Πρόλογος

Ε΄ ΛΟΓΟΙ ΠΑΘΗ ΚΑΙ ΑΡΕΤΕΣ

Πρόλογος

Ὁ μακαριστὸς Γέροντας Παΐσιος στὸ ξεκίνημα τῆς κοινοβιακῆς μας ζωῆς, τὸ 1968, μᾶς εἶχε πεῖ: «Μία εἶναι ἡ ἀρετή, ἡ ταπείνωση· ἐπειδὴ ὅμως δὲν τὸ καταλαβαίνετε, ἄντε, νὰ σᾶς πῶ καὶ τὴν ἀγάπη. Ἀλλά, ὅποιος ἔχει ταπείνωση, δὲν ἔχει καὶ ἀγάπη;». Αὐτὲς οἱ δύο «ἀδελφωμένες ἀρετές», ὅπως χαρακτήριζε ὁ Γέροντας τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἀγάπη, εἶναι τὸ θεμέλιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς, ἀφοῦ αὐτὲς ἑλκύουν τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ γεννοῦν καὶ ὅλες τὶς ἄλλες ἀρετές. «Καλλιεργῆστε ἁπλὰ τὴν ταπείνωση καὶ τὴν ἀγάπη, μᾶς ἔλεγε, καί, μόλις αὐξηθοῦν αὐτὲς οἱ ἀρετές, ἡ ὑπερηφάνεια καὶ ἡ κακία θὰ μείνουν ἀτροφικὲς καὶ τὰ πάθη θὰ ἀρχίσουν νὰ ψυχορραγοῦν».

Στὸν παρόντα Ε´ τόμο – ὁ ὁποῖος ἐκδίδεται μὲ τὴν εὐλογία τοῦ Ποιμενάρχουμας Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κασσανδρείας κ. Νικοδήμου – συμπεριλαμβάνονται λόγοι τοῦ Γέροντα σχετικὰ μὲ τὰ πάθη καὶ τὶς ἀρετές. Οἱ λόγοι αὐτοὶ δὲν ἀποτελοῦν συστηματικὴ διδασκαλία οὔτε ἀναφέρονται ἐκτενῶς σὲ ὅλα τὰ πάθη καὶ τὶς ἀρετές. Ἔχουν συγκροτηθῆ ἀπὸ ἀπαντήσεις τοῦ Γέροντα σὲ ἐρωτήσεις μας  σχετικὲς  μὲ  τὴν  διάγνωση  καὶ  τὴν  θεραπεία  τῶν  παθῶν,  καθὼς  καὶ  μὲ  τὴν ἐργασία  τῆς  ἀρετῆς.  

Read More ->>

Ὁ ἀγώνας κατὰ τῶν παθῶν

ΤΑ ΠΑΘΗ

«Ὁ ἀγώνας κατὰ τῶν παθῶν εἶναι ἕνα διηνεκὲς γλυκὸ μαρτύριο γιὰ τὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν, γιὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Ὁ ἀγώνας κατὰ τῶν παθῶν

–  Γέροντα, ὅταν ὁ Προφήτης Δαβὶδ ἔλεγε: «πνεύματι ἡγεμονικῷ στήριξόν με»664, τί ζητοῦσε; – Ὁ Δαβὶδ ζητοῦσε ἀπὸ τὸν Θεὸ νὰ τοῦ δώση διοικητικὸ χάρισμα, ἐπειδὴ εἶχε νὰ κυβερνήση ἀνθρώπους. Ἀλλὰ καὶ ὁ κάθε ἄνθρωπος χρειάζεται «πνεῦμα ἡγεμονικό», γιατὶ ἔχει νὰ κυβερνήση τὸν ἑαυτό του, γιὰ νὰ μὴν τὸν κάνουν κουμάντο τὰ πάθη του.

– Γέροντα, τί εἶναι τὰ πάθη; –  Ἐγὼ  τὰ  πάθη  τὰ  βλέπω  σὰν  δυνάμεις  τῆς  ψυχῆς.  Ὁ  Θεὸς  δὲν  δίνει ἐλαττώματα ἀλλὰ δυνάμεις665. Ὅταν ὅμως δὲν ἀξιοποιοῦμε αὐτὲς τὶς δυνάμεις γιὰ τὸ καλό, ἔρχεται τὸ ταγκαλάκι, τὶς ἐκμεταλλεύεται καὶ γίνονται πάθη, καὶ ὕστερα γκρινιάζουμε καὶ τὰ βάζουμε μὲ τὸν Θεό. Ἐνῶ, ἂν τὶς ἀξιοποιήσουμε στρέφοντάς τες ἐναντίον τοῦ κακοῦ, μᾶς βοηθοῦν στὸν πνευματικὸ ἀγώνα. Ὁ θυμὸς λ.χ. δείχνει ὅτι ἡ ψυχὴ ἔχει ἀνδρισμό, ὁ ὁποῖος βοηθάει στὴν πνευματικὴ ζωή. Κάποιος ποὺ δὲν εἶναι θυμώδης καὶ δὲν ἔχει ἀνδρισμὸ δὲν μπορεῖ νὰ βάλη εὔκολα τὸν ἑαυτό του στὴν θέση του. Ὁ θυμώδης ἄνθρωπος, ἂν ἀξιοποιήση στὴν πνευματικὴ ζωὴ τὴν δύναμη ποὺ ἔχει, εἶναι σὰν ἕνα γερὸ αὐτοκίνητο ποὺ πιάνει τὴν εὐθεῖα καὶ κανεὶς δὲν τὸ φθάνει. Ἂν ὅμως  δὲν  τὴν  ἀξιοποιήση  καὶ  ἀφήνη  ἀνεξέλεγκτο  τὸν  ἑαυτό  του,  μοιάζει  μὲ αὐτοκίνητο ποὺ τρέχει μὲ ὑπερβολικὴ ταχύτητα σὲ ἀνώμαλο δρόμο καὶ κάθε τόσο ἐκτροχιάζεται. Ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ γνωρίση τὶς δυνάμεις ποὺ ἔχει καὶ νὰ τὶς στρέψη στὸκαλό. Ἔτσι θὰ φθάση, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, σὲ καλὴ πνευματικὴ κατάσταση. Τὸν ἐγωισμὸ λ.χ. νὰ τὸν στρέψη ἐναντίον τοῦ διαβόλου καὶ νὰ μὴν τὸ βάζη κάτω, ὅταν πάη καὶ τὸν πειράζη. Τὴν τάση γιὰ φλυαρία νὰ τὴν ἁγιάση καλλιεργώντας τὴν εὐχή. Δὲν εἶναι καλύτερα νὰ μιλάη μὲ τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ἁγιάζεται παρὰ νὰ φλυαρῆ καὶ νὰ ἁμαρτάνη; Ἀνάλογα δηλαδὴ μὲ τὸ πῶς θὰ χρησιμοποιήση ὁ ἄνθρωπος τὶς δυνάμεις τῆς ψυχῆς, μπορεῖ νὰ γίνη καλὸς ἢ κακός.

Read More ->>

Ὑπερηφάνεια, τὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο τῶν παθῶν

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

 ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ Η ΡΙΖΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ

«Ὁ ὑπερήφανος εἶναι χωρισμένος ἀπὸ τὸν Θεό, γιατὶ ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι κακὸς ἀγωγός, μονωτικό, ποὺ δὲν ἀφήνει τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ νὰ περάση, καὶ μᾶς ἀπομονώνει ἀπὸ τὸν Θεό».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Ὑπερηφάνεια, τὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο τῶν παθῶν

– Γέροντα, ἔχω ζήλεια, μνησικακία, κατακρίνω, θυμώνω...–  Ἡ  ζήλεια,  ἡ  κατάκριση,  ὁ  θυμός,  ἡ  μνησικακία  κ.λπ.,  ὅλα  ἀπὸ  τὴν ὑπερηφάνεια ξεκινοῦν. Ἡ ὑπερηφάνεια εἶναι τὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο ὅλων τῶν παθῶν. Ἂν λοιπὸν χτυπήσης τὴν ὑπερηφάνεια, χτυπᾶς ὅλα τὰ πάθη καὶ ἔρχεται μέσα σου ἡ ταπείνωση καὶ ἡ ἀγάπη. Γι᾿ αὐτό, νομίζω, ἀρκετὸ εἶναι νὰ ἀσχοληθῆς ἢ μᾶλλον νὰ ἀνοίξης μέτωπο μάχης μὲ τὴν ὑπερηφάνεια· νὰ στρέψης ὅλα τὰ πυρὰ πρὸς τὸ κάστρο τῆς  ὑπερηφανείας,  τὸ  ὁποῖο  μᾶς  χωρίζει  ἀπὸ  τὸν  Θεό.  Βλέπεις,  ὅταν  ὁ  ἐχθρὸς πολεμάη ἕνα κράτος,  τὶς  περισσότερες δυνάμεις  θὰ  τὶς  στείλη  νὰ χτυπήσουν τὴν πρωτεύουσα. Μία βόμβα ἂν ρίξη στὴν πρωτεύουσα καὶ τὴν καταστρέψη, πάει μετά, κατέστρεψε ὅλο τὸ κράτος.– Γέροντα, μὲ ποιόν συγγενεύει ὁ ὑπερήφανος; – Μὲ τὸν ἔξω ἀπὸ ᾿δῶ, μὲ τὸν διάβολο... Ἂν καὶ εὐκολώτερα κάμπτεται ὁ διάβολος παρὰ ὁ ὑπερήφανος. Γιατὶ τὸν δαίμονα τὸν κάμπτεις, ἂν ταπεινωθῆς, ἐνῶ τὸν ὑπερήφανο, ἀκόμη καὶ νὰ ταπεινωθῆς καὶ νὰ τοῦ ζητήσης συγγνώμη, δὲν τὸν κάμπτεις· θὰ σοῦ πῆ: «ὑποκρίνεσαι!».

Ὅποιος    ἔχει    περισσότερη    ταπείνωση,    ἔχει    περισσότερο    πνευματικὸ περιεχόμενο. Ὁ ὑπερήφανος δὲν ἔχει ἐσωτερικὸ περιεχόμενο. Εἶναι σὰν τὸ ἀψώμωτο στάχυ ποὺ στέκεται ὄρθιο, ἐνῶ τὸ ψωμωμένο στάχυ γέρνει τὸ κεφαλάκι του. Καὶ ἐκτὸς ποὺ εἶναι σκοτισμένος, εἶναι καὶ ἐσωτερικὰ ἀνήσυχος καὶ ἐξωτερικὰ ταραγμένος καὶ θορυβώδης.  Γιατί,  ὅταν  ὑπάρχη  ὑπερηφάνεια,  ὅ,τι  κάνει  ὁ  ἄνθρωπος,  εἶναι  μιὰ φούσκα ποὺ τὴν φουσκώνει ὁ διάβολος καὶ μετὰ τὴν τρυπάει μὲ μιὰ καρφίτσα, κάνει κρότο καὶ σπάει. Εἶναι ἄτιμη ἡ ὑπερηφάνεια, εἶναι φοβερὸ πράγμα, ἀφοῦ τοὺς Ἀγγέλους τοὺς ἔκανε δαίμονες! Αὐτὴ μᾶς ἔφερε ἀπὸ τὸν Παράδεισο στὴν γῆ καὶ τώρα ἀπὸ τὴν γῆ προσπαθεῖ νὰ μᾶς στείλη στὴν κόλαση.

Read More ->>

Νὰ χτυπήσουμε τὴν ὑπερηφάνεια

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

Νὰ χτυπήσουμε τὴν ὑπερηφάνεια

Νὰ εἶσαι μέσα στὴν μάχη, καὶ νὰ πολεμᾶς σωστὰ

Γέροντα, μοῦ λέει ὁ λογισμὸς ὅτι, ἂν ἀλλάξω διακόνημα καὶ σταματήσω νὰ ψάλλω  καὶ  νὰ  ἁγιογραφῶ,  θὰ  σταματήσω  νὰ  ὑπερηφανεύωμαι  καὶ  νὰ  πέφτω συνέχεια σὲ πειρασμούς.

– Καὶ νὰ φύγης ἀπὸ τὴν ψαλτικὴ ἢ τὴν ἁγιογραφία, ἐὰν δὲν σιχαθῆς τὴν  κενοδοξία, θὰ κάνης περισσότερες γκάφες. Ἀλλὰ καὶ ἡ φυγὴ αὐτὴ πάλι ἔχει μέσα ὑπερηφάνεια, καὶ μάλιστα περισσότερη, γιατὶ στὴν πραγματικότητα θέλεις νὰ φύγης ἀπὸ τὰ διακονήματα αὐτά, γιὰ νὰ μὴ θίγεται ὁ ἐγωισμός σου.– Ὅταν, Γέροντα, κάνω μιὰ δουλειὰ καὶ δῶ ὅτι ὑπερηφανεύομαι, μήπως εἶναι καλύτερα νὰ μὴν τὴν κάνω;  – Ἂν σοῦ ποῦν νὰ πᾶς νὰ κάνης μιὰ δουλειά, νὰ πᾶς, ἀλλὰ νὰ προσέχης νὰ μὴν πέσης· καὶ ἂν γλιστρήσης καὶ πέσης, νὰ σηκωθῆς. Νὰ καταλάβης ὅτι γλίστρησες, ἐπειδὴ δὲν πρόσεξες, καὶ ἄλλη φορά, ἂν σοῦ ποῦν νὰ ξαναπᾶς, νὰ προσέχης νὰ μὴν ξαναγλιστρήσης. Ὄχι νὰ μὴν ξαναπᾶς, ἐπειδὴ τὴν προηγούμενη φορὰ ἔπεσες! Ἄλλο ἂν σοῦ ποῦν: «Μὴν πηγαίνης, ἀφοῦ τὴν προηγούμενη φορὰ ἔπεσες». Τότε δὲν θὰ ξαναπᾶς. Κατάλαβες; Ἅμα σοῦ λένε νὰ κάνης μιὰ δουλειά, νὰ τὴν κάνης, ἀλλὰ νὰ προσπαθῆς νὰ τὴν κάνης σωστὰ καὶ ταπεινά. Τὸ νὰ μὴν κάνης τίποτε, γιὰ νὰ μὴν ὑπερηφανευθῆς, αὐτὸ εἶναι χειρότερο. Εἶναι σὰν νὰ μένης ἔξω ἀπὸ τὴν μάχη, νὰ μὴν πολεμᾶς, γιὰ νὰ μὴν πληγωθῆς. Σκοπὸς εἶναι νὰ εἶσαι μέσα στὴν μάχη, ἀλλὰ νὰ προσέχης νὰ πολεμᾶς σωστά· διαφορετικὰ θὰ εἶσαι ἕνα ἄχρηστο πράγμα.

Read More ->>

Ζήλεια-Θυμὸς-Λύπη

ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ - 
ΠΑΙΔΙΑ ΤΗΣ ΦΙΛΑΥΤΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑΣ 

Ζήλεια-Θυμὸς-Λύπη

«Ὅταν ὁ ἄνθρωπος φθάση νὰ χαίρεται γιὰ τὴν πρόοδο τῶν ἄλλων, τότε ὁ Χριστὸς θὰ τοῦ δώση ὅλη τὴν πρόοδο τῶν ἄλλων καὶ θὰ χαίρεται ὅσο χαίρονται ὅλοι οἱ ἄλλοι,καὶ τότε φυσικὰ θὰ εἶναι πολλὴ καὶ ἡ πρόοδός του καὶ ἡ χαρά του».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 - Τὸ δηλητήριο τῆς ζήλειας

Ἡ ζήλεια εἶναι ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πάθη

– Γέροντα, ζηλεύω μιὰ ἀδελφή. – Ξέρω ποιά ἀδελφὴ ζηλεύεις... Ἔμαθα ὅμως ὅτι κι ἐκείνη ζηλεύει ἐσένα! Ἐγὼ θὰ εὔχωμαι καὶ οἱ δυό σας νὰ ζηλεύετε τὸν ζηλωτὴ Ἠλία καὶ ἐκεῖνος νὰ σᾶς διώξη τὴν ζήλεια καὶ νὰ σᾶς δώση ἀπὸ τὸν δικό του θεῖο ζῆλο. Ἀμήν.– Ὅταν, Γέροντα, ζηλεύω, προσπαθῶ νὰ τοποθετηθῶ λογικά. – Ἂν ἐξ ἀρχῆς προσπαθήσης νὰ μὴ ζηλέψης, δὲν εἶναι πιὸ καλά; Ἡ ζήλεια εἶναι γελοῖο πράγμα. Λίγη σκέψη χρειάζεται, γιὰ νὰ ξεπεράση τὴν ζήλεια κανείς· δὲν χρειάζεται νὰ κάνη μεγάλους ἀγῶνες καὶ πολλὴ ἄσκηση, γιατὶ εἶναι ψυχικὸ πάθος. Πρόσεξε, μὴν ἀφήσης ποτὲ τὸ πάθος τῆς ζήλειας νὰ σὲ κυριέψη, γιατὶ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πάθη. Ξέρεις ἀπὸ τὴν ζήλεια ποῦ μπορεῖ νὰ φθάση ὁ ἄνθρωπος; Στὸν φθόνο καὶ στὴν διαβολή. Καὶ οἱ διαβολὲς κάνουν πολὺ μεγαλύτερο κακὸ ἀπὸ τὸν φθόνο.

Read More ->>

Ἡ ψυχοφθόρος λύπη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 - Ἡ ψυχοφθόρος λύπη

Ἡ χαρὰ εἶναι τοῦ Χριστοῦ, ἡ λύπη εἶναι τοῦ διαβόλου

– Γέροντα, αὐτὸν τὸν καιρό, στενοχωριέμαι πολύ. –  Γιατί  στενοχωριέσαι;  Βούλιαξαν  τὰ  καράβια  σου;  Ποῦ  τὰ  ἔβγαλες  καὶ βούλιαξαν;  στὸν  Ἀτλαντικό;  Καλά,  βγάζουν  τὰ  καράβια  μὲ  τέτοιον  καιρὸ  στὸν ὠκεανό; Πόσα βούλιαξαν;

– Ὅλα, Γέροντα, βούλιαξαν.– Ἔ, τότε εἶσαι ἀκτήμων καὶ μπορεῖς νὰ γίνης καλὴ μοναχή! Γιατί δὲν δοξάζεις διαρκῶς τὸν Θεό; Τί σοῦ λείπει; Νὰ ἔχη λύπη ἕνας ἄνθρωπος ποὺ βρίσκεται μακριὰ ἀπὸ  τὸν  Χριστό,  τὸ  καταλαβαίνω·  ἀλλὰ  νὰ  ἔχη  λύπη  ἕνας  ποὺ  εἶναι  κοντὰ  στὸν Χριστό, δὲν τὸ καταλαβαίνω, γιατί, καὶ πόνο νὰ ἔχη, ὁ πόνος του μελώνεται ἀπὸ τὸν Χριστό.

Ὅπως ἔχω καταλάβει, στὸν ἄνθρωπο δὲν ὑπάρχει φαρμάκι, γιατί, ἂν τὸ φαρμάκι τὸ ἀκουμπήση στὸν Χριστό, γίνεται γλυκὸ σιρόπι. Ὅποιος ἔχει μέσα του φαρμάκι, σημαίνει ὅτι δὲν ἀκουμπάει τὰ προβλήματά του στὸν Χριστό.Ἡ χαρὰ εἶναι τοῦ Χριστοῦ, ἡ λύπη εἶναι τοῦ διαβόλου. Ὅταν βλέπω μοναχὸ νὰ εἶναι σὰν ζημιωμένος μπακάλης, ξέρετε πῶς στενοχωριέμαι; Ἄλλο ἡ κατὰ Θεὸν λύπη, τὸ χαροποιὸν πένθος. Τότε ὁ ἄνθρωπος ἀγάλλεται. Ἡ σιωπή, ἡ συστολὴ ποὺ ἔχει, στάζουν μέλι στὴν καρδιά του. Ὅταν δῶ ἕναν τέτοιον ἄνθρωπο, νὰ τοῦ φιλήσω καὶ τὰ πόδια.

Read More ->>

Ο χαρακτήρας της Ορθοδοξίας

Ο χαρακτήρ της Ορθοδοξίας

1. Ιστορική εμφάνισι και εξέλιξι του όρου «Ορθοδοξία»

O όρος «ορθοδοξία», όπως και ο αντίστοιχος του «αίρεσις», ως νόημα εμφανίζεται ήδη από την εποχή των αποστόλων.Διότι το πρόβλημα της διακρίσεως ορθής ή μη ορθής διδασκαλίας απαντά ήδη στα πρώτα βήματα της Εκκλησίας1. Ο Παύλος π.χ. κάνει παράπονα για γρήγορη μετάθεση των Γαλατών εις «έτερον ευαγγέλιον»,2 για «μεταστροφή»3 δηλαδή διαστροφή του ευαγγελίου του Χριστού, για «απείθεια» των Γαλατών στην αλήθεια του ευαγγελίου4, για υποκρισία των άλλων αποστόλων οι οποίοι «ουκ ορθοποδούσι προς την αλήθεια του ευαγγελίου»5 κ.ο.κ.

Ως τεχνικός όρος όμως παρουσιάζεται τον Δ’ αιώνα5α, επικρατεί δε οριστικά από τον Θ΄ αιώνα και εξής, διαδεχθείς τους μέχρι τότε υπάρχοντας όρους «καθολική διδασκαλία» ή «καθολική εκκλησία»6, οι οποίοι εχρησιμοποιούντο συν τοις άλλοις και προς δήλωσι του ορθοδόξου φρονήματος. Γι’ αυτό ο δογματολόγος Καρμίρης, βασιζόμενος στις αρχαίες πατερικές πηγές, δίδει τον εξής ορισμό της Καθολικής Εκκλησίας· «Καθολική πρώτον μεν ως άνευ τοπικών και χρονικών περιορισμών πανταχού του κόσμου και του χρόνου διαδεδομένη και αριθμούσα οπαδούς… Δεύτερον δε … και εν τη έννοια της ορθοδόξου – έναντι των διαφόρων αιρετικών και σχισματικών Εκκλησιών…». Και τελειώνοντας τον ορισμό του, προσθέτοντας ως τρίτο γνώρισμα της καθολικότητας την ενότητα και την ολότητα της Εκκλησίας του Χριστού, γράφει χαρακτηριστικά· «Εκ των ανωτέρω γίνεται δήλον ότι η καθολικότης δεν είναι μόνον ποσοτικόν, αλλ’ άμα και ποιοτικόν γνώρισμα της Εκκλησίας…». Ο δε ιστορικός αρχιμ. Βασίλειος Στεφανίδης, όταν συναντά για πρώτη φορά στο περί «αιρετικής κακομυθίας» σύγγραμα του Θεοδωρήτου (393 – 460) τη φράση «της κατά την Κωνσταντινούπολιν των ορθοδόξων καθολικής Εκκλησίας» σχολιάζει· «Είναι δε παράδοξος και ο συνδυασμός των δύο ονομάτων»8. Γιατί ακριβώς καθολική και ορθόδοξη Εκκλησία ήταν ταυτολογία για τους πρώτους αιώνας.

Read More ->>