Η Βιβλική θεμελίωση της πνευματικής πατρότητας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ

Η ΒΙΒΛΙΚΗ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ

Α) ΠΑΛΑΙΑ ΔΙΑΘΗΚΗ

π. Νικηφόρου Νάσσου Ἱερομονάχου

Ἀπό τήν ἐποχή ἀκόμη τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, βλέπουμε τήν πνευματική πατρότητα καί τά χαρακτηριστικά της, ὄχι βέβαια μέ τήν ἴδια ὁρολογία πού μετά ταῦτα ἐπικρατεῖ, ἀλλά πάντως κατά τό περιεχόμενό της. Μιά σχέση πνευματικοῦ πατρός μέ πνευματικό τέκνο, ἤ μαθητή, ὑπάρχει, ὅπως μαρτυρεῖ ἡ Βίβλος, μεταξύ τοῦ ἁγίου καί θεόπτου προφήτου Μωϋσέως, τοῦ περάτου τοῦ ἱσραηλητικοῦ λαοῦ καί τοῦ Ἰησοῦ, υἱοῦ τοῦ Ναυῆ. Ἡ Γραφή παρουσιάζει ἐκεῖνον τόν Ἰησοῦ τῆς Π.Δ. ὡς «θεράποντα», δηλαδή ὑπηρέτη (πνευματικῶς) τοῦ Μωϋσέως, ὁ ὁποῖος «οὐκ ἐξεπορεύετο ἐκ τῆς σκηνῆς»8. Ὁ Μωϋσῆς, γιά νά δηλώσει τήν πνευματική γέννηση, ἀλλά καί τήν ἀποστολή τοῦ θεράποντός του (τοῦ πνευματικοῦ του παιδιοῦ ὅπως θά λέγαμε σήμερα), τοῦ ἀλλάζει τό ὄνομα. Ὁ πρώην Αὐσῆς, μετονομάζεται Ἰησοῦς. Ὁ θεόπτης προφήτης, ὁδηγεῖ τόν κατά πνεῦμα υἱό του, τόν Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ, ἐπάνω στό ὄρος Σινᾶ τή στιγμή ὅπου θά εἰσέλθει στόν «θεῖο γνόφο», διότι μετά ἀπό λίγο ὅταν κατέλθουν ἀπό τό ὄρος, θά τόν καταστήσει διάδοχό του στήν ἱερή ἀποστολή τῆς ὀδηγίας τοῦ λαοῦ πρός τήν γῆ τῆς ἐπαγγελίας τοῦ Θεοῦ. Δέν τό πραγματοποιεῖ αὐτό μόνος του, αὐτοβούλως, ἀλλά τόν διατάσσει ὁ Ἴδιος ὁ Θεός. Διαβάζουμε τά ἑξῆς, ἐν προκειμένῳ, στό Βιβλίο τῶν Ἀριθμῶν: «Καί ἐλάλησε Κύριος πρός Μωϋσῆν λέγων, λαβέ πρός σεαυτόν τόν Ἰησοῦν, υἱόν Ναυῆ, ἄνθρωπον ὅς ἔχει πνεῦμα ἐν ἑαυτῷ καί ἐπιθήσεις τάς χεῖρας σου ἐπ᾿ αὐτόν, καί στήσεις αὐτόν ἔναντι Ἐλεάζαρ τοῦ ἱερέως καί ἐντελῇ αὐτῷ ἔναντι πᾶσης συναγωγῆς καί ἐντελῇ περί αὐτοῦ ἐναντίον αὐτῶν καί δώσεις τῆς δόξης σου ἐπ᾿ αὐτόν, ὅπως ἄν εἰσακούσωσιν αὐτοῦ οἱ υἱοί Ἰσραήλ»9. Ὁ Μωυσῆς, μεταφέρει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ στό πνευματικό του παιδί τόν Ἰησοῦ, τοῦ μεταγγίζει θάρρος καί τοῦ ὑπόσχεται τήν θεία ἀρωγή. Ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὑπακούει στόν Μωυσῆ, καθιστώντας δυνατή τήν παράδοση ἀπό τόν πνευματικό πατέρα στόν πνευματικό υἱό καί ἀπό τόν Θεό πρός τόν λαό τοῦ Ἰσραήλ. Καί οἱ ἰσραηλίτες, κάνοντας ὑπακοή στό νέο τους πνευματικό ἡγέτη, ὑπακούουν στόν Μωϋσῆ καί διά τοῦ Μωϋσέως στόν Ἴδιο τόν Θεό, τοῦ Ὁποίου τό θέλημα τούς παρέδωσε ὁ Μωϋσῆς διά μέσου πλέον τοῦ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ.

Read More ->>

Σκοπός και σημασία της πνευματικής πατρότητας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΣΚΟΠΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ 
ΠΑΤΡΟΤΗΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Οἱ πρῶτοι Χριστιανοί, βίωναν τή σχέση τοῦ Θεοῦ μέ τόν κόσμο ὡς σχέση πατρότητας καί υἱότητας, οὐσιαστικά βίωναν τήν ἐκχεομένη στήν κτίση διά τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν Ἀγάπη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ὁ θεσμός τῆς πνευματικῆς πατρότητας, ἐμφανίζεται ἀπό τούς πρώτους χρόνους τοῦ Χριστιανισμοῦ. Εἶναι ἀλήθεια πώς «ὁλόκληρη ἡ χριστιανική ζωή ἀποτελεῖ μιά μυσταγωγία στήν ἐπίγνωση τοῦ οὐρανίου Πατρός διά τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἐνῶ ὁ μυσταγωγός γίνεται πνευματικός πατήρ τοῦ τέκου, τό ὁποῖο μυσταγωγεῖ στά μυστήρια τῆς Ἀγίας Τριάδος, στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Δέν πρόκειται ὅμως γιά μιά ἁπλῶς θεωρητική μυσταγωγία· ὁ πνευματικός πατήρ καθοδηγεῖ διότι ἀγαπᾶ τό τέκνο του καί παίρνει ἐπάνω του τους πόνους καί τίς ἀνάγκες τοῦ τέκνου. Ὅποιος δέν ἀγαπᾶ τόν ἄλλο, δέν θά ἔχει ποτέ τή δύναμη νά τόν θεραπεύσει. Τό νά ἀγαπᾶς τό συνάνθρωπό σου σημαίνει νά πονᾶς μαζί του καί γι᾿ αὐτόν».23 

Read More ->>

Ορθόδοξη θεώρηση της αμαρτίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
Η ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΚΑΙ Η ΔΥΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ.
 ΠΟΙΜΑΝΤΙΚΗ ΚΑΤΗΧΗΣΗ ΠΕΡΙ ΑΜΑΡΤΙΑΣ
Α) ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΗΣ ΑΜΑΡΤΙΑΣ

Δέν θά μπορούσαμε νά ὁμιλοῦμε γιά ὀρθόδοξο ποιμαντική καί γιά πνευματική πατρότητα, στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας, ἄν δέν γινόταν λόγος γιά τήν ἁμαρτία, ἀφοῦ μέ τήν ποιμαντική, αὐτήκαταπολεμεῖται, καταλύεται καί νικᾶται ἐν Χριστῷ μέσα στό στάδιο τοῦ πνευματικοῦ ἀγῶνος καί αὐτό γίνεται μέ τά «ὅπλα τοῦ φωτός». Πῶς, ὅμως, νοεῖται ἡ ἁμαρτία ὀρθοδόξως, κατά τήν Πατερική μας Παράδοση; Τό θέμα τῆς ἁμαρτίας εἶναι τεράστιο, ἀλλά ἐδῶ θά γίνουν ἐνδεικτικές ἀναφορές, γενικές, χωρίς νά παρατεθοῦν λεπτομέρειες γιά τήν ἔννοια τῆς ἁμαρτίας, τή φύση ἤ τίς μορφές της, τίς διακρίσεις τῶν ἁμαρτιῶν κλπ., διότι θά χρειαζόταν νά γραφοῦν πάρα πολλά γιά ὅλα αὐτά. Ὑπάρχει ἕνα πλῆθος Πατερικῶν θέσεων καί ἑρμηνειῶν, ἀπό τίς ὁποῖες θά ἐπιλέξουμε τίς κυριώτερες, γιά νά κατανοήσουμε πῶς ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ θεωρεῖ τήν ἁμαρτία, διότι ἀπό αὐτήν τή θεώρηση ἐξαρτᾶται ἡ περαιτέρω πνευματική καί ποιμαντική ἀντιμετώπιση τῆς ἁμαρτίας, ἐν Χριστῷ.

Read More ->>

Η πνευματική πατρότητα στο μυστήριο τής εξομολογήσεως

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ ΣΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΩΣ. 
ΕΠΙΚΟΥΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

Ἄνθρωπος διακονεῖ τό ἱερό λειτούργημα τῆς πνευματικῆς πατρότητας, ὅπως γνωρίζουμε. Εἶναι ὁ πνευματικός πατέρας τόν ὁποῖον διορίζει ἡ Ἐκκλησία διά τοῦ ἐπισκόπου. Καί εἶναι ἀλήθεια ὅτι «ἡ ἐξομολόγησις τῶν ἁμαρτιῶν μας σέ ἄνθρωπο ἱερωμένο καί ἡ διαχείρισις τῆς ἀφέσεως ἀπό αὐτόν, καθωρίσθη ἀπό τόν Ἰησοῦ Χριστό, ἐπειδή ἀκριβῶς ὁ ἱερωμένος εἶναι ἄνθρωπος ὁμοιοπαθής μέ μᾶς καί κατά συνέπειαν εἶναι συγκαταβατικός στίς ἁμαρτίες μας».55

Ἄνθρωπος ἀκούει τήν ἐξομολόγηση τοῦ ἁμαρτωλοῦ, γράφει ὁ ἅγιος Ἀναστάσιος ὁ Σιναΐτης, ἀλλά ὁ Θεός διά μέσου αὐτοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἐπιστρέφει και συγχωρεῖ τόν παραπαίοντα! «Οὐκοῦν, εἰ καί ἄνθρωπος ἐστιν ὁ τήν ἐξομολόγησιν ἀκούων, ἀλλ᾿ ὁ Θεός δι᾿ αὐτοῦ ἐπιστρέφει, καί ἐκπαιδεύει, καί συγχωρεῖ, καθάπερ καί τόν Δυΐδ διά τοῦ Νάθαν».56

Read More ->>

Θεοποήσθαι τε και Θεοπείν

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ

«ΘΕΟΠΟΙΗΣΘΑΙ ΤΕ ΚΑΙ ΘΕΟΠΟΙΕΙΝ». ΧΑΡΙΣΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΠΑΤΡΟΣ

«Ἐκτενῶς τόν Θεόν παρακάλεσον, ὅπως δείξῃ σοι ἄνθρωπον, τόν καλῶς ποιμάναι σε δυνάμενον».72 Ὁ πνευματικός πατέρας, πέραν αὐτῶν πού ἀκροθιγῶς τονίστηκαν ὡς πρός τίς γνώσεις τίς ὁποῖες θά πρέπει νά διαθέτει, γιά νά καταστεῖ ἱκανός δύτης τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς, θά πρέπει νά εἶναι, ὅσο τό δυνατόν, ἄνθρωπος ἀρετῆς, ἄνθρωπος προσευχῆς καί ἀγάπης, Μετανοίας, ταπεινοφροσύνης καί ὑπομονῆς. Κυρίως, νά διαθέτει ἀγάπη, τήν κατά Χριστόν, νά εἶναι «θεματοφύλακας τῆς θείας φιλανθρωπίας», ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Ἄν δέν κοσμεῖται ἀπό τά ἀνωτέρω, ἔστω καί σέ μικρό βαθμό, πῶς θά τά ἐμπνεύσει στά πνευματικά του παιδιά; Πῶς θά τά ἀναγεννήσει ἐν Χριστῷ; Πῶς θά μεταδώσει τήν ἀληθινή γνώση τοῦ Θεοῦ πού ἔχει νά κάνει μέ ἐμπειρία ἐσωτερική - ὑπαρξιακή καί ὄχι μέ κατάκτηση διανοητική, ἄν ὁ ἴδιος δέν μετέχει σέ ὅσα διδάσκει καί ἐπαγγέλεται; Πῶς θά θεραπεύσει ἄλλους ὅταν ὁ ἴδιος νοσεῖ βαρύτατα καί ἔχει ἀνάγκη θεραπείας; Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἐν προκειμένῳ λέγει ὅτι στήν πνευματική ἰατρεία τῶν ψυχῶν ἀπαιτεῖται ἡ ὑγεία τοῦ θεραπευτοῦ, κάτι πού δέν ἰσχύει στήν ἐνασκηση τῆς θεραπείας τῶν σωμάτων. 

Read More ->>

Πνευματική Πατρότητα στη Μοναχική Πολιτεία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ
ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΜΟΝΑΧΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ - ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ

Εἶναι γραμμένο στήν Πατερική μας Γραμματεία ὅτι «Φῶς μέν μοναχοῖς Ἄγγελοι, φῶς δέ λαϊκοῖς μοναδική πολιτεία».85 Ὁ Ὀρθόδοξος Μοναχισμός, εἶναι θεσμός θεσύστατος. Ὡς ἀσκητικόν ἰδεώδες μέσα στήν Ἐκκλησία, ἔχοντας τήν ἀρχήν του στήν Καινή Διαθήκη, ἔκανε τήν ἐμφάνισή του ὅταν μετά την παύση τῶν μεγάλων διωγμῶν ἄρχισε νά εἰσέρχετα στήν ἐκκλησιατική ζωή τό πνεῦμα τῆς ἐκκοσμικεύσεως. Εἶναι ἕνας θεσμός ἐκκλησιαστικός μέ ἰδιότυπο τρόπο ζωῆς, τόν ἀσκητικό βίο, πού ἐνεργεῖται μέ τήν ψυχοσωματική ἀφιέρωση στόν Θεό. Ἡ ἀφιέρωση καί ἔνταξη στήν «Μοναχική πολιτεία», ἐπισημοποιεῖται μέ τήν λεγομένη «κουρά», τήν μοναχική χειροτονία, ἡ ὁποῖα τελεῖται σέ ἱερά Μονή, ὅπου ὁ Γέροντας ἀναλαμβάνει ὡς πνευματικός πατέρας τόν νεόκουρο μοναχό. Μέ τήν «κουρά», ἀλλάζει καί τό ὄνομα τοῦ ἀφιερωμένου στόν Κύριο, «καταργεῖται» πλέον τό βαπτιστικό καί δίδεται σ᾿ αὐτόν νέο ὄνομα, μοναχικό86. Ἀλλά μαζί μέ τό νέο ὄνομα ἀλλάζει καί ἡ ὅλη ζωή καί πολιτεία τοῦ μοναχοῦ, ἀφοῦ, ὡς γνωστόν, ἡ μοναχική βιοτή, συνιστᾶ ἀποταγή ὅλων τῶν κοσμικῶν, ἀποξένωση ἀπό ἐφήμερα καί ὑλικά, οἰκήματα, ἐμπόρια, περιουσιακά καί ἄλλα φιλόϋλα τοῦ ἐγκοσμίου βίου καί πλήρη παράδοση στό θέλημα τοῦ Θεοῦ, διά Μετανοίας, συμμετοχῆς στή θεία Λατρεία καί εἰδικώτερα στή Θ. Εὐχαριστία, ἀσκήσεως καί προσευχῆς. 

Read More ->>

Παρεκκλίσεις απο τον πραγματικό σκοπό της Πνευματικής Πατρότητας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ

ΠΑΡΕΚΚΛΙΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΣΚΟΠΟ ΤΗΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΠΑΤΡΟΤΗΤΑΣ

Δυστυχῶς, ἐνῶ εἶναι διαγεγραμμένη καί ὁριοθετημένη ἀπό τήν Ἁγία Γραφή καί τήν ὅλη Παράδοση καί πράξη τῆς Εκκλησίας ἡ στοχοθεσία τῆς πνευματικῆς πατρότητας, πού ἀποβλέπει στήν ἐν Χριστῷ θεραπεία τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή νόσο τῆς ἁμαρτίας καί στή θεοποίηση του μέσῳ τῆς καθάρσεως τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως, παρατηροῦνται καί ἐξαιρέσεις καί παρεκκλίσεις πού ὑποτιμοῦν καί ὑποβιβάζουν τή μεγίστη ἀξία τῆς ὀρθοδόξου ποιμαντικῆς. Ὑπάρχουν, ὅπως γνωρίζουμε ἤ ἔχουμε ἀκούσει, οἱ περιπτώσεις τῶν πολύ «χλιαρῶν» πνευματικῶν πατέρων, ἐκείνων οἱ ὁποῖοι, κατά τήν ἄσκηση τῆς ποιμαντικῆς τους διακονίας καί κυρίως κατά τήν ἐξομολόγηση, δέν ἐφαρμόζουν ποτέ τούς ἱερούς Κανόνες, οὔτε κατ᾿ ἀκρίβειαν ὁσάκις χρειαστεῖ, οὔτε κατ᾿ οἰκονομίαν (ὅπως εἶναι τό συνηθέστερο τουλάχιστον στά χρόνια μας), ἤ ἀκόμη τούς ὑποτιμοῦν, θεωρώντας τους ξεπερασμένους γιά τήν ἐποχή μας. Ἐπίσης, δέν διδάσκουν τά ὀρθά καί τά πρέποντα στά πνευματικά τους παιδιά. Δέν ἐλέγχουν ἀλλά ἀμνηστεύουν τήν ἁμαρτία. Δέν παρέχουν στούς προσερχομένους στήν πνευματική τους πατρότητα τή δυνατότητα θεραπείας καί ἀνακαινίσεως μέσῳ τοῦ ἐπιτιμίου ὡς ἀσκήσεως μετανοίας καί θεραπευτικοῦ μέσου. Δέν δείχνουν τόν ἀπαιτούμενο γιά τήν κάθε ψυχή σεβασμό, ἔμπονο ζῆλο, ἀγωνία καί μέριμνα γιά τή σωτηρία, κατά Θεόν ἀνησυχία καί εὐαισθησία.

Read More ->>

Επίλογος

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ὁ ὑψηγόρος ἐπίσκοπος, ἅγιος Γρηγόριος ὁ Νύσσης, μᾶς λέγει ὅτι ὅποιος ἄφησε τόν παλαιό ἄνθρωπο καί ἔκανε τήν πνευματική ἀφαίρεση τοῦ καλύμματος (τῶν παθῶν) τῆς καρδίας, αὐτός, ἄνοιξε στήν ψυχή του τήν εἰσοδο γιά νά εἰσέλθει ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ ὁ Χριστός, τόν Ὁποῖον ἡ ψυχή ὡς ἔνδυμα θεῖο φτιάχνει γιά τόν ἑαυτό της: «Ὁ τόν παλαιόν ἀπεκδυσάμενος ἄνθρωπον καί περιελών τῆς καρδίας τό κάλυμμα, ἤνοιξε τῷ Λόγῳ τήν εἴσοδον, ὅν ἐντός γενόμενον ἔνδυμα ποιεῖται ἑαυτῆς ἡ ψυχή, κατά τήν τοῦ ἀποστόλου ὑφήγησιν».99 Εἶναι ἀλήθεια ὅτι ἡ πνευματική πατρότητα, ὅταν λειτουργεῖ ὀρθά καί θεολογικά μέσα στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας, συντελεῖ στήν «ἀφαίρεση τοῦ καλύμματος τῶν παθῶν» καί προπαρασκευάζει τήν εἴσοδο τοῦ Λόγου στόν ἄνθρωπο. Τό προκείμενο τῆς Πατερικῆς Θεολογίας καί ἡ ἀπώτερη σκοποθεσία της, εἶναι ἡ χαρισματική θέωση τοῦ ἀνθρώπου100, μέ τήν ἐν Χριστῷ δυναμικότητα τῆς πορείας του ἀπό τό «κατ᾿ εἰκόνα» στό «καθ᾿ ὁμοίωσιν» μέσα στό Σῶμα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Λόγου τοῦ Θεοῦ, τήν Ἐκκλησία. Αὐτόν τό στόχο, μέ σαφῆ καί περιεκτικό τρόπο ἐκθέτει ὁ Μ. Ἀθανάσιος στή φράση πού θά καταστεῖ μετέπειτα ὡς ἡ ἐπιτομή τῆς Πατερικῆς σωτηριολογίας101: «Αὐτός (ὁ Χριστός) ἐνηνθρώπησεν, ἵνα ἡμεῖς θεοποιθῶμεν».102 Πρός τόν σκοπό αὐτόν ἀποβλέπει ἡ ὅλη διακονία τῆς πνευματικῆς πατρότητος στόν χώρο τῆς Ὀρθοδοξίας, ὅπως ἐκ τῶν ἀνωτέρω ἐκτεθέντων ἔχει καταδειχθεῖ.

Read More ->>