ΙΣΤ' Κοινωνικά φαινόμενα
O Σειράχ, όπως και στον πρόλογον του βιβλίου μας εσημειώσαμε, έκαμε πολλά ταξείδια και εγνώρισεv από κοντά την νοοτροπίαν των ανθρώπων διαφόρων λαών και γενικώτερα την κοινωνικήν κατάστασιν. Στο σύγγραμμα του λοιπόν αναφέρεται και σε μερικές κοινωνικές καταστάσεις, που του έκαμαν άλλοτε μεν ευχάριστην άλλοτε δε
δυσάρεστην εντύπωσιν. Με απλότητα δε και πολύ παραστατικά διατυπώνει ως ακολούθως τις σκέψεις του.
1) Ευχάριστα φαινόμενα.
Αναφέρεται κατ' αρχήν ο έμπειρος Σειράχ σε τρεις κοινωνικές αρετές, που είδε σε κάποιους ανθρώπους. Και γράφει σχετικά:
«Εν τρισίν ωραίσθην και ανέστην ωραία έναντι Κυρίου και ανθρώπων ομόνοια αδελφών, και φιλία των πλησίον, και γυνή και ανήρ εαυτοίς συμπεριφερόμενοι» (κε', 1).
Τρία πράγματα, λέγει ο Σειράχ, αρέσουν ιδιαίτερα και σ' εμένα και στον Θεόν και στους ανθρώπους.
Πρώτο απ' αυτά είναι η ομόνοια μεταξύ αδελφών κατά σάρκα και μεταξύ ανθρώπων, που ανήκουν στο ίδιο έθνος. Και πράγματι είναι συγκινητικό το φαινόμενο, που παρουσιάζουν τα μέλη μιας οικογένειας και οι πολίτες ενός έθνους, όταν παραθεωρούν τους εγωισμούς τους και ξεπερνούν τις ατομικές τους αδυναμίες και ιδιοτέλειες και συνοικούν με αγάπην και συνεργάζονται με ειλικρίνειαν, διά το καλό όλων και την πρόοδον του συνόλου, στο οποίο και οι ίδιοι ανήκουν.
Δεύτερο, από τα άξια επαίνου πράγματα, είναι η ειλικρινής φιλία. Εξ ιδίας πείρας δε, όσοι απέκτησαν πραγματικούς φίλους αλλά και εκαλλιέργησαν μέσα τους φιλίαν αγνήν προς άλλα πρόσωπα, είναι σε θέσιν να αντιληφθούν πόσον πολύτιμη είναι η προσφορά της φιλίας προς εκείνους, ανάμεσα στους οποίους αναπτύσσεται.
Τρίτο πράγμα άξιο θαυμασμού είναι η καλή συμπεριφορά μεταξύ ενός ανδρογύνου,
φαίνεται δε ότι, όπως και σήμερα, και τότε επαρουσιάζοντο πολλά προβλήματα στην αρμονικήν συζυγικήν ζωήν, σε τρόπον ώστε ένα αγαπημένο ανδρόγυνο να αποτελή αξιοπαρατήρητο και θαυμαστό φαινόμενο.
2) Θλιβερά φαινόμενα.
Στην συνέχειαν ο Σειράχ αναφέρει και κακίζει τρία ελαττώματα, που ασχημίζουν την
κοινωνικήν ζωήν. Δι' αυτά δε γράφει:
«Τρία είδη εμίσησεν η ψυχή μου και προσώχθισα σφόδρα τη ζωή αυτών πτωχόν υττερήφανον, και πλούσιον ψεύστην, γέροντα μοιχόν ελαττούμενον συνέσα» (κε', 2).
Τρεις τάξεις ανθρώπων, προσθέτει ο Σειράχ, εμίσησεν η ψυχή μου και αγανάκτησα
πάρα πολύ διά την ύπαρξίν τους.
Πρώτοι μεταξύ αυτών είναι οι υπερήφανοι φτωχοί. Ασφαλώς κάθε εγωιστής είναι
απαράδεκτος σαν χαρακτήρας. Και η υπερηφάνεια είναι ελάττωμα σοβαρό σ' οποιονδήποτε την έχει. Γίνεται όμως το ελάττωμα αυτό εντονώτερα αποκρουστικό, όταν εκείνοι, που προσπαθούν να επιδειχθούν με στολίδια και μάταιες επιδείξεις και άσκοπα έξοδα, σπαταλούν χρήματα, που τους είναι απολύτως απαραίτητα διά την συντήρησιν των ιδίων και της οικογένειάς τους. Και από τον λαόν τέτοιοι άνθρωποι αποδοκιμάζονται με το να χαρακτηρίζωνται σαν «αρχοντοχωριάτες», η «ψωρουπερήφανοι».
Δεύτερη τάξις ανθρώπων, που επροκαλούσαν και στον Σειράχ άσχημα συναισθήματα, είναι οι πλούσιοι ψεύτες. Είναι δε πιο αποκρουστικοί οι πλούσιοι παρά οι φτωχοί ψεύτες, διότι μέχρις σ' ένα βαθμό θα ημπορούσε κάπως να δικαιολογηθή ένας φτωχός, που λέγει ψέματα, εξ αφορμής των πολλών αναγκών και
οικονομικών προβλημάτων, που αντιμετωπίζει. Κανένα όμως ελαφρυντικό και καμμιάν δικαιολογίαν δεν έχει ο πλούσιος, όταν με ψεύδη και απάτες προσπαθή να αυξήση τα πολλά, που έχει ήδη.
Η τρίτη παράταξις ανθρώπων, που χαρακτηρίζονται από τον Σειράχ αποκρουστικοί είναι οι ανήθικοι γέροι. Δικαιολογημένα δε όσοι και στην γεροντικήν τους ηλικία εξακολουθούν να διαπράττουν ηθικά αμαρτήματα, που και στους νέους δεν επιτρέπονται, κακοχαρακτηρίζονται περισσότερον. Οι άνθρωποι αυτοί, αντί με την πάροδον του χρόνου να γίνωνται συνετώτεροι και εγκρατέστεροι, χάνουν τελείως την αξιοττρέπειάν τους. Και αντί με την ειλικρινή τους μετάνοιαν να διορθώσουν τις νεανικές τους παρεκτροπές, εξακολουθούν να μένουν αδιόρθωτοι και ασύνετοι.
Εξ αφορμής των ανθρώπων αυτών, ο σοφός Σειράχ απευθύνει προς νέους και γέρους τις ακόλουθες εμπνευσμένες συμβουλές:
«Εν νεότητι ού συναγήοχας, και πως αν εύροις εν τω γήρα σου; ως ωραίον πολιαίς κρίσις και πρεσβύτεροις επιγνώναι βουλήν. Ως ωραία γερόντων σοφία και δεδοξασμένοις διανόημα και βουλή. Στέφανος γερόντων πολυπειρία, και το καύχημα αυτών φόβος Κυρίου» (ΚΕ΄, 3-6).
Διά τους γέροντες λοιπόν λέγει τα εξής ο Σειράχ: Πόσον ωραία και ταιριαστή είναι σ' αυτούς η ορθή κρίσις και η ικανότης να δίδουν ορθές συμβουλές και η σοφία και η πείρα και η καλή σκέψις! Οι αρετές αυτές είναι το πιο ωραίο και ταιριαστό στεφάνι πάνω στην κεφαλήν των γερόντων. Και ο σεβασμός τους προς τον Θεόν είναι δι' αυτούς δικαιολογημένη αφορμή καυχήσεως.
Λοιπόν, λέγει ο Σειράχ προς τους νέους. Εργασθήτε όσον ημπορείτε περισσότερον κατά τα χρόνια της νεότητός σας διά την κατάκτησιν της αρετής, διά να ημπορέσετε να καυχάσθε και να χαίρεσθε στην γεροντικήν σας ηλικίαν διά την αρετήν και σύνεσίν
σας. Διότι, αν κατά την νεότητα σας δεν αποθησαυρίσετε σοφίαν και αρετήν, πως θα έχετε τα χαρίσματα αυτά στα γεράματα σας;
3) Αλλα τρία κακά.
Αισθήματα θλίψεως εκφράζει ο θεοφοβούμενος και έμπειρος Σειράχ και διά τρία άλλα
φαινόμενα της κοινωνικής ζωής με τις ακόλουθες σκέψεις του:
«Επί δυσί λελύπηται η καρδία μου, και επί τω τρίτω θυμός μοι επήλθεν ανήρ πολεμιστής υστερων δι' ένδειαν, και άνδρες συνετοί εάν σκυβαλισθώσιν, επανάγων από δικαιοσύνης επί αμαρτίαν ο Κύριος ετοιμάσει εις ρομφαίαν αυτόν (κατ', 28).
Δύο πράγματα, λέγει, λυπούν την καρδιάν μου, ενώ ένα τρίτο προκαλεί μέσα μου αγανάκτησιν.
Πρώτο απ' αυτά, προσθέτει, είναι να βλέπω ένα γενναίον πολεμιστήν, που εθυσίασε τα πάντα διά την πατρίδα του, να στερήται από τα απαραίτητα διά την ζωήν του. Είναι δε θλιβερό το φαινόμενο αυτό, διότι αποκαλύπτει την περιφρόνησιν και αχαριστίαν ενός λαού προς ανιδιοτελείς πατριώτες, που με αυταπάρνησιν και αυτοθυσίαν συνέβαλαν στο μεγαλείο της πατρίδος τους.
Κατά δεύτερον λόγον θλίβεται ο Σειράχ στις περιπτώσεις, που άνθρωποι δίκαιοι και ενάρετοι παραγκωνίζονται και μένουν στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής. Με την περιφρόνησιν αυτήν προς τους άξιους και ικανούς, δεν αδικούνται μόνον αυτοί, αλλά βλάπτεται το κοινωνικό σύνολο. Διότι στις θέσεις και επάλξεις, από τις οποίες είναι δυνατόν να εξυπηρετήται ο λαός, αναρριχώνται συμφεροντολόγοι και καιροσκόποι, που μόνον κακό προκαλούν στους γύρω τους.
Ως τρίτην και μεγαλύτερην από τις προηγούμενες αφορμήν θλίψεως, θεωρεί ο Σειράχ την εγκατάλειψιν από κάποιον του δρόμου της αρετής και την μεταπήδησίν του στην αμαρτίαν. Είναι δε πράγματι ο δίκαιος, που γίνεται αμαρτωλός, περισσότερον άξιολύπητος από εκείνον, που ποτέ δεν έζησε την ζωήν της αρετής, διότι σ' αυτόν η
μετάνοια είναι δυσκολώτερη, αν όχι αδύνατη μερικές φορές. «Αδύνατον τους άπαξ φωτισθέντας γευσαμένους τε της δωρεάς της επουρανίου και μετόχους γενηθέντας Πνεύματος αγίου και καλόν γευσαμένους Θεού ρήμα δυνάμεις τε μέλλοντος αιώνος, και παραπεσόντας, πάλιν ανακαινίζειν εις μετάνοιαν» (Εβρ. στ', 4 - 6), γράφει και ο θεόπνευστος συγγραφεύς της προς Εβραίους επιστολής. Όσοι δηλαδή, ενώ έλαβαν τον φωτισμόν της θείας αλήθειας και εγεύθησαν την γλυκύτητα των χαρίτων του επουρανίου Θεού και έγιναν μέτοχοι των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος και εδοκίμασαν την ειρήνην και την χαράν, που δίδει στην ψυχήν ο λόγος του Θεού, και επρογεύθησαν την υπερφυσικήν και θαυμαστήν χάριν της αιώνιας ζωής, μετά απ' όλα αυτά εξέπεσαν και απεμακρύνθησαν θεληματικά από την θείαν χάριν, είναι αδύνατον πια να μετανοήσουν και να ανακαινισθούν. Διότι στις πωρωμένες ψυχές τους δεν επιδρά πια η θεία χάρις.
Δικαιολογημένα λοιπόν και ο Σειράχ θεωρεί αξιολύπητους και αξιοθρήνητους και δυστυχέστερους απ' όλους τους ανθρώπους όσους με την αποστασίαν τους κατατάσσουν τους εαυτούς τους ανάμεσα σ' εκείνους, τους οποίους, διά την αμετανοησίαν τους, ο Κύριος θα τιμωρήση με τον αιώνιον θάνατον.
ΙΖ' Ο κοινωνικός άνθρωπος
ποραδικά στο σύγγραμμα του ο Σειράχ εκφράζει διάφορες απόψεις και γύρω από εκδηλώσεις και έργα των ανθρώπων στην καθημερινήν τους ζωήν, που ανάλογα με την ποιότητα τους τους αναδεικνύουν καλούς ή κακούς πολίτες.
1) Εργατικοί.
Πιστεύει ο σοφός Σειράχ ότι όλοι γενικά οι άνθρωποι έχουν καθήκον ιερό να εργάζωνται και να αξιοποιούν τις ικανότητες τους, διά το συμφέρον το ιδικό τους και των συνανθρώπων τους. Γράφει δε σχετικά:
«Κρείσσων εργαζόμενος και περισσεύων εν πάσιν ή περιπατών δοξαζόμενος και απορών άρτων» (ι', 27). «Ζωή αυτάρκους εργάτου γλυκανθήσεται»(μ', 18).
Καλύτερος δηλαδή ανάμεσα στους ανθρώπους είναι εκείνος, που εργάζεται και εξασφαλίζει με το παραπάνω τα αναγκαία της ζωής του, παρά εκείνος που μένει αργόσχολος και περιφέρεται και καυχάται διά τον εαυτόν του, ενώ στερείται και αυτό ακόμη το ψωμί του.
Γλυκειά επίσης και ευτυχισμένη είναι η ζωή του εργατικού ανθρώπου, που παράλληλα ξεύρει να αρκήται σ' όσα με τον ιδρώτα του κερδίζει. Αναφέρεται επίσης ο Σειράχ και στα διάφορα χειρωνακτικά επαγγέλματα, που οι άνθρωποι εξασκούσαν στην εποχήν του, διά να τονίση ότι διά των ταπεινών και σκληρών αυτών εργασιών εξυπηρετείται το σύνολο των ανθρώπων. Σαν τέτοια δε επαγγέλματα αναφέρει την γεωργίαν, την κτηνοτροφίαν, την ξυλουργικήν, την γλυπτικήν, την σιδηρουργίαν και την κεραμοποιίαν (Πρβ. ζ', 15, λη\ 24-34). Ενώ δε τονίζει ότι ευλογημένοι είναι οι κόποι, που οι χειρώνακτες τίμιοι επαγγελματίες καταβάλλουν, καλεί όλους να προσέχουν από τις αμαρτίες και αδικίες, στις οποίες συνήθως παρασύρονται οι εμπορευόμενοι και οι μεταπράτες. Διότι, λέγει:
Μόλις εξελείται έμπορος από πλημμελείας, και ού δικαιωθήσεται κάπηλος από αμαρτίας» (κατ΄, 29).
2) φιλόστοργοι.
Αποκρουστικοί και απαράδεκτοι είναι όσοι από τους ανθρώπους στις κοινωνικές τους σχέσεις είναι σκληροί και ασυμπαθείς. Διά τούτο και ο σοφός Σειράχ δίδει προς τον κάθε άνθρωπον τις ακόλουθες συμβουλές:
«Μή ίσθι ως λέων εν τω οίκω σου και φαντασιοκοπών εν τοις οικέταις σου» (δ'. 30).
«Ο βάλλων λίθον εις ύψος επί κεφαλήν αυτού βάλλει, και πληγή δολία διελεί τραύματα.
Ο ορύσσων βόθρον εις αυτόν εμπεσείται, και ο ιστών πανίδα εν αυτή αλώσεται. Ο ποιών πονηρά εις αυτόν κυλισθήσεται, και ού μή επιγνώ πόθεν ήκει αυτώ... Παγίδι αλώσσνται οι ευφραινόμενοι πτώσει ευσεβών, και οδύνη καταναλώσει αυτούς προ του Θανάτου αυτών» (κζ', 25 - 27, 29).
Δηλαδή. Μή γίνεσαι μέσα στο περιβάλλον σου σκληρός σαν το λιοντάρι. Και ανάμεσα στους υπηρέτες και υφισταμένους σου μή φέρεσαι με μεγαλομανίαν, με το να τους διηγήσαι φανταστικές ιστορίες και ψεύτικα κατορθώματα σου, διά να τους εντυπωσιάσης. Ποτέ μή βλάψης τους συνανθρώπους σου, διά να μή εύρουν κακά εσένα τον ίδιον. Διότι, όποιος ρίχνει πέτρες στον αέρα, διά να κτυπήση άλλους, θα δεχθή τις πέτρες αυτές στην ιδικήν του κεφαλήν. Και όποιος με δόλιον τρόπον πλήττει τον πλησίον του, προξενεί τραύματα στον εαυτόν του. Εκείνος που σκάπτει τον λάκκον του άλλου, θα πέση ο ίδιος μέσα. Και όποιος στήνει παγίδα διά τους άλλους, θα συλληφθή ο ίδιος σ' αυτήν. Τα κακά, που ένας σχεδιάζει σε βάρος άλλων, θα γυρίσουν πάνω του, χωρίς και ο ίδιος να καταλάβη από που τον ευρήκαν. Εκείνοι δε που χαίρονται στις δυστυχίες ευσεβών ανθρώπων, θα τιμωρηθούν ακόμη περισσότερον. Θα πέσουν στις παγίδες πολλών συμφορών και πριν τον θάνατον τους θα υποστούν πολλές οδύνες.
3) φιλάνθρωποι.
Προβάλλει επίσης ο Σειράχ την φιλανθρωπίαν ως απαραίτητην κοινωνικήν αρετήν, όταν γράφη:
«Και πτωχώ ίκτεινον την χείρα σου, ίνα τελειωθή η ευλογία σου... Μή υστέρει από κλαιόντων και μετά πενθούντων πένθησον. Μή όκνει επισκέπτεσθαι άρρωστον, εκ γαρ των τοιούτων αγαπηθήση» (ζ', 32, 34 -35). Μή έστω η χείρ σου εκτεταμένη εις το λαβείν και εν τω αποδιδόναι συνεσταλμένη» (δ', 31).
Άπλωνε, προτρέπει ο Σειράχ κάθε μέλος της κοινωνίας, το χέρι σου και δίδε βοήθειαν στους φτωχούς. Έτσι θα έχης πολλήν ευλογίαν από τον Θεόν. Μή μένης μακρυά απ' όσους κλαίουν και μή παραλείπης να πενθής μαζί με όσους έχουν πένθος, τονίζει, διά να μας πη, μαζί με τον Απ. Παύλο, ότι έχουμε καθήκον «κλαίειν μετά κλαιόντων» (Ρωμ. ιβ', 15).
Μή αμελήσης να επισκέπτεσαι αρρώστους. Διότι από τέτοια έργα θα γίνης αγαπητός και στον Θεόν και στους ανθρώπους. Το χέρι σου μή το απλώνης εύκολα, διά να λαμβάνης, και μή το σφίγγης, όταν πρέπη να δίδη βοήθειαν, προσθέτει ο Σειράχ. Και ενθυμίζουν τα λόγια του την φράσιν του Κυρίου: «Μακάριόν έστι μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν» (Πράξ. Κ', 35). Είναι δηλαδή προτιμότερο σ' ένα Χριστιανόν να δίδη στους άλλους, παρά να λαμβάνη απ' αυτούς.
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου