ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ - JUDITH HERRIN

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
JUDITH HERRIN

Tρεις γυναίκες που πρωταγωνιστούν σε μιαν απ’ τις πιο ζωντανές και κρίσιμες περιόδους της Βυζαντινής Ιστορίας, ένα μωσαϊκό που το συνθέτουν η δίψα για εξουσία, οι έρωτες, οι ραδιουργίες, οι γάμοι συμφέροντος και οι θεολογικές έριδες. Είναι ο Η αιώνας, η εποχή της Εικονομαχίας, όταν στη Δύση κυβερνά ο Καρλομάγνος και στην Ανατολή ο Χα-ρούν Αλ-Ρασίντ.
Hκαθεμιά τους φόρεσε την πορφύρα, το σύμβολο της αυτοκρατορικης εξουσίας, με τον τρόπο της. Η Ειρήνη έβαλε να τυφλώσουν τον γιο της για να εξασφαλίσει την εξουσία. Η εγγονή της Ευφροσύνη επέστρεψε απ' την εξορία για να νομιμοποιήσει τον εικονομάχο καταχραστή του θρόνου. Η νύφη της Θεοδώρα ήταν αυτή που κατάφερε να αποκαταστήσει τις εικόνες.
Οι ηγεμόνες και των δύο φύλων, φυσικά, όφειλαν να δρουν σύμφωνα με ορισμένα ιδανικά. Όποτε ωστόσο ένας ιστορικός επιθυμεί να καταδικάσει έναν αυτοκράτορα ή βασιλιά, χρησιμοποιεί τη μέθοδο της εξύβρισης: ένας τυπικός τρόπος υποβιβασμού της θέσης ενός άνδρα, που περιλαμβάνει επιθέσεις στην ηθική του με υπαινιγμούς περί μοιχείας, αιμομιξίας ή σεξουαλικών διαστροφών. Το ενδιαφέρον στον αποκρυφισμό, στις προφητείες ή στη μαγεία σημαίνει αίρεση, πράγμα απαράδεκτο για κάποιον που έχει επιλεγεί από το χέρι του Θεού να κυβερνήσει έναν εκλεκτό λαό. Όμως στην περίπτωση των επιφανών γυναικών είναι πολύ πιο απλό για τους συγγραφείς να καταφεύγουν στο αμάρτημα της Εύας, της πρώτης γυναίκας, το οποίο καταδίκασε όλο το γυναικείο φύλο σε θέση κατωτερότητας. Μονάχα οι «άγιες» δικαιούνται να εξαρθούν πάνω απ’ αυτή τη μοίρα, κι αυτές είναι ελάχιστες.

Πρώτη εισαγωγή  και δημοσίευση κειμένων  στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Η  επεξεργασία, επιμέλεια  μορφοποίηση  κειμένου  και εικόνων έγινε από τον Ν.Β.Β
Επιτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο, για μη εμπορικούς σκοπούς με αναφορά πηγής το Ιστολόγιο:
©  ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Read More ->>

Γυναίκες στήν Πορφύρα - Ευχαριστίες

Γυναίκες στήν Πορφύρα
Τζούντιθ Χέριν


Ευχαριστίες

Θέλω να αρχίσω αυχαριστώντας εκείνους πο μέ στήριξαν διαρκώς όσο έγραφα τις Γυναίκες στην πορφύρα·. την Portia, την Tamara και τον Anthony, την Eleanor το παθιασμένο ενδιαφέρον τους για την Ιστορία ενέπνευσε και το δικό μου. Τους εκφράζω τη βαθιά μου εκτίμηση για την παντοειδή βοήθειά τους όλα αυτά τα χρόνια και πάνω απ’ όλα για την ανοχή τους. Οι συνάδελφοί μου στο King’s College London μου πρόσφεραν ουσιαστική βοήθεια με τη μορφή μιας εξαμηνιαίας καθηγητικής άδειας, η οποία παρατάθηκε με μια επιχορήγηση από το Διοικητικό Συμβούλιο των Arts and Humanities της Βρετανικής Ακαδημίας, φτάνοντας τους επτά μήνες συνολικά. Αυτή η υλική συμπαράσταση επαυξήθηκε μέσω του «Program of Hellenic Studies and the Department of History» στο Princeton, το οποίο με προσκάλεσε για έξι εβδομάδες την άνοιξη του 1999. Η ώθηση που δίνει στον καθένα ο συναρπαστικός του περίγυρος και οι πηγές της Βιβλιοθήκης Firestone έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του πρώτου ημίσεος του παρόντος βιβλίου. Για τη βοήθειά τους σε αρκετές περιπτώσεις θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαιτέρως τους Δημήτρη Γόντικα, Phil Nord, Claire Mylonas και Judith Hansen.

Read More ->>

Η Κωνσταντινούπολη, και ο κόσμος του Βυζαντίου

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ   
Η Κωνσταντινούπολη, και ο κόσμος του Βυζαντίου   
Το τυπικό της Αυλής   
Το τρίτο φύλο   
Περί της Βασιλείου τάξεως   
Δημόσιες τελετές στην Κωνσταντινούπολη   
Χριστιανική πατρωνία   
Κληρονομική ηγεμονία στο Βυζάντιο   
Η αυτοκράτειρα Μαρτίνα   
Ο ευρύτερος κόσμος   
Συνέπειες των σλαβικών και των αραβικών κατακτήσεων
Η Ελλάδα στη διάρκεια του πρώιμου Μεσαίωνα   
Επαρχιακή οργάνωση της Κεντρικής Ελλάδας   
Εκκλησιαστική οργάνωση της Ελλάδος

ΠΡΟΣ ΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ Η' ΑΙΩΝΑ, ΤΟ 787 Μ.Χ., ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ολόκληρης της χριστιανοσύνης συγκεντρώθηκαν στην περιτειχισμένη πόλη Νίκαια, που σήμερα ονομάζεται Ιζνίκ, στη Βορειοδυτική Τουρκία. Σκοπός τους ήταν ο τερματισμός της εικονομαχίας, της καταστροφής των αγίων εικόνων, και η αποκατάσταση των ιερών εικονισμάτων στην αρμόζουσα λατρευτική τους θέση. Συνολικά 365 επίσκοποι, ανάμεσα στους οποίους δύο παπικοί λεγάτοι και εκπρόσωποι όλων των άλλων σημαντικών πατριαρχείων της Αλεξάνδρειας, της Αντιόχειας και της Ιερουσαλήμ, καθώς και 132 μοναχοί παρευρέθησαν στη Ζ' Οικουμενική Σύνοδο. Ύστερα από επτά συνεδριάσεις, όλοι οι συμμετέχοντες μεταφέρθηκαν ογδόντα χιλιόμετρα δυτικά, διέσχισαν τον Βόσπορο και έφτασαν στην Κωνσταντινούπολη, ώστε οι αυτοκράτορες του Βυζαντίου να διαπιστώσουν αυτοπροσώπως τη θριαμβευτική κατάληξη της Συνόδου. Οι σύνεδροι παρουσιάστηκαν εν σώματι στο αυτοκρατορικό Ανάκτορο της Μαγναύρας, στις 14 Νοεμβρίου του 787. Σύμφωνα με τα πρακτικά της Συνόδου:

Read More ->>

Η εν Τρούλλω Σύνοδος

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
Η εν Τρούλλω Σύνοδος   
Λέων Γ και αυτοκρατορική μεταρρύθμιση   
Η εικονομαχία   
Η αντίδραση της Ρώμης στην εικονομαχία   
Η Σύνοδος της Ιέρειας   
Το λαϊκό αίσθημα περί προστασίας των ιερών εικόνων   
Ο Κωνσταντίνος Ε' ανανεώνει την Κωνσταντινούπολη   
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ   
Ειρήνη: η άγνωστη αυτοκράτειρα αττό την Αθήνα   
Ο Θεοφάνης σχολιάζει με περισσότερες λεπτομέρειες:   
Η καταγωγή της Ειρήνης   
Η οικογένεια της Ειρήνης   
Η παρουσίαση της Ειρήνης στο Μέγα Παλάτιο    

Η εν Τρούλλω Σύνοδος

Μερικές από τις πιο σημαντικές έγνοιες των Βυζαντινών περιγράφονται έμμεσα στις αποφάσεις της εν Τρούλλω Συνόδου, της συνέλευσης των επισκόπων που πραγματοποιήθηκε στη Βασιλεύουσα το 692 ύστερα από διαταγή του Ιουστινιανού Β' προκειμένου να εκσυγχρονιστούν οι εκκλησιαστικοί νόμοι. Αυτές οι επίσημες εκκλησιαστικές αποφάσεις αντιπροσωπεύουν την προσπάθεια να ενισχυθεί η χριστιανική ενότητα, αφού το Ισλάμ είχε καταλάβει τις τρεις επιφανείς πατριαρχικές έδρες, την Ιερουσαλήμ, την Αντιόχεια και την Αλεξάνδρεια. Όταν ο Ιουστινιανός Β' συγκάλεσε αυτή την οικουμενική σύνοδο, ο πάπας Σέργιος Α' δεν συμμετείχε προσωπικά αλλά διόρισε αντιπρόσωπό του τον Βασίλειο, επίσκοπο Γόρτυνος στην Κρήτη, επιλέγοντας έτσι έναν εξέχοντα κληρικό από την εκκλησιαστική επισκοπή του Ανατολικού Ιλλυρικού που υπόκειτο στον έλεγχό του. Επρόκειτο για μια τεράστια περιοχή που περιλάμβανε τη Βαλκανική χερσόνησο, την Ελλάδα, την Κρήτη, τη Σικελία και τη Νότιο Ιταλία και η οποία ήλκε την καταγωγή της από την πολιτική διαίρεση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επί Διοκλητιανού. Το Ιλλυρικό είχε τότε προσαρτηθεί στη Δύση. Η εκκλησιαστική επισκοπή του Ανατολικού Ιλλυρικού αντιπροσώπευε μια επικράτεια η οποία δεν αντιστοιχούσε σε πολιτικές ή γλωσσικές διαιρέσεις. Στα τέλη του Ζ' αιώνα, η επέκταση της παπικής εξουσίας στο ανατολικό τμήμα της Αυτοκρατορίας, όπου η ελληνική γλώσσα επικρατούσε απ’ άκρη σ’ άκρη, συνιστούσε ανωμαλία. Και δεδομένου ότι η Ρώμη περιοριζόταν ολοένα και περισσότερο στη χρήση της λατινικής τόσο στα πνευματικά ζητήματα όσο και στον κοσμικό τομέα, η «δυτική» επιρροή στο Ιλλυρικό ήταν πιθανότατα ασήμαντη. Πάντως ο Βασίλειος διέθετε το προβάδισμα απέναντι στους άλλους επισκόπους ως εκπρόσωπος της επισκοπικής έδρας του Αγίου Πέτρου.

Read More ->>

Η ενθρόνιση της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας: Στέψη και γάμος

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
Η ενθρόνιση της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας: Στέψη και γάμος   
Ο πρώτος χρόνος της αυτοκράτειρας   
Η Ειρήνη ως μητέρα και αυτοκράτειρα   
Λέων Δ' και εικονομαχία   
Η Ειρήνη ως αντιβασίλισσα (780-790)   
Γαμήλιες διαπραγματεύσεις με τους Φράγκους   
Η επίσημη περιοδεία στη Θράκη και τη Μακεδονία   
Η αναστήλωσα των εικόνων   



Η ενθρόνιση της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας: Στέψη και γάμος

Ο Κωνσταντίνος Ε' έδινε μεγάλη σημασία στον γάμο του γιου του, γιατί έτσι επικυρωνόταν η υπεροχή του Λέοντα ως πρωτότοκου και κληρονόμου του Θρόνου. Βρέφος ακόμη, ο Λέων είχε στεφθεί συναυτοκράτορας, θέση που επιβεβαιώθηκε το 769 όταν ορίστηκε μέλλων βασιλεύς και η Ειρήνη στέφθηκε και επευφημήθηκε ως βασίλισσα. Με αυτόν τον τρόπο, ο Κωνσταντίνος απέκλειε από τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων της διαδοχής τους πέντε γιους του από την Ευδοκία, την τρίτη του σύζυγο. Οι πέντε ετεροθαλείς αδελφοί του Λέοντα είναι γνωστοί συλλογικά ως «οι καίσαρες», επειδή προήχθησαν όλοι στο υψηλό αξίωμα του καίσαρος. Όμως παρά τον τίτλο τους και παρότι η μητέρα τους στέφθηκε αυγουστα13 τον περασμένο Μάρτιο, ο μεγαλύτερος ετεροθαλής αδελφός τους, ο Λέων ο Χάζαρος, και η γυναίκα του έμελλε να μοιραστούν τη μελλοντική δόξα της διακυβέρνησης της Αυτοκρατορίας. Για τον ίδιο τον γάμο της Ειρήνης και του Λέοντα, καθώς και για τη στέψη της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες, ωστόσο το Περί της Βασιλείου τάζεως παρέχει σαφείς και λεπτομερείς οδηγίες για την ορθή εκτέλεση παρόμοιων τελετών.14

Read More ->>

Ο Κωνσταντίνος μοναδικός διεκδικητής του θρόνου

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
Η Ζ' Οικουμενική Σύνοδος   
Ο Κωνσταντίνος μοναδικός διεκδικητής του θρόνου   
Η βασιλεία του Κωνσταντίνου ΣΤ'  790-797   
Ο δεύτερος γάμος του Κωνσταντίνου   
Η Ειρήνη μόνη αυτοκράτειρα (797-802)   
Η αυτοκρατορική φιλανθρωπία της Ειρήνης:   
Η οικοδομική δραστηριότητα   
Οι ευνούχοι υπηρέτες της Ειρήνης   
Η πολιτική της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας (797-802)   
Η πρόταση γάμου της Ειρήνης στον Καρλομάγνο   
Εναντίωση της Δύσης στη λατρεία των εικόνων   
Ο αυτοκρατορικός τίτλος   
Ο Κάρολος στέφεται αυτοκράτορας   
Οι βυζαντινές αντιδράσεις στη στέψη   
Μια διεξοδική αναδρομική εξέταση των περιστάσεων   
Η πτώση της Ειρήνης   
Συμπέρασμα   

Η επιλογή της επαρχιακής πόλης της Νίκαιας στη δυτική Μικρά Ασία για τη διεξαγωγή της Συνόδου ήταν ευφυής. Ως έδρα της Α' Οικουμενικής Συνόδου, που είχε συγκαλέσει ο Κωνσταντίνος Α' το 325, ήταν συνδεδεμένη με τη βασική διακήρυξη της χριστιανικής πίστης, το Σύμβολο της Πίστεως της Νίκαιας, και την καταδίκη των αιρέσεων. Ο Κωνσταντίνος είχε προεδρεύσει στα διαβούλιά της θεσπίζοντας το μοντέλο του αυτοκρατορικού ελέγχου επί της Εκκλησίας στην Ανατολή. Επιπλέον, η Νίκαια είχε αντέξει σε πολλές πολιορκίες και διατηρούσε την κλασική πολεοδομική μορφή της, ενώ παράλληλα την περιέβαλλαν εντυπωσιακά τείχη. Διέθετε ένα μεγάλο αυτοκρατορικό ανάκτορο, το οποίο θα χρησιμοποιούσαν για τις συνελεύσεις, και μία εκκλησία αφιερωμένη στην αγία Σοφία, όπου θα μπορούσε να εορταστεί η αναστήλωση των εικόνων. Οι συμμετέχοντες θα εμπνέονταν έτσι από το πρότυπο των 338 Πατέρων της Εκκλησίας, όπως έμειναν γνωστοί οι επίσκοποι της Α' Συνόδου, για να δώσουν ακόμη περισσότερη έμφαση στην υποχρέωσή τους να στερεώσουν την Ορθοδοξία. Δυστυχώς ο μητροπολίτης της Νίκαιας ήταν γνωστός εικονομάχος, όμως ο τοπικός στρατηγός, ο Πετρωνάς, πιστός στην Ειρήνη, ανέλαβε να διευθετήσει το ζήτημα.

Read More ->>

Η πολιτική της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας (797-802)

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
Η πολιτική της Ειρήνης ως αυτοκράτειρας (797-802)   
Η πρόταση γάμου της Ειρήνης στον Καρλομάγνο   
Εναντίωση της Δύσης στη λατρεία των εικόνων   
Ο αυτοκρατορικός τίτλος   
Ο Κάρολος στέφεται αυτοκράτορας   
Οι βυζαντινές αντιδράσεις στη στέψη   
Μια διεξοδική αναδρομική εξέταση των περιστάσεων   
Η πτώση της Ειρήνης   
Συμπέρασμα   



Μόλις ο Κωνσταντίνος απομακρύνθηκε από την εξουσία, η Ειρήνη εξέδωσε μια ανακοίνωση που πληροφορούσε τον λαό ότι ο γιος της δεν ήταν πλέον αυτοκράτορας. Η είδηση προκάλεσε αμέσως δύο απόπειρες ανατροπής της Ειρήνης από τους γιους του Κωνσταντίνου Ε'. Τον Οκτώβριο του 797, ο Αέτιος, ένας από τους ευνούχους συμβούλους της, συνέτριψε την πρώτη εξέγερση και εξόρισε τους πρώην καίσαρες στην Αθήνα. Αλλά το επόμενο έτος, δυνάμεις του Ελλαδικού Θέματος συνεργάστηκαν με έναν ντόπιο Σλάβο ηγέτη, τον Ακαμίρ, και προσπάθησαν ξανά. Σε αυτή την περίπτωση, οι συγγενείς της Ειρήνης της φάνηκαν χρήσιμοι: ο ανιψιός της Θεοφύλακτος Σαραντάπηχος, που είχε τον τίτλο του σπαθάριου, στάλθηκε για να ζητήσει από τον πατέρα του Κωνσταντίνο, τον αδελφό της Ειρήνης, να καταστείλει τη συνωμοσία. Τότε τυφλώθηκαν και οι υπόλοιποι τέσσερις καίσαρες.119 Αλλά ακόμη και σε αυτή τη θλιβερή κατάσταση εξακολούθησαν να βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής άλλων στασιαστών: το 811/81 2, στη διάρκεια της βασιλείας του Μιχαήλ Α', μια ακόμη συνωμοσία για την ενθρόνιση των αδελφών που εκείνη την εποχή ήταν φυλακισμένοι στην Πάνορμο αποκάλυψε τη συνεχιζόμενη προσκόλληση στους γιους του Κωνσταντίνου Ε'.120 Παρά τη μικρή διαφορά στο όνομα, σε αυτή την περίπτωση δύο άνδρες μέλη της οικογένειας της Ειρήνης αναφέρονται για πρώτη και τελευταία φορά. Ίσως ο κατά πολύ νεότερος αδελφός της Κωνσταντίνος είχε μείνει στην Ελλάδα όταν η Ειρήνη άρχισε να ακτινοβολεί στην πρωτεύουσα και είχε πρόσφατα προαχθεί στην τάξη των αρχόντων μαζί με τον γιο του, τον σπαθάριο. Αλλά αν είχαν ελπίσει για ακόμη πιο λαμπρά μεγαλεία, σίγουρα θα απογοητεύτηκαν. Η Ειρήνη δεν σκόπευε επ’ ουδενί να ευνοήσει τους συγγενείς της.

Read More ->>

Ευφροσύνη: μια Πριγκίπισσα γεννημένη στην πορφύρα

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟ   
Ευφροσύνη: μια Πριγκίπισσα γεννημένη στην πορφύρα   
Ο γάμος του Κωνσταντίνου και της Μαρίας   
Ο βίος του Φιλάρετου   
Οι στόχοι των γαμήλιων καλλιστείων   
Η γέννηση της Ευφροσύνης   



Εχουμε ηδη συναντήσει την ευφρόσυνη, θυγατέρα του Κωνσταντίνου ΣΤ' και της πρώτης του συζύγου, της Μαρίας από την Άμνια, εγγονή δηλαδή της Ειρήνης. Ήταν πιθανότατα το δεύτερο παιδί του αυτοκρατορικού ζεύγους, κορίτσια και τα δύο που γεννήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 790. Η γέννηση της Ευφροσύνης στη θέση του πολυπόθητου γιου πολύ πιθανόν να υπήρξε το έναυσμα της καταστροφής που επακολούθησε. Γιατί αν η Ευφροσύνη ήταν αγόρι, ο Κωνσταντίνος θα είχε έναν άρρενα διάδοχο να κληρονομήσει την αυτοκρατορική του εξουσία. Μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο γιος αυτός θα είχε το όνομα Λέων, όπως ο παππούς του Λέων Δ'. Ακόμη πιο σημαντικό, η γέννησή του θα είχε εξασφαλίσει την επιβίωση της Μαρίας ως μητέρας του επίδοξου διαδόχου. Αλλά τα πράγματα ήρθαν αλλιώς. Η Ευφροσύνη ήταν και αυτή κορίτσι. Ύστερα από δύο κόρες, φαίνεται πως ο Κωνσταντίνος έπαψε να αντιμετωπίζει τη Μαρία σαν τη γυναίκα που θα του χάριζε έναν διάδοχο. Και από τη στιγμή που ανακάλυψε τη Θεοδότη, ήταν μόνο θέμα χρόνου να ξεφορτωθεί τη νόμιμη σύζυγό του για να ξαναπαντρευτεί. Το ζήτημα της νομιμότητας ή μη του διαζυγίου του από τη Μαρία ταλάνισε την υπόλοιπη ζωή του και ήταν αυτό που προξένησε τελικά την πτώση του. Γιατί, λοιπόν, επέμείνε;

Read More ->>

Τα παιδικά χρόνια της Ευφροσύνης

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες  :
Τα παιδικά χρόνια της Ευφροσύνης   
Η εμπειρία της εξορίας   
Η ζωή της Μαρίας ως μοναχής   
Η ανατροφή της Ευφρόσυνης   
Η βασιλεία του Νικηφόρου Α' (802-811)   
Τρεις νεαροί αξιωματικοί και η «συνωμοσία» τους   
Η βασιλεία του Λέοντα Ε' (813-820)


Εχοντας υπόψη τους παραπάνω ασαφείς παράγοντες, δεν μπορούμε να πούμε με ακρίβεια πόσα από τα παιδικά της χρόνια πέρασε η Ευφροσύνη στην Κωνσταντινούπολη τέσσερα το πολύ, ένα το λιγότερο. Ωστόσο σε καμιά περίπτωση το περιβάλλον των γυναικείων διαμερισμάτων του Μεγάλου Παλατιού δεν θα ασκήσει σημαντική επιρροή προτού η Μαρία και τα δύο μικρά κορίτσια εξοριστούν από την πρωτεύουσα. Όμως η μητέρα και η μεγαλύτερη αδελφή της θα της μιλήσουν αργότερα για την προνομιούχο, αυτοκρατορική ζωή που ζούσαν στην Αυλή πριν τις εκδιώξει ο αυτοκράτορας. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει ο Θεοφάνης, ο Κωνσταντίνος ΣΤ' διέδιδε πως η γυναίκα του προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει, πράγμα που ισοδυναμούσε με σχέδιο δολοφονίας (έγκλημα το οποίο νομιμοποιούσε το διαζύγιο). Επιπλέον, κάτι τέτοιο στοιχειοθετεί επίθεση κατά του αυτοκράτορα, δηλαδή πράξη εσχάτης προδοσίας η οποία τιμωρείται με θάνατο. Στον Βίο του αγίου Ταρασίου (σύγγραμμα του Ιγνατίου του ιεροδιακόνου που χρονολογείται μετά το 843), ο πατριάρχης φέρεται να θεωρεί επαίσχυντη και ψευδή την κατηγορία.18 Εκείνη την εποχή πάντως οι άνθρωποι δεν εξέφραζαν ανοιχτά τις υποψίες τους για τα αληθινά κίνητρα του Κωνσταντίνου. Ο Ταράσιος αρνήθηκε να κείρει μοναχή τη Μαρία παρά τη θέλησή της, όμως δεν κατάφερε να τη σώσει από τη μοναστική εξορία που της επέβαλε ο άνδρας της. Αφού την καταγγείλουν ότι αποπειράθηκε να δηλητηριάσει και να δολοφονήσει τον αυτοκράτορα, η Μαρία και οι κόρες της υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν την Κωνσταντινούπολη τον Ιανουάριο του 795 και να εγκλειστούν σ’ ένα μοναστήρι. Επτά μήνες αργότερα, όπως είδαμε, ο Κωνσταντίνος ΣΤ' παντρεύτηκε τη Θεοδότη, μία κουβικουλάρια, κυρία επί των τιμών, και την έστεψε αυτοκρατειρα, αυγουστα.

Read More ->>

Η αναβίωση της Eικονομαχίας

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες:
Η αναβίωση της εικονομαχίας   
Η ανάρρηση του Μιχαήλ από το Αμόριο   
Ο γάμος της Ευφροσύνης   
Η αυτοκράτειρα Ευφροσύνη   
Το Μοναστήρι της Κυράς Ευφροσύνης   
Η εξασφάλιση της οικογενειακής μνήμης   
Άλλες αυτοκρατορικές δραστηριότητες   

Η αναβίωση της εικονομαχίας

Ο Λέων Ε' θεώρησε ότι αυτό το περιστατικό δικαιολογούσε την επιστροφή στην εικονομαχική πολιτική του Κωνσταντίνου Ε', πιστεύοντας ότι μιμούμενος τους ηγεμόνες του Η' αιώνα και ο ίδιος θα μακροημέρευε και θα κυβερνούσε με επιτυχία.55 Η αναβίωση της εικονομαχίας προκάλεσε την απόσυρση του πατριάρχη Νικηφόρου. Σε μια σύνοδο που διεξήχθη στην Αγία Σοφία το 815, οι εικόνες καταδικάστηκαν επισήμως ως είδωλα και καταργήθηκαν για μία ακόμη φορά. Οι Χριστιανοί όφειλαν στο εξής να σεβαστούν την επίσημη πολιτική της βυζαντινής Εκκλησίας.56 Στη Διακήρυξη της Πίστεως που εκδόθηκε από την παραπάνω σύνοδο, τα περισσότερα θεολογικά επιχειρήματα είχαν αντληθεί από την περίοδο της εικονομαχίας του Η' αιώνα. Ωστόσο παρατηρείται μεγαλύτερη θεωρητική επεξεργασία των εικονομαχικών θέσεων, που είναι αποτέλεσμα της παρατεταμένης διαμάχης εντός του Βυζαντίου καθώς και της σύγκρουσης ανάμεσα στο Βυζάντιο και στη Δύση, διαμάχη η οποία είχε ενταθεί μετά το 787. Σε ποιο βαθμό όλα αυτά ενδιέφεραν τους εκτός στρατεύματος, είναι αδύνατο να εκτιμήσουμε. Ωστόσο ο Λέων Ε' πίστευε ότι η επαναφορά της εικονομαχίας θα εγγυάτο την υποστήριξη που του ήταν απαραίτητη για να νικήσει στις μάχες κατά των Βουλγάρων, γεγονός που με τη σειρά του θα στέριωνε τη δυναστεία του στον θρόνο για πολλές γενιές.

Read More ->>

Ο Μιχαήλ Β' και η εικονομαχία

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
Ενότητες:

Ο Μιχαήλ Β' και η εικονομαχία   
Γυναίκες και εικόνες   
Η ανάρρηση του Θεόφιλου στον θρόνο   
Ο γάμος του Θεόφιλου   
Η ιεραρχία της βυζαντινής Αυλής   
Η Ευφροσύνη αποσύρεται   
Η Ευφροσύνη προειδοποιεί για τον κίνδυνο εμφυλίου πολέμου   
Η Ευφροσύνη προωθεί κρυφά τις εικονολατρικές πρακτικές   
Ένας μύθος εν τη γενέσει του   
Το χρέος της Θεοδώρας προς την Ευφροσύνη   
Ο θάνατος της Ευφροσύνης   


Ο Μιχαήλ Β' και η εικονομαχία   

Οσο κι αν η Ευφροσύνη ανατράφηκε ως εικονολάτρης από τη μητέρα της που είχε κρατήσει επαφές με τον άγιο Θεόδωρο Στουδίτη (και πιθανόν και με άλλους εικονολάτρες), πιθανότατα ήταν υποχρεωμένη να κρατάει κρυφή από την αυτοκρατορική Αυλή την εκπαίδευση που είχε πάρει όταν ήταν παιδί. Ο Μιχαήλ Β' υιοθέτησε μια στάση μετριοπαθούς υποστήριξης της πολιτικής που είχε επαναφέρει ο Λέων Ε', διακηρύσσοντας ότι ο νόμος πρέπει να τηρείται (εννοώντας πως όλοι όφειλαν να αποδέχονται τη Διακήρυξη Πίστεως της Συνόδου του 815). Παρότι επιτράπηκε σε μερικούς εικονολάτρες να επιστρέφουν από την εξορία στην Κωνσταντινούπολη, η θρησκευτική κοινότητα της Μονής Στουδίου αντικαταστάθηκε από μια νομιμόφρονα ομάδα εικονομάχων μοναχών. Αυτού του είδους η αντικατάσταση, που ευνόησε όσα μοναστήρια ήταν πρόθυμα να υποστηρίξουν τις επίσημες θέσεις, πιθανόν να εφαρμόστηκε σε μεγάλη έκταση  κοινότητες εικονομάχων μοναχών και καλογραιών είναι βέβαιο ότι κυριαρχούσαν στα μεγαλύτερα μοναστικά κέντρα. Από τις επιστολές του Θεόδωρου Στουδίτη, η συμπεριφορά των εικονολατρών στη διάρκεια της δεύτερης περιόδου της εικονομαχίας φαίνεται πως ήταν μάλλον επιφυλακτική· οι εικονολάτρες απέφευγαν την ανοιχτή σύγκρουση με τις εικονομαχικές Αρχές, όπου αυτό ήταν δυνατό. Οι αποδέκτες των επιστολών του αντιπροσωπεύουν την ύπαρξη μιας διάσπαρτης αλλά ισχυρής αντιπολίτευσης στην επίσημη επιδοκιμασία της εικονομαχίας εκ μέρους του Μιχαήλ Β'.

Read More ->>

Θεοδώρα: Η νύφη απο την Παφλαγονία

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Ενότητες   
Θεοδώρα: Η νύφη απο την Παφλαγονία   
Η Παφλαγονία στις αρχές του Θ' αιώνα   
Ιδιαιτερότητες της Παφλαγονίας   
Η οικογενειακή προέλευση της Θεοδώρας   
Η ανατροφή της Θεοδώρας   
Τα γαμήλια «καλλιστεία»   
Η Θεοδώρα αυτοκράτειρα (830-842)   
Ο Θεόφιλος και η εικονομαχία   
Λαϊκή υποστήριξη της εικονομαχίας   
Η Θεοδώρα ως πάτρωνας   
Ο Θεόφιλος ως πάτρωνας   
Τα τελευταία χρόνια του Θεόφιλου   
Η Θεοδώρα ως αντιβασίλισσα (842-856)   
Η ανατροπή της εικονομαχίας   
Η μετάνοια του Θεόφιλου   
Η δεύτερη αναστήλωση των εικόνων (843)   


ΣΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΙΙΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΕΜΦΑΝΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΠΡΟσκήνιο η τρίτη μας αυτοκράτειρα  κόρη ενός ζευγαριού από την αγροτική Παφλαγονία, η οικογένεια της οποίας απέκτησε φήμη και περιουσία χάρη στη δική της ομορφιά. Όπως είδαμε, ο νεαρός Θεόφιλος την επέλεξε για γυναίκα του ύστερα από έναν διαγωνισμό ομορφιάς ανάμεσα στις υποψήφιες νύφες του. Επειδή κάποιες πλευρές της ιστορίας των αρχών του Θ' αιώνα φωτίζουν ως έναν βαθμό την καταγωγή της Θεοδώρας, ας εξετάσουμε πρώτα ό,τι μας είναι γνωστό για τον τόπο της γέννησής της και την οικογένειά της.

Η Παφλαγονία στις αρχές του Θ' αιώνα

Η Παφλαγονία είναι μια ορεινή περιοχή της βόρειας Μικράς Ασίας που συνορεύει με τη Μαύρη Θάλασσα. Τότε, όπως και σήμερα, ήταν πηγή ξυλείας για τη ναυπήγηση πλοίων και στη μεγάλη τους πλειονότητα οι κάτοικοι αυτής της παράκτιας επαρχίας ήταν ναυτικοί. Προμήθευε επίσης την πρωτεύουσα με σιτηρά, χοιρινό κρέας και άλλα «χρειώδη». Σύμφωνα με τον Βίο της Θεοδώρας, η Παφλαγονία διέθετε τη δική της αφθονία αγαθών από τα οποία επωφελούνταν όλα τα μέρη του κόσμου.1 Βρισκόταν ανάμεσα στο Θέμα των Βουκελλαρίων στα δυτικά και στο τεράστιο Θέμα των Αρμενιακών στα ανατολικά που εκτεινόταν ως τα ανατολικά σύνορα της Αυτοκρατορίας. Δεν είναι βέβαιο αν η περιοχή αποτελούσε στο παρελθόν τμήμα ενός από αυτά τα δύο μεγαλύτερα Θέματα ή αν ήταν μοιρασμένη μεταξύ τους.2

Η Παφλαγονία ιδρύθηκε ως ξεχωριστή επαρχία με δικό της στρατηγό το 819/820. Αιτία γι’ αυτή την υποδιαίρεση υπήρξαν οι πολυάριθμες εξεγέρσεις στρατιωτών που ήταν εγγεγραμμένοι στους στρατιωτικούς καταλόγους του Θέματος των Αρμενιακών. Στα τέλη του Η' αιώνα είχαν στασιάσει περισσότερες από μία φορές κατά του Κωνσταντίνου ΣΤ' και είχαν φερθεί εχθρικά κατά των στρατευμάτων του Θέματος των Ανατολικών. Το 819, ο Λέων Ε', πρώην στρατηγός των Ανατολικών, αποφάσισε να χαλιναγωγήσει τη δύναμη που είχαν αποκτήσει τα στρατεύματα του Θέματος των Αρμενιακών στην ανακήρυξη των βασιλέων. Για να το επιτύχει δημιούργησε δύο νέες επαρχιακές μονάδες στην περιοχή του Θέματος των Αρμενιακών: το δουκάτο της Χαλδίας στο ανατολικό άκρο και την Παφλαγονία στα δυτικά (βλ. χάρτη 3). Έτσι μείωσε την έκταση του Θέματος των Αρμενιακών στο ένα τρίτο περίπου της αρχικής.

Read More ->>

Ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ

ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ

Κεφάλαια-Ενότητες

Ο θρίαμβος της Ορθοδοξίας   

Η αναγέννηση της αναπαραστατικής τέχνης   

Η τιμωρία του Κωνσταντίνου Ε'    

Η διακυβέρνηση της Θεοδώρας έως την ενηλικίωση του Μιχαήλ Γ (842-856)   

Η εξωτερική πολιτική της αντιβασιλείας   

Η μητρική ευθύνη απέναντι στον ανήλικο Μιχαήλ Γ΄   

Ο γάμος του Μιχαήλ Γ'   

Βασίλειος ο Μακεδών   

Η πτώση της Θεοδώρας από την εξουσία (856) και η δολοφονία του Θεόκτιστου   

Στις 10 Μαρτίου του 843, το Σάββατο πριν από την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής, ο πατριάρχης Μεθόδιος πραγματοποιεί μια αγρυπνία στις Βλαχέρνες μαζί με όλο του τον κλήρο και το επόμενο πρωί πορεύεται στην Αγία Σοφία, αφού περάσει από τον ναό των Αγίων Αποστόλων. Νωρίς την Κυριακή, ο Μιχαήλ Γ', η Θεοδώρα και σύσσωμη η Αυλή ξεκινούν από το ανάκτορο για να τους συναντήσουν στη Μεγάλη Εκκλησία· όλα κρατούν σταυρούς, εικόνες και κεριά. Η καινούργια λειτουργία τελέστηκε για πρώτη φορά στις 11 Μαρτίου του 843. Με αυτόν τον τρόπο ανατράπηκε η εικονομαχία. Η συγκεκριμένη λειτουργία τελείται ακόμη και σήμερα την πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής στην Ορθόδοξη Εκκλησία.48

Αρχίζει με έναν πρόλογο που συνοψίζει την απόρριψη της ασέβειας και την αποδοχή του ορθού δόγματος με τη χάρη του Θεού. Ύστερα από σχεδόν τριάντα χρόνια, τερματίζονται οι διώξεις και ο διχασμός στους κόλπους της Εκκλησίας αντικαθίσταται από μιαν αρμονική συμφωνία. Κατόπιν ακολουθούν δύο κατάλογοι. Ο πρώτος είναι μια θετική αποτίμηση των καλών εικονολατρών που θα μνημονεύονται εσαεί’ ο δεύτερος μια αρνητική καταδίκη των κακών εικονομάχων που αναθεματίζονται. Ο κάθε κατάλογος περιλαμβάνει απρόσωπες θεολογικές αναφορές, λόγου χάρη για όλους εκείνους που αρνούνται την Ενσάρκωση του Λόγου του Θεού, τις εικόνες ή τη διάκριση μεταξύ εικόνων και ειδώλων, και ακολουθεί ένα μικρό τμήμα με συγκεκριμένα ονόματα, όπου δίδεται έμφαση στους εικονομάχους πατριάρχες και επισκόπους οι οποίοι υπήρξαν υπεύθυνοι για την εισαγωγή και την υποστήριξη της αίρεσης. Το Συνοδικόν της Ορθοδοξίας δεν κάνει ονομαστική μνεία του Δέοντος Γ', παρ’ όλο που ο πατριάρχης του Αναστάσιος καταδικάζεται χωρίς περιστροφές για την εισαγωγή του δόγματος· ομοίως η Ειρήνη και ο Κωνσταντίνος ΣΤ' εξυμνούνται λιγότερο από τον πατριάρχη Ταράσιο για την καταδίκη της εικονομαχίας το 787. Επαναλαμβάνονται επίσης τα αναθέματα της Συνόδου του 787.49

Read More ->>

Η πτώση της Θεοδώρας από την εξουσία (856) και η δολοφονία του Θεόκτιστου

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ

ΚΕΦΑΛΑΙΑ:
Η πτώση της Θεοδώρας από την εξουσία (856) και η δολοφονία του Θεόκτιστου 
 Η απομάκρυνση της Θεοδώρας από την Αυλή (858)   
Η δολοφονία του Βάρδα (866)   
Ο θάνατος του Μιχαήλ Γ' (867)   
Ο θάνατος και η ταφή της Θεοδώρας   
Συμπέρασμα: Η εικόνα της Θεοδώρας   

Μολονότι οι χρονογραφίες, που γράφτηκαν κατά κύριο λόγο έναν αιώνα μετά τα συγκεκριμένα γεγονότα, διαφωνούν στις λεπτομέρειες, στην πλειονότητά τους επιβεβαιώνουν ότι αυτός που συνωμότησε για την ανατροπή του Θεόκτιστου ήταν ο Βάρδας, ο θείος τού Μιχαήλ. Όπως είδαμε προηγουμένως, ο Βάρδας δυσφορούσε βλέποντας τον Θεόκτιστο να κατέχει την εξουσία και αισθανόταν παραμερισμένος από τον έμπειρο, ηλικιωμένο κυβερνήτη. Έτσι κάποια στιγμή μετά το 855, πιθανόν μετά τον αυτοκρατορικό γάμο που σηματοδότησε την ενηλικίωση του Μιχαήλ, προειδοποίησε τον ανιψιό του ότι η Θεοδώρα σχεδίαζε να τοποθετήσει κάποιον άλλο στον θρόνο, είτε μέσω ενός νέου γάμου είτε παντρεύοντας μία από τις αδελφές της με τον κατάλληλο γαμπρό. Αν συνέβαινε κάτι παρόμοιο, ο Μιχαήλ θα τυφλωνόταν και δεν θα γινόταν ποτέ αυτοκράτορας. Στο σημείο αυτό ο Βάρδας ποντάρει στο γνωστό προηγούμενο της Ειρήνης και του γιου της Κωνσταντίνου ΣΤ'. Παράλληλα λοιδορεί τον νεαρό πρίγκιπα επειδή, παρότι έχει πια ενηλικιωθεί και θα μπορούσε να κυβερνά για λογαριασμό του, δεν ασκεί καμιά εξουσία. Έτσι ο Μιχαήλ πείθεται να συνωμοτήσει μαζί του για την ανατροπή του Θεόκτιστου.89 Αν και το αρχικό σχέδιο προέβλεπε την εξορία του Θεόκτιστου, οι συνωμότες καταλήφθηκαν από πανικό και ο ευνούχος δολοφονήθηκε τη στιγμή που προσπαθούσε να κρυφτεί κάτω από μια κλίνη μες στο ανάκτορο.90

Read More ->>

Συμπέρασμα

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ


Συμπέρασμα

ΠΩΣ ΚΑΤΑΦΕΡΑΝ ΑΥΤΕΣ ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ φόρεσαν την πορφύρα να αφήσουν την ιδιαίτερη σφραγίδα τους στο Βυζάντιο; Το επίτευγμά τους θέτει ερωτήματα για τον ρόλο που διαδραμάτιζαν οι αυτοκράτειρες στην κυβέρνηση. Χρειαζόμαστε μια συστηματικότερη κατανόηση της αυτοκρατορικής ισχύος των γυναικών, του τρόπου που χειρίζονταν το υψηλό τους αξίωμα και της ενδεχόμενης κατάχρησης εξουσίας όταν οι γυναίκες βρίσκονταν «πίσω» από τον θρόνο. Όταν τους δίνεται η ευκαιρία να ασκήσουν εξουσία για λογαριασμό τους, όπως ελπίζω ότι απέδειξα, οι γυναίκες είναι εξίσου αποτελεσματικές με τους άνδρες. Το ζήτημα είναι, ωστόσο, κάτω από ποιες συνθήκες κατορθώνουν να οικειοποιηθούν την αυτοκρατορική εξουσία για λογαριασμό τους. Και για να το θέσουμε με τη βυζαντινή ορολογία, πώς οι γυναίκες που θεωρούνταν προσωποποιήσεις της Εύας μετατρέπονταν σε Αδάμ;

Όπως υπογράμμισα πολλές φορές στις προηγούμενες σελίδες, όλες οι κοινωνίες κατασκευάζουν γενετικές ταυτότητες τις οποίες αποδίδουν σε άνδρες και σε γυναίκες. Για τις Βυζαντινές γυναίκες, οι ρόλοι της θυγατέρας, της συζύγου, της μητέρας και της χήρας αναπροσαρμόζονταν από κάθε γενιά σύμφωνα με τα εκάστοτε κοινωνικά πρότυπα και τις κυρίαρχες προσδοκίες. Βέβαια, τα «πρότυπα»

Read More ->>

Η Παρθένος ανάμεσα στους ειδωλολάτρες

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ

Η θηλυκή αυτοκρατορική εκδοχή
Η Παρθένος ανάμεσα στους ειδωλολάτρες
Γυναίκες Δυνάστες
Η Βασιλεύουσα
Ανάμεσα στις ποικίλες κληρονομιές του Βυζαντίου, μια ιδιαίτερη όψη της Θηλυκής αυτοκρατορικής εκδοχής Θα είχε εντυπωσιάσει τη νεαρή Ειρήνη όταν έφτασε στην Κωνσταντινούπολη για πρώτη φορά: η ύπαρξη πολλών αγαλμάτων που παρίσταναν Θεούς και Θεές πλάι σε άφθονα αυτοκρατορικά αγάλματα. Η Αφροδίτη και οι Μούσες, ο Ηρακλής και η Αθηνά ανακαλούσαν τις παραδόσεις της ελληνικής αρχαιότητας, ενώ τρισδιάστατα αγάλματα σε φυσική κλίμακα αυτοκρατορισσών του παρελθόντος της Πουλχερίας, της Ευδοξίας, της Αριάδνης, της Βερίνας και της Θεοδώρας έφερναν στο επίκεντρο της προσοχής τις γυναίκες ηγεμόνες από το παρελθόν. Κάποιες εμφανίζονταν πλάι στους συζύγους τους, συχνά ωστόσο έστεκαν μόνες τους πάνω σε πέτρινες στήλες σε δημόσιους χώρους, με επιγραφές που τις ονομάτιζαν και υπενθύμιζαν στους περαστικούς τα επιτεύγματά τους. Η αποδοχή τόσο των προχριστιανικών θεοτήτων και των δύο φύλων, όσο και η τιμή που αποδιδόταν στις Χριστιανός αυτοκράτειρες προσέδιδαν έναν ξεχωριστό χαρακτήρα στη βυζαντινή πρωτεύουσα. Αντίθετα με τις άλλες πόλεις που ακόμη διατηρούσαν τα αρχαία τους αγάλματα, οι αυτοκρατορικές γυναίκες πρόσθεταν μια εντυπωσιακή οπτική διάσταση στην Κωνσταντινούπολη.

Read More ->>

Γυναίκες και εξουσία

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ

Γυναίκες και εξουσία 
Από νύφη στην εφηβεία της, μοναδική αυτοκράτειρα
Η προσαρμοστικότητα του βυζαντινού συστήματος


Στο μεσαιωνικό Βυζάντιο, εξουσία σημαίνει σαφώς «την ικανότητα ανάπτυξης και πραγμάτωσης μιας στρατηγικής ακόμη και αν αυτή δεν ευοδώνεται». Ένας πιο κοινός ορισμός θέλει την εξουσία ως «ικανότητα πραγμάτωσης».3 Το Βυζάντιο πάντα είχε ανάγκη από στρατηγική. Ήταν μια Αυτοκρατορία που την απασχολούσε μονίμως η άμυνά της, η ανανέωση και η επέκταση της εμβέλειάς της, ο ορισμός της Ορθοδοξίας και η διατήρηση των προσχημάτων. Σε αυτή την κατάσταση, οι αυτοκράτειρες ολοφάνερα ασκούσαν εξουσία του πρώτου είδους με μεγάλη αποτελεσματικότητα. Και η εξουσία τους αυτή δεν ήταν περιορισμένη στη σφαίρα του νοικοκυριού και της οικογένειας. Εκτεινόταν σε πολύ ευρύτερα εκκλησιαστικά, θεολογικά και διπλωματικά πεδία. Όσο ζούσαν οι σύζυγοί τους, η εκ μέρους τους άσκηση εξουσίας δεν τεκμηριώνεται  ελάχιστες είναι οι αναφορές, παρά τους υπαινιγμούς ότι οι γυναίκες ασκούσαν την επιρροή τους στο αυτοκρατορικό υπνοδωμάτιο. Πράγματι, τέτοιοι παρόμοιοι δίαυλοι επιρροής θεωρούνται αναγνωρισμένοι  όσοι επιθυμούν να υποβάλουν κάποιο αίτημα στον αυτοκράτορα συνήθως απευθύνονται πρώτα στη συμβία του. Όμως από τη στιγμή που αυτές οι γυναίκες μένουν μόνες τους, τίποτα το ιδιωτικό δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ έξω από τον δημόσιο τομέα της Αυλής. Ανάμεσα στις ιδιωτικές και τις δημόσιες όψεις της εξουσίας τους οι διαφορές είναι μικρές.

Read More ->>

Γυναίκες στήν Πορφύρα - Πηγές και Σημειώσεις

ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Σχετικά με τις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι' αυτή τη μελέτη

ΟΙ  ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΜΕΣΑΙΩΝΑ δυσκολεύονται να αναπλάσουν τη ζωή των μεσαιωνικών γυναικών. Το γεγονός οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ότι οι άνδρες του Μεσαίωνα που κατέγραφαν το παρόν της εποχής τους δεν συμμερίζονταν το ενδιαφέρον του 2Ιου αιώνα για το θηλυκό μισό της ανθρωπότητας. Παρότι μερικές γυναίκες άφησαν δικά τους γραπτά, όπως η Dhuoda που έγραψε ένα Εγχειρίδιο για τον γιο της, δεν γνωρίζουμε παρά ελάχιστα για την καθημερινή τους ύπαρξη, τη διατροφή, την υγεία τους, αυτά που τους πρόσφεραν ευχαρίστηση ή πόνο. Γνωρίζουμε και άλλες γυναίκες από τα νομικά έγγραφα με τα οποία ίδρυσαν μοναστήρια και φιλανθρωπικά ιδρύματα κάνοντας δωρεές γης και χρήματος· ορισμένες συνέταξαν διαθήκες με τις οποίες μοίρασαν την περιουσία τους και κληροδότησαν τα ακίνητά τους. Όμως παρόμοια κείμενα αποκαλύπτουν ελάχιστα από τα προσωπικά συναισθήματα της δωρήτριας· είναι γραμμένα σύμφωνα με νομικά τυπικά που ενισχύουν τον χριστιανικό χαρακτήρα των δωρεών οι οποίες γίνονται για τη σωτηρία της ψυχής. Από τη στιγμή που δεν σώζεται καμιά προσωπική καταγραφή, είμαστε υποχρεωμένοι να αναπλάσουμε τη ζωή των γυναικών στον Μεσαίωνα με βάση όσα αναφέρουν οι άνδρες συγγραφείς γι’ αυτές.

Read More ->>

Κεφάλαιο 2- Ειρήνη Πηγές - Σημειώσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ: ΕΙΡΗΝΗ
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ
ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ
ΠΗΓΕΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
Η ΜΟΝΗ ΣΩΖΟΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΚΑΠΟΙΑ αφήγηοη για τη ζωή της Ειρήνης, της πρώτης από τις τρεις γυναίκες μας στην πορφύρα, είναι μια Χρονογραφία που αποδίδεται στον Θεοφάνη τον Ομολογητή, ηγούμενο της Μονής του Μεγάλου Αγρού. Αποτελεί μέρος μιας παγκόσμιας ιστορίας, η οποία καλύπτει την περίοδο από το 284 έως το 813 μ.Χ. Μετά τον Θρίαμβο της Ορθοδοξίας το 843, συντάχτηκε ένας Βίος της Ειρήνης για να εξυμνήσει την αγιότητα της Ειρήνης ως εικονολάτρη. Βασίζεται στις πληροφορίες του Θεοφάνη και δεν προσθέτει τίποτα το ενδιαφέρον. Άλλα ντοκουμέντα της βασιλείας της περιλαμβάνουν τους δύο νόμους της και ποικίλες επίσημες επιστολές με την υπογραφή της. Δεν είναι γνωστό αν όντως τις έγραψε η ίδια ή απλώς υπέγραψε κείμενα που είχαν συντάξει οι υπουργοί της. Αναφορές στη βασιλεία της απαντούν σε πολλά θεολογικά κείμενα της εποχής, όμως ο Θεοφάνης παραμένει η πιο σημαντική πηγή για ολόκληρη τη ζωή της.Μεγάλο μέρος της Χρονογραφίας συντάχτηκε από τον Γε- ώργιο ο οποίος ήταν σύγκελλος, βοηθός του πατριάρχη της Κωνσταντινουπόλεως στα τέλη του Η' και στις αρχές του Θ' αιώνα. Ο Γεώργιος είχε συντάξει μια ιστορία που ανέτρεχε έως τη δημιουργία του κόσμου, την εποχή που ήταν μοναχός σε ένα παλιό μοναστήρι κοντά στην Ιερουσαλήμ, πριν αφιχθεί στη βυζαντινή πρωτεύουσα. Τόσο αυτός όσο και ο Θεοφάνης γνώριζαν προσωπικά την αυτοκράτειρα, τον γιο της και τους αυλικούς της.

Read More ->>

Κεφάλαιο 3 - Ευφροσύνη Πηγές - Σημειώσεις

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ: ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ
ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΤΗΝ ΠΟΡΦΥΡΑ

ΤΖΟΥΝΤΙΘ ΧΕΡΙΝ

ΠΗΓΕΣ
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΑΠΟ ΤΙΣ ΤΡΕΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΜΕ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ Η παρούσα μελέτη, η Ευφροσύνη επισύρει τη μικρότερη προσοχή και αναφέρεται σε λιγότερες πηγές και πιο σπάνια. Πράγματι, το παρόν κεφάλαιο συνιστά μια απόπειρα ανασύνθεσης της βιογραφίας της, η οποία απουσιάζει παντελώς από τις αφηγήσεις των ιστορικών της εποχής της. Οι λόγοι γι’ αυτή την παραμέληση είναι προφανείς: η Ευφροσύνη απέκτησε μια προσωρινή φήμη όταν έγινε η δεύτερη σύζυγος του αυτο-κράτορα Μιχαήλ Β'. Παρότι οι χρονογράφοι σημειώνουν ότι για τον γάμο της χρειάστηκε να τη βγάλουν από το μοναστήρι και ότι μετά τον θάνατο του συζύγου της επέστρεψε στον μοναστικό βίο, ελάχιστα ενδιαφέρονται για την πραγματική της σημασία.

Μια πηγή που μπορεί να διαφωτίσει τη ζωή της είναι ο μοναστικός περίγυρος όπου έζησε πολλά χρόνια. Αν και δεν διαθέτουμε αρκετές μαρτυρίες για το μοναστήρι που είχε ιδρύσει η αυτοκράτειρα Ειρήνη στη νήσο Πρίγκιπο, ωστόσο είναι βέβαιο ότι λειτουργούσε όπως και τόσες άλλες γυναικείες μοναστικές κοινότητες της εποχής του- έτσι, μπορούμε να ανασυστήσουμε την καθημερινή ζωή του συγκρίνοντας τις μαρτυρίες που διαθέτουμε για άλλα μοναστήρια. Πηγές για τον μοναστικό βίο των γυναικών απαντούν στους Βίους των αγίων γυναικών της συγκεκριμένης περιόδου, πολλές από τις οποίες είχαν ιδρύσει είτε διηύθυναν παρόμοιες κοινότητες. Πρόσφατα η Alice-Mary Talbot εξέδωσε μια συλλογή με τέτοιους Βίους, καθιστώντας έτσι προσιτά στο αγγλόφωνο κοινό μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα κείμενα. Από αυτό το γενικότερο υπόβαθρο, μπορούμε να προσεγγίσουμε περισσότερο συγκεκριμένες λεπτομέρειες της ζωής της Ευφροσύνης μέσα από τις λίγες επιστολές που απηύθυνε στη μητέρα της, τη Μαρία, ο άγιος Θεόδωρος Στουδίτης. Αυτός ο εικονολάτρης ηγέτης, που πέ-θανε εξόριστος το 826, υπήρξε χειμαρρώδης επιστολογράφος-μέσα από την αλληλογραφία του με άλλες μοναχές και λαϊκές γυναίκες προβάλλει ανάγλυφα μια σύνθετη εικόνα του ρόλου των γυναικών που υποστήριζαν τις εικονολατρικές πρακτικές.

Read More ->>