Η ελπίδα τής θεραπείας μέσα απο τούς Παρακλητικούς Κανόνες

Ἀρχιμ.  Νικοδήμου Σκρέττα
Ἐπικούρου Καθηγητοῦ τοῦ  Α.Π.Θ.
Εισαγωγή
Ὑμνογραφία  καὶ  μελουργία.

Λόγος  καὶ  μέλος   συντέθηκαν ἁρμονικὰ στὴ μνημειώδη καὶ  ἀνυπέρβλητη ποιητικὴ δημιουργία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησιαστικῆς Παραδόσεως . Ὑμνογραφία καὶ  μελουργία συνταίριασαν δημιουργικὰ στὴ  λειτουργικὴ τέχνη τῆς ψαλλόμενης προσευχῆς τῆς Ἐκκλησίας, γιὰ  νὰ ὑπηρετήσουν τὴ λογικὴ «ἐν πνεύματι καὶ  ἀληθείᾳ»2  λατρεία της.Σκοπὸς τῶν  λειτουργικῶν τεχνῶν  εἶναι  ἡ αἰσθητοποίηση τῶν  εὐλαβῶν βιωμάτων, ὁ φωτισμὸς καὶ ἁγιασμὸς τῶν αἰσθήσεων, ἡ θεραπεία τῆς ὕπαρξης καὶ  ἡ σωτηρία τῆς  ψυχῆς  τοῦ  ἀνθρώπου. Δὲν μποροῦν αὐτὲς νὰ  εἶναι ποτέ, μέσα  στὸν  χῶρο  τῆς  λατρεύουσας κοινότητας, αὐτονομημένες κοσμικὲς  καὶ  αὐθαίρετες καλλιτεχνικὲς δημιουργίες,  ἀλλὰ  ὀφείλουν πάντοτε νὰ λειτουργοῦν ὡς ἀγωγοὶ κάλλους καὶ  ὡς μὴ ἀπολυτοποιούμενα ἀναγωγικὰ  μέσα  πρὸς τὴν ἐπίτευξη τῆς χαρισματικῆς θεώσεως.Ἡ ὑμνογραφικὴ παραγωγή, χρησιμοποιώντας ἀρχαιοελληνικοὺς δρόμους καὶ  θεμελιούμενη σὲ βιβλικὰ  πρότυπα3, πέρασε, ἀπὸ τὶς ἀρχαιότατες πρωτοχριστιανικὲς ἐμβρυϊκὲς μορφὲς τῶν λιτῶν  λειτουργικῶν ὑμνωδιῶν4, στὴν ποίηση τῶν  πρώτων τροπαρίων καὶ  κατόπιν στὸν  πλοῦτο τῶν  ἀντιφώνων. Ἡ συνέχεια ὑπῆρξε πραγματικὰ ἐκρηκτική, μὲ τὸ πέρασμα ἀπὸ τὴν ποσοτικὴ  προσωδία τῶν  ἀρχαίων μέτρων στὴν  τονικὴ  ρυθμοποιΐα τῶν  βυζαντινῶν   ὑμνογραφημάτων.  Ἀπὸ  τὸν  ε´  ἕως  τὸν  ζ´  αἰώνα  μεσουρανεῖ τὸ κοντάκιο,  σύνθετος ὕμνος  ἀποτελούμενος ἀπὸ προοίμια,  εἱρμούς,  οἴκους, ἀκροστιχίδες καὶ  ἐφύμνια. Ἐκτελεῖται στὶς  λατρευτικὲς συνάξεις μὲ  τὴν «καθ᾽ ὑπακοὴν» ψαλμωδία καὶ  τὸ περιεχόμενό του  εἶναι  ὑμνητικό,  διηγηματικὸ καὶ  ἐγκωμιαστικό. Ὅμως  ἀπὸ τὸν  η´  αἰώνα καὶ  ἑξῆς  σταδιακὰ  ὁ θαυμάσιος αὐτὸς ὕμνος  παραχωρεῖ τὴ θέση του  σχεδόν  πλήρως, ἰδιαίτερα μετὰ  τὴν περίοδο τῆς  εἰκονομαχίας καὶ  τὸν  θρίαμβο τῆς  Ὀρθοδοξίας, στὴ νέα, κατ᾽ ἐξοχὴν  μοναχικῆς προελεύσεως, ὑμνογραφικὴ σύνθεση  τῶν κανόνων,  οἱ  ὁποῖοι ἔχουν  περιεχόμενο θεολογικὸ καὶ  ἐκτελοῦνται ἀντιφωνικὰ ψαλμωδούμενοι5.

Read More ->>

Ἡ ὁλόθυμη ἐλπίδα τῆς θεραπείας.

Η ελπίδα τής θεραπείας μέσα απο τούς Παρακλητικούς Κανόνες

Β.  Ο ΤΡΟΠΟΣ  ΤΗΣ  ΠΑΡΑΚΛΗΣΕΩΣ ΚΑΙ  

ΟΙ  ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ  ΤΗΣ  ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Ἡ ὁλόθυμη ἐλπίδα  τῆς θεραπείας.

Στὸ  θεμέλιο τῆς  καταφυγῆς καὶ  ἐκζητήσεως ἐλέους  καὶ  βοηθείας, τῆς προσευχητικῆς ἐκτενείας καὶ  τῆς  ἐκ  βάθους κραυγῆς, τῆς  ἐνσυναισθήτου μετανοίας καὶ  προσπτώσεως, ἀλλὰ  καὶ  τῆς  γνήσιας ταπεινοφροσύνης καὶ αὐτομεμψίας, ἐκεῖνο  ποὺ κατ᾽ ἐξοχὴν σφραγίζει τὸν τρόπο τῆς παρακλήσεως καὶ ἀποτελεῖ καίρια προϋπόθεση τῆς θεραπείας τῶν ψυχοσωματικῶν ἀσθε νειῶν  εἶναι  ἡ ὁλόθυμη  ἐλπίδα τῆς  ἰάσεως καὶ  ἡ ἀκράδαντη πίστη στὴν ἰατρικὴ δύναμη καὶ  χάρη  τοῦ  Χριστοῦ,  ἀλλὰ  παράλληλα καὶ  στὴν  πρεσβευτικὴ πρὸς ἴαση  δύναμη τῆς Παναγίας, τοῦ  σταυροῦ, τῶν  ἀγγέλων καὶ τῶν ἁγίων.Ὁλοθύμως ὁ ἱκέτης  τῆς  θεραπείας ἐλπίζει καὶ  κραταιοῦται στὴν  παν σθενὴ καὶ  πανσωστικὴ δύναμη τῆς Παναγίας Τριάδος. Ἡ σκέπη της ὁδηγεῖ τὰ  βήματά του,  γιὰ  νὰ  ὑπερβεῖ «ἀλύπως καὶ  ἀκινδύνως τὸ  πειρατήριον» τῶν ἀσθενειῶν, πεπεισμένος ὅτι ματαία εἶναι  κάθε  ἀνθρώπινη καὶ  κοσμικὴ ἐλπίδα84. Ὁ Δεσπότης δὲ  Χριστὸς  εἶναι  ἀληθὴς  γαλήνιος λιμένας ἀναπαύ σεως  τῶν ἀπογινωσκόντων στοὺς  ἀδύτους βυθοὺς  τῆς ἁμαρτίας καὶ  τῶν ἐξ αὐτῆς  ψυχοσωματικῶν ἀρρωστημάτων85.

Read More ->>

Τά ψυχικά και σωματικά αρρωστήματα, οι νοσογόνες αιτίες

Η ελπίδα τής θεραπείας μέσα απο τούς Παρακλητικούς Κανόνες

Α. ΤΑ  ΨΥΧΙΚΑ  ΚΑΙ  ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΑΡΡΩΣΤΗΜΑΤΑ 

ΣΤΟΥΣ  ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΟΥΣ  ΚΑΝΟΝΕΣ

Οἱ νοσογόνες αἰτίες.

Ἡ πολυποίκιλος ἁμαρτία καὶ ὁ σκοτασμὸς τῆς ἐμπαθείας, ἐπιτεινόμενος ἀπὸ φθόνους δαιμονικούς, πολλαχοῦ ἐπανέρχονται στοὺς  παρακλητικοὺς κανόνες,  θεωρούμενα ὡς αἴτια τῆς ψυχοσωματικῆς ἀσθένειας, ἀλλὰ  καὶ  ὡς ἡ μέγιστη καὶ  κατ᾽ ἐξοχὴν  κινδυνώδης ἀσθένεια, ἡ ὁποία, μένοντας ἀθερά πευτη, ποιεῖ ὑπαρκτικὰ καὶ  ἠθικὰ  τὸν ἄνθρωπο «μέγα τραῦμα»45.

Ἀπαρχὴ τοῦ  κακοῦ,  τῆς  φθορᾶς καὶ  τῆς  ἀσθένειας, γιὰ  τὴν  ἀνθρώπινη φύση,  ἔγινε  ἡ ἐξ  ἀπάτης δαιμονικῆς παρακοὴ τοῦ  γενάρχου στὴν  ἐντολὴ τοῦ  Θεοῦ46,  ἀλλὰ  καὶ  ἡ ἐκ προαιρέσεώς του  ἀνταρσία ἀπὸ τὴν ἀγαπητικὴ κοινωνία τοῦ  Δημιουργοῦ του,  γινόμενος αὐτὸς ὁ ἴδιος  ἐκ  παραχρήσεως «αἰτία τῆς  ἑαυτοῦ ἀπωλείας»47. Τὴ νέκρωση  τοῦ  Ἀδὰμ  προξένησε τὸ παράπτωμα τῆς  ἐκούσιας ἐπαναστάσεώς του  ἐναντίον τῆς  πηγῆς τῆς  ζωῆς του48  καὶ  ἡ ἁρπακτικὴ ἀκρασία του49.Ἀπὸ τὴν  πρώτη αὐτὴ  ἁμαρτία καὶ  ἑξῆς,  ἡ μισάνθρωπη κακουργία τοῦ πολεμήτορος διαβόλου, συμμαχούσης τῆς  ἀνθρωπίνης ραθυμίας, γίνεται αἰτία τῶν  ψυχικῶν ἰδιαίτερα  νοσημάτων50. Οἱ ἐπήρειες τῶν  δαιμόνων παρομοιάζονται μὲ  ληστρικὲς ἐφόδους καὶ  φαρμακερὰ δαγκώματα, ποὺ δηλητηριάζουν καὶ τραυματίζουν τὴν ψυχή, ἀλλὰ  καὶ κατακρημνίζουν τὸν νοῦ τοῦ  ἀνθρώπου5 . Οἱ προσβολές, οἱ ἐπιβουλὲς καὶ  οἱ ἐνέδρες τοῦ  «παλαιοῦ πτερνιστοῦ» καὶ  δεινοῦ  ἀντιμάχου τῆς σωτηρίας ἐξασθενοῦν καὶ  καταπληγώνουν  τὴν ψυχὴ  προξενώντας ὀσμὴ θανάτου καὶ  νεκρωτικὲς καταστάσεις σ᾽ αὐτήν52. Ὁ ἐχθρός,  μὲ  θηριώδεις ὁρμές,  μὲ  ληστρικὲς κυκλώσεις, μὲ  συνεχεῖς  κατατοξεύσεις,  μὲ  ἀφειδεῖς θλιπτικὲς ἐπιφορές,  ζητεῖ  νὰ  ἁρπάσει, νὰ  κατασπαράξει καὶ  νὰ  κατακρημνίσει τὴν  ψυχὴ  στὸν  βυθὸ  τῶν  φθορο ποιῶν παθῶν53.

Read More ->>

Συμπεράσματα

Η ελπίδα τής θεραπείας μέσα απο τούς Παρακλητικούς Κανόνες 

1. Ἡ  ὑμνογραφικὴ παραγωγὴ  τῆς  Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἶναι  ἡ λειτουργικὴ τέχνη τοῦ λόγου  καὶ τοῦ μέλους,  ποὺ ὑπηρετεῖ ταπεινὰ καὶ ἔλλογα τὴν  ψαλλόμενη προσευχὴ τῶν  πιστῶν στὶς  ἐνορίες  καὶ  τῶν  μοναχῶν στὶς ἱερὲς  μονές.

2. Ὅλη ἡ ἐκκλησιαστικὴ ποίηση, ἀλλὰ  ἰδιαίτερα ἡ κανονογραφία τῶν με γάλων  ὑμνογράφων καὶ  μελουργῶν, ἐπλούτισε τὴ θεία  λατρεία τῶν Ὀρθο δόξων   μὲ  τὶς  ἀκένωτες πηγὲς  τοῦ  καθαροῦ  προσευχητικοῦ  πνεύματος, καταθέτοντας κείμενα θεολογικά, ἑορταστικά, ὑμνητικά, ἐγκωμιαστικὰ ἱκε τήρια  καὶ  παρακλητικά.

3. Μέσῳ τῆς συγκροτήσεως τοῦ λειτουργικοῦ βιβλίου  τῆς Παρακλητικῆς ἀναδείχθηκε ἰδιαίτερα ὁ ἱκετευτικὸς καὶ  παρακλητικὸς πλοῦτος τῆς ψυχῆς τῶν λατρευτῶν τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ ἀγάπη καὶ ἡ τιμὴ πρὸς τοὺς  φίλους  Του πάντας  τοὺς  ἁγίους, ὁ ὁποῖος καταγράφεται  πληθωρικὰ στοὺς  ἱκετήριους καὶ παρακλητικοὺς κανόνες.

4. Μὲ τρόπο μοναδικό,  στὰ  κείμενα τῶν  παρακλητικῶν κανόνων  συνυφαίνονται ἡ ἐξομολόγηση, ἡ ἱκεσία,  ἡ δέηση  καὶ  ἡ παράκληση πρὸς τὰ θεῖα πρόσωπα, μὲ τὸν ἐγκωμιασμό, τὴν ἐξύμνηση,  τὴ δοξολογία καὶ  τὴν εὐχαρι στία  τῶν εὐεργετουμένων καὶ  θεραπευομένων πιστῶν.

5. Οἱ παρακλητικοὶ κανόνες εἶναι  ἀναρίθμητοι, ἀνέκδοτοι καὶ  ἐκδεδομέ νοι, ὀνοματιζόμενοι ἔτσι  ἢ ὄχι, καθὼς  κατὰ τὸ περιεχόμενο σχεδὸν  πάντες οἱ κανόνες εἶναι  ἱκετικοί, ὅπως αὐτὸ  διαφαίνεται τουλάχιστον ἀπὸ τὰ  ἐπί σημα  ἐν χρήσει  λειτουργικὰ βιβλία  τῆς Ἐκκλησίας.

Read More ->>

Παραπομπές

  

Η ελπίδα τής θεραπείας μέσα απο τούς Παρακλητικούς Κανόνες

Ἀρχιμ.  Νικοδήμου Σκρέττα

Ἐπικούρου Καθηγητοῦ τοῦ  Α.Π.Θ.

1.Βλ. ἐπισημάνσεις καὶ προβληματισμοὺς στῶν ΕΜΜΑΝ.  ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ, Ἡ Ψαλτικὴ Τέχνη. Λόγος καὶ  Μέλος στὴ λατρεία τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας, ἐκδ.  University Studio  Press,  Θεσσαλονίκη 2004.  ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ  ΠΑΡΗ  (ἀρχιμ.), Διερευνήσεις στὸ λειτουργικὸ ἄσμα. Μελέτες στὴν Ἐκκλησιαστικὴ Μουσικὴ  [Ψαλτικὰ Ἀνάλεκτα  ], ἐκδ.  Ἐπέκταση, Κατερίνη 2003.

2. Πρβλ. Ρωμ. ιβ´   . Ἰωάν. δ´  23, 24.3. Βλ. τὴ σπάνια εἰδικὴ  μελέτη,  ποὺ βρίσκεται στὰ  χέρια  μας,  τοῦ  Ν. Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ, Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ μετρικὴ ἐν τῇ βυζαντινῇ λειτουργικῇ ὑμνογραφίᾳ,  Ἀθῆναι    954.  Πρβλ.  τὶς  ἐννέα  βιβλικὲς ὠδές:  Α´:  Μωϋσέως. Ἔξ. ιε´     9. Β´: Μωϋσέως. Δευτ.  λβ´   43. Γ´: Προσευχὴ  Ἄννης, μητρὸς  Σα μουὴλ  τοῦ  προφήτου.

Read More ->>