Η' Η ταπείνωσις
H ταπείνωσις θεωρείται γενικά από την χριστιανικήν διδασκαλίαν, τον Κύριον, τους θεοπνεύστους συγγραφείς της Κ. Διαθήκης και τους Πατέρες της Εκκλησίας μας, σαν η ακλόνητη βάσις και το σταθερό θεμέλιο του πνευματικού μας οικοδομήματος. Και ο σοφός Σειράχ όμως την ταπεινοφροσύνην προβάλλει σαν τρόπον σκέψεως και ζωής σ' όσους θέλουν να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες.
1) Κατά της αλαζονείας.
Τελείως αδικαιολόγητη και ξένη προς την αλήθειαν είναι η τάσις των ανθρώπων να
υπερηφανεύωνται. Τούτο τονίζει ο Σειράχ με τα ακόλουθα γνωμικά του:
«Τί υπερηφανεύεται γη και σποδός.... Εν γαρ τω αποθανείν άνθρωπον κληρονομήσει ερπετά και θηρία και σκώληκας» ( ι', 9, 11).
«Τι άνθρωπος και Τι η χρήσις αυτού; Τι το αγαθόν αυτού και Τι το κακόν αυτού, αριθμός ημερών ανθρώπου πολλά έτη εκατόν ως σταγών ύδατος από θαλάσσης και ψήφος άμμου, ούτως ολίγα έτη εη ήμέρα αιώνος»(ιη.8 10).
Διατί υπερηφανεύεται ο άνθρωπος, αφού είναι χώμα και στάκτη; διερωτάται ο Σειράχ. Και ο ίδιος, διά να περιγράψη την αθλιότητα και μηδαμινότητα της σωματικής υποστάσεως του ανθρώπου, μας υπενθυμίζει ότι όποιος αποθνήσκει, αν μεν μείνη άταφος, τον παραλαμβάνουν τα ερπετά και τα θηρία, αν δε ταφή, τα σκουλήκια. Πράγματι! Τι είναι ο άνθρωπος και σε Τι του χρησιμεύουν οι προσπάθειες του; Ποιο, απ' όσα έχει, είναι καλό και ευχάριστο και ποιο είναι κακό και δυσάρεστο; Και αν ακόμη τα χρόνια της ζωής του φθάσουν τα εκατόν, Τι κερδίζει; Όλα τα χρόνια του, μπροστά στην αιωνιότητα, μοιάζουν με μιαν σταγόνα νερού μέσα στην θάλασσαν και με ένα κόκκον άμμου μέσα στην απέραντην αμμουδιάν.
Ενθυμίζουν οι σκέψεις αυτές του Σειράχ τις γνώμες του Αβραάμ, που είπε διά τον εαυτόν του: « Εγώ ειμί γη και σποδός» (Γεν. ιη', 27), και ταπεινωμένος διεκήρυξεν ότι ήτο χώμα και στάχτη, και του Ιώβ, που ωμολόγησε: «Θάνατον επεκαλεσάμην πατέρα μου είναι, μητέρα δε μου και αδελφήν σαπρίαν» ( Ιώβ, ιζ', 14). Αισθάνομαι, είπεν ο Ιώβ τόσον στενά εξαρτημένος με τον σωματικόν μου αφανισμόν, ώστε να ονομάζω τον μεν θάνατον πατέρα μου, μητέρα μου δε και αδελφήν μου την σαπίλαν του τάφου.
2) Αποκρουστικός ο υπερήφανος.
Ο υπερήφανος δεν είναι αρεστός στους ανθρώπους. Πολύ όμως πιο σημαντικό είναι ότι και ο Θεός βδελύσσεται και αποστρέφεται τον εγωιστήν άνθρωπον. Διά ποιόν λόγον, μας επεξηγεί και ο Σειράχ στους ακόλουθους στίχους του συγγράμματός του:
«Μισητή έναντι Κυρίου και ανθρώπων υπερηφανία, και εξ' αμφοτέρων πλημμελήσα άδικα... Αρχή υπερηφανίας ανθρώπου υφισταμένου από Κυρίου, και από του ποιήσαντος αυτόν απέστη η καρδία αυτού. Ότι αρχή υπερηφανίας αμαρτία, και ο κρατών αυτής εξομβρήσει βδέλυγμα διά τούτο παρεδόξασε Κύριος τας επαγωγάς και κατέστρεψεν εις τέλος αυτούς» (ι', 7,12 13).
Όποιος λοιπόν αφήσει την υπερηφάνειαν να τον κυριεύση, αυτός θα μισηθή και από τον Θεόν και από τους ανθρώπους. Τούτο δε θα συμβή, διότι ο υπερήφανος και κατά των ανθρώπων θα διάπραξη αδικίες αλλά και ενώπιον του Θεού θα αμαρτήση. Διότι το πρώτο βήμα, που κάμνει ο άνθρωπος που απομακρύνεται από τον Θεόν, είναι η υπερηφάνεια. Διότι η καρδιά του υπερήφανου έχει ήδη απομακρυνθή από τον Δημιουργόν του. Επειδή δε πηγή και αρχή κάθε αμαρτίας είναι ο εγωισμός, εκείνος που κυριαρχείται από τον εγωισμόν του, θα βγάλη από μέσα του βλελυρότητες. Διά τούτο τελικά ο Θεός θα επιφέρη κατά των υπερήφανων τιμωρίες και θα τους καταστρέψη τελείως. «Ο Θεός υπερηφάνοις αντιτάσσεται» (Παροιμ. γ', 34. Ιακ. δ', 6. Α' Πέτρ. ε', 5), μοιάζει να λέγη και ο Σειράχ. Διά να τονίση και αυτός μαζί με άλλους θεοπνεύστους συγγραφείς της Παλαιάς και της Καινής Διαθήκης ότι ο Θεός τους εγωιστές και φουσκωμένους ανθρώπους τους θεωρεί σαν εχθρούς του και στέκεται αντιμέτωπος τους.
3) Ή χάρις τής ταπεινώσεως.
Τον υπερήφανον άνθρωπον απορρίπτουν και ο Θεός και οι άνθρωποι. Αντίθετα αγαπητός στον Θεόν και στους ανθρώπους γίνεται ο ταπεινός. Αυτό διακηρύσσει και ο Σειράχ με τα ακόλουθα λόγια του:
«Τέκνον, εν πραυτητι τα έργα σου διέξαγε, και υπό ανθρώπου δεκτού αγαπηθήση. Όσω μέγας
ει, τοσούτω ταπεινού σεαυτόν, και έναντι Κυρίου ευρήσεις χάριν ότι μεγάλη η δυναστεία του Κυρίου και υπό των ταπεινών δοξάζεται» (γ' 17 20).
Παιδί μου, λέγει, να κάμνης τα έργα σου πάντοτε με πραότητα και ταπεινοφροσύνην,
και τότε θα αγαπηθής από τους καλούς ανθρώπους. Ιδιαίτερα δε ο Σειράχ συμβουλεύει τον καθένα, όσον περισσότερον υψώνεται μέσα στην κοινωνίαν, τόσον και περισσότερον να ταπεινώνη τον εαυτόν του. Και τότε θα ελκύση πάνω του, εκτός από την αγάπην των ανθρώπων, και την χάριν και εύνοιαν του Θεού. Διότι ο Θεός, που η εξουσία και η μεγαλοπρέπεια του είναι μεγάλη, καταδέχεται να τον δοξάζουν μόνον οι ταπεινοί άνθρωποι.
Διαπιστώνει και ο σοφός Σειράχ ότι, όσοι σημειώνουν επιτυχίες στην ζωήν τους, διατρέχουν μεγάλον κίνδυνον να κυριευθούν από τον εγωισμόν και την υψηλοφροσύνην. Διότι πράγματι η δόξα και η λάμψις των αξιωμάτων και οι κοσμικές επιδείξεις και οι κολακείες συχνά διαφθείρουν τον χαρακτήρα των ανθρώπων και τους κάμνουν να φέρωνται με αγέρωχον τρόπον και υπεροπτικήν αλαζονίαν όχι μόνον προς τους συνανθρώπους τους αλλά και έναντι στον Θεόν. Απ' αυτόν τον κίνδυνον θέλει να μας προφύλαξη ο Σειράχ.
Διά τούτο με τον ιδικόν του τρόπον μας υπενθυμίζει, όπως και οι άλλοι θεόπνευστοι
συγγραφείς που προαναφέραμε, ότι ο Θεός, ενώ αντιτάσσεται στους υπερήφανους
«ταπεινοίς δίδωσι χάριν» (Πα Ροιμ. γ',34)κ.λ.π.
4) Η συμπεριφορά του ταπεινού.
Η αρετή της ταπεινώσεως είναι βασικά εσωτερικό φρόνημα και συναίσθησις της ανθρώπινης αδυναμίας και μικρότητας. Και έμπρακτα όμως ο ταπεινός εκδηλώνει την αρετήν του στις επιδιώξεις και εκδηλώσεις του. Αυτά διδάσκει και ο Σειράχ με τις ακόλουθες συμβουλές του:
«Χαλεπώτερά σου μή ζήτει και ισχυρότερα σου μή εξέταζε ά προσετάγη σοι, ταύτα διανοού, ου γαρ εστί σοι χρεία των κρυπτών. Εν τοις περισσοίς των έργων σου μή περιεργάζου πλείονα γαρ συνέσεως ανθρώπων υπεδείχθη σοι· πολλούς γαρ επλάνησεν η υπόληψις αυτών, και υπόνοια πονηρά ωλίσθησε διανοίας αυτών» (γ' ,21 24).
Μας υποδεικνύει λοιπόν ο Σειράχ ότι πρέπει να έχουμε επίγνωσιν ότι öï δυνατότητες μας είναι περιορισμένες και να αποφεύγουμε την πολυπραγμοσύνην και την ανώφελην περιέργειαν. Υπάρχουν, τονίζει, πράγματα και θέματα δύσκολα και ανώτερα από τις ανθρώπινες δυνάμεις. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται και οι μυστηριώδεις αλήθειες της πίστεως και οι μυστικές βουλές του Θεού. Είναι επομένως μάταιον και άσκοπον να θέλη κάποιος να εξερεύνηση και να κατανόηση όσα είναι πιο πάνω από τις ικανότητες του και όσα ο Θεός προς το παρόν κρατά κρυμμένα από τους ανθρώπους. Αντίθετα πρέπει ο καθένας να σκέπτεται και να αγωνίζεται να εφαρμόζη όσα ο Θεός εθέσπισε και αφορούν στο έργο και τον τρόπον της σωτηρίας της ψυχής μας. Διαφορετικά, αν δηλαδή ασχολούμεθα με θέματα, που ικανοποιούν μόνον την περιέργειαν και την κενοδοξίαν μας, θα πλανηθούμε και θα ναυαγήσουμε.
Και είναι πράγματι πολλοί εκείνοι, που, εξαφορμής της επάρσεως και των λανθασμένων συμπερασμάτων, στα οποία κατέληξαν, εγλίστρησαν στην ζωήν τους και έχασαν τον προορισμόν τους. Πολύ ψυχολογημένη και σωστή επίσης είναι η ακόλουθη σύστασις του Σειράχ να μή στηρίζουμε την προσωπικήν μας αξίαν και επιτυχίαν στην εξωτερικήν μας εμφάνισιν και την κοσμικήν δόξα:
« Εν περιβολή Ιματίων μή καύχηση και εν ημέρα δόξης μή επαίρου ότι θαυμαστά τα έργα Κυρίου, και κρυπτά τα έργα αυτού εν ανθρώποις. . Πολλοί δυνάσται ητιμάσθησαν σφόδρα, και ένδοξοι παρεδόθησαν εις χείρας ετέρων» (ια'. 4, 6).
Τονίζει δηλαδή ο σοφός συγγραφεύς την ματαιότητα και παροδικότητα όλων των
εγκοσμίων πραγμάτων. Και προτρέπει τον κάθε συνετόν άνθρωπον να μή καυχάται διά τα ρούχα του ούτε και να αισθάνεται έπαρσιν στις περιπτώσεις, που οι άλλοι τον τιμούν.
Διότι κανένα από τα ανθρώπινα πράγματα δεν είναι άξιο θαυμασμού. Αντίθετα όμως
αξιοθαύμαστα είναι τα έργα του Κυρίου, και τα φανερά και τα κρυμμένα από τους ανθρώπους. Διά να μας πείση δε ο Σειράχ ότι δεν πρέπει να θαυμάζουμε τα ανθρώπινα μεγαλεία και την κοσμικήν δόξα, μας υπενθυμίζει ότι πολλοί από τους δυνατούς της γης περιέπεσαν σε ανυποληψίαν και πολλοί ένδοξοι έγιναν δούλοι άλλων ανθρώπων.
Μή ζηλεύσουμε λοιπόν την ματαιότητα των κοσμικών πραγμάτων και μή θαυμάσουμε όσους υπερηφανεύονται διά τα μεγαλεία τους. Το πνευματικό μας συμφέρον απαιτεί να αποκτήσουμε αυτογνωσίαν και ταπεινό φρόνημα. Τότε και μεις θα ανήκουμε στους ταπεινούς και εκλεκτούς εκείνους ανθρώπους, διά τους οποίους ο σοφός Σειράχ χρησιμοποιεί την έξης εικόνα:
«Μικρά εν πετεινοίς μέλισσα, και αρχή γλυκασμάτων ο καρπός αυτής» (ια. 3).
Η μέλισσα δηλαδή, καίτοι ανάμεσα σ' όλα τα φτερωτά ζώα είναι πολύ μικρή, παράγει σαν καρπόν το μέλι, που είναι γλυκύτερο από κάθε γλύκυσμα. Και ανάμεσα λοιπόν σ' όλους τους ανθρώπους, εκλεκτότεροι και προτιμότεροι είναι οι ταπεινοί. Διότι αυτοί δεν εντυπωσιάζουν μεν με την πομπώδη εμφάνισίν τους και την επιδεικτικήν τους συμπεριφοράν, όμως με τον πράον και ήσυχόν τους χαρακτήρα και την ταπεινήν τους προσφοράν και την χάριν της αρετής τους γλυκαίνουν την ζωήν των συνανθρώπων τους.
Θ' Η προσευχή
προσευχή είναι η μυστική γέφυρα, διά μέσου της οποίας ο φτωχός και αδύνατος άνθρωπος συναντά τον ουράνιον Θεόν και συνομιλεί μαζί του. Διά της προσευχής επίσης ο ευσεβής άνθρωπος εξασφαλίζει τους θησαυρούς της θείας αγάπης και την απαραίτητην ενίσχυσιν, διά να βγη νικητής μέσα από τις δυσκολίες και τους πειρασμούς της ζωής και να κατάκτηση «τον στέφανον της ζωής» (Ιάκ. α', 12).
Τις αλήθειες αυτές τονίζει και ο σοφός Σειράχ, ενώ συγχρόνως και υποδεικνύει το γνωρίσματα, που πρέπει να εχη μια θεάρεστη προσευχή.
1) με πίστιν και υπομονήν
Τονίζει πρώτα ο Σειράχ ότι από μόνοι τους οι άνθρωποι και χωρίς την βοήθειαν του Θεού δεν είναι δυνατόν να επιτύχουν στις επιδιώξεις τους. Γράφει δε:
«Έστι νωθρός και προσδεόμενος αντιλήψεως, ύστερων ισχύι και πτωχεία περίσσευα· και οι οφθαλμοί Κυρίου επέβλεψαν αυτώ εις αγαθό, και ανώρθωσεν αυτόν εκ ταπεινώσεως αυτού και ανύψωσε κεφαλήν αυτού και απεθαύμασαν επ' αυτώ πολλοί» (ια', 12 13).
Υπάρχουν, λέγει ο Σειράχ, άνθρωποι, που αισθάνονται αδύναμοι και έχουν ανάγκην ενισχύσεως στις επιδιώξεις της ζωής τους. Πάνω σ' αυτούς λοιπόν ο Κύριος, γεμάτος συμπάθειαν, στηρίζει το βλέμμα του και τους ανορθώνει από την ταπεινήν και δύσκολην θέσιν, στην οποίαν ευρίσκονται. Πολλοί δε είναι εκείνοι, τους οποίους η εύνοια του Κυρίου ανύψωσε και εστήριξε, με αποτέλεσμα να τους θαυμάζουν και να τους ζηλεύουν και πολλοί άλλοι άνθρωποι.
Επιβλέπει λοιπόν ο Θεός με συμπάθειαν πάνω στους ανθρώπους, που συναισθάνονται την αδυναμία τους. Διά τούτο και ο Σειράχ σ' αυτούς συνιστά να καταφεύγουν με θάρρος στην ιδικήν του χάριν. Και διά της προσευχής να του ζητούν όσα τους χρειάζονται, με την βεβαίαν ελπίδα ότι θα εισακουσθούν οι προσευχές τους. Λέγει συγκεκριμένα στον καθένα:
«Μή ολιγοψυχήσης εν τη προσευχή σου... Και μή δευτερώσης λόγον εν προσευχή σου» (ζ΄ 10, 14).
Προσεύχου, λέγει, πάντοτε με υπομονήν και εγκαρτέρησιν και χωρίς καμμιάν αμφιβολίαν διά το ότι ο Θεός θα εισακούση τις αιτήσεις σου. Την ίδιαν ακριβώς ανάγκην, να επιμένουμε δηλαδή στην προσευχήν μας, τονίζει και ο Κύριος, που συνιστούσε στους ακροατές του «πάντοτε προσεύχεσθαι... και μή εκκακείν» (Λουκ. ιη\ 1). Να προσεύχωνται δηλαδή πάντοτε και επίμονα και να μή αποκάμνουν και αποθαρρύνωνται, εάν οι προσευχές τους δεν εισακούωνται αμέσως.
Επίσης, όπως και ο Κύριος είπε στους ανθρώπους «προσευχόμενοι μή βαττολογήσητε» (Ματθ. στ', 7), έτσι και ο Σειράχ συνιστά, σ' όποιον προσεύχεται, να μή φλυαρή και να μή επαναλαμβάνη άσκοπα και μάταια τα ίδια λόγια. Διότι, διά να ακούση ο Θεός την προσευχήν μας, δεν χρειάζεται να του ανακοινώνουμε με επαναλήψεις και πολλά λόγια τις ανάγκες μας, αλλά αρκεί να έχουμε συγκεντρωμένην την προσοχήν και την καρδιάν μας σ' ό,τι του ζητούμε.
2) Η προσευχή των ταπεινών.
Οι πιο ευάρεστες στον Θεόν προσευχές είναι εκείνες που βγαίνουν μέσα από πονεμένες και ταπεινωμένες και συντετριμμένες καρδιές (Πρβ. και Ψαλμ. 50, 19). Αυτό διδάσκει και ο Σειράχ, που γράφει:
«Δέησιν ηδικημένου εισακούσεταν ου μή υπερίδη ικετείαν ορφανού και χήραν. εάν εκχέη λαλιάν ουχί δάκρυα χήρας επί σιαγόνα καταβαίνει και η καταβόησις επί τω καταγαγόντι αυτό; θεραπεύων εν ευδοκία δεχθήσεται. και η δέησις αυτού έως νεφελών συνάψει. Προσευχή ταπεινού νεφέλας διήλθε, και έως συνεγγίση. ου μή παρακληθή και ου μή αποστή, έως επισκέψηται ο Ύψιστος. Και κρίνει δικαίως και ποιήσει κρίσιν. Και ο Κύριος ου μή βραδύνη... Ωραίον έλεος εν καιρώ θλίψεως αυτού, ως νεφέλαι υετού εν καιρώ αβροχίας» (λε', 13 19, 24).
Οπωσδήποτε δηλαδή ο Θεός θα εισακούση την δέησιν του αδικημένου φτωχού. Και δεν θα παράβλεψη ποτέ τις προσευχές, που απευθύνουν τα ορφανά και οι χήρες, που μέσα στις συμφορές τους εκχύνουν προς Αυτόν τον πόνον τους. Τα δάκρυα της χήρας, που αυλακώνουν το πρόσωπο της, και η κατακραυγή της εναντίον εκείνων, που την κάμνουν να χύνη δάκρυα πόνου, δεν αφήνουν ασυγκίνητον και αδιάφορον τον Θεόν. «Ορφανόν και χήραν αναλήψεται» (Ψαλμ. 145, 9), λέγει και ο Ψαλμωδός. Και αυτός, όπως και ο Σειράχ, τονίζει την ιδιαίτερην στοργήν του Θεού προς τα ορφανά παιδιά και τις χήρες γυναίκες, ένεκα της οποίας και ικανοποιεί τα αιτήματα, που του απευθύνουν.
Ευάρεστος επίσης στον Θεόν είναι και όποιος προσφέρει με αγαθές διαθέσεις υπηρεσίες στο έργο του Θεού. Και αυτού η προσευχή γίνεται δεκτή από τον Θεόν και
φθάνει μέχρι τις νεφέλες του ουρανού, το μυστικό κατοικητήριο του Θεού. Επίσης και του ταπεινού άνθρωπου η προσευχή θα ξεπεράση τις νεφέλες του ουρανού και δεν θα σταματήση, παρά μόνον μπροστά στον θρόνον του Θεού. Και ο Θεός, αφού την δεχθή με εύνοιαν, θα στείλη στον πονεμένον και ταπεινόν άνθρωπον παρηγορίαν και ενίσχυσιν. Έτσι αυτός δεν θα φύγη ποτέ, από τον τόπον που προσεύχεται, με άδεια χέρια. Τουναντίον ο Ύψιστος Θεός θα τον απολύη από την προσευχήν του, αφού τον επισκεφθή και τον κρίνει δίκαια και εκδώσει δι' αυτόν δίκαιην απόφασιν. Και δεν θα βραδύνη ο Κύριος να δείξη την εύνοιάν του αυτήν σ' όποιον τον παρακαλεί με πίστιν.
Πόσον πράγματι ωραία είναι η παρηγοριά και η χάρις, που ο Θεός στέλλει σ' όσους μέσα στις θλίψεις τους προσεύχονται σ' Αυτόν! Μοιάζει η προσφορά αυτή του Θεού με τα νέφη, που φέρνουν βροχές σε καιρόν ανομβρίας και ξηρασίας.
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου