Πολυτέλεια και ολιγάρκεια η μοναστική διαβίωση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β'
ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΛΙΓΑΡΚΕΙΑ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
1. Η μοναστική διαβίωση

Καθώς εντρυφούμε στην περί πολυτέλειας και ολιγάρκειας διδασκαλία του Χρυσοστόμου, αξίζει να ενσκύψουμε στην ζωή του, γιατί θα διαπιστώσουμε, ότι σ’αυτήν οι λόγοι του έβρισκαν πλήρη εφαρμογή.«Άνήρ γάρ εκείνος ου μο'νον είχε γλώτταν λυσιτελή τοίς άκου'ουσιν, αλλά και τον βιον πλε'ον τοίς μιμουμε'νοις επωφελή»". Η αναφορά μας στον βίο του θα εστιασθεί στην λιτότητα, την ολιγάρκεια, την ασκητικότητα που χαρακτήριζε την καθημερινότητα του, καθώς και στον υπ'αυτού έλεγχο της πολυτέλειας των πλουσίων και των αδικιών τους και στην έμπρακτη υπεράσπιση των φτωχών αδικουμένων. Η στάση του δε αυτή έμελλε να θρέψει το μίσος των εχθρών του και να προετοιμάσει το έδαφος για την μετέπειτα καταδίωξη του.

Είναι καλό, πριν μιλήσουμε για την αναχώρηση του από τον κόσμο, να σημειώσουμε, ότι «εκ παιδός μεν ούν ετι τό λιτόν φιλη'σας και ά'τυφον, πάσης άπειχετο βλακείας και περιττδτητος, ούτε πλήθος ακολουθών εις την διατριβήν επαγο'μενος, ούτε ί'ππω την πορείαν άνύειν παραδεχο'μενος...». Παρόλο που προερχόταν από επιφανή και πλούσια οικογένεια της Αντιόχειας, εντούτοις καταφρονούσε την επίδειξη του πλούτου και απείχε από οτιδήποτε θεωρούσε περιττό. Στο τριακοστό περίπου έτος της ηλικίας του, αφού ολοκλήρωσε τις ρητορικές, φιλοσοφικές και θεολογικές του σπουδές και αφού προεχειρίσθη αναγνώστης, εξέφρασε τον πόθο του να καταφύγει σε μοναστήρι. Η απόφαση του αναβλήθηκε εξ αιτίας της παράκλησης της χήρας μητέρας του να μην την αφήσει έρημη και απροστάτευτη. Εντούτοις έμεινε στον κόσμο σαν ξένος προς τον κόσμο υποβάλλοντας τον εαυτό του σε αυστηρές ασκήσεις.

Read More ->>

Τη Αγία και Μεγάλη Πέμπτη – ομιλία του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου

Τη Αγία και Μεγάλη Πέμπτη – ομιλία του Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου

«Εκείνο το Δείπνο», Υμνολογική εκλογή.

Ιωάννου του Χρυσοστόμου: Εκείνο το Δείπνο

Πρέπει να πιστέψετε ότι και τώρα, όταν τελούμε τη θεία Λειτουργία και κοινωνούμε, είναι εκείνο το δείπνο, ο Μυστικός Δείπνος, κατά τον οποίο ο ίδιος ο Κύριος Ιησούς παρίστατο. Τίποτε μάλιστα δεν κάνει το σημερινό δείπνο υποδεέστερο εκείνου. Ούτε να σκεφτούμε ότι τάχα αυτό, το δικό μας σημερινό, το ετοιμάζει άνθρωπος, εκείνο δε ο Κύριος. Αλλά και εκείνο και αυτό ο ίδιος, ο Κύριος τα προσφέρει.

Όταν λοιπόν δεις να σου προσφέρονται τα ιερά και τίμια δώρα, μη θεωρείσεις ότι αυτό το κάνει ο ιερέας, αλλά να βλέπεις, ότι του Θεού είναι το χέρι που προτείνεται…

Διότι εκείνος που έδωσε το μεγαλύτερο, δηλαδή που παρέδωσε τον εαυτό του για τη σωτηρία των ανθρώπων, πολύ περισσότερο δε θα απαξιώσει να σου μεταδώσει το Σώμα του.

Ας ακούσουμε λοιπόν και ιερείς και πλήρωμα της Εκκλησίας, ποιά μεγάλη δωρεά αξιωθήκαμε. Να ακούσουμε και να τρομάξουμε. Μας έδωσε ο Κύριος να χορτάσουμε με τις αγίες σάρκες του, τον ίδιο τον εαυτό του μας έδωσε θυσιασμένο. Ποια θα είναι η απολογία μας, εάν, ενώ με τέτοια αγία τροφή τρεφόμαστε, σε τόσα πολλά και μεγάλα αμαρτάνουμε; Όταν, ενώ εσθίουμε (κοινωνούμε) Αμνό, γινόμαστε λύκοι; Όταν ενώ ενωνόμαστε με πρόβατο, και τους λέοντες ακόμη ξεπερνούμε;

Read More ->>

Τα έτη της εξορίας.

Τα έτη της εξορίας.

Στο εχθρικό στρατόπεδο εναντίον του Χρυσοστόμου συγκατελέγετο εκτός απο την αυλή των ανακτόρων και μια ομάδα κληρικών, αποτελούμενη απο τον Ακάκιο Βέροιας, Αντίοχο Πτολεμαιδος, Ισαάκ μοναχό, δύο πρεσβυτέρους και πέντε διακόνους, που ζητούσαν στήριγμα για να κατηγορήσουν τον αρχιεπίσκοπο. Συνεργάτης τους ήταν ο Σεβηριανός Γαβάλων, στον οποίο είχε εμπιστευθεί ο Χρυσόστομος την διεύθηνση της αρχιεπισκοπής όσο έλειπε στην Μ.Ασία. Αυτός επεδίωκε την μείωση του κύρους του αρχιεπισκόπου και την προσέλκυση της συμπάθειας κλήρου, λαού και αρχόντων. Μετά την αποτυχημένη τους προσπάθεια να βρούν στοιχεία άξια κατηγορίας απο την νεανική ηλικία του Χρυσοστόμου στην Αντιόχεια", απέθεσαν τις ελπίδες τους στον Θεόφιλο Αλεξανδρείας, ο οποίος ήταν άνθρωπος ραδιούργος και «σοφιστής» συκοφαντιών. Αυτός διέκειτο αρνητικά απέναντι του Χρυσοστόμου ήδη απο την τοποθέτηση του στον αρχιεπισκοπικό του θρόνο, διότι εκείνη την περίοδο προσπαθούσε να επιβάλλει δικό του άνθρωπο στην κενωθείσα θέση, χωρίς όπως είδαμε να τα καταφέρει. 

Read More ->>

Η πολυτέλεια και οι εκδηλώσεις της

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ
Η ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΗΣ
1. Η εν τω κόσμω τρυφή και η αληθινή έννοια αυτής.
Ο ιερός Χρυσόστομος αναφέρεται πολλές φορές στο θέμα της πολυτέλειας χρησιμοποιώντας την λέξη «τρυφή». Μ'αυτήν εννοεί την άμετρη πολυφαγία, την γαστριμαργία, την άνεση, την γεμάτη απολαύσεις και χωρίς κόπους και δυσκολίες ζωή. Μέσα από τους λόγους του καταδεικνύει τις αιτίες για τις οποίες απαγορεύεται η τρυφηλή ζωή στην παλαιά και στην καινή διαθήκη και επισημαίνει τις αρνητικές συνέπειες αυτής.
Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία του η μονομερής έμφαση του ανθρώπου στην φροντίδα και περιποίηση του σώματος του δεν βρίσκεται στην φύση του, δεν είναι μια φυσική κατάσταση. Η ειδοποιός διαφορά του ανθρώπου από τα άλογα ζώα είναι αυτό τούτο το γεγονός, ότι δεν ζεί μόνο για να τρώει και να πίνει. «Ου γάρ διά τούτο εγενο'μεθα και ζώμεν, ϊνα φάγωμεν και πιωμεν, αλλά διά τούτο εσθιωμεν ί'να ζώμεν. Ού τό ζην διά τό φαγειν, αλλά διά τό ζην τό φαγειν γδγονεν εξ άρχής». Ξεκαθαρίζει βέβαια ο ιερός πατήρ, ότι είναι επιτρεπτή η απόλαυση των αγαθών εφόσον υπάρχει το δεδομένο, ότι κανένα κτίσμα δεν είναι ακάθαρτο. Τα αγαθά καθίστανται ακάθαρτα εξ αιτίας της προαίρεσης του ανθρώπου και της άμετρης χρήσης τους. Αυτή παραλύει την ψυχή και καταστρέφει το σώμα. Το ότι η συμμετρία είναι αυτή που πρέπει να χαρακτηρίζει την ανθρώπινη φύση το δείχνει και η ίδια η κατασκευή του σώματος.

Read More ->>

Η αρετή τής ολιγάρκειας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ

Η ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΟΛΙΓΑΡΚΕΙΑΣ

1. Η κένωση και ακτημοσύνη του Χριστού ως πρότυπο χριστιανικής ζωής.

Στο κεφάλαιο αυτό θα εξετάσουμε την έννοια της ολιγάρκειας, την κατάσταση δηλαδή κατά την οποία αρκείται κανείς στα λίγα, στα αναγκαία και στα απαραίτητα. Στο έργο του Χρυσοστόμου η ολιγάρκεια συναντάται και ως πενία και πτωχεία και γίνονται πολλές και εκτενείς αναφορές στην αξία αυτής της αρετής, η οποία προβάλλεται ως πρότυπο χριστιανικής ζωής. Η επιχειρηματολογία αυτού του προτύπου ξεκινά από το γεγονός, ότι ο ίδιος ο Χριστός βίωσε την πενία. Το παράδειγμα του προβάλλεται διότι τίποτε, κατά τον Χρυσόστομο, δεν διεγείρει τόσο την φιλόσοφη ψυχή προς την αρετή όσο το να προτρέπεται σε πράξεις και βιώματα, με τα οποία καθίσταται όμοια προς τον Θεό.

Η πενία του Χριστού διακρίνεται αφ'ενός στην κένωση του ως Θεός και αφ'ετέρου στην ακτημοσύνη του ως άνθρωπος. Ο απ. Παύλος αναφέρει, ότι ο Χριστός «ev μορφή Θεού υπάρχων, ουχ άρπαγμόν ήγη'σατο τό eivai ί'σα Θεω,άλλά εαυτόν εκενωσεν μορφήν δου'λου λαβω'ν» και ακόμη «δι 'ημάς επτω'χευσε πλου'σιος ών, ί'να ημείς τή εκείνου πτωχεία πλουτισωμεν»'. Αυτό, όπως σχολιάζει ο Χρυσόστομος, δεν έγινε αναγκαστικά, αλλά ήταν ενέργεια της φρονήσεως και του βουλήματος του. Ποιά ήταν η φτώχεια στην οποία περιήλθε ο Χριστός; Το ότι ντύθηκε το ανθρώπινο σώμα, έγινε άνθρωπος και έπαθε όσα έπαθε . Η κένωση και η ταπείνωση του είναι το πρώτο χαρακτηριστικό της φιλοπτωχείας Του και ο σκοπός αυτής της κένωσης ήταν να πλουτήσουν οι άνθρωποι από την δική του φτώχεια και απλότητα. Και εδώ πλούτος, κατά την χρυσοστομική ερμηνεία, είναι η γνώση της ευσέβειας, η δικαιοσύνη και ο καθαρισμός από τις αμαρτίες. Συναντάμε δηλαδή μια άλλη έννοια του πλούτου,κατά την οποία αυτός είναι καρπός της πτωχείας.

Read More ->>

Φιλαργυρία και πλεονεξία.

3.Φιλαργυρία και πλεονεξία.

Η πολυτέλεια, όπως είναι ολοφάνερο, συνδέεται άμεσα με την φιλαργυρία και την πλεονεξία. Διότι φιλαργυρία δεν είναι μόνο η επιθυμία εξ ολοκλήρου των χρημάτων αλλά και των πολλών, αυτών που ξεφεύγουν από τις αληθινές ανάγκες. Και καθώς και η πολυτέλεια συντίθεται από τα περιττά και ανώφελα καταλαβαίνει κανείς την ταύτιση της με τις δύο παραπάνω καταστάσεις. Σ'αυτό το σημείο διευκρινίζει ο Χρυσόστομος, ότι δεν είναι κακό από μόνο του το να έχει κανείς πολλά πλούτη, εφόσον τα χρησιμοποιεί για τα αναγκαία και τα ξοδεύει γι' αυτούς που έχουν ανάγκη. Συνήθως όμως οι πλούσιοι διέπονται από έρωτα των χρημάτων και γίνονται δούλοι αυτών. Και έρχεται εδώ ο Χριστός να τονίσει, ότι «ου δύνασθαι 0ec5 δουλευ'ειν και μαμωνά Ερμηνεύοντας το χωρίο αυτό οΧρυσόστομος εξηγεί ,ότι οι δύο κύριοι (Θεός και μαμωνάς) διατάζουν τα αντίθετα. «'0 Χριστός λόγει, φειδου των πενομόνων ό μαμωνάς λόγει, άπόδυσον και αυτά ά' έ'χουσιν ό Χριστός λόγει, κόνωσον ά'περ έ'χεις· ό μαμωνάς λόγει, λάβε και άπερ ουκ εχεις... ό Χριστός λε'γει, περιβαλε τόν γυμνόν ουτος λε'γει τόν γυμνόν άπόδυσον». Έτσι είναι κατανοητό για ποιό λόγο δεν μπορεί κανείς να υπακούει εύκολα και στους δύο, αλλά πρέπει να καταφρονήσει τον ένα.

Read More ->>

Ελεημοσύνη· η θυσιαστική διάσταση της ολιγάρκειας

Ελεημοσύνη· η θυσιαστική διάσταση της ολιγάρκειας
α. Η ελεημοσύνη ως σκοπός της ολιγάρκειας και η αξία της.

Είναι απαραίτητο να κάνουμε ιδιαίτερο λόγο για την ελεημοσύνη, γιατί αυτή αποτελεί την πιο σημαντική διάσταση της ολιγάρκειας. Χωρίς αυτήν η ολιγάρκεια και η ωφέλεια της μένει ανολοκλήρωτη. Και αυτό γιατί, όπως έχουμε ήδη δεί, η περιφρόνηση των χρημάτων και των υλικών πραγμάτων δεν αρκεί από μόνη της για να συστήσει την πνευματική ζωή έτσι όπως την εννοεί η χριστιανική ορθόδοξη παράδοση. Χωρίς την ελεημοσύνη η ολιγάρκεια σταματά γύρω από αυτόν που την ασκεί και καταντά στείρος ατομικισμός. Ενω η ελεημοσύνη «εκτεινόμενη εις πάντας»" σγάζει την ολιγάρκεια από τα όρια του "εγώ", την οδηγεί στον συνάνθρωπο και την καθιστά σύνδεσμο αγάπης. Ει'αυτό και στην καινοδιαθηκική διδασκαλία η εντολή της ολιγάρκειας συνδέεται άρρηκτα με την εντολή της ελεημοσύνης. Εια παράδειγμα στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο ο Χριστός προτρέπει τον πλούσιο νεανία να πουλήσει τα υπάρχοντα του και να μοιράσει τα χρήματα στους φτωχούς προκειμένου να τον ακόλουθήσει"°. Αλλά και στην διδασκαλία του Χρυσοστόμου εκεί που γίνεται λόγος για βοήθεια προς τους έχοντας ανάγκη προύποτίθεται η λιτότητα και η ακτημοσύνη.

Read More ->>