10.Οι περιπέτειες ενός Προσκυνητή

 

«Πώς μπορώ να προσευχηθώ σε τέτοια κατάσταση που βρίσκομαι όταν δεν έχω δύναμη, να κάνω ούτε  μια  μετάνοια, ούτε  μιαν  υπόκλιση,  όταν  δεν ημπορώ  ούτε  το  σταυρό μου  να  κάνω  με  τα παράλυτα χέρια μου»; απήντησα με θλίψι και απογοήτευση. Εις αυτό, εκείνος μου είπε: «Πάντως καλόν είναι να προσπαθήσεις να προσεύχεσαι έστω κι αν είσαι ξαπλωμένος», περισσότερα δεν μου είπε ούτε μου εξήγησε, πώς πρέπει να προσεύχομαι. Όταν έφυγε ο μοναχός αυτός, αισθανόμουν μάλλον απροθυμία ν' αρχίσω να σκέπτομαι για την προσευχή, την δύναμη και τα αποτελέσματά της, καθώς και να ξαναθυμηθώ πράγματα και θρησκευτικές διδασκαλίες που είχα ακούσει χρόνια πριν, όταν ήμουν ακόμη μαθητής. Σιγά - σιγά, όμως, συνήθισα κι άρχισα να αισθάνομαι ευχαρίστηση σε τέτοιες σκέψεις θρησκευτικές που άρχιζαν να θερμαίνουν την καρδιά μου. Συγχρόνως άρχισα να καταλαβαίνω κάποιαν ανακούφιση και κάποια καλυτέρευση στην υγεία μου. Άρχισα να κουνώ ολίγο τα χέρια μου κι η πρώτη μου δουλειά ήτο να πάρω το Ευαγγέλιο από κάτω απ' το μαξιλάρι μου και να το κρατώ στα χέρια μου, επειδή πίστευα στην θαυματουργική δύναμή του. Από τότε έταξα να μη το αποχωρισθώ  ποτέ.  Θυμόμουν  ότι  το  Ευαγγέλιο  σε  πολλά  μέρη  ομιλεί  για  την  προσευχή  και μπορώντας πια να το ξεφυλλίζω άρχισα να το μελετώ. Διαβάζοντάς το κάθε μέρα ήταν σαν να έπινα καθημερινά, δροσερό κι άφθονο νερό από την πιο εξαίρετη πηγή. Βρήκα σ’ αυτό πλήρες το σύστημα της ζωής, της σωτηρίας και της αληθινής εσωτερικής προσευχής. Σημείωσα όλα τα χωρία του θέματος της προσευχής και μετά άρχισα με μεγάλο ζήλο να μαθαίνω την θεία διδασκαλία και μ' όλη μου την δύναμη, αν και όχι χωρίς δυσκολίες, άρχισα να την εφαρμόζω.

Όταν άρχισα την ζωή και την απασχόληση αυτήν, η υγεία μου βαθμηδόν καλυτέρευε, έως ότου έπειτα από κάμποσο καιρό έγινα εντελώς καλά. Όπως ήμουν στην μοναξιά μου, για να ευγνωμονήσω τον Θεό για την άπειρη αγάπη του την πατρική και την θεραπεία που μου χάρισε, της ψυχής και του σώματος, απεφάσισα να κάνω ό,τι είχε κάνει και η αδελφή μου κι ό,τι με παρακινούσε η καρδιά μου, δηλαδή να αφιερωθώ στον Θεό για να μπορώ έτσι να δέχομαι και να οικειοποιούμαι όσα μου είχε διδάξει για την αιώνια ζωή ο γλυκύτατος Λόγος του Θεού.

Για  το  λόγο  αυτό  πηγαίνω  να  δω  τη  Σκήτη  στο  Μοναστήρι  του  Σολοβέτσκυ,  κοντά  στην  Λευκή θάλασσα, η οποία λέγεται και Ανζέρσκυ και για την οποίαν έχω ακούσει ότι είναι ο καλύτερος τόπος για την απόλυτα αφιερωμένη στον Θεό ζωή. Ακόμη, όμως, έχω να σας πω και το εξής: Το ιερόν Ευαγγέλιο μου δίνει πάρα πολύ παρηγοριά στο ταξίδι μου αυτό, και χύνει άφθονο φως στο μυαλό μου το ασυνήθιστο και ζεσταίνει την κρύα μου καρδιά. Ακόμη, θέλω να με πιστέψετε ότι ειλικρινά αναγνωρίζω τις αδυναμίες μου και παραδέχομαι πως οι όροι της εκπληρώσεως του έργου της αφοσιώσεως στον Θεό, τις αποκτήσεως της σωτήριας, οι όροι της αυταπαρνήσεως, της αποκτήσεως πάλι των πνευματικών κατορθωμάτων και προ παντός της ταπεινώσεως στην οποίαν επιμένει το Ευαγγέλιο,  με  φοβίζουν  με  το  μέγεθός  τους,  δεδομένου  ότι  υπάρχει  στο  μέσον  και  η  φυσική αδυναμία της καταστάσεως της αμαρτωλής καρδιάς μου. Είμαι, λοιπόν, τώρα σε ένα σημείο μεταξύ ελπίδος και απελπισίας, γιατί δεν ξέρω τι είναι δυνατόν να συναντήσω στο μέλλον.

Μεγαλόσχημος  μοναχός:  Με τέτοιαν απόδειξη του θαυματουργού ελέους του Θεού, και με το γεγονός της μορφώσεώς σου, θα ήταν ασυγχώρητο όχι μόνο να καταληφθείς από την απογοήτευσιν αλλ' ακόμη να αφήσεις στην ψυχή σου να γεννηθεί οποιαδήποτε σκιά αμφιβολίας σχετική με την προστασία του Θεού και την βοήθεια. Γνωρίζεις τι ο θεοφώτιστος και ιερός Χρυσόστομος λέει για παρόμοιες περιπτώσεις;

«Κανείς δεν πρέπει να απογοητεύεται, διδάσκει, και να νομίζει λανθασμένα ότι οι διδασκαλίες του Ευαγγελίου είναι ανεφάρμοστες. Ο Θεός που έχει κατεργαστεί την σωτηρία των ανθρώπων, φυσικά δεν έχει δώσει εντολές τέτοιες που να κάνουν οπωσδήποτε τον άνθρωπο πταίστη και παραβάτη των, επειδή  δεν  είναι  δυνατόν  να  εφαρμοσθούν.  Αυτό  δεν  είναι  δυνατόν,  επειδή  οι  εντολές  με  την αγιότητα και την αναγκαιότητά τους για την ενάρετη ζωή, αποτελούν σε όσους τις εφαρμόζουμε, ευλογία και στην παρούσα ζωή και στην αιωνιότητα». Είναι αλήθεια ότι για την αμαρτωλή φύση μας η πλήρης τήρηση των εντολών του Θεού είναι εξαιρετικά δύσκολη, γι' αυτό η σωτηρία δεν είναι εύκολο απόκτημα, μα απ' την άλλη μεριά ο Λόγος του Θεού που έδωσε τις εντολές αυτές ορίζει, όχι μόνο τα μέσα για την εκτέλεσή τους, αλλά και την ανακούφιση που πηγάζει από την εκπλήρωσή τους αυτή.  Εάν  αυτό  εκ  πρώτης  όψεως  φαίνεται  κρυμμένο  κάτω  από  πέπλο  μυστηρίου,  όμως  είναι σύμφωνο με κάποια τάξη, που σκοπό έχει να μας κάνει να αισθανθούμε περισσότερο την ταπείνωση η οποία έχει ως αποτέλεσμα να μας φέρει ευκολότερα σε ένωση με τον Θεό, οδηγώντας μας κατ' ευθείαν προς Αυτόν με την προσευχή και τις παρακλήσεις μας για την απαιτουμένη βοήθεια. Εδώ σ’ αυτό ευρίσκεται το μυστικό της σωτηρίας και όχι στην πίστη στις ίδιες μας τις δυνάμεις.

Προσκυνητής: Πόσο θάθελα, έτσι αδύναμος όπως είμαι, να μάθω περισσότερα γι' αυτό το μυστικό, μήπως έτσι μπορέσω και βάλω σε μια καλή γραμμή την αμαρτωλή μου ζωή για την δόξα του Θεού και την σωτηρία μου.

Μεγαλόσχημος: Το μυστικό πρέπει να σου είναι γνωστό, αγαπητέ αδελφέ, από την Φιλοκαλία σου. Ευρίσκεται  το  μυστικό  αυτό  στην  ασίγαστη,  την  αδιάλειπτη  προσευχή,  την  οποίαν  έχεις  τόσο μελετήσει κι έχεις πάρει τόση παρηγοριά από την εφαρμογή της.

Προσκυνητής: Πέφτω στα πόδια του, σεβαστέ μου πάτερ. Για την αγάπη του Θεού, κάνε με να ακούσω κάτι για το καλό μου από τα χείλη σου για το σωτηριώδες αυτό μυστήριο και για την αγία προσευχή για την οποία επιθυμώ ν' ακούσω περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο στον κόσμο αυτό και για την οποίαν επιθυμώ πάντα να διαβάζω, πράγμα που δίνει δύναμη και παρηγοριά στην ψυχή μου.

Μεγαλόσχημος: Δεν ημπορώ να εκπληρώσω την επιθυμία σου με την προφορική διατύπωση των σκέψεών μου σ’ αυτό το τόσο μεγάλο θέμα, επειδή ο ίδιος δεν έχω και τόση μεγάλη πείρα. Όμως έχω κάτι πολύ καθαρά γραμμένο στο θέμα αυτό, από ένα σπουδαίο συγγραφέα. Εάν και οι άλλοι της συντροφιάς μας θέλετε, μπορώ να το βρω εύκολα και να σας το διαβάσω προς ωφέλεια όλων σας.

Όλοι:  Σε  παρακαλούμε,  σεβαστέ  πάτερ,  μη  μάς  στερήσεις  από  μια  τέτοια  σωστική  γνώση.  «Το  μυστικό της σωτήριας που αποκαλύπτεται με την αδιάλειπτη προσευχή».

Μεγαλόσχημος: «Πώς σώζεται ο άνθρωπος; Αυτή η θεία ερώτηση εγείρεται φυσική στο μυαλό κάθε χριστιανού ο οποίος αντιλαμβάνεται την πληγωμένη και αδύνατη φύση του ανθρώπου, όπως αυτή παρέμεινε, σαν ασθενική τάση προς την αλήθεια και την δικαιοσύνη».

«Κάθε ένας που έχει έστω και κάποιο βαθμό πίστεως στην αθανασία και στην ανταμοιβή μιας μελλούσης ζωής, χωρίς να το θέλει, κάνει την σκέψη με τον εαυτόν του και λέει: Άραγε θα σωθώ; Όταν προσπαθεί να βρει κάποια λύση στο πρόβλημα αυτό στρέφει αφ' ενός τα βλέμματά του προς τον ουρανό με απορία και αφ' ετέρου ερωτά τους σοφούς και τους σπουδασμένους. Έπειτα, με την καθοδήγησή τους, διαβάζει εποικοδομητικά βιβλία σχετικά με το θέμα αυτό, γραμμένα από πνευματικούς συγγραφείς και επιβάλλεται στον εαυτόν του ν' ακολουθήσει χωρίς κανέναν όρο τις αλήθειες και τους κανόνες τους οποίους διάβασε ή άκουσε. Με όλη αυτήν την καθοδήγηση που ευρίσκει,  προπαρασκευάζει  συνεχώς,  για  τον  εαυτόν  του,  τις  απαραίτητες  προϋποθέσεις  της σωτηρίας που είναι αφοσιωμένη στον Θεό ζωή η οποία ακολουθείται με ηρωικούς αγώνες με τον εαυτόν του που οδηγούν στην αποτελεσματική και τελική αυταπάρνηση. Αυτό τον οδηγεί στην εκτέλεση  αγαθών  πράξεων  και  στην  συνεχή  εκπλήρωση  του  νόμου  του  Θεού  που  έχουν  ως αποτέλεσμα την μαρτυρία της υπάρξεως μιας σταθεράς και ακλόνητης πίστης.

»Επί πλέον τον διδάσκουν ότι, όλες αυτές οι προϋποθέσεις της σωτηρίας πρέπει οπωσδήποτε να εκπληρωθούν με βάση την βαθύτατη ταπείνωση και με τον συνδυασμό των διαφόρων αρετών μεταξύ τους, επειδή οι αρετές και οι αγαθές πράξεις, εξαρτώνται η μια από την άλλη, δυναμώνει και συμπληρώνει η μια την άλλην, ακριβώς όπως οι ακτίνες του ήλιου μας δείχνουν μεν την θερμογόνο δύναμή τους, τότε, όμως, μόνο παράγουν φλόγα, όταν κατάλληλα συγκεντρωθούν με ένα φακό, μικρόν ή μεγάλο. Αλλιώς ο εν «ελαχίστω άδικος και εν πολλώ άδικός εστιν».

»Επί πλέον, για να εμφυτεύσει μέσα του την ισχυρότατη πεποίθηση για την αναγκαιότητα αυτής της πολλαπλής και ενωμένης αρετής, ακούει τον ύψιστο έπαινο που αφορά στην ομορφιά της αρετής, ενώ παρακολουθεί με προσοχή την αυστηρά κριτική για την κατωτερότητα και την αθλιότητα του κακού. Όλα αυτά εντυπώνονται στο μυαλό του δια μέσου αληθινών υποσχέσεων που αφορούν ή σε μεγαλειώδεις αμοιβές ή σε τρομακτικές τιμωρίες και φρικτή αθλιότητα μιας μελλούσης ζωής.

»Αυτός είναι ο ειδικός χαρακτήρας της διδασκαλίας των παρόντων χρόνων που ζούμε. Οδηγημένος κατ' αυτόν τον τρόπον, ένας που επιθυμεί ζωηρά την σωτηρία του, αρχίζει με πλήρη χαρά και εφαρμόζει σταθερά στον εαυτόν του και την ζωή του, όλα αυτά που έμαθε και διάβασε. Αλλ' αλλοίμονο! Από το πρώτο του βήμα αντιλαμβάνεται ότι είναι αδύνατον να φθάσει στον σκοπό του. Βλέπει καθαρά και καταλαβαίνει από την πείρα ότι η κατεστραμμένη και αδύνατη ανθρώπινη φύσις του κατέχει τον πρώτο λόγο στο μυαλό του, ότι η θέλησή του είναι δεμένη, αντί να είναι ελεύθερη, ότι οι κλίσεις του είναι διεστραμμένες και ότι η πνευματική του δύναμις δεν είναι παρά αδυναμία στην πραγματικότητα.  Κατά  φυσικό,  λοιπόν,  τρόπο,  προχωρεί  στις  εξής  σκέψεις:  Δεν  υπάρχει  άραγε κάποιος τρόπος ο οποίος θα τον ενδυναμώσει να εκπληρώσει τον Νόμο του Θεού, όπως τον απαιτεί η χριστιανική αφοσίωση κι όπως, τέλος, τον εφήρμοσαν αυτοί που έφθασαν κι έριξαν σταθερή άγκυρα στο λιμάνι της αγιότητας και της σωτηρίας; Αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας είναι η επιθυμία να συμβιβάσει μέσα του τις απαιτήσεις του λογικού και της συνειδήσεως καθώς και την ανεπάρκεια της δυνάμεώς του να εκπληρώσει τις επιταγές τους. Τότε μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση απευθύνεται με ακόμη περισσότερη λαχτάρα για να πάρει απ' τους ειδικούς διδασκάλους τις κατάλληλες απαντήσεις στην ερώτηση που συνοψίζεται στα λόγια: Πώς θα σωθώ; Πώς θα δικαιωθεί αυτή η αδυναμία που κυριαρχεί στην ψυχή μου;

»Κ' είναι όλοι αυτοί που διδάσκουν την σωτηρία ικανοί να εφαρμόσουν στην εντέλεια όλα αυτά που η απόκτησή της απαιτεί;

»Παρακάλεσε τον Θεό. Προσευχήσου στον Θεό. Ικέτευσέ Τον να σε βοηθήσει.

»"Θα αποκτούσα με αυτό τον τρόπο περισσότερους καρπούς"; Απαντά σ’ αυτά εκείνος που ερωτά και διερωτάται: "Τότε γιατί να μην αρχίζω πάντοτε, σε κάθε περίσταση με προσευχή, την οποία θα μελετήσω και στην οποία θα τελειοποιηθώ; Γιατί να μη αφιερωθώ στην προσευχή, δια μέσου της οποίας θα κερδίσω ασφαλέστερα την σωτηρία"; Έτσι, με αυτά τα συμπεράσματα, προχωρεί στην επιμελή μελέτη του θέματος της προσευχής. Διαβάζει, μελετά και εντρυφά στην διδασκαλία που αφορά στην προσευχή, όπου ευρίσκει πολλές αληθινές διαφωτιστικές σκέψεις, βαθειά γνώση και λέξεις μεγάλης δυνάμεως.

»Σχετικά με αυτούς που έγραψαν για την προσευχή, ο ένας γράφει ωραιότατα για την αναγκαιότητά της, άλλος πραγματεύεται για την δύναμή της, και τα ευεργετικά της αποτελέσματα, τρίτος μάς λέει για την προσευχή ως καθήκον ή για το γεγονός ότι οδηγεί εκείνη σε ζήλο, σε προσοχή, σε θερμότητα καρδίας,  σε  καθαρότητα  νου,  σε  συμφιλίωση  με  τους  εχθρούς,  σε  ταπείνωση,  σε  λύπη  για  τις αμαρτίες και τέλος άλλοι γράφουν για τις άλλες υπόλοιπες απαραίτητες προϋποθέσεις της εξάνθησης της προσευχής. Αλλά τι είναι αυτή καθ' εαυτή η προσευχή; Πώς ημπορεί κανείς να προσευχηθεί κατά τον καλύτερο τρόπο; Μια ακριβής απάντηση σ' αυτές τις ερωτήσεις πώς να κατανοηθεί από τον καθένα, σπάνια ημπορεί να βρεθεί κι έτσι αυτός που ερωτά σχετικά με την προσευχή, αφήνεται πάλιν αναπάντητος, μέσα σε πέπλο μυστηρίου. Αποτέλεσμα της μελέτης αυτού που ασχολείται με την προσευχή είναι μια γενική ενθύμηση και άποψη, που αν και πρόκειται περί καλού είδους προσευχής είναι εξωτερική μόνον εμφάνιση αυτής. Φθάνει έτσι λοιπόν, στο συμπέρασμα ότι γενικά προσευχή είναι ο τακτικός εκκλησιασμός, η χρήση του σημείου του σταυρού, το γονάτισμα, οι μετάνοιες, το διάβασμα του ψαλτηρίου, η ανάγνωση κανόνων διαφόρων αγίων, καθώς και του Ακάθιστου Ύμνου. Γενικά αυτήν την άποψη περί προσευχής σχηματίζουν εκείνοι που δεν γνωρίζουν τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων τα σχετικά με την νοερά προσευχή και την εσωτερική ψυχική πνευματική απασχόληση. Τέλος ο ερευνητής συναντά κατά την έρευνά του το βιβλίο που ονομάζεται Φιλοκαλία, όπου είκοσι πέντε άγιοι Πατέρες εκθέτουν κατά ένα εύληπτο τρόπο την επιστημονική γνώση της αλήθειας  και  της  ουσίας  της  προσευχής  της  καρδιάς.  Η  μελέτη  του  βιβλίου  αυτού  αρχίζει  να ξεσκεπάζει τον πέπλο που σκέπαζε το μυστικό της σωτηρίας και της προσευχής. Βλέπει εκεί ότι η αληθινή προσευχή είναι, η κατεύθυνση της σκέψεως και της μνήμης, χωρίς καμιά ανάπαυση, προς συνεχή θύμηση του Θεού και η όδευσις της σκέψεως αυτής μέσα στην θεϊκή Παρουσία, είναι το ξύπνημά του στην αγάπη του Θεού, με την συνεχή σκέψη που κατευθύνεται προς Αυτόν, με την σύνδεση του ονόματος του Θεού με την δική του, ανθρώπινη, αναπνοή και της καρδιάς του τους κτύπους. Ο πνευματικός ερευνητής ακόμη, καθοδηγείται πώς να επικαλείται με τα πήλινά του χείλη το αγιότατο Όνομα του Ιησού Χριστού, πώς να λέει, δηλαδή, την Προσευχή του Ιησού σε κάθε στιγμή, σε κάθε μέρος και αδιάλειπτα κατά το διάστημα οποιασδήποτε απασχολήσεώς του.

»Αυτές οι φωτεινές αλήθειες, με τον φωτισμό που παρέχουν στο μυαλό του ενδιαφερομένου και με το άνοιγμα του δρόμου που ανοίγουν για τον τρόπο της μελέτης και της επιτυχίας στην προσευχή, τον βοηθούν να προοδεύσει διά μιας και εύκολα να εφαρμόσει όσα έμαθε.

»Παρά την μελέτη του, φυσικά, ο ερευνητής θα συναντήσει δυσκολίες στις προσπάθειές του να πραγματοποιήσει όσα έμαθε για την προσευχή, αλλά τότε ευρίσκει ένα πεπειραμένο διδάσκαλο, που από μέσα από το ίδιο το βιβλίο, του δείχνει όλη την αλήθεια, δηλαδή, ότι προσευχή είναι αυτή που είναι αδιάλειπτη, που φέρνει τα αποτελέσματα και ως προς την τελειοποίηση του είδους της εσωτερικής προσευχής και ως προς την σωτηρία της ανθρώπινης ψυχής. Η συχνότητα της προσευχής είναι η βάσις που περιέχει το όλο σύστημα και την σωτηριώδη ενέργεια συγχρόνως. Όπως ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, λέει: "Αυτός που προσεύχεται αδιαλείπτως, ενώνει όλα τα καλά σ' ένα και το αυτό πράγμα". Έτσι με τον σκοπό να φέρει μπροστά του, ο ερευνητής, την όλη αλήθεια της αποκαλύψεως σ' όλη της την πληρότητα την αναλύει ως εξής:

»"Για την σωτηρία της ψυχής πρώτα απ' όλα είναι απαραίτητη η πίστις. Η Αγία Γραφή λέει: «χωρὶς δὲ πίστεως ἀδύνατον εὐαρεστῆσαι· (τῷ Θεῷ)» (Εβρ. 11, 6). Αυτός που δεν έχει πίστη θα κατακριθεί. Αλλ' από την ίδια την Αγία Γραφή βλέπει κανείς ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί ο ίδιος να γεννήσει ούτε ως κόκκον σινάπεως, πίστη, επειδή η πίστη δεν προέρχεται από εμάς, αλλά είναι δώρο του Θεού. Είναι, λοιπόν, πίστη ένα πνευματικό δώρο, και παρέχεται από το Άγιο Πνεύμα. Τότε, όμως, τι γίνεται; Πώς ημπορεί κανείς να συμβιβάσει την αναγκαιότητα της πίστεως με την αδυναμία της παραγωγής της από μέρους της ανθρώπινης πλευράς; Την λύσιν του προβλήματος αυτού την δίνουν πάλι τα ιερά των Γραφών κείμενα. "Αιτείτε και δοθήσεται υμίν". Οι απόστολοι δεν ημπορούσαν μόνον με τις ιδικές τους δυνάμεις να απαντήσουν την τελειότητα της πίστεως εντός τους, γι' αυτό παρακαλούσαν τον Χριστό λέγοντας: "Πρόσθες ημίν πίστιν". Εις αυτό έχει κανείς ένα παράδειγμα αποκτήσεως πίστεως, που δείχνει ότι η πίστη επιτυγχάνεται με την προσευχή. Για την σωτηρία της ψυχής, μαζί με την πίστη, είναι απαραίτητα και τα καλά έργα γιατί "η πίστις χωρίς των έργων νεκρά εστι". Ο άνθρωπος κρίνεται κι από τα έργα όχι δε από την πίστη μόνη. "Ει δε θέλεις εισελθείν στην ζωήν τήρησον τας εντολάς: Ου φονεύσεις, ου μοιχεύσεις, ου κλέψεις, ου ψευδομαρτυρήσεις, τίμα τον πατέρα σου και την μητέρα και αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν". Τις εντολές αυτές πρέπει να τις τηρεί κανείς όλες, επειδή "όστις όλον τον νόμον τηρήσει, πταίση δε εν ενί γέγονε πάντων ένοχος", όπως διδάσκει ο Απόστολος Ιάκωβος, ο αδελφόθεος. Ο Απόστολος Παύλος περιγράφοντας την ανθρώπινη αδυναμία γράφει προς Ρωμαίους: "Εξ έργων νόμου ου δικαιωθήσεται πάσα σαρξ. Οίδαμεν γαρ ότι ο νόμος πνευματικός εστιν· εγώ δε σαρκικός ειμι, πεπραμένος υπό την αμαρτίαν... το γαρ θέλειν απόκειταί μ ο ι, το δε κατεργάζεσθαι το καλόν ουχ' ευρίσκω... αλλ' ο ου θέλω κακόν τούτο πράσσω... τω μεν νοΐ δουλεύω νόμω Θεού, τη δε σαρκί νόμω αμαρτίας". Πώς, λοιπόν, ημπορούν να εκπληρωθούν έργα, που σύμφωνα με τον νόμο του Θεού είναι απαραίτητα, εφ' όσον ο άνθρωπος δεν έχει ούτε δύναμιν, ούτε αντοχή να τηρήσει τις εντολές; Δεν υπάρχει, αληθινά, δυνατότης να φανεί συνεπής προς τις απαιτήσεις του νόμου του Θεού, μέχρις ότου παρακαλέσει τον Θεό να τον δυναμώσει και να τον καταστήσει άξιο γι' αυτό. "Ουκ έχετε, δια το μη αιτείσθαι", λέει σχετικά ο Απόστολος Ιάκωβος. Αλλά και ο ίδιος ο Χριστός ομιλώντας κατηγορηματικά λέει, "χωρίς εμού ου δύνασθαι ποιείν ουδέν» και στο θέμα της αποκτήσεως και απολαύσεως της πνευματικής καρποφορίας εκ μέρους του ανθρώπου, λέει επί πλέον: "Μείνατε εν εμοί καγώ εν υμίν. Ο εν εμοί μένων καγώ εν αυτώ, ούτος φέρει καρπόν πολύν". Το να  μείνει  όμως  κανείς εις Αυτόν, σημαίνει  να  αισθάνεται την παρουσία  Του,  και  να προσεύχεται συνεχώς στο όνομά Του. "Ό,τι αν αιτήσητε εν τω Ονόματί μου τούτο ποιήσω". Ώστε η δυνατότης τού να κάνει κανείς καλά έργα επιτυγχάνεται με την προσευχή. Ένα παράδειγμα σχετικό βλέπει κανείς στον ίδιο τον απόστολο Παύλο. Τρεις φορές ο απόστολος προσευχήθηκε για την νίκη κατά του πειρασμού κλείνοντας το γόνυ εμπρός στο Θεό και Πατέρα δια να δώσει δύναμη Εκείνος στον εσωτερικό του άνθρωπο (2 Κορ. 12, 8), τέλος δε επάνω απ' όλα, διετάχθη να προσεύχεται, να προσεύχεται συνεχώς, να προσεύχεται για το κάθε τι».

Από  όσα ειπώθηκαν πάρα πάνω βγαίνει σαν συμπέρασμα το ότι όλη η σωτηρία του ανθρώπου εξαρτάται απ' την προσευχή, η οποία φυσικά είναι κάτι τι το πρωταρχικό και αναγκαίο, επειδή δια μέσου της προσευχής επιτυγχάνεται η απόκτηση πίστεως και εκτελούνται οι αγαθές πράξεις. Με μια λέξι, με την προσευχή όλα προοδεύουν με επιτυχία, ενώ χωρίς αυτήν καμιά πράξη χριστιανικής ευσέβειας δεν κατορθώνεται. Η προϋπόθεση λοιπόν, του αδιαλείπτου, ανήκει αποκλειστικά στην προσευχή, επειδή από μεν τις άλλες χριστιανικές αρετές, η κάθε μια έχει τον δικό της χρόνο, αλλ' στην περίπτωση της προσευχής διατάσσεται και πρέπει να υπάρχει μια αδιάκοπη και συνεχής ενέργεια.

«Αδιαλείπτως προσεύχεσθε». Είναι ορθό και εφαρμόσιμο δια τον κάθε ένα να προσεύχεται οπουδήποτε. Η αληθινή προσευχή φυσικά έχει και τους ειδικούς της όρους. Πρέπει να προσφέρεται στον Θεό με καθαρότητα νου και καρδίας, με φλεγόμενο ζήλο, με μεγάλη προσευχή, με φόβο και σεβασμό και με βαθύτατη ταπείνωση. Αλλά ποιο ευσυνείδητο πρόσωπο δεν θα παραδεχόταν ότι πολύ απέχει από του να εκπληρώνει τις προϋποθέσεις αυτές, ότι προσφέρει την προσευχή του προς τον Θεό περισσότερο από ανάγκη, περισσότερο από επιβολή στον εαυτόν του, παρά από κλίση, ή αγάπη ή ευχαρίστηση γι' αυτή; Σχετικά με αυτό, η Αγία Γραφή λέει, ότι δεν έγκειται στην δύναμη του ανθρώπου να βαστά αυτός το μυαλό του σταθερό κι αδιάσπαστο, να το ξεκαθαρίζει από ακάθαρτους και πονηρούς διαλογισμούς, επειδή επιμελώς η «διάνοια του ανθρώπου έγκειται επί τα πονηρά εκ νεότητος αυτού». Ο Θεός δε, είναι ο μόνος που μας παρέχει μια καινούργια καρδιά, ένα καινούργιο πνεύμα. «ὁ Θεὸς γάρ ἐστιν ὁ ἐνεργῶν ἐν ὑμῖν καὶ τὸ θέλειν καὶ τὸ ἐνεργεῖν»6.

[6 Προς Φιληππησίους 2:13]

Ο Απόστολος Παύλος γράφει ο ίδιος: «Εάν προσεύχωμαι γλώσση, το πνεύμά μου προσεύχεται, ο δε νους άκαρπός εστι. Ακόμη το γαρ προσευξασθαι καθό δει ουκ οίδαμεν», ο ίδιος ο μέγας Παύλος μας το διδάσκει. Απ' αυτά καταλαβαίνουμε ότι με τις δικές μας τις δυνάμεις μόνον, είμεθα ανίκανοι να προσφέρουμε στον Θεό την προσευχή μας, κι ούτε στις προσευχές μας ημπορούμε να ζητούμε τα ουσιώδη απαραίτητα.

»Έτσι, λοιπόν, όπως παρουσιάζεται κάθε ανθρώπινο πλάσμα αδύνατο, τι περιμένει σε δύναμη εκ μέρους του για την σωτηρία της ψυχής του; Ο άνθρωπος δεν ημπορεί να αποκτήσει πίστη χωρίς προσευχή, το ίδιο δε συμβαίνει και με την απόκτηση καλών έργων. Τέλος ακόμη κι αυτή η καθαρή προσευχή είναι έξω από τα περιορισμένα όρια της δυνάμεώς του. Τι απομένει, λοιπόν, εις εκείνον για να κάνει; Τι απομένει για την εξάσκηση της ελευθερίας και της δυνάμεως, ώστε να μην απολέσει αλλά να κερδίσει την σωτηρία του;

»Κάθε ενέργεια έχει την ποιότητά της και την κάθε ποιότητα ο Θεός την έχει συγκρατήσει με το δώρο Του, την θέλησή Του και με σκοπό ώστε η εξάρτηση του ανθρώπου επάνω στο Θεό, στην αγία θέλησή Του, να δειχθεί πιο καθαρά για να έχει ο άνθρωπος την δυνατότητα και την ευκαιρία να βυθισθεί πιο βαθειά μέσα στην ταπείνωση. Ο Θεός έχει παραχωρήσει στην θέληση και την δύναμη του ανθρώπου μόνο την ποσότητα της προσευχής. Έχει διατάξει την αδιάλειπτη προσευχή, την συνεχή προσευχή πάντοτε και σε κάθε τόπο. Με τον τρόπον αυτό αποκαλύπτεται το μυστικό της αποκτήσεως της αληθινής προσευχής, συγχρόνως δε και της πίστεως, καθώς επίσης και της εκπληρώσεως των εντολών του Θεού και της όλης σωτηρίας. Ώστε η ποσότητα προέρχεται από τον άνθρωπο, κι αυτό είναι η δική του συμβολή, καθώς κι η συχνότητα της προσευχής, είναι αποτέλεσμα της ιδικής του θελήσεως.

»Ακριβώς  αυτό  διδάσκουν  κι  οι  Πατέρες  της  Εκκλησίας.  Ο  άγιος  Μακάριος  ο  μέγας  λέει  ότι  η προσευχή είναι δώρο της χάριτος. Ο Ησύχιος ο Ιεροσολυμίτης λέει, ότι η συχνότητα της προσευχής γίνεται συνήθεια και καθίσταται δευτέρα φύσις και ότι χωρίς την συχνή επίκληση του ονόματος του Ιησού Χριστού είναι αδύνατο να καθαρισθεί η καρδιά. Οι Ξανθόπουλοι, Κάλλιστος και Ιγνάτιος, συμβουλεύουν συχνή προσευχή στο όνομα του Ιησού Χριστού πριν από κάθε άσκηση και κάθε καλόν έργο και πράξη, επειδή η συχνότητα αυτή τελειοποιεί και την ατελή ακόμη προσευχή. Ο ευλογημένος Διάδοχος Ο Φωτικής, παραδέχεται ότι όταν ο άνθρωπος επικαλείται το όνομα του Θεού όσον ημπορεί συχνότερα, δεν πέφτει εύκολα σε αμαρτήματα. Τι πείρα και σοφία υπάρχει στις συμβουλές αυτές των Πατέρων και πόσο κοντά στην ψυχή του ανθρώπου ευρίσκονται τέτοιες διδασκαλίες! Πόσο πρακτικές είναι και πόσον αντίθετες με τα ηθικά παραγγέλματα των διαφόρων λογικών λεγομένων θεωριών! Οι θεωρίες π.χ. λένε: Κάνε αυτήν ή εκείνη την καλή πράξη οπλίσου με θάρρος, χρησιμοποίησε την δύναμη της θελήσεώς σου, πείσε τον εαυτόν σου με σκέψεις για τα αγαθά της αρετής, καθάρισε τον νου και την καρδιά σου από τα διάφορα κοσμικά όνειρά σου, γέμισε την θέση τους με διδακτικές μελέτες, κάνε αγαθοεργίες, για να βρεις ειρήνη και γενικά ζήσε όπως το λογικό και η συνείδησή σου σου λένε. Αλλ' αλλοίμονο! τίποτε δεν φθάνει τον πλήρη σκοπό του χωρίς την συνεχή προσευχή, χωρίς την επιστράτευση της βοηθείας του Θεού.

»Τώρα ας προχωρήσουμε για να δούμε ακόμη περισσότερο τι διδάσκουν οι Πατέρες και τι λένε. Ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος γράφει για τον καθαρμό της καρδιάς: "Όταν το πνεύμα σκοτίζεται με ακάθαρτες σκέψεις, κάνε ώστε να φύγει ο εχθρός με την συχνή επανάληψι του ονόματος του Ιησού, γιατί η πράξη αυτή είναι ένα ολοδύναμο και αποτελεσματικό όπλο που δεν ευρίσκεται αλλού, ούτε στην γη ούτε στον ουρανό". Ο άγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης μας διδάσκει ως εξής: "Γνώριζε ότι κανείς δεν ημπορεί να ρυθμίσει τον νου του, ο ίδιος, γι' αυτό κατά τις ώρες των ακαθάρτων λογισμών κάνε επίκληση του ονόματος του Ιησού Χριστού συχνά κι επαναληπτικά, με μικρά διαλείμματα και οι σκέψεις αυτές θα υποχωρήσουν". Τι απλή και εύκολη μέθοδος. Τι δοκιμασμένη πείρα! Τι αντίθεση στην θεωρητική λογική που προσπαθεί κομπαστικά να κατορθώσει την καθαρότητα με μόνο τις ίδιες του ανθρώπου προσπάθειες.

»Σημειώνοντας αυτές τις συμβουλές, που είναι βασισμένες στην πείρα των αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η κυρία, η μόνη, η πιο εύκολη μέθοδος για να φθάσει κανείς στο τέρμα της σωτηρίας και της πνευματικής τελειότητα, είναι η συχνότητα και το αδιάκοπο της προσευχής, οσονδήποτε αδύνατη κι αν είναι αυτή. Χριστιανική ψυχή, αν δεν βρίσκεις μέσα σου την δύναμη να λατρεύσεις τον Θεό "εν πνεύματι και αληθεία", εάν η καρδιά σου δεν αισθάνεται ακόμη την θερμότητα και την γλυκιά ικανοποίηση της νοεράς και εσωτερικής προσευχής, τότε φέρε σαν θυσία την προσευχή που ημπορείς να κάνεις, όση κινείται στα όρια της θελήσεώς σου, όση ημπορεί η δύναμή σου να προσφέρει. Άφησε το ταπεινό όργανο, τα χείλη σου, πρώτα απ' όλα να αποκτήσουν την συνήθεια της συνεχούς και επιμόνου επικλήσεως. Άφησέ τα να ψιθυρίζουν, το ολοδύναμο όνομα του Ιησού Χριστού, συχνά και χωρίς διακοπή. Αυτό δεν έχει μεγάλο κόπο και ημπορεί του καθενός η δύναμη να το εφαρμόσει. Αυτό ακόμη, είναι εκείνο στο οποίον η συμβουλή του αποστόλου προτρέπει λέγοντας: "Δι' αυτού ουν αναφέρωμεν θυσίαν αινέσεως δια παντός τω Θεώ, τούτ' έστι καρπόν χειλέων ομολογούντων τω ονόματι αυτού".

»Η συχνότητα της προσευχής πράγματι δημιουργεί μια συνήθεια και γίνεται δεύτερη φύσις. Από καιρού εις καιρόν φέρνει το μυαλό και την καρδιά σε μιαν ανώτερη κατάσταση. Όταν, λοιπόν, ένας άνθρωπος  τηρεί  την  εντολή  αυτή  του  Θεού  για  την  αδιάλειπτη  προσευχή  με  την  μίαν  αυτήν εκπλήρωση εκπληρώνει και τόσα άλλα συγχρόνως, επειδή, εάν οποιοσδήποτε αδιάκοπα, πάντοτε και σ' όλες τις περιπτώσεις προσφέρει την Προσευχή, επικαλούμενος σιωπηλά το αγιότατο όνομα του Ιησού (αν και στην αρχή είναι δυνατόν να κάνει την επίκληση χωρίς την ανάλογη θέρμη και το ζήλο και με την ανάγκη κάποιας επιβολής στον εαυτό του) τότε, δεν θα έχει καιρό για ανώφελη συνομιλία, κατακρίνοντας  τον  συνάνθρωπό  του  ή  δαπανώντας  τον  χρόνο  του  σε  αμαρτωλές  επιθυμίες  και πράξεις. Κάθε κακή σκέψη, με τον τρόπο αυτό φυγαδεύεται. Κάθε κακή πράξη δεν ευρίσκει πεδίον για να εκτελεστεί. Κάθε πολυλογία ή αργολογία θα έρχεται αντιμέτωπη της προσευχής αυτής και κάθε ελάττωμα δεν ημπορεί να ζήσει και να καρποφορήσει αντιμέτωπο με το θείον Όνομα.

»Η συχνή εξάσκηση της προσευχής συχνά ανακαλεί την ψυχή από διάφορα αμαρτήματα και την εξασκεί και την επιστρατεύει να πράττει αυτό που είναι ουσιώδες για την επίτευξη της ενώσεως με τον Θεό. Βλέπεις τώρα πόσον αναγκαία και απαραίτητη είναι η ποσότητα της προσευχής; Συχνότητα στην προσευχή είναι ο μοναδικός τρόπος για να φθάσει κανείς στο ύψος της καθαρής και αληθινής προσευχής.  Είναι  το  μέσον  αυτό,  η  άριστη  και  η  πιο  αποτελεσματική  προπαρασκευή  για  την προσευχή, και η ασφαλέστερη οδός για να φθάσει ο άνθρωπος στο τέρμα της προσευχής και της σωτηρίας.

»Για  να  πείσεις  τον  εαυτό  σου  τελικά,  για  την  αναγκαιότητα  και  την  καρποφορία  της  συχνής προσευχής σημείωσε:

1) Ότι κάθε παλμός και κάθε σκέψη προσευχής είναι εργασία του Αγίου Πνεύματος και μυστική φωνή του αγγέλου φύλακος του καθ' ενός.

2) Ότι το όνομα του Ιησού Χριστού, που επικαλείται κανείς στην προσευχή, περιέχει μέσα του αυτοϋπάρχουσα και αυτενεργούσα ανορθωτική δύναμη, γι' αυτό.

3) Μη ανησυχείς από την ατέλεια και την ξηρασία της προσευχής σου, αλλά περίμενε με υπομονή τον καρπό της συχνής επικλήσεως του θείου Ονόματος.

Μη δίνης προσοχή στις ανόητες παρεμβάσεις του ματαίου αυτού κόσμου που λένε ότι η συχνή επίκληση,  και  όταν  είναι  επίμονος  είναι  μια  ανώφελη  επανάληψις.  Όχι.  Η  δύναμις  του  θείου Ονόματος και η συχνή επίκλησή του, θα αποκαλύψουν τους καρπούς με τον καιρό τους. Σχετικά μ' αυτό ένας πνευματικός συγγραφεύς έχει γράψει τα εξής: "Γνωρίζω ότι σε πολλούς που ονομάζονται πνευματικοί και σοφοί, φιλόσοφοι που ερευνούν παντού για πράγματα κίβδηλα και δευτερεύοντα, που φαίνονται σπουδαία στα μάτια του λογικού και της υπεροψίας, η απλή μα συχνή εξάσκηση της αρετής φαίνεται, στα μάτια τους, ότι είναι μικρής σημασίας, κατωτέρας απασχολήσεως και γενικά κάτι τι το τετριμμένο".

»Αλλ' οι δυστυχείς, απατούν τους εαυτούς των και ξεχνούν την διδασκαλία του Χριστού: "Εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία ου μη εισέλθητε στην βασιλείαν των ουρανών". Κατεργάζονται για τον εαυτόν τους ένα είδος επιστήμης της προσευχής και βασίζονται στα ασταθή θεμέλια του φυσικού λογικού. Αλλά τι χρειαζόμεθα τη μελέτη, τη γνώση και την πολλή σκέψη για να πούμε με καθαρή καρδιά το, Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με"; Ο θείος Διδάσκαλός μας δεν εξυμνεί το είδος αυτής της συνεχούς προσευχής; Δεν έχουμε θαυμάσιες απαντήσεις λάβει και θαυμάσια έργα κατορθώσει με την μικρή αυτή, μα συνεχή προσευχή; Ω, χριστιανική ψυχή, βασίσου στο θάρρος σου και μη σταματάς την αδιάσπαστη επίκληση αυτής της προσευχής, έστω και αν η φωνή σου αυτή βγαίνει από καρδιά που ευρίσκεται σε πόλεμο με τον εαυτό της κι είναι μισογεμισμένη από διάφορα κοσμικά πράγματα. Δεν πειράζει. Προχώρησε μόνο και μη αφήνεις τα χείλη σου να σιωπήσουν ή να ενοχληθούν, θα καθαρίσει η καρδιά τα μέσα της με την συνεχή επανάληψι της επικλήσεως. Ποτέ μην αφήνεις την μνήμη σου να λησμονήσει το, "Μείζων έστι ο εν υμίν ή ο εν τω κόσμω" και το, "Μείζων εστί ο Θεός της καρδίας ημών", λόγια τα οποία γράφει ο Απόστολος και ευαγγελιστής Ιωάννης.

»Ώστε μετά από αυτά τα πειστικά επιχειρήματα, ότι η συνεχής προσευχή, ολοδύναμη σε όλη την ανθρώπινη αδυναμία, είναι ασφαλώς κατορθωτή από τον άνθρωπο και βασίζεται κατά πλήρη τρόπον στην θέλησή του, αποφάσισε και δοκίμασε έστω και για μια μόνη ημέρα στην αρχή. Κράτησε μιαν επίβλεψη στον εαυτόν σου και κάνε την συχνότητα της προσευχής σου πυκνότερη ώστε να καταναλίσκεται όσο το δυνατόν περισσότερος χρόνος το εικοσιτετράωρο για την επίκληση του ονόματος του Ιησού, από οποιανδήποτε άλλην απασχόληση κι ο θρίαμβος αυτός της προσευχής, στις κοσμικές φροντίδες, σε λίγο καιρό θα σου δείξει, ότι δεν πήγε η μέρα εκείνη χαμένη. Αντίθετα, συνέτεινε κι αυτή, το κατά δύναμιν, για την εξασφάλιση της σωτηρίας στην ζυγαριά της θείας δικαιοσύνης. Γιατί η συχνή προσευχή ισοζυγίζει τις αδυναμίες σου και τις τυχόν κακές σου πράξεις και σβήνει τα αμαρτήματα της ημέρας από το βιβλίο του Θεού και της συνειδήσεως· θέτει δε ακόμη τα πόδια σου επάνω στα σκαλιά της σκάλας της δικαιοσύνης και σου δίνει την ελπίδα της εισόδου στην ευλογία της μελλούσης ζωής, που θα ακολουθήσει την παρούσα».

Προσκυνητής: Με όλη μου την καρδιά σε ευχαριστώ, άγιε Πάτερ. Με αυτό που μας διάβασες έδωσες και στην αμαρτωλή ψυχή μου μέγιστη ευχαρίστηση. Για την αγάπη, όμως, του Θεού. επίτρεψέ μου να το αντιγράψω για να το έχω πάντοτε μαζί μου και να το διαβάζω! Σε δυο ή το πολύ τρεις ώρες θα το έχω αντιγράψει όλο. Το κάθε τι εις αυτές τις σημειώσεις ήταν πολύ ωραίο, πολύ ανακουφιστικό της ψυχής και για το φτωχό μου μυαλό, πολύ απλό σε κατανόηση, όπως η Φιλοκαλία, στην οποία οι άγιοι Πατέρες πραγματεύονται το ίδιο θέμα. Εις το βιβλίο αυτό της Φιλοκαλίας, στο πρώτο μέρος π.χ., ο Ιωάννης Καρπάθιος λέει ότι: «εάν δεν έχεις την δύναμη για την αυτοκυριαρχία και για διάφορα άλλα ασκητικά  και  πνευματικά  επιτεύγματα,  και  πάλι,  γνώριζε,  ότι  ο  Θεός  θέλει  να  σωθείς".  Πόσον, αλήθεια, όμορφα και κατανοητά τα έχετε γράψει στο σημειωματάριό σας όλα αυτά που μας διαβάσατε.  Ευχαριστώ τον  Θεό πρώτα κι  έπειτα  εσάς,  που αξιώθηκα να  ακούσω τόσα ωφέλιμα πράγματα.

Καθηγητής: Κ' εγώ παρακολούθησα με προσοχή και ευχαρίστηση όσα διαβάσατε για μας, σεβαστέ πάτερ.   Όλα   τα   επιχειρήματα,   όταν   στηρίζονται   στην   αυστηρή   λογική,   μου   κάνουν   μεγάλη ευχαρίστηση. Συγχρόνως, όμως, νομίζω, ότι δίνουν την δυνατότητα της συνεχούς προσευχής στον ύψιστο βαθμό, σ’ ορισμένες μόνο περιπτώσεις, που είναι ευνοϊκές και σε περιστάσεις που προϋποθέτουν πλήρη ησυχία και μοναξιά. Συμφωνώ, λοιπόν, με το ότι η «συχνή και αδιάλειπτη προσευχή είναι ένας μοναδικός και ολοδύναμος τρόπος για να αποκτήσει κανείς την βοήθεια και την θεία χάριν, σ’ όλες τις πράξεις της αφοσιώσεως στον Θεό, που αγιάζουν την ανθρώπινη ψυχή. Η επιτυχία της προσευχής δεν είναι ακατόρθωτη από τον άνθρωπο, αλλ' η μέθοδος που αναφέρθηκε είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο μόνον όταν αυτός μπορεί να επωφεληθεί από την ησυχία και την μοναξιά. Όταν εγκαταλείψει κάθε φροντίδα, κάθε βιοτική μέριμνα και απασχόληση, ο άνθρωπος, νομίζω, πως μόνο τότε μπορεί να προσεύχεται συχνά ή συνεχώς. Τότε θα έχει να αντιμετωπίζει απλώς κάποιαν οκνηρία και την ενόχληση των λογισμών του. Όταν όμως θα είναι επιφορτισμένος με  διάφορα  καθήκοντα και  συνεχείς  φροντίδες, όταν  θα είναι  αναγκασμένος να συμφύρεται με διαφόρων ειδών λαό και θορύβους, τότε, καίτοι είναι δυνατόν να έχει ακατανίκητη την επιθυμία για προσευχή δεν θα μπορέσει να την εκπληρώσει, για λόγους ανεξαρτήτους από την θέλησή του και την επιθυμία. Συνεπώς η μία αυτή μέθοδος της συχνής προσευχής, δεν ημπορεί να εφαρμοστεί   από   όλους,   εφ'   όσον   για   να   επιτύχει   πρέπει   να   υπάρξουν   ορισμένες   ειδικές προϋποθέσεις.

Μεγαλόσχημος: Δεν είναι σωστό να καταλήγει κανείς σε συμπεράσματα αυτού του είδους. Η καρδιά που έχει διδαχθεί την εσωτερική προσευχή ημπορεί να προσεύχεται πάντοτε και να επικαλείται το όνομα του Θεού χωρίς διαταραχή κατά το διάστημα οποιασδήποτε απασχολήσεως, είτε σωματικής, είτε πνευματικής. Ακόμη και σε οποιονδήποτε θόρυβο, όπως βεβαιώνουν οι πεπειραμένοι στο ζήτημα αυτό, (κι αν κανείς δεν είναι συνηθισμένος συνηθίζει σιγά-σιγά), ο άνθρωπος μπορεί να προσεύχεται, χωρίς καμιά γενικά εξωτερική ενόχληση να είναι δυνατή να τον εμποδίσει, όταν θα έχει επιθυμία για την προσευχή, επειδή η μυστική σκέψη του ανθρώπου δεν εξαρτάται από οποιονδήποτε δεσμό με το εξωτερικό   περιβάλλον,   αλλ'   είναι   ελεύθερη   αυτή   καθ'   εαυτή.   Μπορεί   η   σκέψη   αυτή   να συλλαμβάνεται κάθε στιγμή και να κατευθύνεται προς την προσευχή. Ακόμη και η γλώσσα μπορεί μυστικά και άφωνα να εκφράζει λόγια προσευχής κατά την παρουσία πολλών ανθρώπων και κατά την ύπαρξη εξωτερικών απασχολήσεων. Άλλωστε οι απασχολήσεις με την δουλειά μας δεν είναι πάντοτε τόσο πολύ ενδιαφέρουσες, ούτε δε είναι τόσο σπουδαίες οι συζητήσεις μας ώστε να είναι αδύνατο κατά το διάστημά τους να απασχολούμε το μυαλό μας με την μυστική και τη συνεχή προσευχή του ονόματος του Ιησού.

»Η μοναξιά, φυσικά, και η αποφυγή διαφόρων μερών που είναι θορυβώδη, είναι τα ιδεωδέστερα μέρη με τις τελειότερες προϋποθέσεις για την προσεκτική και συνεχή προσευχή, όμως και εκεί ακόμη δεν είναι δυνατόν παρά να αισθανόμαστε έλεγχο συνειδήσεως για το ότι η προσευχή μας δεν είναι τόσο πυκνή, ως προς την συχνότητα, όσον έπρεπε να είναι. Ο έλεγχος της πυκνότητας εξαρτάται από την ιδική μας θέληση είτε υγιείς είμεθα είτε ακόμη και ασθενείς. Παραδείγματα που αποδεικνύουν την αλήθεια αυτή είναι όλα αυτά, που αν και φορτωμένοι με υποχρεώσεις, με διασπαστικά της προσευχής καθήκοντα, με φροντίδες, με στενοχώριες, με εργασίες, όχι μόνο δεν έπαυσαν να επικαλούνται το θείον Όνομα, αλλ' επιπλέον έμαθαν πώς να τελειοποιηθούν στην αδιάλειπτη προσευχή της καρδιάς. Έτσι ο Μέγας Φώτιος, που ανέβηκε στο πατριαρχικό αξίωμα από την τάξη του συγκλητικού,  δηλαδή  του λαϊκού,  ενώ  ήταν  απασχολημένος  με  την  διακυβέρνηση της  τεραστίας επισκοπής της Κωνσταντινουπόλεως, διατηρούσε συνεχώς την επίκληση του ονόματος του Θεού, αποκτώντας έτσι την αυτενεργούσα προσευχή της καρδιάς. Έτσι ο Κάλλιστος, στο Άγιον Όρος του Άθω, έμαθε την αδιάλειπτη προσευχή κατά ένα διάστημα που ήτο αρκετά απασχολημένος υπηρετώντας σε μια θέση μαγείρου. Έτσι ο απλός την καρδιά Λάζαρος, πνιγμένος στην δουλειά για την αδελφότητα στην οποίαν ανήκε, χωρίς διακοπή και κατά το διάστημα όλων του των θορυβωδών απασχολήσεων, επαναλάμβανε την Προσευχή και αισθανόταν γαλήνη στην ψυχή του. Πολλοί άλλοι ακόμη κατά τον ίδιο τρόπο εφήρμοσαν την συνεχή επίκληση του ονόματος του Θεού.

 

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: