Το ποιητικό του έργο, η πνευματική του πάλη και η παραφροσύνη του.

Ιστορία του Ευρωπαικού πνεύματος
+Παν.Κανελλόπουλος

ΤΟΜΟΣ Β΄


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 32
Ο Χαίλντερλιν ανοίγει τη νέα εποχή.
Το ποιητικό του έργο, η πνευματική του πάλη και η παραφροσύνη του.



Ο ΓΚΑΙΤΕ, ο Καντ, ο Ναπολέων, ο Μπετόβεν ενώνουν την Ευρώπη που πήγαινε να φτιαχτεί και να συντεθεί,  με  την  Ευρώπη που πάει  να  χαλάσει  και  να  διαλυθεί.  Στα μεγάλα  όρια  των  καιρών προβάλλουν και μεγάλες παρουσίες. Ως το ΙΗ' αιώνα, τα πάντα γίνονταν και ωρίμαζαν. Από τα 1800 κι εδώθε, τα πάντα μοιάζουν σα να ξεγίνονται, και μερικά, μάλιστα, σα να σαπίζουν. Η εντύπωση, βέβαια, που μας δίνει η πραγματικότητα δεν είναι και η ίδια η αλήθεια που υπάρχει μέσα στην πραγματικότητα. Ωστόσο, κι η εντύπωση είναι ένα φαινόμενο, ένα γεγονός. Και την εντύπωση αυτή πρέπει να τη νικήσουμε με γεγονότα ισχυρότερα. Το πιο ισχυρό απ' όλα είναι η πνευματική αυτοσυνείδηση, δηλαδή η συνειδητή κυριαρχία μας επάνω σ' όλα τα πνευματικά προβλήματα και διλήμματα που παρουσιάζει η ζωή μας από τα 1800 κι εδώθε. Η συνθετική γνωριμία μας με όλες τις φάσεις και αντιφάσεις που παρουσιάζει το ευρωπαϊκό πνεύμα στην «πλήθουσα αγορά» των τελευταίων εκατόν πενήντα ετών θα μας δώσει τα εφόδια για να κατανικήσουμε μέσα μας την εντύπωση ότι όλα ξεγίνονται, και για ν' αναστείλουμε, όπου και όσο σημειώνεται, την αποσυνθετική διαδικασία.

Read More ->>

Η υπερνίκηση του άκρατου ρομαντισμού στη Γερμανία.

Ιστορία του Ευρωπαικού πνεύματος
+Παν.Κανελλόπουλος


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 34
Η υπερνίκηση του άκρατου ρομαντισμού στη Γερμανία.
Δραματικοί συγγραφείς στις αρχές και στα μέσα του ΙΘ' αιώνα:
Μπύχνερ, Γκράμπε, Γκρίλπαρτσερ, Χέμπελ.
Στροφή και στη λυρική ποίηση: Αννέττα φον Ντρόστε-Χύλσχοφ, Κόνρατ Φέρντιναντ Μάυερ, Άουγκουστ φον Πλάτεν και Ερρίκος Χάινε.
Αφηγηματικοί πεζογράφοι ως τα τέλη του ΙΘ' αιώνα στη Γερμανία.

Ο ΜΕΓΑΛΟΦΥΗΣ Γεώργιος Μπύχνερ (Georg Büchner) που δεν πρόλαβε να κλείσει τα εικοσιπέντε του χρόνια, είχε παραδοθεί σ' έναν αχαλίνωτο ρομαντισμό, αλλά ήξερε και μέσα στη ρομαντική του ατμόσφαιρα να 'ναι ένας μεγάλος ρεαλιστής και να 'ναι μάλιστα και κλασικός στην πλαστική διαμόρφωση των ηρώων του. Αν τα έργα του «Βόυτσεκ» και «Λεντς» σημειώνουν τη μετάβαση σε μια μεγάλη σοφή ποίηση, το έργο του «Ο θάνατος του Δαντόν», χωρίς να επιτρέπει ακόμα στην ανθρωπιστική σοφία να εκδηλωθεί καθαρά και να ξεφύγει από τους τόνους της υπερτροφικής κυνικής τραγικότητας, είναι μολοντούτο το αριστούργημα του Μπύχνερ. Το συγκλονιστικό αυτό δράμα που το 'γραψε ο ποιητής είκοσι δυο χρονών, είναι ένα μεγάλο σαιξπήρειο προμήνυμα (με λιγώτερη ίσως ποίηση και με περισσότερο ρεαλισμό απ' ό,τι επιτρέπει μια τραγωδία του Σαίξπηρ) κι είναι ιστορικά ο πιο δυνατός λογοτεχνικός επίλογος που μπορούσε να βρει η Γαλλική Επανάσταση. Ο Δαντόν και ο Ροβεσπιέρρος προβάλλουν σα δυνάμεις που η δικαίωσή τους —αν και βασισμένη σε αντίθετες  προϋποθέσεις—  είναι  απόλυτη.  Κι  όταν  η  γλυκειά  γυναίκα  του  Κάμιλλου  Ντεμουλέν

Read More ->>

Ο θετικισμός στη φιλοσοφία. Αύγουστος Κοντ και Σπένσερ.

Ιστορία του Ευρωπαικού πνεύματος
+Παν.Κανελλόπουλος


ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 36
Ο θετικισμός στη φιλοσοφία. Αύγουστος Κοντ και Σπένσερ.
Η επίδραση της βιολογίας στη φιλοσοφία.
 Αναδρομή στα μεγάλα βήματα της βιολογίας και της χημείας από το ΙΖ' ως τις αρχές του ΙΘ' αιώνα.
Η εξέλιξη των ειδών: Λαμάρκ, Δαρβίνος και άλλοι ερευνητές. Μαρξ, Ένγκελς και Μαρξισμός.

ΕΙΠΑΜΕ ότι ο Σόπενχάουερ δε θάφτανε όπου έφτασε, χωρίς τον Καντ. Ως μαθητής του Καντ πήγε μάλιστα μακρύτερα παρά ως εχθρός του. Κι η επίδραση του Καντ, όπως ξέρουμε, δεν εκδηλώνεται μόνο στον Σόπενχάουερ, αλλά είναι σχεδόν καθολική. Αν όμως η επίδραση του Καντ είναι σχεδόν καθολική, τόσο που και οι αντίπαλοί του δεν είναι πέρα για πέρα νοητοί χωρίς τη διδασκαλία του, η επίδραση του Χέγγελ που ο Σόπενχάουερ τον χαρακτηρίζει «τσαρλατάνο» και του φορτώνει κι άλλα πολλά επίθετα, μπορεί  να  μην  είχε την  ίδια έκταση,  αλλά  είχε (όπως  το δείχνει  προπάντων ο Μαρξισμός) μια μεγαλύτερη ένταση και προκάλεσε έτσι και στην επιφάνεια ακόμα της ιστορικής ζωής τραντάγματα συγκλονιστικά.

Read More ->>

Ο Βύρων και το νόημα των έργων του

Ιστορία του Ευρωπαικού πνεύματος
+Παν.Κανελλόπουλος

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 38
Η μυστική ποίηση του Ουίλιαμ Μπλέικ.
Ο αγγλικός ρομαντισμός στο ΙΘ' αιώνα.
Οι μεγάλοι λυρικοί: Κόλριτζ, Ουόρδσουορθ.
 Η ποίηση, η φιλία και η μοίρα του Κητς και του Σελλεϋ.
Το δοκίμιο του Πήκοκ για την ποίηση και η απάντηση του Σελλεϋ.
 Ο Βύρων και το νόημα των έργων του
«Μανφρέδος» και «Κάιν».
Το αγγλικό μυθιστόρημα ως τα μέσα του ΙΘ' αιώνα και ιδιαίτερα το έργο του Θάκεραι.

ΑΦΟΥ ΡΙΞΑΜΕ τη ματιά μας στις φιλοσοφικές κατευθύνσεις και σ' άλλες θεωρητικές τάσεις του ΙΘ' αιώνα —αν παραλείψαμε μερικές σημαντικές, τις παραλείψαμε για να τις γνωρίσουμε αργότερα— ας ξαναγυρίσουμε στην ποίηση και στη λογοτεχνική δημιουργία. Δε γνωρίσαμε ως τώρα παρά μόνο τη γερμανική ποίηση του ΙΘ' αιιώνα. Και είδαμε ότι πλάι στον Γκαίτε αναπτύχθηκε ένας έντονος ρομαντισμός. Ακόμα εντονώτερες μορφές πήρε ο ρομαντισμός που παράλληλα με το γερμανικό αναπτύχθηκε στην Αγγλία. Εδώ μάλιστα, στη μαγικά θολή χώρα των μελαγχολικών βάλτων και της υπερήφανης μοναξιάς, ο ρομαντισμός πήρε μιαν ιδιότυπη μορφή. Πρώτα απ' όλα, ο αγγλικός ρομαντισμός ξέσπασε μ' ένα βίαιο θρήνο που όπως τ' αήττητα καράβια της Αγγλίας ζήτησε κυριαρχικά να εξαπλωθεί σε όλες τις θάλασσες του κόσμου. Στο θρήνο του αγγλικού ρομαντισμού υπάρχει  κάτι  το  ηγεμονικό  και  το  ιμπεριαλιστικό. 

Read More ->>

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ως θεμελιωτής του αμερικανικού ήθους.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 40

Πέρ' από τον Ατλαντικό.

Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος ως θεμελιωτής του αμερικανικού ήθους.

Οι πρώτοι εργάτες της λογοτεχνίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το ποιητικό έργο του Έντγκαρ Άλλαν Πόε.

Το πνεύμα και η ισορροπία του Έμερσον.

Η ποίηση και τα μεγάλα αιτήματα του Ουίτμαν.

Οι στίχοι της Έμιλυ Ντίκινσον.

Η ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ στο ΙΘ' αιώνα δουλεύτηκε έξοχα και πέρ' από τον Ατλαντικό. Μα, πέρ' από τον Ατλαντικός  είναι  τάχα κι εκεί  Ευρώπη;  Ναι,  Ευρώπη  είναι  κι  εκεί,  αδιάφορο αν  μια  καινούρια Ευρώπη. Το πνεύμα της Αμερικής είναι κι αυτό ευρωπαϊκό, κι ανήκει στην ιστορία του ευρωπαϊκού πνεύματος, αδιάφορο αν είναι μια φάση του ευρωπαϊκού πνεύματος καινούρια που πάει να γίνει κι από το δικό της τον τομέα παγκόσμια. Άλλωστε, και το πνεύμα που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στην Ευρώπη δεν ξεκίνησε τάχα από την πρώτη του στιγμή με τη βούληση να γίνει παγκόσμιο; Την Ελλάδα και το Χριστιανισμό προϋποθέτει και το αμερικανικό πνεύμα, όπως και το ευρωπαϊκό. Η Αμερική μάλιστα προϋποθέτει και την Ευρώπη, γιατί από δω ξεκίνησε κι εδώ ξαναγυρίζει αδιάκοπα, αρχίζοντας την ανταπόδοση μ' έναν τρόπο που αξίζει να τον παρακολουθήσουμε και να τον θαυμάσουμε.

Read More ->>

Ο Μπαλζάκ, ο Σταντάλ, ο Φλωμπέρ και το γαλλικό μυθιστόρημα στο ΙΘ' αιώνα.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 43
Το γαλλικό θέατρο στο ΙΘ' αιώνα.
Ο Μπαλζάκ, ο Σταντάλ, ο Φλωμπέρ και το γαλλικό μυθιστόρημα στο ΙΘ' αιώνα.

ΕΙΔΑΜΕ ότι τα θεατρικά κομμάτια του Μυσσέ είναι εξαιρετικά δημιουργήματα και ότι στέκονται θαυμάσια  στη  σκηνή  που στην  αρχή δε  θέλησε  να  τα  σηκώσει.  Ας  προσθέσουμε μάλιστα, ότι στέκονται καλύτερα από τα πιο πολλά θεατρικά έργα που γράφηκαν στη Γαλλία τον περασμένο αιώνα,  καλύτερα  κι  από  τα  (δράματα  του  Ουγκώ  που,  αν  και  η  πνευματική  τους  ρώμη  είναι ανώτερη, υστερούν (μ' όλη την λαμπρή ποίηση που χαρακτηρίζει μερικά απ' αυτά) σε θεατρική τέχνη. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι από τα γαλλικά θεατρικά έργα του περασμένου αιώνα δε διασώθηκαν για το σημερινό θέατρο παρά μόνο λίγα και ανάμεσα σ' αυτά παίρνουν την πρώτη θέση τα θεατρικά κομμάτια του Μυσσέ, καθώς και τα θεατρικά έργα του Ανρύ Μπεκ (Henry Becque) που κι ο τελευταίος, πολλά χρόνια νεώτερος από τον Μυσσέ, με μεγάλες δυσκολίες κατάφερε ν' ανεβεί, όσο ζούσε, στη σκηνή. Ο Μπεκ, που κι από τα ποιήματά του (κι από τα πιο ρεαλιλιστικά) δε λείπει μια λιτή, συγκρατημένη και αληθινή τρυφερότητα, έγραψε για το θέατρο κάμποσα κομμάτια που ανάμεσά τους ξεχωρίζει το δραματικό έργο «Τα κοράκια».

Read More ->>

Το νόημα της Ρωσσίας.

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ 45

Το νόημα της Ρωσσίας.

Ο Πούσκιν και η αποστολή του Ρώσσου. Λέρμοντωφ, Γκόγκολ και άλλοι.

Τα πνεύματα γύρω στα 1850: σλαυόφιλοι και δυτικόφρονες. Τολστόι και Ντοστογιέφσκυ.

Ο Ντοστογιέφσκυ ως προφήτης.

Νεώτεροι Ρώσσοι συγγραφείς και ποιητές.

Η σοβιετική Ρωσσία. Η ρωσσική μουσική.

Η ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ του ΙΘ' αιώνα μας αποκάλυψε κόσμους καινούριους που επηρέασαν και την ποιητική δημιουργία, όπως άλλωστε δέχθηκαν και την επίδρασή της. Ωστόσο, αν το χρώμα άνοιξε νέους ορίζοντες και έκαμε να προβάλουν νέοι κόσμοι, άλλοι πάλι πρόβαλαν μεγάλοι και με την τάση προς το άπειρο μέσ' από το χώμα ενός απέραντου γεωγραφικού δεδομένου, της Ρωσσίας.

Η Ρωσσία είναι η χώρα με την απέραντη έκταση. Το άπειρο είναι και γεωγραφικά συνυφασμένο μαζί της. Οι άνθρωποι έχουν εκεί περισσότερο χώρο απ' ό,τι τους χρειάζεται, αλλά έχουν και κάμποσο χώρο που θα τους χρειαζόταν και τους είναι απρόσιτος. Οποιοδήποτε και να 'ναι τ' ορμητήριό τους, κανένα ορμητήριο δεν είναι αρχή. Οπουδήποτε κι αν φτάνουν, τέρματα δεν έχει η χώρα τους. Το ίδιο συμβαίνει και με την ψυχή τους. Αν δεν ερχόταν σ' επαφή με την Ευρώπη, θα χανόταν μέσα στο απόλυτο άπειρο. Το Βυζάντιο, αν και ήταν καλός οδηγός στα πρώτα βήματα της Ρωσσίας, δεν έφτασε για να τη σώσει από το βωβό άπειρο. Το Βυζάντιο δεν αποκάλυψε στους Ρώσσους το ελληνικό πνεύμα. Έπρεπε ν' ανοίξουν οι πόρτες της Ευρώπης —και τις πόρτες αυτές, ύστερ' από μια πρώτη προσπάθεια του πατέρα του Αλέξη που ήταν ο δεύτερος Ρωμανώφ, τις άνοιξε (με περισσότερο βέβαια θόρυβο παρά με ουσιαστική κατανόηση) ο Πέτρος ο Μέγας— έπρεπε να γνωρίσουν οι Ρώσσοι το ευρωπαϊκό πνεύμα που μέσα του ζούσε και το ελληνικό κλασικό στοιχείο, για να γνωρίσουν και τον εαυτό τους. Η Ευρώπη άνοιξε τα μάτια των Ρώσσων και τα 'κανε ικανά να δουν τη Ρωσσία.

Read More ->>