Χτίσε τήν προσωπικότητα του παιδιού σου
Αρχιμανδρίτου Διονυσίου Δ. Μπέκου
Η ΧΡΥΣΗ ΗΛΙΚΙΑ ΤΩΝ ΤΡΙΩΝ ΧΡΟΝΩΝ
Τα όσα σου είπα για το «άψογο» παιδί, μπορούν να θεωρηθούν σαν μια παρένθεση. Ας επανέλθουμε λοιπόν στα καθαυτό στάδια ή τους σταθμούς της ψυχικής ανάπτυξης του παιδιού. Στο τέλος της παραγράφου για τον αντάρτη των δυόμισι ετών είχα υπογραμμίσει, ότι η περίοδος αυτή «του πρώτου παιδικού πείσματος» δεν διαρκεί παρά λίγους σχετικά μήνες. Λίγη υπομονή λοιπόν και οι συνεχείς αρνήσεις και αντιρρήσεις του παιδιού σου θα δώσουν τη θέση τους στη «χρυσή ηλικία των τριών χρόνων», που χαρακτηρίζεται από ψυχική ισορροπία και ευχάριστη ψυχική διάθεση του παιδιού σου.
Νά λοιπόν που έφθασε το παιδί σου στη «χρυσή ηλικία των τριών χρόνων» περίπου. Συμπληρώνω τη λέξη περίπου, γιατί ένα παιδί μπορεί να φθάσει σ' αυτό το σταθμό της ψυχικής ανάπτυξης πριν κλείσει ακόμη τα τρία του χρόνια, ενώ ένα άλλο παιδί μπορεί να περάσει τα τρία του χρόνια και ύστερα να παρουσιάσει αυτή την ψυχική κατάσταση, που θα σου περιγράψω στη συνέχεια. Ο διάσημος αμερικανός Ψυχολόγος Α. Gesell (A. Γκεζέλ) σημειώνει και πάλι: «Αν ζητούσε κανείς με μυστική ψηφοφορία από μια ομάδα γονιών, που έχουν παιδιά προσχολικής ηλικίας, να του πουν ποια είναι η πιο γλυκιά ηλικία αυτής της περιόδου, οι γονείς θα του μιλούσαν πιθανόν για την ηλικία των τριών χρόνων ». Η γαλλίδα Παιδαγωγός και Ψυχολόγος Λωράνς Περνού θα μας πει: «Ύστερα από τη βροχή, η καλοκαιρία. Έτσι όμως γίνεται η καλή συγκομιδή. Συχνά ήταν δυσάρεστο, μεταξύ 2,1/2 και 3 ετών, είχε υποφέρει και σας είχε κάνει, το φτωχό, να υποφέρετε με τις αξιώσεις του για ανεξαρτησία. Τώρα, το πρόβλημα που το βασάνιζε: «Πρέπει να μείνω; Πρέπει να φύγω;» φαίνεται ότι ξεχάστηκε τελείως. Είναι ήσυχο, κατευνασμένο, χαλαρωμένο. Έχει αποκτήσει πραγματική ισορροπία, είναι ευτυχισμένο, το δείχνει και σας γοητεύει. Η ηλικία των τριών ετών είναι πράγματι η πρώτη χαριτωμένη ηλικία και θα έλθουν κι άλλες, μην ενοχλήσθε λοιπόν όταν θα έχει μια νέα κρίση: η ανάπτυξη είναι διαδοχή εξαιρετικών και δύσκολων ηλικιών. Η προσωπικότης διαμορφώνεται μόνο μ' αυτό το αντίτιμο»
Στην ηλικία των τριών χρόνων περίπου το παιδί σου έχει επιτύχει την πρώτη και σπουδαία ψυχική του ισορροπία. Έχει κατορθώσει σπουδαία κατορθώματα και επιτεύγματα από σωματική και ψυχική άποψη. Είναι ικανοποιημένο με τον εαυτό του, που τα κατάφερε τόσο καλά, και γι' αυτό μπορεί να είναι χαρούμενο και ευτυχισμένο. Ας αφήσω όμως και πάλι τη Λωράνς Περνού, για να μας περιγράψει την όμορφη αυτή ηλικία του παιδιού σου: «Η ηλικία των 3 ετών είναι η χαριτωμένη ηλικία όχι μόνο γιατί το παιδί έχει βγει από την κρίση προσωπικότητος, αλλά γιατί το μεγάλο μέρος των επιτευγμάτων έχει πραγματοποιηθεί (έχει 20 δόντια, περπατεί, μιλά) και γιατί σε όλους τους τομείς έχει φθάσει σε ένα είδος ισορροπίας. Από φυσική άποψη, η αδεξιότης του μωρού έχει εξαφανισθεί τελείως' το παιδί των τριών ετών είναι επιδεξιότατο στα χέρια και στα πόδια, έχει την άνεση και κάνει όλες τις κινήσεις, τις κάνει μάλιστα με χάρη (είναι η ηλικία όπου τα κορίτσια μπορούν ν' αρχίσουν να χορεύουν) και δεξιότητα: αν έχει κανείς τον καιρό να του δείξει πώς να κόψει το πεπόνι του ή πώς να ντυθεί, το παιδί θα τα καταφέρει μια χαρά. Από διανοητική άποψη, εκφράζεται καλά, γεγονός που συμβάλλει στην απάλυνση του χαρακτήρα του. Άλλοτε, όταν δεν το καταλάβαιναν, θύμωνε.
Τώρα έχει στο μυαλό του σχεδόν ολόκληρη την πανοπλία της διανοήσεως: ανάμνηση, αντίληψη, λογική, κρίση, θέληση, φαντασία. Από συγκινησιακή άποψη, δεν στέκει μετέωρο ανάμεσα στην επιθυμία του να μείνει μικρό και να κρατήσει τη Μαμά, και στο ζήλο του ν' αφήσει τη Μαμά και να ξεκινήσει για την περιπέτεια. Είδε ότι μπορούσε να τα συμβιβάσει και τα δύο (αύριο, στο σχολείο, θα έχει μια απτή απόδειξη). Πρόκειται άλλωστε για το τρίτο συγκινησιακό πρόβλημα που θα λύσει προηγουμένως είχε τον αποθηλασμό, την αγωγή στην καθαριότητα αρχίζει να αποκτά τη συνήθεια. Είναι λιγότερο τυραννικό στις ανάγκες του για επανάληψη. Για «να είναι καλό με κάποιον», είναι ικανό να αρνηθεί μια συνήθεια του, είναι περισσότερο υπάκουο, ζητά να προκαλεί ευχαρίστηση»
. Για τη χρυσή αυτή ηλικία των τριών χρόνων ο Ν. Ματσανιώτης θα προσθέσει: «Η υποχώρηση του εγωκεντρισμού του παιδιού είναι συχνά τόσο θεαματική, ώστε αφήνει ν' αναδύεται από την παιδική ψυχή φιλαλληλία κι αλτρουισμός. Το θέλω και το παίρνω γίνεται δίνω, χαρίζω. Δεν είναι λίγες οι φορές που το πρώτο δάκρυ των γονιών ανάβλυσε από τη χαρά και την περηφάνεια που αισθάνθηκαν σε μια τέτοια εκδήλωση του παιδιού τους. Έχει κι άλλες εκδηλώσεις ωριμότητας. Μπορεί πια να παίρνει αποφάσεις, να δίνει υποσχέσεις και να τις τηρεί. Ζητάει άδεια για να κάνει κάτι που το ευχαριστεί, υποτάσσεται στις λογικές αρνήσεις και απαγορεύσεις, προσπαθεί να σκορπάει χαρά γύρω του, να ευχαριστεί αυτούς που αγαπάει. Τα σπέρματα της καλής θέλησης έχουν φυτευτεί για καλά μέσα του. Θα έρθει ο καιρός που θα καρποφορήσουν»'. Για την ίδια αυτή ηλικία των τριών χρόνων «ο Στερν παρατήρησε ότι το παιδί μπορεί να δείξει πραγματικό αλτρουισμό όχι μόνο μοιράζοντας τις ευχαριστήσεις του με τους άλλους, αλλά και αποφασίζοντας να υποστεί για χάρη του άλλου μια δυσαρέσκεια ή μια στέρηση»
'. Σ' όλα αυτά τα θετικά και πολύτιμα στοιχεία του χαρακτήρα και της προσωπικότητας, που παρουσιάζει το παιδί της ηλικίας των τριών χρόνων περίπου, ο αμερικανός Ψυχολόγος F. Dodson (Φ. Ντόντσον) θα συμπληρώσει: «Το παιδί των τριών χρόνων έχει εξασφαλίσει την αρμονία του με τον ίδιο τον εαυτό του και με τον κόσμο που το περιβάλλει. Πραγματοποίησε με επιτυχία το πέρασμα από το «μωρό» στο «παιδί». Δεν είναι πια ανήσυχο και αγχώδες, όπως λίγους μήνες πρωτήτερα, όταν επιχειρούσε αυτό το πέρασμα... Είναι προικισμένο με ένα νέο πνεύμα συνεργασίας και με μια επιθυμία να αποσπάσει την επιδοκιμασία των γονιών του και ακόμη των μεγαλύτερων αδελφών του. Ενώ λίγους μήνες πριν ήταν όλο άρνηση και αντίρρηση, να που τώρα είναι ευτυχισμένο να υπακούει και να γίνεται ευχάριστο. Οι μεγάλοι θυμοί του έχουν υποχωρήσει και οι γονείς του διακρίνουν, ότι μπορούν πραγματικά ν' αρχίσουν να κουβεντιάζουν λογικά μαζί του, πράγμα που φαινόταν αδύνατο πριν από λίγο... Ο μικρός τύραννος, που θέλει να επιβάλει το νόμο του και το θέλημα του σε όλους, έχει παραιτηθεί. Αρχίζει να αισθάνεται μέσα του την ικανότητα να μοιράσει, να περιμένει τη σειρά του. Έχει την ικανότητα να απασχολείται υπομονετικά με διάφορες δουλειές και ασχολίες... Η ηλικία των τριών χρόνων είναι πραγματικά «η χρυσή ηλικία», μια περίοδος πολύ ευχάριστη τόσο για τους γονείς όσο και για το παιδί, που βρίσκεται σε αρμονία με το περιβάλλον του. Αγαπάει τη ζωή, τους γονείς του, έχει καλή γνώμη για τον εαυτό του. Οι γονείς θα πρέπει να επωφεληθούν απ' αυτή την ευτυχισμένη ηλικία του παιδιού τους, γιατί ο επόμενος σταθμός θα είναι γεμάτος κίνηση και θόρυβο»080'. Θα ήθελα να υπογραμμίσω ιδιαίτερα την ανάγκη του παιδιού για επικονωνία, τη συνειδητή του.προσπάθεια να αρέσει και τη δίψα του για έπαινο και για επιδοκιμασία. Όπως σημειώνει η Λωράνς Περνού, «ενώ προηγουμένως ήταν εχθρικό, κάποτε μάλιστα άγρια εχθρικό προς κάθε επαφή με την κοινωνία, το παιδί έχει τώρα επιθυμία και μάλιστα ανάγκη να πλησιάσει τους ομοίους του, μικρούς και μεγάλους. Την προτίμηση του για την κοινωνία τη φανερώνει το γεγονός ότι ενθουσιάζεται, όταν το καλούν στο τραπέζι, ότι του αρέσει να προσφέρει μικροϋπηρεσίες (να φέρνει την εφημερίδα στον πατέρα του, να πηγαίνει να ψάξει για την ψωμιέρα κ.λπ.), ότι χρειάζεται, για να είναι ευτυχισμένο, την επιδοκιμασία των άλλων. Ρωτά κάθε στιγμή: «είναι ωραία έτσι;». Είναι έτοιμο να επινοήσει τρόπους ν' αρέσει με μια λέξη είναι τόσο έντονα κομφορμιστής όσο έξι μήνες πριν εναντιωνόταν με πείσμα σε οτιδήποτε του ζητούσαν»'. Ο Ν. Ματσανιώτης θα συμπληρώσει, πως το παιδί αυτής της ηλικίας «κάνει, ό,τι μπορεί για να σας δείξει τα κατορθώματα του. Είναι γεμάτο περηφάνεια για όσα καταφέρνει και σας κοιτάζει στα μάτια προσπαθώντας ν' αποσπάσει τον έπαινο σας. Διψάει για επιβράβευση κι αγάπη»). Πριν να κλείσουμε την παράγραφο αυτή, είναι χρήσιμο και ωφέλιμο να βγάλουμε μερικά σύντομα συμπεράσματα:
α) Στη χρυσή ηλικία των τριών χρόνων περίπου το παιδί σου έχει επιτύχει την πρώτη του ψυχική ωριμότητα. Όπως το χαρακτηρίζει ο Α. Gesell (Α. Γκεζέλ), «τριών χρόνων είναι ένα είδος ενηλικίωσης»083'. Και συ ο ίδιος άλλωστε το βλέπεις, ότι αυτό το μικρό παιδί φέρεται μερικές φορές «σαν μεγάλος» και ενεργεί με περίσκεψη και φρονιμάδα μεγάλου ανθρώπου. Μη διστάσεις λοιπόν να φέρεσαι στο παιδί σου σαν να ήταν μεγάλος άνθρωπος, δηλαδή να το παίρνεις για «μεγάλον». Να «παίρνεις στα σοβαρά» καθετί που λέει, φτιάχνει και ενεργεί. Δίνοντας του έτσι «αξία» και παίρνοντας το για «μεγάλον», το βοηθάς κατά τον καλύτερο τρόπο να μεγαλώσει ψυχικά, να έχει καλή ιδέα και γνώμη για τον εαυτό του και να προχωρήσει με σιγουριά και αυτοπεποίθηση στην ολοκλήρωση της προσωπικότητας του και στην πλήρη ψυχική του αυτονομία. β) Ιδιαίτερα σ' αυτή τη χρυσή του ηλικία ασχολήσου όσο μπορείς με το παιδί σου. Παίξε μαζί του, κουβέντιασε μαζί του, φτιάξτε μαζί ένα σωρό πράγματα και δουλειές, πηγαίνετε μαζί περίπατο. Όλα αυτά δίνουν στο παιδί σου το αίσθημα, ότι είναι «κάπ σπουδαίο». Θα σε συμβούλευα μάλιστα όχι μόνο με τη συμπεριφορά σου να δείχνεις στο παιδί σου, ότι το «παίρνεις για σπουδαίο»,αλλά και συχνά πυκνά να του το λές: «Τι σπουδαίο παιδί που έχω εγώ!»
«Τι ωραία τα κατάφερες!... Μα εσύ είσαι σπουδαίος!» Θα έχεις προσέξει ασφαλώς, πώς καμαρώνει το παιδί σου, όταν του λες κάτι τέτοια λόγια. Μην τσιγκουνεύεσαι λοιπόν «τα καλά λόγια» για το παιδί σου και μη διστάζεις να του αφιερώνεις αρκετό χρόνο, αν λαχταράς πραγματικά να το δεις ώριμο ψυχικά και με δυνατή προσωπικότητα. Γιατί, όταν «παίρνεις το παιδί σου για σπουδαίο» και του το λες καθαρά και ειλικρινά, το βοηθάς να γίνει και στην πραγματικότητα σπουδαίο, αφού έτσι αποκτά καλή και θετική γνώμη για τον εαυτό του και προσπαθεί να πραγματοποιήσει και να υλοποιήσει τη γνώμη και την προσδοκία του γονιού του, για να μη τον διαψεύσει και για να διατηρήσει την επιδοκιμασία του και τον έπαινο του. Ασχολήσου λοιπόν με το παιδί σου και δείξε του,ότι είναι για σένα κάτι «σπουδαίο». γ) Τώρα που τα έχει αρκετά καλά με τον εαυτό του και με το περιβάλλον του και μπορεί να ασχολείται με υπομονή με κάποια ασχολία και δραστηριότητα, δος του την ευκαιρία και τη δυνατότητα να έχει πολλές και διάφορες ασχολίες και δραστηριότητες μέσα και έξω από το σπίτι. Κάτι τέτοιο, όπως ήδη σου έχω τονίσει, βοηθεί το παιδί σου αποτελεσματικά τόσο στην ανάπτυξη και στην καλλιέργεια της σκέψης του και της διάνοιας του, όσο και στην καλή του ψυχική ανάπτυξη και στην ενίσχυση της προσωπικότητας του. Και όταν έρχεται το παιδί σου γεμάτο χαρά και περηφάνεια να σου δείξει τα έργα του και τα κατορθώματα του, δεν θα ξεχάσεις και δεν θα διστάσεις να το επαινέσεις με όλη σου την καρδιά, να δείξεις το θαυμασμό σου για την επιτυχία του και το κατόρθωμα του και να του πεις ένα μεγάλο «μπράβο!».
Το παιδί σου όχι μόνο περιμένει την επιδοκιμασία σου και τον έπαινο σου, όχι μόνο τα έχει ανάγκη, αλλά και το βοηθούν σημαντικά στο να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και να προχωρήσει με όρεξη στην ψυχική του ανάπτυξη και στη συγκρότηση της προσωπικότητας του. Και μην ξεχνάς ποτέ, ότι το παιδί «βλέπει τον εαυτό του με τα μάτια των άλλων», και μάλιστα των σημαντικών προσώπων, όπως είναι οι γονείς του, οι δάσκαλοι του αργότερα και όλοι οι μεγαλύτεροι γενικά. Γι' αυτό το λόγο, αν έχεις καλή και θετική γνώμη για το παιδί σου, αν τονίζεις και υπογραμμίζεις με τα λόγια σου και τη συμπεριφορά σου τα καλά και θετικά στοιχεία του χαρακτήρα του και της προσωπικότητας του κι αν του προσφέρεις τον έπαινο σου γι' αυτά και γενικά την επιβράβευση και την επιδοκιμασία σου, τότε γίνεσαι αληθινά ψυχικό στήριγμα για το παιδί σου και το βοηθείς να θεμελιώσει στερεά το λαμπρό οικοδόμημα της ψυχικής του αυτονομίας και της προσωπικότητας του και να εξασφαλίσει την προκοπή του και την επιτυχία του στη ζωή. δ) Δώσε στο παιδί σου την ευκαιρία να έλθει σε επαφή και επικοινωνία με άλλους ανθρώπους και με άλλα παιδιά. Η άνεση και η ευκολία ενός παιδιού και ενός ανθρώπου γενικά στην επαφή και στην επικοινωνία του με τους άλλους είναι βασικό γνώρισμα της καλής ψυχικής του ανάπτυξης. Γι' αυτό το λόγο φρόντιζε να πηγαίνεις το παιδί σου στην παιδική χαρά, καθώς επίσης και σε άλλους τόπους, όπου θα συναντήσει παιδιά της ηλικίας του. Και δίνε του την ευκαιρία να συναντήσει, να γνωρισθεί και να έχει σχέσεις και με παιδιά και με μεγάλους ανθρώπους. Κάτι τέτοιο θα το βοηθήσει στην ομαλή του προσαρμογή στην κοινωνία των παιδιών και των ανθρώπων και θα συντελέσει στο να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του και άνεση στις σχέσεις του με τους άλλους ανθρώπους
ε) Μάθε το και συνήθισε το σε μικρές στερήσεις και ελαφρούς περιορισμούς. Σ' αυτή τη χρυσή ηλικία, που το παιδί σου είναι ψυχικά ισορροπημένο και ήρεμο, μπορεί να ανεχθεί μικρές στερήσεις και να δεχθεί ελαφρούς περιορισμούς. Έτσι θα αποκτήσει έναν όμορφο χαρακτήρα και μια δυνατή προσωπικότητα. Γιατί άνθρωπος, που δεν μπορεί να ανεχθεί την παραμικρή στέρηση και δεν δέχεται ούτε τον παραμικρό περιορισμό, αυτός ο άνθρωπος ούτε χαρακτήρα έχει ούτε δυνατή προσωπικότητα διαθέτει. Αυτός ο άνθρωπος είναι σκλάβος και «έρμαιο» των στιγμιαίων επιθυμιών του, των ορμών και των ενστίκτων του και δεν μπορεί να διαθέτει ψυχική ελευθερία. Η Jeannine Guindon (Ζαννίν Γκεντόν) από τη μακροχρόνια πείρα της κοντά σε νεαρούς εγκληματίες παρατηρεί, ότι «η ανάγκη να λάβουν την ικανοποίηση χωρίς αναβολή είναι πολύ επιτακτική σε μεγάλο αριθμό νεαρών εγκληματιών, διότι γι' αυτόν που ενεργεί με βάση την αρχή της ευχαρίστησης, από τη στιγμή που η ικανοποίηση καθυστερεί και βραδύνει, η προσωπική ένταση αυξάνει». Με άλλα λόγια πολλοί νεαροί εγκληματίες δεν μπορούν να ανεχθούν ούτε την παραμικρή αναβολή στην ικανοποίηση των επιθυμιών και των ορμών τους. Δεν έχουν την ψυχική αντοχή να ανεχθούν στερήσεις και να δεχθούν περιορισμούς. Έτσι οδηγούνται στην επιθετικότητα, στη βία και σ' αυτό το έγκλημα προκειμένου να ικανοποιήσουν με κάθε τρόπο τις οποιεσδήποτε επιθυμίες και ορμές τους. Γι' αυτό πάλι η J. Guindon τονίζει, ότι βασικός συντελεστής για την ψυχική ανάπτυξη και ωριμότητα ενός ατόμου είναι οι περιορισμοί που επιβάλλονται στις ενστικτώδεις ορμές του. Ας σημειωθεί μάλιστα, ότι μεγαλύτερη σημασία δεν έχουν οι ίδιοι οι περιορισμοί ή οι στερήσεις όσο ο βαθμός ανοχής κάποιου ατόμου σ' αυτές τις στερήσεις και τους περιορισμούς. Όσο πιο μικρό είναι ένα παιδί τόσο μικρότερο βαθμό ανοχής στις στερήσεις διαθέτει. Όσο περισσότερο μεγαλώνει και όσο περισσότερο αναπτύσσεται ψυχικά το παιδί σου τόσο και αυξάνει ο βαθμός της ανοχής του στις στερήσεις και στους περιορισμούς.
Τελικά μεγάλος βαθμός ανοχής στις στερήσεις και στους περιορισμούς από έναν άνθρωπο, αλλά χωρίς δυσανασχέτηση και δυσφορία, δείχνει ακμαία ψυχική υγεία και ισχυρή προσωπικότητα. Μη διστάσεις λοιπόν από τήν ηλικία αυτή να βάζεις μερικούς περιορισμούς στη συμπεριφορά του παιδιού σου και να το συνηθίσεις σε μικρές στερήσεις. Όταν το παιδί σου είναι σίγουρο για την αγάπη σου και έχει εμπιστοσύνη σε σένα, κατά κανόνα δέχεται αδιαμαρτύρητα και χωρίς πολλή δυσκολία μικρές στερήσεις και ελαφρούς περιορισμούς. Όσο το παιδί σου μεγαλώνει και όπου είναι δυνατό, δίνε του και τις σχετικές εξηγήσεις. Τότε το παιδί σου δέχεται πιο εύκολα αυτές τις στερήσεις ή τους περιορισμούς. Φυσικά θα προσέξεις να μη φθάσεις στην ακρότητα να απαγορεύεις πολλά και συνεχώς στο παιδί σου, και μάλιστα χωρίς σοβαρό λόγο. Όπως τονίζει το Περιοδικό «ΓΟΝΕΙΣ», η φράση «όποιος απαγορεύει πολλά και επιβάλλει πολλά, εισπράττει λίγη υπακοή», ανήκει στις βασικές αλλά και εμπνευσμένες αρχές διαπαιδαγώγησης των γιαγιάδων μας»(186). Τέλος, όλα αυτά που ανέφερα, με αφορμή τη χρυσή ηλικία των τριών χρόνων του παιδιού σου, για τη σωστή στάση και συμπεριφορά σου απέναντι του, φρόντιζε να τα εφαρμόζεις όχι μόνο τώρα, αλλά και σ' όλες τις άλλες ηλικίες του παιδιού σου, αν θέλεις πραγματικά το καλό του κι αν λαχταράς ειλικρινά την ευτυχία του και την πρόοδο του.
Εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο :
ΧΤΙΣΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Δ. ΜΠΕΚΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
(Η αναφαίρετη προίκα του παιδιού σου: Η ψυχική αυτονομία και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ της Ψυχολόγου Σπυριδούλας Ευαγγέλου Λέκκου
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988
Η ηλεκτρονική επεξεργασία, επιμέλεια κειμένων και εικόνων έγινε απο τόν Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου