ότι  ύπάρχουν  τέλειοι  καί  παντοδύναμοι άνθρωποι καί τήν άνάγκη μας νά λατρεύουμε είδωλα, φροντίζουν νά μάς πείσουν ότι αύτοί είναι όντως οί ύπεράνθρωποι πού μπορούν νά κάνουν τό θαύμα νά ικανοποιήσουν όλες τίς νηπιακές καί ναρκισσιστικές επιθυμίες.

Βέβαια, όταν τά είδωλα πάρουν τήν εξουσία, έπειδή άδυνατούν νά ικανοποιήσουν τίς υποσχέσεις τους, γιά νά μπορούν νά παραμένουν στήν εξουσία, άδειάζουν τά κρατικά ταμεία καί υποθηκεύουν τό μέλλον γιά νά συγκροτήσουν μηχανισμούς καί τάγματα κομματικής πελατείας καί, όταν ή έπιχείρηση χρεωκοπήση, ή μεν χώρα καί οί πολίτες περιέρχονται σέ ένδεια τά δέ είδωλα έχουν έξασφαλίσει ισόβια πρωθυπουργική σύνταξη, λιμουζίνα  καί  πολλά  άλλα  προνόμια  τέως  πρωθυπουργού.  Μέ  αύτό  άκριβώς  τόν  τρόπο  καί  μέ  τίς  ίδιες συνέπειες έκμεταλλεύονται όλα τά κόμματα τή νηπιακή μας καθήλωση καί τήν πουριτανική μας παράνοια.

Γι' αύτό μόνο άν άσχοληθοΰμε σοβαρά μέ τήν προσωπική μας άνάπτυξη καί ώριμότητα μπορεί νά άλλάξη αύτό τό παρακμιακό ήθος καί μόνο τότε θά έξασφαλίσουμε πραγματική πληρότητα καί ποιότητα στήν προσωπική μας ζωή έδώ καί τώρα καί κάτω άπό οποιεσδήποτε έξωτερικές συνθήκες.

"Ενα άπό τά χαρακτηριστικά της εποχής μας είναι και ό πληθωρισμός του λόγου. Πολλοί μιλούν διαρκώς καί άκατάσχετα, αλλά καί πάρα πολλοί γράφουν. Δημοσιεύονται διαρκώς εκατομμύρια βιβλία, περιοδικά καί πάσης φύσεως έντυπα. Καμαρώνουμε συνήθως γι' αύτη τήν άφθονία τών εκδόσεων, τών τηλεοπτικών καί ραδιοφωνικών εκπομπών, τών διαλέξεων καί κηρυγμάτων, πού υποτίθεται ότι διευκολύνουν τή διακίνηση τών ιδεών. Όμως σ' αύτη τή διακίνηση υπάρχει συνήθως κάποια μονομέρεια, γιατί υπάρχει ένας μικρός σχετικά αριθμός άνθρώπων, πού μιλούν ή γράφουν καί πού συνήδως δέν άκούν, ένώ άπό τήν άλλη μεριά υπάρχουν οί παθητικοί άκροατές τοϋ μεγάλου πλήθους, πού ακουν διαρκώς άλλα πού κανείς σχεδόν δέν τούς ακούει καί ιδιαίτερα αύτοί πού μιλούν καί γράφουν άκατάσχετα.

Αύτός ό πληθωρισμός τού λόγου άποδυναμώνει καί έκφυλίζει τό λόγο καί άπό κατ' εξοχήν μέσο επικοινωνίας τόν  μεταβάλλει  σέ  πληκτική  φλυαρία  ή  πλύση  εγκεφάλου.  Αρκετά  πληθωριστικός  έχει  γίνει  καί  ό θρησκευτικός  λόγος.  "Εχουν  αύξηθεϊ  σημαντικά  καί  οί  έκδόσεις  θρησκευτικών  βιβλίων  καί  περιοδικών. Βέβαια, ή  ορθόδοξη  θεολογική  σκέψη  παρουσιάζει  μιά  εύλογημένη  άνθηση  διεθνώς, καί  στή  χώρα  μας ειδικότερα, όπου έκδίδονται βιβλία και περιοδικά πού είναι εξαίσια δείγματα αύτον τοϋ θεολογικού εκδοτικού οργασμού.

Πολλά όμως, μάλλον τά πιό πολλά, θρησκευτικά βιβλία και περιοδικά πού εκδίδονται στις ημέρες μας είναι κοινότοπα, γλυκερά, αναχρονιστικά, φλύαρα, εγκεφαλικά, μεγαλόστομα, χωρίς πνοή ζωής και χωρίς γνησιότητα, πού δεν πείθουν και πού δείχνουν ότι δεν ύποπτεύονται τό άνανεωμένο θεολογικό κλίμα πού δημιούργησε ή εποχή μας. Τά έντυπα αύτής της τελευταίας κατηγορίας είναι συνήθως εκείνα πού έχουν έξασφαλισμένους πόρους, πού δέν στηρίζονται στήν ύποστήριξη εκείνων πού τά διαβάζουν (ή μάλλον εκείνων πού τά παίρνουν μέ τόν ένα ή τόν άλλο τρόπο, αλλά δέν τά διαβάζουν) και άναπότρεπτα γίνονται στόχος ματαιοδοξίας και άπληστίας.

Οσοι πιστεύουν στό μύθο της έποχής μας, σύμφωνα μέ τόν όποιο γιά κάθε άνθρώπινο πρόβλημα ύπάρχει κάποια  τεχνολογική  λύση, θά  προσπαθήσουν  νά  σκεφθούν  τή  λήψη  κάποιου  «μέτρου»,  κάποια  «δομική» αλλαγή  πού  θά  διορθώσει  τά  πράγματα.  Υπάρχουν  όμως  και  έκείνοι  πού  πιστεύουν  ότι  τελικά  καμιά τεχνολογία δέν μπορεί νά προστατεύσει τή ζωή περισσότερο άπ' όσο αυτή ή ϊδια ή ζωή μπορεί νά προστατεύσει τόν εαυτό της, και στήν προκειμένη περίπτωση θά λειτουργήσει ή πύρινη δοκιμασία τοϋ χρόνου, πού θά δείξει ποιός έχει παράγει «χρυσόν, άργυρον και λίθους τίμιους» και ποιός «ξύλα, χόρτον και καλάμην» και ό σκουπιδότοπος θά μάς άπαλλάξει άπό τή φιλολογική σαβούρα.

Τέλος, άς σκεφθούμε πώς μπορεί νά λέμε τά πιό πολλά, όταν στήν πραγματικότητα έχουμε τά πιό λίγα νά πούμε και πώς εκείνος πού πραγματικά έχει κάτι νά πει δέν χρειάζεται καν νά τό πει.

«Τρεις τών Πατέρων είχον έθος κατ' ένιαυτόν ύπάγειν πρός τόν μακάριον Άντώνιον και οί μέν δύο ήρώτων αύτόν περί λογισμών και σωτηρίας ψυχής ό δέ εις πάντα έσιώπα μηδέν ερωτών. Μετά δέ πολύν χρόνον λέγει αύτω ό άββάς Αντώνιος  ιδού τοσούτον χρόνον έχεις ερχόμενος ώδε, καί ούδέν έρωτας με. Καί αποκριθείς είπεν αύτώ: Αρκεί μοι μόνον τοϋ βλέπειν σε Πάτερ1.

Αύτό τό βιβλίο θα θελε νά προκαλέσει τόν αναγνώστη του νά έρευνήσει μέ προσοχή κατά πόσο συμβάλλει κι αύτό στήν αύξηση της τυπογραφικής ρυπάνσεως, πού μαζί μέ τόσες άλλες ρυπάνσεις μάς ταλαιπωρεί καί δηλητηριάζει τή ζωή μας.

Ή φιλολογία πού συμβάλλει στήν τυπογραφική ρύπανση είναι ή φιλολογία πού μέ επίγνωση, ή χωρίς επίγνωση γράφεται γιά νά ικανοποιήσει τή ματαιοδοξία τοϋ δημιουργού της, ή τουλάχιστον ατό ποσοστό πού γράφεται γιά νά ικανοποιήσει τή ματαιοδοξία τοϋ δημιουργού της.

Βέβαια, δέν υπάρχει φιλολογία πού δέν έχει καθόλου οάν κίνητρο τή ματαιοδοξία τοϋ δημιουργού της καί ό συγγραφέας αυτού τοϋ βιβλίου ώς πρός αύτό δέν τρέφει αυταπάτες. Ίσως καμιά άνθρώπινη ένέργεια δέν είναι ίντελώς άπαλλαγμένη κάποιου αμαρτωλού κινήτρου καί Ισως ή άρνησή μας νά προσφέρουμε αύτό πού έχουμε, ίπειδή  άμφιβάλλο  υμε  γιά  τή  γνησιότητα  τοϋ  κινήτρου  μας,  νά  είναι  ό  εύσεβής  τρόπος  μέ  τόν  όποιο καλύπτουμε τήν άπροθυμία νά προσφέρουμε ή, άκόμα, νά διακινδυνεύσουμε, προκειμένου νά προσφέρουμε.

[1]

«Αδελφός είπε στόν αββά Ποιμένα: Έάν δώσω στόν άδελφό μου ολίγο ψωμί ή κάτι άλλο, οί δαίμονες τά μολύνουν, σάν νά έγιναν άπό όνθρωπαρέσκεια.

Τοϋ λέγει ό γέρων: Άκόμα καί άν γίνονται άπό άνθρωπαρέσκεια, έμείς θά δώσωμε στόν άδελφό ό,τι χρειάζεται.Του είπε δέ καί αυτήν την παραβολή: Δύο άνθρωποι ήσαν γεωργοί πού έκατοικοΰσαν σέ μία πόλη καί ό μέν ένας, άφοΰ έσπειρε, παρήγαγε ολίγα άκάθαρτα άπό ζιζάνια σιτηρά, ό δέ άλλος, επειδή άμέλησε νά σπείρει, δέν παρήγαγε τίποτε όταν έγινε πείνα, ποιός άπό τούς δύο ευρίσκει νά ζήσει;

Αποκρίθηκε ό άδελφός: Αύτός πού παρήγαγε ολίγα καί ακάθαρτα.Του  λέγει ό γέρων: Έτσι λοιπόν καί εμείς, άς σπείρωμε ολίγα, έστω καί άκάθαρτα, γιά νά μή άποθάνωμε άπό πείνα»2.

Εκτός άπ'  τό κίνητρο της όποιας προσωπικής ματαιοδοξίας, ή αίσθηση ότι υπάρχει κάποιος «λιμός», όσον αφορά τήν ευαισθησία μεγάλου ποσοστού της ποιμαίνουσας Εκκλησίας γενικά σήμερα καί ειδικότερα όσον άφορα  τήν  ευαισθησία  της  ποιμαίνουσας  Εκκλησίας  γιά  τις  άπαιτήοεις  τών  καιρών,  καί  ή  άγωνία  πού

δημιουργεί στό συγγραφέα αύτοϋ τοϋ βιβλίου αυτή ή αίσθηση, τόν οδήγησαν στή διατύπωση τών απόψεων πού ακολουθούν.

1.  Αποφθέγματα  Γερόντων,  Φιλοκαλία  τών  Νηπτικών  και  Ασκητικών,  Πατερικαί  Εκδόσεις  «Γρηγόριος  ό Παλαμάς», Θεσσαλονίκη 1977, τόμ. 1, σελ. 60.

2. "Οπου παραπάνω, σελ. 546-547.

 Η ΕΤΕΡΟΧΡΟΝΙΣΜΕΝΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΑΣ

Σ' ένα σήριαλ πού παρουσίασε ή ΕΡΤ 1, άκούστηκε μιά πολύ τολμηρή φράση γιά τόν καιρό μας. Εσύ έχεις μείνει άκόμη στήν εποχή μας. Εχεις μείνει άκόμη στήνέποχή πού οί νέοι πέθαιναν γιά τίς ιδέες», λέει ό πατέρας μιας σύγχρονης ελληνικής οικογένειας σέ μιά παλιά επαναστάτρια, «σήμερα οί νέοι πεθαίνουν άπό ήρωίνη».

Είναι πραγματικά τολμηρή αύτή ή φράση, γιατί ό ετεροχρονισμός είναι ένας κανόνας λειτουργίας της νεοελληνικής κοινωνίας, πού δέν τολμάει κανείς εύκολα νά τόν παραβεί. Ζοϋμε όλα τά γεγονότα μέ καθυστέρηση πολλών χρόνων. Κλαίγαμε γιά περισσότερο άπό έναν αιώνα τούς νεκρούς του 1821, άγνοώντας σχεδόν τά θύματα της έποχής εκείνης.

Τώρα ό κανόνας του έτεροχρονισμοΰ επιβάλλει νά κλαίμε τά θύματα της δεκαετίας του '  40. Τά σημερινά θύματα θά τά κλάψουμε τό 2020.Δέν μπορούμε νά θρηνήσουμε τώρα όλες αύτές τίς εκατόμβες τών άνθρώπων, πού θυσιάζονται στούς μοχθηρούς θεούς της καταναλωτικής κοινωνίας. Δέν μπορούμε νά κλαίμε γι' αυτούς πού σκοτώνονται στούς δημόσιους δρόμους, γιατί αρνούνται νά δεχθούν πώς οί δρόμοι δέν είναι μόνο γι' αύτούς~ δέν μπορούμε νά θρηνούμε γι' αύτούς πού θερίζει ό καρκίνος, σάν συνέπεια του άγχους καί τής λαιμαργίας δέν μπορούμε νά θρηνούμε εκείνους πού πεθαίνουν, επειδή εξάντλησε τήν καρδιά τους ή απληστία. Δέν  μπορούμε νά θρηνούμε τώρα κανέναν άπ' όλους αυτούς, γιατί ό κανόνας του ετεροχρονισμού επιβάλλει νά θρηνήσουμε εκείνους πού πέθαναν στούς πρό τεσσαρακονταετίας ιδεολογικούς αγώνες.

Όχι πώς δέν θάπρεπε νά χύσουμε καί γι' αύτούς καυτά δάκρυα, άλλά μόνο πού οί ετεροχρονισμένοι θρήνοι δέν μπορούν νά έχουν τήν εύεργετική δυνατότητα του περιορισμού τών θυμάτων.

Οί ιδεολογικοί άγώνες μάς στοίχισαν πράγματι πολλές πολύτιμες ζωές, άλλά τώρα δέν πεθαίνει κανείς στόν τόπο μας άπό ιδεολογία, άλλά πεθαίνουν πολλοί καί μάλιστα διπλό θάνατο, σωματικό καί πνευματικό άπό άδυναμίανά αναστείλουν, έστω καί γιά λίγο, τήν ικανοποίηση οποιασδήποτε επιθυμίας τους.

Αν δέν είχε κυριαρχήσει τόσο άπόλυτα στή ζωή αύτοΰ του τόπου ό κανόνας του έτεροχρονισμοΰ καί μπορούσαμε νά θρηνήσουμε τώρα τά τόσα πολλά καί τόσο τραγικά θύματα πού θυσιάζονται τόσο άπάνθρωπα στίς φοβερές θεότητες της καταναλωτικής κοινωνίας μας, ίσως ό θρήνος νά μάς βοηθούσε νά συνειδητοποιήσουμε τή συμφορά καί 'ίσως νά μπορούσαμε νά περιορίσουμε τό σύγχρονο όλεθρο, άντί νά καταναλωνόμαστε στήν ετεροχρονισμένη άντιμετώπιση ολέθρων του παρελθόντος.

Έξ άλλου, σέ προηγούμενες εποχές βρισκόταν πάντοτε κάποιος νά θρηνήσει ετεροχρονισμένα τούς νεκρούς. Τώρα όμως, άν συνεχίσουμε τίς ειδωλολατρικές ανθρωποθυσίες, ίσως νά μήν ύπάρχουν πολλοί γιά νά θρηνήσουν ετεροχρονισμένα τό 2020 τά σύγχρονα θύματα.

Οί άναχρονισμοί, χωρίς άμφιβολία, είναι ζωοκτόνοι, άλλά δέν κρύβουν τήν παρελθοντολογική πρόθεσή τους καί έτσι μάς δίνουν τή δυνατότητα νά προφυλαχθούμε άπό τό κακό πού μπορούν νά μάς προκαλέσουν, ματαιώνοντας τήν άνάπτυξη καί τήν πρόοδο. Ό ετεροχρονισμένος εκσυγχρονισμός όμως είναι πολύ πιό επικίνδυνος, γιατί μάς παρουσιάζει τό πέτρωμα τής ζωής σάν πρόοδο καί άνάπτυξη.

ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ

Αξίζει νά σημειωθεί ότι, ενώ στό περιβάλλον μας αύτη τή στιγμή κυριαρχεί ένα κλίμα πού επιδιώκει τή συνεχή άνανέωση, στή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας κυριαρχεί ή συνεχής επανάληψη.

Σ' ολόκληρο τόν πολιτιστικά δυτικό κόσμο κυριαρχεί μιά μανία ανανεώσεως. Μιά λατρεία του νέου καί περιφρόνηση του παλαιού. Νέο καί καλό σχεδόν ταυτίζονται, ενώ τό παλαιό είναι τουλάχιστον ύποπτο, καί ή ταχύτητα μέ τήν όποία τό νέο παλιώνει διαρκώς επιταχύνεται, έτσι ώστε νά καταντά φρενήρης. Διαρκώς άκοΰμε κάτι καινούριο, άλλά καί διαρκώς άναζητάμε νά ακούσουμε κάτι καινούριο, γιατί άλλιώς πλήττουμε.

Έξ άλλου, ή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας επιμένει νά έπαναλαμβάνει τά ίδια πράγματα. Ό λειτουργικός ετήσιος κύκλος άνακυκλώνεται. Επαναλαμβάνονται τά Χριστούγεννα καί τό Πάσχα, επαναλαμβάνονται οί Τεσσαρακοστές καί τά Εύαγγελικά άναγνώσματα. Επαναλαμβάνονται στίς άκολουθίες καί στή λειτουργία οί ίδιοι ύμνοι, οί ίδιες εύχές, οί ίδιες αιτήσεις. «Ετι καί έτι έν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν». Επαναλαμβάνουμε χιλιάδες, εκατομμύρια φορές τίς προσευχές μας κατ' ιδίαν, τό «Κύριε ήμών Ιησού Χριστέ έλέησόν με τόν άμαρτωλόν». Μερικοί μάλιστα «μοντέρνοι» ορθόδοξοι λαϊκοί καί κληρικοί, μέ τήν πεποίθηση ότι διαπίστωσαν μιά δυσλειτουργία στη ζωή τής Εκκλησιάς, προτείνουν ανανεωτικά μέτρα. «Γιατί νά λέμε τρεις φορές τό Κύριε έλέησον καί όχι μία» κτλ. Βέβαια, δέν θά άσχοληθοΰμε εδώ μ'  αύτά τά συμπτώματα νηπιάσεως. Αύτά θά πρέπει νά αντιμετωπισθούν στά πνευματικά νηπιαγωγεία, άλλά μπορούμε νά διερωτηθούμε τί σημαίνει αύτή ή διαφορά άνάμεσα στό πολιτιστικό κλίμα τής επιδιώξεως τής διαρκούς άνανεώσεως, πού κυριαρχεί γύρω μας,

καί στήν επανάληψη τής λειτουργικής μας ζωής. Ή διαφορά αύτή σημαίνει πολλά πράγματα, πού επίσης δέν θά μπορούσαμε  νά  διερευνήσουμε  έδώ.  Θά άσχοληθούμε  μόνο  μέ  μιάϊσως  διάσταση  αύτής  τής  δραματικής διαφοράς.

Τά νέα έρεθίσματα πού τό πολιτιστικό μας κλίμα φροντίζει νά μάς βομβαρδίζουν διαρκώς, λειτουργούν σάν διαρκής άλλαγή εντυπώσεων καί μ'  αύτή τή διαρκή άλλαγή εντυπώσεων επιτυγχάνονται δύο πράγματα, τά όποια επιδιώκει επίμονα ό σύγχρονος άνθρωπος.

Ή διαρκής  άλλαγή εντυπώσεων, πρώτον, διασκεδάζει, λειτουργεί σάν  ήρεμιστικό, σάν  άπόδραση άπό τή δυσφορία τής ζωής καί άν άκόμη αύτές οί εναλλασσόμενες εντυπώσεις είναι πνευματοφανεϊς καί θεολογικές, καί δεύτερον άποκλείει τό ενδεχόμενο νά προλάβει τό ερέθισμα νά κινηθεί άπό τό νοϋ στήν καρδιά.

"Ετσι στήν πράξη, αύτή ή εναλλαγή έντυπώσεων λειτουργεί σάν άντιγνώση, άφοϋ ή γνώση ή πραγματική δέν επιτυγχάνεται, άν τό γνωσιολογικό ερέθισμα δέν γίνει ύπαρξιακό βίωμα. "Οταν δέ οί έναλλασσόμενες εντυπώσεις είναι πνευματικές καί θεολογικές, όπως ή ανάγνωση ιερών κειμένων κ.ά., τότε τά πνευματικά καί θεολογικά έρεθίσματα γίνονται δαιμονικά όργανα έντελώς άντιπνευματικά καί άντιθεολογικά, γιατί κοντά στ' άλλα μάς καλλιεργούν τήν άμετακίνητη ψευδαίσθηση ότι ένασχολούμεθα μέ τά θεία.

Μέ αύτή τήν εναλλαγή τών έντυπώσεων ό διάβολος εξαπατά τόν άνθρωπο τώρα, όπως άλλοτε έξαπάτησετόν πρωτόπλαστο μέ τόν άπαγορευμένο καρπό. Ή λειτουργική ζωή τής Εκκλησίας όμως δέν θέλει νά κρατήσει τόν άνθρωπο μακριά άπό τήν άλήθεια, άλλά θέλει ακριβώς νά τόν φέρει πρόσωπο μέ πρόσωπο μέ τήν άλήθεια. Θέλει νά φέρει τό μήνυμα τής άλήθειας στήν καρδιά τοϋ άνθρώπου. Ή άπόσταση όμως άπό τό νοϋ ώς τήν καρδιά είναι πολύ μεγάλη καί ή επανάληψη γίνεται αντίστροφα ή κλίμακα τοϋ Ιακώβ πού άνεβάζει τόν άνθρωπο άπό τή γή στόν ούρανό, κατεβάζοντας άπό τό νοϋ του στήν καρδιά του τό μήνυμα τής άλήθειας.

[2]

«Έλεγε ό άββάς Ιωάννης: Επισκεφθήκαμε κάποτε άπό τή Συρία τόν άββά Ποιμένα καί ήθελήσαμε νά τόν έρωτήσουμε γιά τή σκληρότητα τής καρδιάς ό δέ γέροντας δέν έγνώριζε ελληνικά καί ό διερμηνέας δέν έτυχε έκεί. Μόλις λοιπόν μάς είδε στενοχωρημένους ό γέροντας, άρχισε νά ομιλεί στά ελληνικά καί νά λέγει: '  Η φύση τοϋ νερού είναι απαλή, καί ή τοϋ λίθου σκληρή τό δέ κανάτι, όταν κρέμεται επάνω άπό τό λίθο, σταλαγματιά σταλαγματιά, τρυπά τό λίθο. "Ετσι καί ό λόγος τοϋ Θεοϋ είναι άπαλός, ή δέ καρδιά μας σκληρή άκούοντας δέ πολλές φορές ό άνθρωπος τό λόγο τοϋ Θεού, ανοίγεται ή καρδιά του στό φόβο τοϋ Θεοϋ»1.

[3]

«Γιατί συμβαίνει πολλές φορές, μέ τή συνεχή διδασκαλία, τό άροτρο τοϋ λόγου, κατεβαίνοντας στά βάθη τής ψυχής, νά ξεριζώνει τό πάθος πού τήν ταλαιπωρεί. Γιατί αύτός πού άκούει πολλές φορές θά επηρεασθεί κατά τι, γιατί δέν μπορεί ένας άνθρωπος πού άκούει διαρκώς νά μήν ύποστεί κάποια επίδραση»2.

1. Αποφθέγματα Γερόντων, ο.π., σελ. 606609.

2. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. IX εις Τιμόθεον, Μigne 62, σελ. 632.

[4]

«Όπως ακριβώς στήν περίπτωση τοϋ δημοδιδασκάλου, άν ένα παιδί, άν καί ακούει συνεχώς τά πρώτα στοιχεία δεν τά μαθαίνει, θά είναι άνάγκη (ό δάσκαλος) νά διδάσκει δυνατά τά ϊδια συνεχώς στό μαθητή" καί δέ θά σταματήσει τή διδασκαλία μέχρις δτου μπορέσει (αυτός) νά τά μάθει σωστά" γιατί είναι μεγάλη άνοησία νά τό οδηγήσεις σέ άλλα πράγματα, χωρίς νά τοϋ έχεις μάθει καλά τά πρώτα έτσι ακριβώς καί στήν έκκλησία, άν, ένώ λέμε διαρκώς τά ϊδια πράγματα, δέν μαθαίνετε τίποτε περισσότερο, δέν θά πάψουμε ποτέ νά λέμε τά ϊδια πράγματα. Γιατί, άν ή διδασκαλία μας ήταν ζήτημα επιδείξεως καί ματαιοδοξίας, θά ήταν σκόπιμο νά πηδάμε άπό τό ένα θέμα στό άλλο καί νά άλλάζουμε διαρκώς, χωρίς νά σκεπτόμαστε εσάς, άλλά μόνο τά χειροκροτή ματά σας. Άλλά, εφόσον δέν έχουμε αφιερώσει τό ζήλο μας σ' αύτό, άλλά όλοι μας οί κόποι είναι γιά τό όφελος σας, δέν θά πάψουμε νά σας μιλάμε γιά τά ϊδια θέματα, μέχρι νά καταφέρετε νά τά μάθετε»3.

3. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. VI εις Εβραίους, Migne 63, σελ. 75-76.

ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ ΔΙΕΞΟΔΟΣ

Στίς μέρες μας φαίνεται νά κυριαρχεί ένα αίσθημα ματαιοπονίας. Οί πιό πολλοί, άν όχι όλοι οί άνθρωποι λιγότερο ή περισσότερο, φαίνεται νά έχουμε τό αίσθημα ότι αύτό πού γίνεται καί μάς τρομάζει απερίγραπτα, θά συνεχίσει νά γίνεται καί δέν πρόκειται τίποτε νά τό σταματήσει.

Όλα εκείνα, πού άλλοτε πιστεύαμε ότι άν δοκιμάζονταν κάποια βελτίωση θά έφερναν, δοκιμάστηκαν, άλλά ό κατήφορος όχι μόνο δέν φαίνεται νά σταματάει άλλά γίνεται όλο καί πιό κατηφορικός.Ό εκδημοκρατισμός, οί εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις πού φαίνεται ότι τελικά καταργούν όλο καί περισσότερο τήν παιδεία καί ή περίφημη διακίνηση τών ιδεών, πού όταν δέν εξελίσσεται σέ εξοργιστική πλύση εγκεφάλου γίνεται μιά άκατάσχετη καί πληκτική φλυαρία, δέν φαίνεται νά σταματούν τήν πορεία της φθοράς καί τού θανάτου.

Έχουμε όλο καί περισσότερο τό αίσθημα πώς όσο περισσότερα λέγονται τόσο λιγότερο επικοινωνούμε, όσο πιό πολλά άνακαλύπτουμε τόσο πυκνότερο γίνεται τό σκοτάδι μας.Μερικές  άνάλογες  προσπάθειες  στό  χώρο  της  Εκκλησίας  φαίνεται  νά  καταλήγουν  στό  ϊδιο  άποτέλεσμα. Κάποτε ονειρευόμασταν περισσότερο μορφωμένους κληρικούς καί πιστεύαμε ότι μία άνοδος τού μορφωτικού έπιπέδου τών κληρικών θά δημιουργούσε έναν έκκλησιαστικό χρυσούν αιώνα.   Ε, λοιπόν, έχουν αυξηθεί δραματικά οί κληρικοί πού έχουν ένα καί δύο πτυχία, διδακτορικά διπλώματα καί άλλες άκαδημάίκές περγαμηνές, άλλά αύτό δέν φαίνεται νά λιγοστεύει καθόλου τήν πνευματική μας μιζέρια.

"Αλλοτε πάλι είχαμε εύχηθεί νά άκούγεται περισσότερο ό λόγος τού Θεού, μέ τήν πεποίθηση ότι αύτό θά δημιουργούσε  πιό  συνειδητούς  χριστιανούς.  Άλλά,  κηρύγματα  άκούγονται  πολλά,  πού  όμως  εϊτε  είναι μεγαλόστομα, άσχετα καί συχνά άνυπόφορα, εϊτε φαίνεται νά πέφτουν στό κενό καί όταν άκόμη έχουν, καί κάποτε έχουν, άξιόλογο περιεχόμενο. Πραγματικά, στίς μέρες μας ακούγονται πολλές ένδιαφέρουσες θεολογικές απόψεις. Σέ πολλά σαλόνια πολλοί εύφυε'ΐς άνθρωποι, πίνοντας ούίσκυ on the rocks καί μασουλώντας ξηρούς καρπούς, μιλούν γιά τήν άλληλοπεριχώρηση, τή μέθεξη, τήν αποστασιοποίηση, τήν εύχαριστηριακή σύναξη, τή θέωση, τό άκτιστο φώς καί τή λειτουργική ζωή, άναπτύσσουν μέ συγκλονιστικό τρόπο τά άσκητικά ιδεώδη καί παρουσιάζουν μέ εντυπωσιακή πειστικότητα τή νηπτική θεολογία, ενώ άλλοι δίνουν βαθυστόχαστες διαλέξεις σέ κατάμεστες αίθουσες.

Άλλά κι αύτά έχουν αρχίσει νά δημιουργούν ένα αίσθημα κορεσμού καί ματαιοπονίας. Φαίνεται μάλιστα ότι έχει αρχίσει επίσης νά μειώνεται σημαντικά τό ενδιαφέρον πού όλα αύτά κάποτε μάς προκαλούσαν, κι αύτό ϊσως γιατί όλοι διαπιστώνουμε ότι, άν  καί τά ακούσαμε καί τά αποδεχθήκαμε μέ ενθουσιασμό  καί ίσως μάλιστα νά τά εϊπαμε κι εμείς μέ τον ίδιο ένθουσιασμό, συνεχίζουμε νά βρισκόμαστε στήν καταναλωτική μας αιχμαλωσία  καί  στή  φίλαυτη  αύτοαπασχόλησή  μας,  έχοντας  μάλιστα  τό  αίσθημα  ότι  δέν  μπορούμε  νά κάνουμε άλλιώς.

Κι αύτές άκόμη οί απαισιόδοξες εκτιμήσεις έχουν γίνει κοινός τόπος, χωρίς καμιά πρωτοτυπία καί έξ ϊσου πληκτικές. Λέμε ότι έχουμε ανάγκη άπό ελπίδα, άπό κάποιες αισιόδοξες διαπιστώσεις, άπό κάποιες θετικές παρατηρήσεις,

Αλλά μήπως καί ή ελπίδα δέν έχει έκπορνευθεί τόσο, ώστε να έχει καταντήσει έντελώς άναξιόπιστη καί ανέντιμη; Μήπως άραγε έχει έλθει ή στιγμή της σιώπής; Γιατί, τίνά πεί κανείς; Νά μιλήσει γιά τήν πρόσκληση πού μάς κάνει ό Θε ός στό τραπέζι της χάριτος Του, στήν όποία ό καθένας άπό μάς απαντά μέ τό «έχε με παρητημένον», εϊτε γιατί άγρόν», ή «ζεύγη βοών ήγόρασα» ή «γυναίκα έγημα» καί δεν μπορώ νά άσχοληθώ μέ τίποτε άλλο;

Άλλά όλα αύτά τά έχουμε άκούσει καί τά έχουμε σκεφθεί άμέτρητες φορές κι όμως δέν μπορέσαμε νά κάνουμε αλλιώς.Η κατάσταση στήν όποία βρισκόμαστε περιγράφεται μέ πολλή άκρίβεια στήν καταληκτική εύχή τού ίκετηρίου κανόνα εις τόν Κύριον Ημών Ίησοϋν Χριστόν, πού λέει «.. ούκ ‘εχω μετάνοιαν, ούκ έχω κατάνυξιν, ούκ έχω δάκρυον  παρακλητικόν  τά  έπανάγοντά  με  τέκνα  πρός  ιδίαν  κληρονομίαν.  Εσκότισμαι  τόν  νούν  έν  τοις βιοτικοίς πάθεσι καί ούκ ισχύω άτενίσαι πρός σέ έν όδύνη, ού δύναμαι θερμανθήναι τοίς δάκρυσι τής πρός σέ αγάπης»

Πόσο  είναι  πραγματικά  άλήθεια  ότι  οί  βιοτικές  μέριμνες  μολύνουν  ολοκληρωτικά  κι  αύτήν  άκόμη  τήν προσευχή μας, έτσι πού ουσιαστικά νά μήν μπορούμε νά συνομιλήσουμε μέ τόν Θεό. Κι άν δέν συνομιλήσουμε μέ τόν Θεό, πώς θά μπορέσουμε νά Τόν αγαπήσουμε, νά δημιουργήσουμε μιά  σχέση καί πολύ περισσότερο νά ενωθούμε μαζί Του;

Τί άπομένει; Τί μπορούμε νά πούμε; Ποιά διέξοδο μπορούμε νά βρούμε στό αδιέξοδο μας; Πώς νά κλείσουμε αύτές τίς ζοφερές σκέψεις; Ισως θάπρεπε νά επαναλάβουμε τίς τελευταίες φράσεις τής εύχής τοϋ κανόνος στόν Ίησοϋ Χριστό: «Κατέλιπόν σε, μή μέ έγκαταλίπης έξελθε εις αναζήτησίν μου, έπανάγαγέ με πρός τήν νομήν σου, συγκαταρίθμισόν με τοις προβάτοις τής εκλεκτής σου ποίμνης καί διάθρεψόν με σύν αύτοις έκ τής χλόης τών θείων σου μυστηρίων πρεσβείαις τής πανάγνου μητρός σου καί πάντων τών αγίων σου. Αμήν». 

 TΟ ΚΕΡΔΟΣ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ

Άν προσπαθήσει κανείς νά κάνει λίγη δίαιτα γιά νά χάσει ένα μέρος άπό τό περιττό του βάρος, διαπιστώνει μέ κατάπληξη ότι ένώ περιορίζει σημαντικά τήν ποσότητα τής τροφής πού καταναλώνει, δέν δημιουργείται στόν οργανισμό ή άνάγκη νά χρησιμοποιήσει τίς εναποθηκευμένες ποσότητες λίπους καί έτσι τελικά άνακαλύπτει ότι ή τροφή πού συνήθως καταναλώνει είναι πολύ περισσότερη άπ' όση χρειάζεται ό οργανισμός του. Ωστόσο αισθάνεται έντονη τήν επιθυμία νά καταναλώνει όλη αύτή τήν τροφή, παρά τό γεγονός ότι καί τήν ύγεία του βλάπτει καί τό σώμα του παραμορφώνει.

[5]

«Γι' αύτό σας παρακαλώ», λέει ό Ιωάννης ό Χρυσόστομος, τό σώμα «άς φροντίσουμε νά τό κάνουμε ισχυρό κι άς μήν τό περιποιούμαστε σάν άρρωστο. Ό λόγος δέν απευθύνεται στούς άντρες μόνο, άλλά καί στίς γυναίκες. Γιατί καί σύ, γυναίκα, τό έξαντλείς μέ τήν πολυτέλεια καί τή φιληδονία καί τό μαραίνεις; Γιατί καταστρέφεις τή σωματική ρώμη μέ τά ξύγγια; Τό πάχος είναι γιά τό σώμα εξασθένηση καί όχι δύναμη. "Αν όμως άποφεύγεις αύτά κι άλλο δρόμο τραβήξεις, τότε καί ή σωματική ομορφιά αύξάνεται κατά τήν έπιθυμία σου, όταν δηλαδή είναι παροϋσες ή σωματική ρώμη καί ή καλή κατάσταση τής υγείας. Αν όμως πολιορκείς τό σώμα σου μέ άπειρες άσθένειες, ούτε ανθηρά χρώματα θά έχεις ούτε ή ύγεία σου θά είναι σέ καλή κατάσταση καί θά είσαι συνέχεια σκυθρωπή.

[...] Ό,τι άκριβώς κάνει αύτός πού πετάει τό φαγητό στό σκουπιδοντενεκέ, τό ίδιο κάνει κι αύτός πού τό βάζει στήν κοιλιά του. "Η μάλλον αύτός κάνει κάτι χειρότερο. Γιατί στήν πρώτη περίπτωση χρησιμοποιεί τό σκουπιδοντενεκέ, χωρίς νά προξενεί βλάβη στόν εαυτό του, ένώ στή δεύτερη τοϋ προκαλεί πολλές άρρώστιες. Αύτό πού τρέφει τόν άνθρωπο είναι τό νά φάει όσο χρειάζεται, πού θά μπορέσει καί νά τό χωνέψει. Ένώ τό περιττό κι αύτό πού ξεπερνάει τίς ανάγκες μας, όχι μόνο δέν τρέφει άλλά καί καταστρέφει. Κανείς όμως δέν τά βλέπει αύτά, ξεγελασμένος άπό τήν άκαιρη εύχαρίστηση καί άπό κάποια προκατάληψη. Θέλεις νά τρέφεις τό σώμα σου; Κόψε τό περιττό, δός του όσο τού είναι απαραίτητο καί όσο μπορεί νά χωνέψει. Μήν τό παραφορτώνεις, γιά νά μήν τό συντρίψεις. Τό άπαραίτητο είναι μαζί καί τροφή καί εύχαρίστηση. Γιατί, τίποτα δέν προξενεί εύχαρίστηση τόσο, όσο τό φαγητό πού χωνεύτηκε καλά. Τίποτα δέν φέρνει τόσο ύγεία, τίποτα δέν οξύνει τόσο τίς αισθήσεις, τίποτα δέν διώχνει τόσο τίς αρρώστιες. Τό νά τρώει λοιπόν κανείς όσο τοϋ είναι άρκετό, είναι μαζί καί τροφή καί εύχαρίστηση καί ύγεία. Ένώ τό νά τρώει παραπάνω προξενεί καί βλάβη καί άηδία καί αρρώστια. "Οσα κακά προκαλεί ή πείνα τόσα προξενεί καί ό κορεσμός, ή μάλλον περισσότερα. Γιατί ή πείνα, μέσα σέ λίγες μέρες, φεύγει καί τόν απαλλάσσει τόν άνθρωπο, ένώ ό κορεσμός, καταστρέφοντας λίγο λίγο τό σώμα καί προκαλώντας «σήψη», τό παραδίδει σέ μακροχρόνια άρρώστια καί μετά σέ θάνατο οδυνηρό.Εμείς όμως θεωροϋμε τήν πείνα φοβερό καί κυνηγάμε τόν κορεσμό, πού είναι πολύ χειρότερος...

[...] Άπ' αυτό προέρχονται οί πορνείες, άπ' αυτό οί μοιχείες. Γιατί κοιλιά πού πεινάει δέν ρέπει πρός τίς έπιθυμίες, ούτε κι αύτή πού έφαγε όσο τής είναι άρκετό. Αύτή πού προκαλεί τίς παράλογες έπιθυμίες είναι αύτή πού ζει άσωτα καί μέ πολυτέλεια. Καί συμβαίνει ό,τι άκριβώς μέ τή γη, πού ή πολύ βρεγμένη γεννάει τά σκουλήκια,  όπως  καί  ή  κοπριά  πού  έχει  πολλή  ύγρασία.  Ένώ  έκείνη  πού  είναι  άπαλλαγμένη  άπό  τήν ύπερβολική ύγρασία άποδίδει πολλούς καρπούς. Γιατί, κι άν άκόμα δέν καλλιεργείται, βγάζει χλόη κι άν καλλιεργείται βγάζει καρπούς. "Ετσι κι έμείς... "Ας μήν καταντήσουμε λοιπόν τό σώμα μας άχρηστο μήτε άκαρπο, μήτε τέτοιο  πού νά προξενεί βλάβη. Άλλά άς φυτέψουμε σ' αύτό χρήσιμους καρπούς καί φυτά καρποφόρα καί άς φροντίζουμε νά μήν εξασθενίσουν κι αύτά άπό τήν πολυτέλεια καί τή φιληδονία. Γιατί κι αύτά, όταν σαπίσουν, άποφέρουν σκουλήκια αντί γιά καρπούς. "Ετσι καί ή έμφυτη επιθυμία, όταν τήν ύγράνεις πάρα πάνω άπό τό κανονικό, γεννάει παράλογες ήδονές καί μάλιστα τίς πιό παράλογες»1.

Είναι άναμφισβήτητο γεγονός ότι πολλές έπιθυμίες μας μάς οδηγούν στόν όλεθρο. Αισθανόμαστε έντονη τήν έπιθυμία νά αυξάνουμε διαρκώς τά ύλικά αγαθά μας, άν καί ή απληστία καί τήν ύγεία μας ύποσκάπτει καί τίς σχέσεις μας υπονομεύει καί άντιοικονομική είναι, όπως παρατηρεί ό Ιωάννης ό Χρυσόστομος, ό οποίος στήν ερώτηση πώς θά απαλλάξουμε τόν άπληστο άπό τό πάθος του άπαντάει: «Εί μάθοι σαφώς, ότι ή φιλαργυρία πρός αύτό τούτο μάλιστα αύτώ έναντιούται, πρός τό πορίζειν χρήματα»2 καί στή συνέχεια τό αποδεικνύει αύτό μέ άκαταμάχητα έπιχειρήματα.

1.Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. Κθ' Εις Εβραίους, Μigne  63, σελ. 207208.

2.Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. ΚΗ' Εις Ματθαίον, ΕΠΕ, τόμ. 10, σελ. 274.

Πολλοί  εργοδότες  προσπαθούν νά περιορίσουν στό  ελάχιστο  τίς  άπολαβές εκείνων  πού εργάζονται στην επιχείρηση τους, ενώ γίνεται όλο  καί  εμφανέστερο  ότι  αύτη ή τακτική είναι  άντιεπιχειρηματική, γιατί  ή δυσαρέσκεια πού προκαλεί στούς εργαζόμενους μειώνει τήν παραγωτικότητά τους καί έτσι μάλλον ζημιώνεται παρά όφελε'ίται ή έπιχείρηση. Έν τούτοις όλοι έχουμε τή διάθεση νά εκμεταλλευτούμε τούς άλλους καί τό κάνουμε μέ τήν άόριστη βεβαιότητα ότι θά βγούμε έτσι κερδισμένοι.

Ό άνθρωπος κατεχόταν πάντοτε άπό κάποιο ναρκισσισμό πού, άν καί είναι ένα στοιχείο αύτοκαταστροφικό, τό αισθανόταν καί τό αισθάνεται σάν μιά ώφέλιμη γι' αύτόν παρόρμηση."Ισως όμως ό σύγχρονος άνθρωπος νά είναι πιό ναρκισσιστής άπό τόν άνθρωπο οποιασδήποτε άλλης έποχής καί  ϊσως  αύτό  νά  άποδεικνύεται  άπό  τίς  τόσο  καλά  μεθοδευμένες  τακτικές  πού  χρησιμοποιεί  γιά  νά μεταμφιέσει  τό  ναρκισσισμό  του.  Π.χ.  ό  σύγχρονος  άνθρωπος  μιλάει  πολύ  γιά  κοινωνική  ισότητα  καί κοινωνική δικαιοσύνη, άλλά ή κοινωνική ισότητα καί δικαιοσύνη, γιά τήν όποία όπως λέει άγωνίζεται, είναι μιά ισότητα πού άναφέρεται μόνο στήν κατανομή τών ύλικών άγαθών. Είναι μιά ισότητα αποκλειστικά οικονομική. Μάλιστα, καί αύτή τήν οικονομική έξίσωση τή φανταζόμαστε όλοι σάν μιά διαδικασία πού θά πάρει άπό κάποιον άλλο γιά νά δώσει σέ μάς. Κανείς δέν φαίνεται νά έχει συναντήσει έκείνον πού φαντάζεται ότι αύτή ή διαδικασία μπορεί νά λειτουργήσει άντίστροφα. Όλοι φαίνεται νά πιστεύουμε ότι ό άλλος είναι έκείνος πού έχει τά πιό πολλά καί άπό τόν όποίο πρέπει νά πάρει αύτή ή εξισωτική διαδικασία γιά νά δώσει σέ μάς πού έχουμε τά πιό λίγα.Πάντως ό σύγχρονος άνθρωπος δέν κάνει λόγο γιά τίς άλλες μορφές άνισότητας, όπως ή άνισότητα άνάμεσα στόν όμορφο καί τόν άσχημο, τόν έξυπνο καί τόν κουτό, τόν ύγιή καί τόν άρρωστο. Ποιά όμως είναι πιό οδυνηρή άνισότητα, νά μήν έχεις έσύ σπίτι, όταν ό άλλος έχει πέντε σπίτια, ή να σε τρώει εσένα ό καρκίνος,

όταν ό άλλος σφύζει άπό ύγεία; Τι ένοχλεί έναν άνθρωπο περισσότερο, τό νά έχει μικρότερο μισθό άπό τόν άλλο, ή τό νά είναι τοϋ άλλου τό παιδί εύφυές χοί πολυτάλαντο, ενώ τό δικό του είναι καθυστερημένο καί νρυλλίζει σάν ζώο; Τί είναι οδυνηρότερο, νά έχει ό άλλος πολυτελέστατο αύτοκίνητο, όταν έσύ στριμώχνεσαι στά λεωφορεία, ή ή εξωτερική όψη τοϋ άλλου νά τόν κάνει έλκυστικό, γοητευτικό καί περιζήτητο, όταν ή δική σου εξωτερική όψη σέ κάνει αποκρουστικό καί ανεπιθύμητο στούς άλλους; Πονάει περισσότερο έναν πατέρα τό ότι κάποιος άλλος είναι πλούσιος, ενώ εκείνος είναι φτωχός, ή τό ότι τό παιδί τοϋ άλλου ζει καί δίνει ανέκφραστη χαρά στούς γονείς του, ένώ τό δικό του παιδί πεθαίνει άπό λευχαιμία;

Ή εποχή μας μάς έδωσε μιά ιδιαίτερα ανεκτίμητη εύκαιρα νά συνειδητοποιήσουμε ποιά άπ' αύτές τίς δυό μορφές ανισότητας είναι οδυνηρότερη γιά τόν άνθρωπο καί σάν συνέπεια νά άποκτήσουμε σωστότερη προοπτική γιά τά ανθρώπινα. Ό Αριστοτέλης Ωνάσης κατάφερε νά άποκτήσει  μιά άνεπανάληπτη οικονομική δύναμη, πού τοϋ έδωσε τή δυνατότητα νά κυριαρχεί σ' όλον τόν κόσμο. Όμως με  ένα άνόητο άτύχημα αύτός ό παντοδύναμος άνθρωπος χάνει τό μονάκριβο γιό του καί τότε γίνεται άστραπιαία ένα θλιβερό καί άξιοθρήνητο γεροντάκι, πού πεθαίνει άπό κατάθλιψη σ' ένα χρόνο. Δέν αισθανόταν αύτός ό σύγχρονος κροίσος ότι ήταν πιό άδικη μένος άπό τό φτωχότερο πατέρα, πού όμως χαιρόταν ένα λεβέντη γιό; Δέν θά άλλαζε εύχαρίστως τή θέση του μ' εκείνον, άν αύτό ήταν δυνατό;

Αν όμως αύτές οί άλλες μορφές άνισότητας είναι τόσο οδυνηρότερες, γιατί δέν μιλάει γι' αύτές ό σύγχρονος άνθρωπος καί εξαντλείται σέ άτέλειωτες συζητήσεις καί άγώνες γιά τήν εξάλειψη τής οικονομικής άνισότητας; Μήπως γιατί δέν είναι δυνατόν νά έξαλειφθοϋν οί διαφορές πού δημιουργούν αύτές οί άνισότητες; Είναι δυνατόν νά δώσει ό όμορφος ένα μέρος άπό τήν ομορφιά του στόν άσκημο;είναι δυνατόν νά δώσει ό ύγιής ένα μέρος άπ' τήν ύγεία του στόν άρρωστο; Είναι δυνατόν ό χαρούμενος νά δώσει ένα μέρος τής χαράς του στό λυπημένο; Καί βέβαια είναι καί αύτό ζητάει μέ τόση έμφαση ό Παύλος όταν λέει: «όφείλομεν δέ ήμείς οί δυνατοί τά άσθενήματα τών άδυνάτων βαστάζειν καί μή έαυτοίς άρέσκειν» (Ρωμ. 15, 1) καί «χαίρειν μετά τών χαιρόντων καί κλαίειν μετά τών κλαιόντων» (Ρωμ. 12, 15). Ή χριστιανική παράδοση, άν καί έπιδιώκει τήν οικονομική ισότητα τών ανθρώπων καί παραγγέλλει «ό έχων δύο χιτώνας μεταδότω τω μή έχοντι καί ό έχων βρώματα ομοίως ποιήτω» (Λουκ. 3, 11), όμως δέν άρκείται σ' αύτή. Γιατί λοιπόν ό σύγχρονος άνθρωπος δέν κάνει  λόγο  γιά  όλες  αύτές  τίς  άλλες  καί  πολύ  οδυνηρότερες  ανισότητες; Γιατί  είναι  έμφανές,  ότι  κάθε προσπάθεια πού θά άπέβλεπε στόν περιορισμό αύτών τών ανισοτήτων θά απαιτούσε ένα προσωπικό κόστος ό ναρκισσισμός όμως πού διακατέχει τό σύγχρονο άνθρωπο τόν κάνει νά καταλαμβάνεται άπό άπερίγραπτο τρόμο καί μέ τή σκέψη άκόμη τού προσωπικού κόστους. "Ετσι, οί προσπάθειες πού κάνει γιά τήν έξάλειψη τής οικονομικής άνισότητας αποτελούν μιά έπίφαση άλτρουισμού, πού καλύπτει εντελώς τό ναρκισσισμό του.

"Οταν οί μαθητές ρώτησαν τόν Χριστό γιατί δέν άνταποκρινόταν στίς έπίμονες ικεσίες τής Χαναναίας νά θεραπεύσει τή δαιμονιζόμενη θυγατέρα της, έκε'ίνος άπάντησε: «ούκ  έστι καλόν  λαβείν τόν  άρτον τών τέκνων καί βαλείν τοις κυναρίοις» (Ματθ. 15, 26). Μέ τή λέξη «κυνάρια» ίσως νά ήθελε νά δώσει τή δυνατότητα στή Χαναναία νά δείξει τό μεγαλείο τής πίστεώς της, άλλά μέ τά άλλα κάνει σαφές ότι κάθε γνήσια προσπάθεια μετριασμού τοϋ άνθρωπίνου πόνου έχει ένα προσωπικό κόστος. Στό περιστατικό μέ τήν αίμορροούσα γυναίκα ό Ιησούς Χριστός τό λέει αύτό πιό ξεκάθαρα: «Έγώ  έγνων δύναμιν έξελθοϋσαν άπ' εμού» (Λουκ. 8, 46) δηλώνει στόν κατάπληκτο Πέτρο καί τούς «σύν αύτω». Γιά νά γιατρευτεί ή αίμορροούσα χρειάσθηκε νά φύγει άπό τόν Χριστό ένα μέρος άπό τή δύναμή του.

Άλλά αύτό ακριβώς δέν φαίνεται μέ όλο τό μυστήριο της κενώσεως; Δέν χρειάστηκε νά πάθει έκεινος γιά νά γιατρευθούμε εμείς άπό τό πάθος;

[6]

«Αύτός ύπομένει τίς άμαρτίες μας καί  έξ αιτίας μας θλίβεται κι εμείς νομίσαμε  ότι  κακοπαθεί  καί πλήττεται καί τιμωρείται άπό τόν Θεό. Αύτός όμως πληγώθηκε έξ  αιτίας τών δικών μας άμαρτιών καί άσθένησε έξ αιτίας τών δικών μας άνομιών. (Ήταν) μάθημα ειρήνης σέ μάς άπό αύτόν. Μέ τούς δικούς του μώλωπες γιατρευτήκαμε εμεις» (Ήσ. 53, 46).

«Γιά νά άνακαινίσει τήν κατακερματισμένη φύση τών άνθρώπων δέχθηκε εκούσια πλήγμα άπό τό θάνατο σάν άνθρωπος» (Εγκώμια Μ. Παρασκευής).

«Σάν πελεκάνος πληγωμένος στήν πλευρά... έζωογόνησε τά πεθαμένα παιδιά» (Εγκώμια Μ. Παρασκευής).

Συγκλονισμένος άπ' αύτό τό άνέκφραστο μυστήριο τής Θείας κενώσεως ό ύμνωδός άναφωνεί:

 [7]

«Σταυρώθηκες  γιά μένα, γιά νά μοϋ φέρεις τήν άφεση  πληγώθηκες στό πλευρό, γιά νά πηγάσει γιά μένα άφθονο νερό τής ζωής καρφώθηκες μέ καρφιά σέ ξύλο, ώστε έγώ, διαπιστώνοντας τή δύναμή σου άπό τήν άβυσσο τών παθημάτων σου, κράζω πρός Εσένα « Χριστέ ζωοδότη καί σωτήρα μου δοξασμένος νά είναι καί ό Σταυρός σου καί τό πάθος σου» ("Υμνος "Ορθρου Μ. Παρασκευής) .

Ό σύγχρονος άνθρωπος θέλει ν' αποφύγει πάση θυσία τό κλάδεμα τού ναρκισσισμού του καί έχει γι' αύτό τό λόγο καταστρώσει ένα καλομελετημένο στρατηγικό σχέδιο, μέ τό όποιο μπορεί νά άποκρύπτει αύτόν του τόν τρόμο, τόσο άπό τούς άλλους όσο κι άπό τόν ίδιο τόν εαυτό του" άσχολείται λοιπόν μέ τήν εξάλειψη τής ανισότητας καί τής αδικίας γενικά, άόριστα καί απρόσωπα καί έτσι έξασφαλίζει τό άλτρουιστικό του άλλοθι, χωρίς νά διατρέχει κανένα κίνδυνο νά υποστεί οποιαδήποτε ναρκισσιστική άπώλεια.

Τελικά όμως αύτή ή άποφυγή οποιασδήποτε ναρκισσιστικής άπώλειας είναι ολέθρια γι' αύτόν τόν ίδιο. Μερικοί άνθρωποι, πού είναι γενικά φειδωλοί καί τρέμουν μή χάσουν αύτά πού έχουν, όταν συμβεί νά έχουν φυτά δέν θέλουν νά τά κλαδεύουν. Σάν συνέπεια τά φυτά τους ούτε αναπτύσσονται ούτε καρποφορούν. Τό κλάδεμα, ένώ φαίνεται νά μειώνει αύτό πού κλαδεύεται, στήν πραγματικότητα τό αύξάνει. Ένώ φαίνεται σάν ζημιά καί απώλεια, τό κλάδεμα τοϋ ναρκισσισμού μας στήν πραγματικότητα είναι κέρδος καί ώφέλεια.Ό Θεός είναι Θεός άκριβώς επειδή κενώνεται. Ό Χριστός είναι πλούσιος άκριβώς έπειδή φτωχαίνει.Τό δράμα τοϋ ανθρώπου είναι ακριβώς ότι προσπαθεί μέ κάθε τρόπο ν' άποφύγει αύτό τό ζωογόνο κλάδεμα καί έτσι αύτοματαιώνεται.

Ένας άπό τούς συγκλονιστικότερους τρόπους μέ τόν όποιο εκδηλώνεται ή άγάπη τοϋ Θεοϋ γιά τόν άνθρωπο, είναι ή έπέμβασή Του στή ζωή τοϋ άνθρώπου, μέ τήν όποία ό Θεός επιχειρεί νά άποκαλύψει στόν άνθρωπο τό μυστήριο τής πληρώσεως μέ τήν κένωση.

Αύτή ήταν καί μιά άπό τίς κύριες ποιμαντικές έπιδιώξεις τής "Εκκλησίας καί τών Πατέρων πάντοτε.

[8]

« 'Ο Κύριος τής όδοϋ είπε ότι είναι στενή καί τεθλιμμένη· σύ δέ ζητάς τήν πλατειά; Πώς μπορεί νά μήν είναι άτοπο; Γι' αύτό, άκολουθώντας ένα διαφορετικό δρόμο δέν θά φθάσεις στή ζωή άλλά στό χαμό, γιατί διάλεξες τό δρόμο πού οδηγεί έκεϊ. Θέλεις νά σοϋ παρουσιάσω αύτούς πού ζούνε στήν πολυτέλεια καί νά σού μιλήσω γι' αύτούς; Ας προχωρήσουμε άπό τούς τελευταίους στους πρώτους. Ό πλούσιος πού καίγεται στήν κάμινο, οί Ιουδαίοι πού ζουν γιά τήν κοιλιά, πού θεός τους είναι ή κοιλιά, πού στήν έρημο διαρκώς ζητούσαν άνεση, γιατί

καταστράφηκαν; Όπως κι εκείνοι τοϋ Νώε δέν διάλεξαν αύτό, δηλαδή τή μαλθακή καί διεφθαρμένη ζωή; Καί οί Σοδομίτες άπό τή γαστριμαργία (καταστράφηκαν)· "γιατί", λέει, "κατανάλωναν πολύ ψωμί" (Ίεζ. 16, 49). Αύτό είπώθηκε γιά τούς κατοίκους τών Σοδόμων. "Αν δέ τό πολύ ψωμί έκανε τόσο κακό, τί νά πούμε γιά τά άλλα καρυκεύματα; Ό Ήσαϋ δέν ζούσε μέ άνέσεις; Καί τί νά πούμε γι' αύτούς πού ένώ ήταν παιδιά τοϋ Θεοϋ κοίταξαν λάγνα τίς γυναίκες καί κατακρημνίστηκαν; Ή γι' αύτούς πού ξετρελλάθηκαν μέ τούς άνδρες; Όλοι δέ οί βασιλιάδες τών έθνών, τών Βαβυλωνίων καί τών Αιγυπτίων δέν κατέστρεψαν κακήν κακώς τή ζωή τους; Δέν είναι στήν κόλαση; Καί ή σημερινή κατάσταση, πές μου, δέν είναι ή ϊδια; "Ακουσε τόν Χριστό νά λέει: "Αύτοί πού φορούν τά μαλακά ρούχα είναι στίς κατοικίες τών βασιλέων "(Ματθ. 11,8), άλλά έκείνοι πού δέν φορούν τέτοια ροϋχα είναι στούς ούρανούς. Γιατί τά πολυτελή ρούχα διαφθείρουν άκόμη καί τήν αύστηρή ψυχή καί τήν κάμπτουν καί τήν άποδυναμώνουν. Άκόμη καί άν παραλάβουν ένα τραχύ καί σκληραγωγημένο σώμα μ' αύτόν τόν έκμαυλισμό, τό κάνουν γρήγορα μαλθακό καί άρρωστιάρικο.

[...] "Οταν δέ τό σώμα γίνεται μαλθακότερο αναπότρεπτα καί ή ψυχή ύφίσταται τή βλάβη, γιατί ώς έπί τό πλείστον οί ένέργειές της έπηρεάζονται άπό τή διάθεσή του. Γιατί καί έξ αιτίας τής μαλθακότητας άλλοι είμαστε άρρωστοι καί άλλοι υγιείς. Γιατί, όπως μέ τή χορδή, όταν οί φθόγγοι είναι χαλαροί καί μαλακοί καί δέν είναι καλά ρυθμισμένοι, ή ομορφιά τής τέχνης μειώνεται, έπειδή άναγκάζεται νά υποταχθεί στήν κακή κατάσταση τών χορδών, έτσι καί στήν περίπτωση τού σώματος πολλές βλάβες δέχεται άπ' αύτό ή ψυχή. Γιατί, όταν τό σώμαδέχεται πολλές έπιδαψιλεύσεις, ή ψυχή υφίσταται πικρή δουλεία»3.

Σήμερα πού ό άνθρωπος κινείται διαρκώς ανάμεσα σ' ένα πλήθος σειρήνες, πού τόν καλούν τόσο γλυκόλαλα καί τόσο έκμαυλιστικά στό ναρκισσιστικό θάνατο, ή φωνή τοϋ Θεού, πού μέσα άπό τή χριστιανική παράδοση καλεί τόν άνθρωπο νά δεχθεί τή ναρκισσιστική απώλεια γιά νά ζήσει, άκούγεται τουλάχιστον παράταιρη.

Οι πολυπληθείς καί άκαταμάχητες σειρήνες διασύρουν καί διακωμωδούν αύτή τή φωνή καί ό σύγχρονος άνθρωπος, πού δέχεται εύκολα καί άβασάνιστα ό,τι τόν κανακεύει καί ό,τι τρέφει τό ναρκισσισμό του, τίς αφήνει νά τόν πείσουν, γιατί προτιμάει νά ζήσει σάν φυτό καί νά πεθάνει, χωρίς νά δοκιμάσει δυσκολία καί δυσφορία, παρά ν' άγωνισθεί γιά ανάπτυξη καί άληθινή ζωή.

Ό σύγχρονος άνθρωπος τρέμει τόσο πολύ μή χάσει κάτι, ώστε δέν διστάζει νά υιοθετήσει έκείνη τή στάση ζωής πού γίνεται άφορμή νά τά χάνει όλα. Δέν θέλει νά άνακαλύψει καί δέν άφήνει κανένα, ούτε κι αύτόν τόν ίδιο τόν Θεό, νά τόν βοηθήσει νά άνακαλύψει τό κέρδος τής άπώλειας καί, σάν συνέπεια, ύφίσταται άναπότρεπτα τήν άπώλεια τοϋ κέρδους.

3. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Όμιλ. ΚΘ' Εις Εβραίους, Μigne 63, σελ. 206-207.

Εισαγωγή κειμένων σε πρώτη δημοσίευση  στό Ορθόδοξο Διαδίκτυο από το Βιβλίο :

ΗΘΟΣ ΑΗΘΕΣ

Π.ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

Η ηλεκτρονική επεξεργασία αναρτήσων κειμένων, τίτλων  και εικόνων έγινε από τον N.B.B

Επιτρέπεται η χρήση, διάθεση και αναπαραγωγή κειμένων σε Ορθόδοξα Ιστολόγια, αρκεί να διατηρείται το αρχικό νόημα ,χωρίς περικοπές που πιθανόν να το αλλοιώνουν για μη εμπορικούς σκοπούς, με βασική προϋπόθεση την αναφορά στην πηγή :

© ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

http://www.alavastron.net

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ 2014   3

Η ΕΤΕΡΟΧΡΟΝΙΣΜΕΝΗ ΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ΜΑΣ     6

ΑΝΑΝΕΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ 7

ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ ΔΙΕΞΟΔΟΣ    8

TΟ ΚΕΡΔΟΣ ΤΗΣ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΑΠΩΛΕΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ      10

ΑΠΟΔΕΣΜΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΠΟΣΥΝΔΕΣΗ ΠΟΡΕΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ   14

Η ΚΡΙΣΙΜΗ ΕΠΙΛΟΓΗ        16

ΚΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΧΕΣΗ            17

H ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΠΑΡΑΛΥΣΗ ΚΑΙ Ο ΑΛΛΟΣ       20

Η ΚΑΚΗ ΑΛΛΟΙΩΣΗ         23

Η ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ         24

Ο ΠΑΡΑΧΑΡΑΓΜΕΝΟΣ ΘΕΟΣ     25

TΟ ΝΟΜΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ      30

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΟΥ ΕΥΣΕΒΙΣΜΟΥ       33

ΤΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΘΗ ΤΟΥΑΝΘΡΩΠΟΥ        37

ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ ΑΥΤΟΙ  38

Η ΕΣΩΘΕΝ ΜΑΡΤΥΡΙΑ      40

ΘΕΟΠΝΕΥΣΤΙΑΣ ΕΝΔΕΙΞΗ Η ΠΑΡΑΦΡΟΣΥΝΗΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑ        46

ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΕΜΠΑΘΕΙΑ          47

ΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΘΑΥΜΑ ΚΑΙ Η ΑΦΥΣΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ           49

ΔΑΙΜΟΝΟΛΗΨΙΑ   53

Ο ΑΜΕΣΟΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ 64

ΔΥΟ ΜΙΣΕΣ ΑΛΗΘΕΙΕΣ     67

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑ 71

ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΥΣΙΑ            73

Ο ΤΡΙΤΟΣ ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ      78

ΧΩΡΙΣ ΧΡΙΣΤΟ         101

ΑΗΘΕΣ ΗΘΟΣ          106

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: