Χτίσε τήν προσωπικότητα του παιδιού σου
Αρχιμανδρίτου Διονυσίου Δ. Μπέκου
Η ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ (4-6 ετών)
α) Γενικά χαρακτηριστικά: Όπως σημείωσα στην αρχή αυτού του κεφαλαίου, η ψυχική εξέλιξη του παιδιού γίνεται δια μέσου κρίσεων, με την υπερνίκηση των οποίων το παιδί φθάνει σε ένα υψηλότερο επίπεδο ψυχικής ανάπτυξης. Έτσι μετά τη χρυσή ηλικία των τριών χρόνων, το παιδί μας στο τέταρτο έτος του θα μπει σε μια νέα ψυχική κρίση. Θα γίνει πάλι «δύσκολο». Όπως σημειώνει ο F. Dodson (Φ. Ντόντσον), το τέταρτο έτος «είναι η ηλικία, που χαρακτηρίζεται από τη διασάλευση της ψυχικής ισορροπίας, την ανασφάλεια και την έλλειψη συνεργασίας σχεδόν σ' όλη τη συμπεριφορά»' Το παιδί στο τέταρτο έτος του παρουσιάζεται πολλές φορές απαιτητικό, προκλητικό και δύσκολο στο χειρισμό του. Θυμώνει εύκολα και με το παραμικρό. Χτυπάει ή δαγκώνει τα άλλα αδέλφια του ή τα άλλα παιδιά. Λέει «κακές κουβέντες», στις οποίες επιμένει όσο βλέπει, ότι αυτές ενοχλούν ή στενοχωρούν τους γονείς. Αντιστέκεται στις συμβουλές ή στις εντολές των γονιών του κ.λ.π. Μη στενοχωριέσθε όμως υπερβολικά και προ πάντων μην απογοητεύεσθε. Ούτε να σας περάσει από το νου, ότι το παιδί σας «χάλασε» ή ότι έχει αρχίσει να γίνεται «κακό» παιδί. Κρίση είναι και θα περάσει. Αν θέλετε να περάσει το παιδί σας την κρίση του αυτή πιο σύντομα και πιο ανώδυνα, τότε θα χρειασθεί εκ μέρους σας υπομονή και ψυχραιμία, για να μην «αρπάζεσθε» από τα προκλητικά λόγια του και από την προκλητική συμπεριφορά του. Όσο περισσότερο τα αγνοείτε και δεν τα προσέχετε, τόσο πιο σύντομα θα εξαφανισθούν. Η σταθερότητα στη συμπεριφορά σας απέναντι του θα το βοηθήσει πολύ. Αυτή η σταθερότητα σας θα πρέπει προ πάντων να δείχνεται στο να μη το αφήνετε ποτέ να χτυπήσει κάποιο άλλο παιδί. Έτσι το παιδί σας θα μπορέσει να ξεπεράσει την κρίση του τέταρτου έτους και να φθάσει ομαλά στην όμορφη ηλικία των πέντε ετών. Όπως σημειώνει πάλι ο Dodson, το πέμπτο έτος «είναι μια ηλικία γλυκιά και ευχάριστη. Τέλειωσε πια η τρελή και προκλητική συμπεριφορά. Τώρα το παιδί δείχνεται θεληματικά φρόνιμο, σοβαρό, σταθερό και πολύ ισορροπημένο. Εσωτερικά βέβαιο για τον εαυτό του, είναι ήρεμο, συμπαθητικό, όχι πολύ απαιτητικό στις σχέσεις του με τους άλλους»
α) Γενικά χαρακτηριστικά: Σύμφωνα με το γάλλο Καθηγητή της Ψυχοπαιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου Μ. Debesse ( Μ. Ντεμπές), «αυτός ο σταθμός εμφανίζεται..., ως μία περίοδος σχετικής σταθερότητος και εύκολου προσαρμογής. Δεν γνωρίζει βαθείαν κρίσιν της προσωπικότητος, αι πρόοδοι είναι κατ' αυτήν την ηλικίαν κανονικοί. Ημπορούμεν ευκρινώς να την ορίσωμεν διά τίνων αλληλέγγυων χαρακτήρων: είναι η ηλικία της λογικής, η ηλικία της γνώσεως, η κοινωνική ηλικία και τέλος η ηλικία της δράσεως»' Ο Ιω. Χασάπης γι' αυτή την ηλικία υπογραμμίζει, ότι «η σχολική ηλικία αποτελεί γενικά ένα από τα πιο ευχάριστα κομμάτια της ζωής του ανθρώπου. Στην ηλικία αυτή οι άνθρωποι είναι σχετικά αμέριμνοι και έχουν, σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους άλλων ηλικιών, τα λιγότερα προβλήματα. Η ηλικία αυτή άλλωστε αποτελεί το πρώτο συνειδητό κομμάτι της ζωής, που όλοι οι άνθρωποι το θυμούνται και το αναπολούν με ευχαρίστηση. Τα παιδιά είναι σχετικά ήρεμα σ' αυτή την ηλικία, γεμάτα από υγεία και δραστηριότητα. Η μεγάλη δραστηριότητα και η ψυχική ηρεμία στα χρόνια της σχολικής ηλικίας φαίνεται ότι έχει κάποια σκοπιμότητα, τη σκοπιμότητα να προετοιμάσει το παιδί για την αντιμετώπιση του μεγαλύτερου και οδυνηρότερου βήματος προς την ενήλικη ζωή: την εφηβεία»» Τέλος ο Καθηγητής της Παιδιατρικής και Ακαδημαϊκός Ν. Ματσανιώτης τονίζει, ότι «ο κοινός παρονομαστής στην περίοδο των 6-12 χρόνων είναι το σχολείο.
Η αυθεντία, η κυριαρχία των γονιών πάνω στο παιδί χάνει τη μοναδικότητα της. Ο δάσκαλος από τη μια μεριά, αλλά περισσότερο η παρέα των φίλων και πάνω κι απ' αυτήν η ελευθερία του πνεύματος της πρώιμης εφηβείας των 12 χρόνων είναι κυριαρχικά στοιχεία στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού... Στα έξι αυτά χρόνια, το αθώο αξιαγάπητο παιδάκι ωριμάζει, γίνεται σοβαρό κι ανεξάρτητο. Έχει να επιδείξει επιτεύγματα και ιδέες. Έχει δοκιμάσει πίκρες κι απογοητεύσεις. Ξέρει τις δυνατότητες, τις ικανότητες αλλά και τις ανεπάρκειες του. Όσο περισσότερο βρίσκει αναγνώριση στο περιβάλλον του τόσο πιο ανεξάρτητο, υπεύθυνο και δυνατό αισθάνεται». Γενικά λοιπόν η σχολική αυτή ηλικία των 12 ετών, η κυρίως παιδική ηλικία, όπως θα μπορούσε να τη χαρακτηρίσει κανείς, είναι μια ηλικία ψυχικής ηρεμίας και ισορροπίας, χωρίς μεγάλες και απότομες ψυχικές διακυμάνσεις και χωρίς συγκλονιστικές ψυχικές κρίσεις. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό της ηλικίας αυτής μπορεί να δώσει στους γονείς την άνεση και τη δυνατότητα να μελετήσουν τη συμπεριφορά και την προσωπικότητα του παιδιού τους και να εντοπίσουν τις ψυχικές δυσκολίες του, που τυχόν οφείλονται σε δικά τους λάθη και παραλείψεις. Έτσι θα μπορέσουν να διορθώσουν τα λάθη τους και να ολοκληρώσουν την πνευματική προσφορά τους προς το παιδί τους τώρα, που είναι ακόμη νωρίς και εύκολη σχετικά η βελτίωση και θεραπεία των ψυχικών δυσκολιών και προβλημάτων στο παιδί.
Ύστερα απ' αυτά τα γενικά, ας έλθουμε στα ειδικότερα χαρακτηριστικά της ηλικίας αυτής. β) Το σχολείο και τα προβλήματα του: Μέχρι τα 6 του χρόνια το παιδί μας ζούσε και μεγάλωνε κυρίως μέσα στον κόσμο της οικογένειας. Από τη στιγμή που θα πάει στο σχολείο, ένας καινούργιος κόσμος ανοίγεται μπροστά του. Ο δάσκαλος, η τάξη, τα βιβλία, η αυλή και το διάλειμμα και προ πάντων τα άλλα παιδιά της τάξης του και το πλήθος των παιδιών όλου του σχολείου. Για την εύκολη και καλή προσαρμογή του παιδιού μας στο σχολείο και για την επιτυχία του σ' αυτό έχει μεγάλη σημασία η ψυχική προετοιμασία του για το σχολείο. Θα ήθελα λοιπόν να παρακαλέσω θερμά κάθε μητέρα και κάθε πατέρα να προετοιμάζουν με κατάλληλο τρόπο τα παιδιά τους για το σχολείο. Να μιλάνε στα παιδιά τους για το δάσκαλο με τα καλύτερα λόγια. Να τον περιγράφουν με τα ωραιότερα χρώματα. Να τονίζουν ότι οι δάσκαλοι αγαπούν όλα τα παιδιά και μοχθούν για το καλό τους, για την πρόοδο και την ευτυχία τους. Να μιλάνε για το σχολείο με ευγνωμοσύνη και σεβασμό. Να τονίζουν την ανεκτίμητη αξία και προσφορά του. Με άλλα λόγια να προδιαθέτουν το παιδί τους, για να αγαπήσει το σχολείο και το δάσκαλο. Πριν να αρχίσει το σχολείο να παίρνουν το παιδί τους, για να γνωρίσει το δάσκαλο που θα έχει στην τάξη. Να κουβεντιάσει λίγο μαζί του σαν φίλος με φίλο. Να συνδεθούν πνευματικά δάσκαλος και παιδί, πριν ακόμη αρχίσει η συστηματική δουλειά του σχολείου. Δεν πρέπει να λησμονούμε πως ό,τι μας αρέσει δεν μας κουράζει. Όλοι αναπτύσσουμε ενδιαφέρον για τα πράγματα που μας αρέσουν και μας ευχαριστούν. Έτσι και για το παιδί σου τα γράμματα θα γίνουν πιο εύκολα, αν κατωρθώσεις να του δημιουργήσεις ευχάριστα συναισθήματα για το δάσκάλο και το σχολείο.
Από πολύ νωρίς θα πρέπει επίσης να δημιουργήσεις στο παιδί σου «όρεξη» και αγάπη και «θετικά», δηλ. ευχάριστα, συναισθήματα για τα βιβλία. Το δικό σου παράδειγμα θα παίξει πάνω σ' αυτό μεγάλο ρόλο. Αν πραγματικά αγαπάς τα βιβλία και τη μελέτη, τότε φυσικά και αβίαστα αυτή η αγάπη σου προς τα βιβλία θα μεταφυτευθεί και στην ψυχή του παιδιού σου. Αν σε βλέπει το παιδί σου συχνά με το βιβλίο στο χέρι, αν αντιλαμβάνεται, και νά 'σαι βέβαιος ότι θα το αντιληφθεί και δεν θα μπορέσεις να το ξεγελάσεις, ότι το βιβλίο και το διάβασμα σε ευχαριστεί και σε τέρπει, τότε είναι πολύ φυσικό να αγαπήσει το παιδί σου το βιβλίο και το διάβασμα. Θα βοηθήσει όμως στην προσπάθεια σου να αγαπήσει το παιδί σου το βιβλίο και η εξής συνήθεια και τακτική. Από πολύ μικρή ηλικία, από την ηλικία των 3 ετών θα έλεγα, να αγοράζεις στο παιδί σου βιβλία δικά του με εικόνες, ζώα, παιδιά κ.λπ. Ακόμη, πριν να αρχίσει το μικρό σου παιδί να διαβάζει, από την ηλικία των 3 ετών, να του διαβάζεις εσύ κατά τη διάρκεια της ημέρας, ή μετά το μεσημεριανό φαγητό ή το βράδυ στο κρεβάτι πριν να κοιμηθεί, για λίγη ώρα, για 5 λεπτά π.χ., μια όμορφη ιστορία από ένα βιβλίο για μικρά παιδιά. Αυτή η επαφή του παιδιού σου από πολύ νωρίς με τα βιβλία, με τρόπο μάλιστα ευχάριστο και διασκεδαστικό, βοηθεί πολύ στο να «ανοίξει η όρεξη» του παιδιού σου για τα βιβλία, ώστε να μη βλέπει την ώρα που θα πάει κι αυτό στο σχολείο για να μπορεί να διαβάζει, σαν τη μαμά, «τόσα ωραία πράγματα» που κρύβουν μέσα τους τα βιβλία. Δεν πρέπει να ξεχνάς πως όλες οι εξωτερικές προσπάθειες και παρακινήσεις προς το παιδί σου, για να διαβάσει πρόθυμα και καλά, θα μένουν άκαρπες και χωρίς αποτέλεσμα, αν το παιδί σου δεν αισθάνεται την εσωτερική παρόρμηση προς τα γράμματα και το βιβλίο.
Αν το παιδί, για οποιοδήποτε λόγο, έχει λάβει από την αρχή μια αρνητική ψυχική στάση απέναντι στο βιβλίο, τότε η πρόοδος του θα παρουσιάσει σοβαρά προβλήματα και δυσκολίες. Αντίθετα, αν κατορθώσεις να δημιουργήσεις στην ψυχή του παιδιού σου από την αρχή ευχάριστα συναισθήματα για το σχολείο, το δάσκαλο, τα βιβλία και τα γράμματα γενικά, τότε θα έχεις εξασφαλίσει σ' ένα μεγάλο βαθμό την πρόοδο του. Για το πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν αποτελεσματικά το παιδί τους στην επιτυχή αντιμετώπιση των προβλημάτων του σχολείου, ο Ιω. Χασάπης λέει τα εξής: «Την πρώτη μέρα της φοιτήσεως του στο σχολείο, δεν σκέπτεται τίποτα άλλο παρά την ώρα που θα φτάσει στο σπίτι του, για να διηγηθεί στους γονείς του τις εμπειρίες του από το σχολείο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία ν' ανταποκριθούν στην ανάγκη που νιώθει το παιδί ν' ακούσουν και να πάρουν ενεργό μέρος οι γονείς του σ' αυτές τις διηγήσεις. Αν οι γονείς δείξουν αδιαφορία, η αγάπη για το σχολείο ελαττώνεται. Αν αντίθετα, δείξουν μεγάλο ενδιαφέρον στις διηγήσεις αυτές και δώσουν τις κατάλληλες λύσεις των πιθανών προβλημάτων που δημιουργεί η σχολική φοίτηση στο παιδί, ή δείξουν επιδοκιμασία και θαυμασμό για τις επιτυχίες του στο νέο περιβάλλον, αυτό το ενδιαφέρον θα αποτελέσει ένα νέο ισχυρό κίνητρο για τον αγώνα του παιδιού στο σχολικό του περιβάλλον. Η μεταφορά στο σπίτι των προβλημάτων στο σχολείο συνεχίζεται αμείωτα με διάφορες μορφές σε ολόκληρη την περίοδο της φοιτήσεως στο σχολείο και οι γονείς πρέπει να επιλαμβάνονται με ζέση αυτών των προβλημάτων. Πρέπει επίσης οι γονείς να συμμερίζονται τις επιτυχίες των παιδιών τους στο σχολείο με αμείωτο ενδιαφέρον. Με τον τρόπο αυτό συμβάλλουν στην ταχύτερη και απρόσκοπτη επιτυχία του παιδιού, τόσο στη σχολική επίδοση και προσαρμογή, όσο και στη δημιουργία της προσωπικότητας του». Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται για την πρόληψη ή την αντιμετώπιση κάποιας αποτυχίας του παιδιού μας στο σχολείο.
Όπως υπογραμμίζει ο Ιω. Χασάπης, «η εμπειρία της αποτυχίας δημιουργεί πολύ οδυνηρά συναισθήματα στο μικρό μαθητή. Αναπτύσσεται στο παιδί ένα φοβερό αίσθημα καταισχύνης προς το δάσκαλο και τους γονείς, ένα συναίσθημα μίσους προς το δάσκαλο και το σχολείο και μια ζωηρή απέχθεια για τα μαθήματα. Τα οδυνηρά αυτά συναισθήματα, εμφανιζόμενα σε μια κρίσιμη για το παιδί ηλικία, δημιουργούν δυσεπίλυτα ψυχολογικά προβλήματα και συνεπάγονται κακές επιπτώσεις, που θα το συνοδεύουν σ' ολόκληρη την υπόλοιπη ζωή του. Δημιουργείται στο παιδί ένα μόνιμο συναίσθημα ανασφάλειας και ανεπάρκειας». Ορθώς λοιπόν η Γλωσσολόγος Μαρία Παίζη τονίζει, ότι «είναι πάρα πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε πως το κάθε παιδί μπορεί να αντιδράσει στις σχολικές αποτυχίες με θυμό, ενοχές, ταπείνωση, παραίτηση. Συναισθήματα που μπορεί να το ακολουθούν σ' όλη του τη ζωή. Δεν λείπουν και τα παιδιά, που παρουσιάζουν ένα πραγματικό «άγχος της αποτυχίας». «Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για παιδιά που πιέζονται από τους γονείς να παίρνουν μεγάλους βαθμούς στο σχολείο... ή για παιδιά που σπρώχνονται για επιτυχίες οι οποίες είναι μεγαλύτερες από τις δυνατότητες τους»' Για την αντιμετώπιση μιας τέτοιας αποτυχίας του παιδιού ο Ν. Ματσανιώτης συμβουλεύει τα εξής: «Έχει μεγάλη σημασία η ήρεμη αντιμετώπιση του στις ώρες της απογοήτευσης που φέρνει η αποτυχία. Είναι αρκετή η πίκρα του. Μην του προσθέτετε τη δική σας απογοήτευση, τη δική σας αποδοκιμασία. Μην του κάνετε κηρύγματα και μην το τιμωρείτε. Σταθείτε κοντά του, πέστε του ότι πιστεύετε στις ικανότητες του και προτρέψτε το να κάνει καινούργιες προσπάθειες». Περισσότερα για το σχολείο και τα προβλήματα του παιδιού σου σ' αυτό μπορείς να βρεις στο βιβλίο μου
Εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο :
ΧΤΙΣΕ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ ΣΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ Δ. ΜΠΕΚΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ
(Η αναφαίρετη προίκα του παιδιού σου: Η ψυχική αυτονομία και η ολοκληρωμένη προσωπικότητα)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ της Ψυχολόγου Σπυριδούλας Ευαγγέλου Λέκκου
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1988
Η ηλεκτρονική επεξεργασία, επιμέλεια κειμένων και εικόνων έγινε απο τόν Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο
ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου