ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
Η ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΕΑ
Η ευθύνη του ιερέα έναντι του ποιμνίου του
Για την ευθύνη του ιερέα, έναντι του ποιμνίου του, ως λειτουργού των μυστηρίων του Θεού, αναφερθήκαμε στα πιο πάνω κεφάλαια. Φαίνεται πολύ παραστατικά, ότι η ιεροσύνη είναι δωρεά του Θεού, που χορηγείται για την εν Χριστώ διαπαιδαγώγηση των χριστιανών. Ο ιερέας κατηχεί τον λόγο της αληθείας, διδάσκει το ποίμνιό του, για να απαλλαγεί από τα πάθη και τις μεθοδείες του διαβόλου, νοιάζεται για την κατά Θεόν προκοπή του, με απώτερο σκοπό να το βοηθήσει να ζει ως μέλος της αληθινής ποίμνης του Χριστού. Ακόμα να το διδάξει να αποκτήσει την αγάπη προς το Θεό, τόση αγάπη, ώστε να θυσιάσει ακόμα και τη ζωή του γι’ Αυτόν. Το ως άνω θεραπευτικό έργο του ιερέα λειτουργεί και αποδίδει με τα μυστήρια και την ποικίλη ποιμαντική διακονία. Και όλο αυτό διασφαλίζεται με την αίσθηση της αγάπης του Θεού.Σε αυτή την ποιμαντική διακονία και ευθύνη του ιερέα θα επικεντρωθούμε στο παρόν κεφάλαιο. Γιατί ο ιερέας διαχειρίζεται και γίνεται επιστάτης της περιουσίας του Θεού. Κατά τον Ιωάννη: «΄Ετι ουν αμφισβητήσεις ημίν του μη καλώς ηπατήσθαι, πάσι μέλλων επιστήσεσθαι του Θεού τοις υπάρχουσι και ταύτα πράττων»120. Και η ποιμαντική του ιερέα πρέπει να ποικίλλει, αφού οι ανάγκες του λαού του Θεού είναι ναι μεν πρωτίστως πνευματικές, αλλά ο άνθρωπος, επειδή συνιστά ψυχοσωματική ολότητα, η ποιμαντική καθοδηγεί, παρηγορεί, ενισχύει, φροντίζει, ελεεί τον πιστό ανάλογα με τις ανάγκες του.
Ανάμεσα στις πολλές ποιμαντικές ευθύνες του ιερέα είναι και η επάνοδος στην Εκκλησία των απομακρυσμένων μέλων της. «Ουκ εν τούτω μόνω, αλλά και εν τω τα απορρηγμένα της Εκκλησίας μέλη συνάπτειν, πολλά ίδοι τις αν αυτόν έχοντα πράγματα»121. Και αναφέρει εδώ ως παράδειγμα ο Άγιος τον ποιμένα, που τον ακολουθούν τα πρόβατα, όπου τα οδηγήσει. Αλλά αν και μερικά από αυτά εκτραπούν και αφήσουν το σωστό δρόμο, με μια φωνή τα φέρνει πίσω. Δεν μπορεί όμως να συμβεί το ίδιο, όταν αποπλανηθεί ένας άνθρωπος, μια ψυχή από την ποίμνη του Χριστού. Αλλά ο ιερέας, αναφέρει ο Χρυσόστομος, χρειάζεται να καταβάλει μεγάλη προσπάθεια με καρτερία και υπομονή. Γιατί θα πρέπει να φέρει πίσω αυτόν που έφυγε με την πειθώ. «Ου γαρ ελκύσαι προς βίαν εστιν, ουδέ αναγκάσαι φόβω, πείσαντα δε δει πάλιν προς την αλήθειαν αγαγείν, όθεν εξέπεσε την αρχήν»122. Απαιτείται πράγματι γενναία ψυχή, που να μην αποθαρρύνεται και να μην απελπίζεται για τη σωτηρία των πλανεμένων. «Ο μεν γαρ εαυτόν ασκών, εις εαυτόν μόνον περιίστησι την ωφέλειαν, το δε της ποιμαντικής κέρδος εις άπαντα διαβαίνει τον λαόν»123.
Αυτός που φροντίζει για την προσωπική και ηθική του κατάρτιση ωφελεί μόνο τον εαυτό του. Η κατάρτιση, όμως, του ποιμένα, ως απόκτημα, προσφέρεται σε όλο τον λαό. Για όλους όσους ανήκουν σε μια επισκοπή ή σε μια ενορία χωρίς καμία διάκριση, είναι οφειλέτης ο επίσκοπος και ο ιερέας αντίστοιχα. Χαρακτηριστικά είναι τα κρόσσια στο επιτραχήλιό τους. Συμβολίζουν το ποιμαντικό και λειτουργικό καθήκον του ιερέα, για τις ψυχές που του εμπιστεύθηκε ο Θεός και για τις οποίες θα δώσει λόγο. Και ένα πρόβατο να χαθεί, όπως αναφέρει η παραβολή του χαμένου προβάτου, ο Χριστός θα το ψάξει 124. «Εικότως άρα της εις αυτόν αγάπης την περί τα ποίμνια σπουδήν ο Κύριος έφησεν είναι σημείον»125. Γιατί αυτή η αγάπη προς το ποίμνιο του Θεού πρέπει να χαρακτηρίζει τον έχοντα την ιεροσύνη του Χριστού. «Τις ασθενεί και ουκ ασθενώ; Τις σκανδαλίζεται και ουκ εγώ πυρούμαι;»126.
Πνευματική ευθύνη του ιερέα επίσης, είναι και η προστασία των χηρών και η κηδεμονία των παρθένων. «Βουλή ουν επί την των χηρών προστασίαν ίωμεν πρότερον, ή την των παρθένων κηδεμονίαν, ή του δικαστικού μέρους την δεσχέρειαν; Και γαρ εφ’ εκάστου τούτων διάφορος η φροντίς και της φροντίδος μείζων ο φόβος»127. Θέλεις τώρα να αρχίσουμε από την προστασία των χηρών ή από την κηδεμονία των παρθένων ή από τις δυσκολίες του δικαστικού έργου; Η φροντίδα για κάθε μια από τις υποχρεώσεις αυτές είναι διαφορετική και δύσκολη, ο δε κίνδυνος μεγαλύτερος από την φροντίδα.
Αρχίζει από την ευθύνη για την προστασία των χηρών. Προστάζει, όχι μόνο την χρηματική βοήθεια των χηρών και των ορφανών, αλλά και την προσοχή που πρέπει να δίνεται στην ηθική τους προστασία. Γιατί είναι πολλοί οι πειρασμοί και πολλές φορές έχουν κλείσει και σπίτια, όπως αναφέρει. Άλλη ευθύνη του είναι η ελεημοσύνη. Και για το φαγητό των ενδεών οφείλει να φροντίζει ο ποιμένας. «Ινα αυταίς τα της τροφής αθρόως, ώσπερ εκ πηγών επιρρέει και μη διαλιμπάνη ποτέ»128. Γιατί είναι μεγάλο κακό η ακούσια πείνα. Επιφέρει μεγάλη δυσκολία. Και συγκεκριμένα εδώ η αναφορά γίνεται για τις χήρες. Αυτό το γεγονός της ακούσιας πείνας φέρνει μεμψιμοιρία και αχαριστία σ’ αυτή την τάξη των χηρών, που πρέπει να φροντίζεται και να μην την κακολογούμε, παρόλο που γίνεται πολλές φορές παράλογη και δύστροπη. Αλλά και κάθε πτωχός θα πρέπει να μην πεινάσει, γιατί η πείνα και η φτώχεια γίνονται κακοί σύμβουλοι που νικούν και γενναίες ψυχές και μπορεί να τις οδηγήσουν σε ανεπαίσχυντες πράξεις.
Παραγγέλει μάλιστα στον ποιμένα, όταν ελεεί, να είναι γλυκύς και ευπρόσιτος και να μην προσβάλλει αυτόν που έρχεται κοντά του, για να τον βοηθήσει. «Κλίνον πτωχώ αλύπως το ους σου και αποκρίθητι αυτώ εν πραότητι ειρηνικά»129∙ «τω δυναμένω την εκείνου φέρειν ασθένειαν διαλέγεται, παρακαλών τω τε ημέρω της όψεως και τη των λόγων πραότητι
προ της δόσεως αυτόν ανορθούν»130. Προτρέπει δε ότι αυτός, ως διαχειριστής του ταμείου για τους φτωχούς, θα πρέπει να είναι καλός οικονόμος. «Ουκ επιεική δε μόνον και ανεξίκακον των τούτων προστάτην, αλλά και οικονομικόν ουχ ήττον είναι χρη, ως εάν τούτο απή, πάλιν εις την ίσην περιίσταται ζημίαν τα των πενήτων χρήματα»131. Θα πρέπει λοιπόν να είναι ένας καλός διαχειριστής των χρημάτων, που προορίζονται για τους φτωχούς, ούτως ώστε να μην δημιουργούνται σκάνδαλα από την κακή διαχείριση.
Στην ποιμαντική ευθύνη συγκαταλέγεται και η φροντίδα των ξένων και των ασθενών. Ακόμα και η νοσοκομειακή τους περίθαλψη. «Τας των ξένων υποδοχάς και τας των ασθενούντων θεραπείας πόσης μεν οίει δείσθαι χρημάτων δαπάνης;»132. Δεν μπορεί να μένει αμέτοχος ο ιερέας στην ανάγκη του ποιμνίου του για σωματική θεραπεία. Γιατί η Εκκλησία είναι αυτή που θα ανακουφίσει τον πόνο του ανθρώπου και τον υπαρξιακό και τον σωματικό.
Εξ άλλου και στο ευαγγέλιο της κρίσεως, που διαβάζεται την Κυριακή της Απόκρεω, βασική προϋπόθεση θέτει, μεταξύ άλλων, ο Χριστός τη φιλοξενία των ξένων και την επίσκεψη και φροντίδα των ασθενών. «…επείνασα γαρ, και εδώκατέ μοι φαγείν, εδίψησα, και εποτίσατέ με, ξένος ήμην, και συνηγάγετέ με, γυμνός, και περιεβάλετέ με, ησθένησα, και επεσκέψασθέ με, εν φυλακή ήμην, και ήλθετε προς με»133. Και αν αυτή η εντολή απευθύνεται προς κάθε χριστιανό, αφού είναι απόδειξη της αγάπης προς τον ίδιο το Χριστό, αυτό αναμφίβολα πρέπει να είναι μέριμνα και φροντίδα και του κάθε ποιμένα και της Εκκλησίας του Χριστού.
Μέσα στην ποιμαντική του ευθύνη ο ιερέας πρέπει να περιλάβει και την επίσκεψη στα σπίτια των πιστών. Και αυτές οι επισκέψεις είναι και αγιαστικές, δηλαδή για την τέλεση ακολουθιών που αγιάζουν, και συμβουλευτικές και παρηγορητικές, ανάλογα με την ανάγκη του κάθε οίκου. Και χωρίς αιτία επισκέψεως πολλές φορές, μόνο και μόνο για την ευλογία του οίκου με την
παρουσία του ιερέα. Δεν χρειάζεται να υπάρχει ασθενής, λέει ο ιερός πατήρ, σε ένα σπίτι για να το επισκεφθούμε. Δεν πρέπει να είναι ο μοναδικός λόγος για την επίσκεψή μας. «Ην γαρ μη καθ’ εκάστην ημέραν μάλλον των αγοραίων περινοστεί τας οικίας ο την επισκοπήν έχων, προσκρούματα εντεύθεν αμύθητα. Ουδέ γαρ αρρωστούντες μόνον, αλλά και υγιαίνοντες επισκοπείσθαι βούλονται, ου της ευλαβείας αυτούς επί τούτο προσκαλουμένης, τιμής δε και αξιώματος οι πολλοί αντιποιούμενοι μάλλον»134. Και δείχνει ο Άγιος την μέριμνα, αλλά και την έννοια που πρέπει να τον διακατέχει για το ποίμνιό του. Τρέχει να αγιάζει τις κατ΄ οίκον εκκλησίες των πιστών του. Αλλιώς υπάρχει ο κίνδυνος «λύκοι άρπαγες»135 να τις επισκέπτονται και να τις λεηλατήσουν, αφού τις φαρμακώσουν στην πίστη και στο φρόνημα.
Άλλη ποιμαντική μέριμνα που αναφέρει ο Άγιος είναι η προφύλαξη και η φροντίδα της τάξεως των παρθένων από το επίσκοπο ή τον ιερέα. «Επί δε της των παρθένων επιμελείας τοσούτω μείζων ο φόβος, όσο και το κτήμα τιμιώτερον και βασιλικωτέρα αύτη των άλλων η αγέλη»136. Είναι πρόδηλο ότι υπήρχαν και είχαν δημιουργηθεί τέτοια τάγματα παρθένων, μοναστικές κοινότητες, που έχρηζαν προστασίας και πνευματικής και ποιμαντικής καθοδήγησης και φροντίδας. Εξ΄ άλλου αυτό δείχνει και η πραγματεία του ιερού πατέρα με τίτλο: «Προς τους έχοντας παρθένους συνεισάκτους»137. Ο Χρυσόστομος διδάσκει για την παρθενία, ότι είναι η φυσική κατάσταση του ανθρώπου και είναι η κατάσταση των πρωτοπλάστων, πριν την πτώση. Μιλώντας για αυτήν λέει, ότι είναι η «όντως κατά φύσιν κατάστασις του ανθρώπου», χωρίς φυσικά να υποτιμά τη χρησιμότητα του γάμου και τη θεραπεία της ανθρώπινης φύσις μέσω του, με την οποία παρθενία, αυτός που επιθυμεί και μπορεί να την κρατήσει, μιμείται τους αγγέλους. «…η δε παρθένος επί μείζοσιν απεδύσατο και την ανωτάτω φιλοσοφίαν εζήλωσε και την των αγγέλων πολιτείαν δείξαι επί της γης επαγγέλλεται και μετά της σαρκός ταύτης τα των ασωμάτων αυτή δυνάμεων κατορθώσαι πρόκειται»138. Γιατί αυτή που τηρεί την παρθενία ανέλαβε σκληρότερο αγώνα, ζήλεψε και θέλησε την ουράνια φιλοσοφία και έχει προορισμό να μιμηθεί στη γη τη ζωή των αγγέλων και ζώντας μέσα στη σάρκα να φθάσει στη ζωή των ασωμάτων δυνάμεων. Μια τέτοια λοιπόν τάξη αγωνιζομένων χριστιανών χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα και προσοχή. Γιατί ο πειρασμός, που είναι ιδιαίτερα μεγάλος, δεν μπορεί να συγκριθεί, όπως αναφέρει ο ίδιος, με το μέγεθος της πτώσης στην αμαρτία μιας χήρας και μιας που ανήκει στο τάγμα των παρθένων. «Δια τούτο ασφαλεστάτης φυλακής και πλείονος δείται της συμμαχίας»139. Γιατί σε περίπτωση πτώσης «ου γαρ ανήρ ενταύθα ο αθετούμενος, αλλά αυτός ο Χριστός, ουδέ μέχρι ονειδών η στείρωσις, αλλ’ εις απώλειαν ψυχής τελευτά το δεινόν»140.
Μέσα όμως στην ποιμαντική ευθύνη του ιερέα θα περιλάβουμε και την προσευχή του για το ποίμνιό του. Μια προσευχή ζωντανή, που θα ενισχύει τον ίδιο στο δύσκολο ποιμαντικό του έργο, αλλά θα συνοδεύει και το ποίμνιο που του ανέθεσε ο Θεός, καθιστώντας τον ποιμένα λογικών προβάτων. Και προσεύχεται, όχι μόνο στην δημόσια προσευχή και λατρεία, αλλά και στην ιδιαίτερή του προσευχή, για ειρήνη, αφθονία αγαθών και απαλλαγή κάθε ανθρώπου από τα κακά που τον ενοχλούν. Γιατί προσεύχεται για όλη την οικουμένη και όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα για τις ανάγκες του λαού του Θεού.
«Τον γαρ υπέρ όλης της πόλεως, και τι λέγω πόλεως; Πάσης μεν ουν της οικουμένης πρεσβεύοντα και δεόμενον ταις απάντων αμαρτίαις ίλεων γενέσθαι τον Θεόν, ου των ζώντων μόνον, αλλά και των απελθόντων, οποίον τινα είναι χρη»141.
Η σχέση αυτή, όπως αναφέρει ο Επίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος Ware, δηλαδή του πνευματικού πατέρα και του μέλους της Εκκλησίας, δεν είναι δίπλευρη, αλλά τριγωνική, επειδή πέρα από τον ποιμένα και τον ποιμενόμενο,
υπάρχει και ένα τρίτο μέλος, ο Θεός. Και αυτός ο ποιμένας ως συνυπηρέτης του ζώντος Θεού, γίνεται οδηγός και σύντροφος στο ταξίδι κάθε ψυχής. Αφού όπως αναφέρει «ο μόνος αληθής πνευματικός οδηγός, με όλη τη σημασία της λέξης είναι το Άγιο Πνεύμα».142
119 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 25-27, σσ184
120 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Β΄, 2-3, σσ88
121Ό. π., Λόγος Β΄, 27-29, σσ96
122 Ό. π., 6-9, σσ98
123Ό. π.,15-17,σσ98
124 Λουκ. 15, 3-7
125Ιωάννου Χρυσοστόμου, Λόγος Β΄, 21-22, σσ98
126 Β’ Κορ. 11,29
127 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 22-25, σσ168
128 Ό. π., 17, σσ170
129 Σοφ. Σειράχ 4,8
130 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 16-22, σσ172
131 Ό. π., 16-20, σσ174
132 Ό. π., 1-2, σσ176
133 Ματθ. 25, 35-36
134 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 8-13, σσ184
135 Ματθ. 7,15
136 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 15-17, σσ176
137 PG 47, 495-514
138 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Γ΄, 24-27, σσ176
139Ό. π., 1-20, σσ178
140 Ό. π., 14-16, σσ178
141 Ιωάννου Χρυσοστόμου, ό. π., Λόγος Στ΄,19-23, σσ266
142Επισκόπου Διοκλείας Κάλλιστου Ware, Η Εντός ημών Βασιλεία, «Ακρίτας», Αθήναι, 1994, σσ 139
ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΜΑΡΙΟΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ
ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΟΥ ΙΕΡΕΑ ΚΑΙ Η ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΙΑΚΟΝΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΕΞΙ ΛΟΓΟΥΣ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
Διπλωματική Μελέτη
Υποβληθείσα στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Θεολογικών Σπουδών
Πανεπιστήμιο «Νεάπολις»
ΠΑΦΟΣ 2015
Επιβλέπων Καθηγητής: Νικόλαος Νικολαίδης
Εξεταστική Επιτροπή:
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου