Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Πρόλογος

Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας αποτελεί το κέντρο της ζωής της Εκκλησίας και το θεμέλιο της ἐν Χριστῷ ζωής των πιστών. Είναι η μυστηριακή ένωση του Πλάστη με το πλάσμα Του, η χειροπιαστή απόδειξη της σαρκωμένης Αγάπης στην καθημερινή ζωή του κόσμου, η αληθής μέθεξη του αμέθεκτου Θεού. Παράλληλα, είναι, ίσως, το πιο παρερμηνευμένο – ας μου επιτραπεί, ίσως και κακοποιημένο – μυστήριο στην τρέχουσα πραγματικότητα του εκκλησιαστικού βίου των πιστών, αφού εκεί συναντώνται ποικίλες παρανοήσεις, απλουστεύσεις, παραπληροφορήσεις, δεισιδαιμονίες και προσωπικές απόψεις, που καθιστούν τη συμμετοχή μια τελείως ιδιωτική υπόθεση, που έχει διαφορετική ταυτότητα για τον καθένα, ως προς την προσέλευση, το σκοπό και το αποτέλεσμα. Στην αναζήτηση της γνήσιας θεολογίας και λατρευτικής πράξης, η Εκκλησία μας προ(σ)καλεί να ανατρέξουμε στην Παράδοση, όχι με διάθεση φονταμενταλιστική, αλλά με δίψα για το αυθεντικό και το θεόσδοτο, όπως τα διαφύλαξαν οι Πατέρες, οι θεματοφύλακες της αλήθειας της ορθόδοξης πίστης μας. Ιδανικότερος οδοδείκτης, για την επιστροφή στην αλήθεια, δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον χρυσορρήμονα, τον ιερότατο ρήτορα και διδάσκαλο, τον Αρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο. 

Read More ->>

Εισαγωγή

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Εισαγωγή

Για το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας έχουν γραφτεί πολυάριθμες επιστημονικές μελέτες, άπειρα βιβλία, άρθρα, κείμενα εισηγήσεων· τόσο πολλά που η μελέτη όλης της σχετικής βιβλιογραφίας θα ήταν σχεδόν αδύνατη. Η παρούσα εργασία δεν φιλοδοξεί να παραθέσει όλο τον θεολογικό πλούτο που σχετίζεται με την Ευχαριστία, αλλά να συμπυκνώσει, κατά το δυνατόν, τη διδασκαλία του ιερού Χρυσοστόμου αναφορικά με το μυστήριο. Η ίδια η προσωπικότητα και το συγγραφικό έργο του αγίου Ιεράρχου προκαλεί το μελετητή να αναζητήσει την ουσία του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας στα κείμενά του, μιας και εντυπωσιάζει πραγματικά το πόσο συχνά, πόσο ξεκάθαρα και δυναμικά, και πόσο ρεαλιστικά ο ίδιος αναφέρεται σε αυτήν, σε μια εποχή - τον δ΄ και ε΄ αιώνα - που μαστίζεται από τις χριστολογικές αιρέσεις και που είναι αναγκαία η ορθή ερμηνεία των μυστηρίων, προκειμένου να μη παρερμηνευθούν ως συμβολικές τελετές μυστικιστικού χαρακτήρα. Σε αυτές τις προκλήσεις ο ιερός Χρυσόστομος, όχι απλώς ορθώνει το ανάστημα της ορθόδοξης θεολογίας, αλλά με τον πατρικό και ποιμαντικό του λόγο γλυκαίνει τον πιστό - του δ΄ και ε΄ αιώνα και τον σημερινό εξίσου - και τον εισάγει στην προσέγγιση και την προσέλευση στο μυστήριο αυτό της ζωής. Δεν είναι, εξάλλου, τυχαία η προσφώνησή του ως «διδασκάλου της Ευχαριστίας». Στο πρώτο, εισαγωγικό κεφάλαιο παρουσιάζεται συνοπτικά ο βίος του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και γίνεται αναφορά στην ιδιότητά του ως διδασκάλου εν γένει και πιο συγκεκριμένα ως «διδασκάλου της Ευχαριστίας»

Read More ->>

Ο ιερός Χρυσόστομος ως Διδάσκαλος Ευχαριστίας

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΩΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

α. Σύντομα βιογραφικά του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου Ο άγιος Ιωάννης, Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, ο Χρυσόστομος γεννήθηκε μεταξύ και στην Αντιόχεια. Ο καθηγητής Π. Χρήστου θεωρεί τη δεύτερη χρονολογία πιο κοντά στην αλήθεια, ενώ την πρώτη αυθαίρετη. Πιθανότερο θεωρεί το . Ήταν γόνος επίσημης οικογένειας της Αντιοχείας, υιός του ανώτατου αξιωματικού του συριακού στρατού Σεκούνδου και της Ανθούσας. Όταν ο Σεκούνδος πέθανε – λίγο χρόνο μετά τη γέννηση του υιού του – η μητέρα του, αν και μόλις είκοσι ετών, αρνήθηκε να ξαναπαντρευτεί και αφοσιώθηκε στην ανατροφή του Ιωάννου. Η σωφροσύνη της Ανθούσας είναι αυτή που έκανε, πιθανά, τον Λιβάνιο να αναφωνήσει: «Βαβαί, οἷαι παρὰ χριστιανοῖς γυναῖκές εἰσιν!». Πήρε την πρώτη αγωγή από τη μητέρα του και σε ηλικία ετών σπούδασε κοντά στο σοφιστή Λιβάνιο ρητορική και στον Ανδραγάθιο φιλοσοφία. Τις σπουδές ακολούθησε η εργασία ως ρητοροδιδασκάλου για μικρό χρονικό διάστημα. Κατόπιν εγκαταλείποντας την κοσμική σοφία, σπούδασε τα θεολογικά γράμματα στο περίφημο «Ασκητήριον», τη θεολογική σχολή που είχαν ιδρύσει ο Διόδωρος - μετέπειτα επίσκοπος Ταρσού - και ο Καρτέριος. Την ίδια εποχή βαπτίστηκε χριστιανός, Την επιθυμία του να ζήσει την ασκητική ζωή αρχικά συγκράτησαν τα δάκρυα της μητέρας του, λίγο όμως μετά το θάνατό της (το μ. Χ.) χειροθετήθηκε αναγνώστης από τον Αντιοχείας Μελέτιο (ο οποίος εξορίσθηκε αμέσως μετά) και έφυγε για την έρημο. Μόνασε τέσσερα ή έξι έτη κοντά σε γέροντα (Σύρο που γνώριζε την ελληνική, αφού ο Ιωάννης δεν γνώριζε τη συριακή γλώσσα) και δύο μόνος του σε σπήλαιο, όπου προσευχόταν και μελετούσε τη Γραφή όλο το εικοσιτετράωρο χωρίς ανάπαυση, καθώς κοιμόταν ελάχιστα στηρίζοντας απλώς την πλάτη του στο βράχο. Κατά τα τέλη του αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αντιόχεια, λόγω σοβαρού προβλήματος υγείας -πιθανότατα πάθηση των νεφρών- που υπέστη από την αυστηρή άσκηση και στις αρχές του χειροτονήθηκε διάκονος από το Μελέτιο (ο οποίος πέθανε τη χρονιά εκείνη). Πρεσβύτερος χειροτονήθηκε από τον αρχιεπίσκοπο Φλαβιανό προ της Τεσσαρακοστής του .

Read More ->>

Θεολογία του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Θεολογία του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΘΕΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

 Ως σπουδαίος θεολόγος και διδάσκαλος του μυστηρίου της Ευχαριστίας, ο ιερός Χρυσόστομος δεν θα μπορούσε παρά να θεολογήσει αναλύοντάς το σε βάθος και έκταση πρωτοφανή για την εποχή του. α. Προτυπώσεις Ο μέγας ρήτορας και διδάσκαλος της Εκκλησίας αναζητεί την ουσία του μυστηρίου ανατρέχοντας στη θεία οικονομία στο σύνολό της, ξεκινώντας από τις προτυπώσεις εκείνου, σε χαρακτηριστικά συμβάντα της ζωής του λαού του Ισραήλ, όπου και «προσκιαγραφήθηκε». Η θεία Ευχαριστία προτυπώθηκε από πολλά γεγονότα της εποχής της Παλαιάς Διαθήκης, τα οποία υπήρξαν προάγγελοι της Αλήθειας· οι ίδιοι οι συγγραφείς της Καινής Διαθήκης τα αναζήτησαν, οι δε Πατέρες της Εκκλησίας τα ερμήνευσαν. Οι σημαντικότερες από τις προτυπώσεις αυτές είναι οι παρακάτω: Ο Παράδεισος, η πηγή της Εδέμ. Τύπος του μυστηρίου, η πηγή που ανέβλυζε μέσα στον Παράδεισο και «ἐπότιζεν πᾶν τό πρόσωπον τῆς γῆς». Από αυτήν ξεχύνονταν οι αισθητοί ποταμοί, που ομόρφαιναν τον Παράδεισο και δρόσιζαν τους Πρωτοπλάστους. Από το θυσιαστήριο της Ευχαριστίας αναβλύζουν οι πνευματικοί ποταμοί, που ποτίζουν δέντρα που φτάνουν στον ουρανό και έχουν καρπούς αιώνιους και με τη δροσιά τους σβήνουν «τά πεπυρωμένα βέλη». 

Read More ->>

Προϋποθέσεις μετοχής στη Θεία Ευχαριστία

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Προϋποθεσεις μετοχής στη Θεία Ευχαριστία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ

«Η Ευχαριστία είναι η εμπειρία του Παραδείσου».

Η δε αιώνια ζωή είναι η γνώση του Θεού. Η γνώση αυτή δεν ταυτίζεται με την εγκεφαλική κατανόηση του Θεού, αλλά με τη συνάντηση, την κοινωνία μαζί Του. Η Ευχαριστία συνεπώς είναι το σημείο, η παρουσία, η χαρά, η πληρότητα της γνώσης του Θεού. Η γνώση του Θεού μεταμορφώνει τη ζωή σε Ευχαριστία και η Ευχαριστία μεταμορφώνει την αιωνιότητα σε αιώνια ζωή. Η «λογική αὐτή καὶ ἀναίμακτος λατρεία» προσφέρεται «παντὶ τῷ λαῷ». Πουθενά στη θεία λειτουργία δε βρίσκουμε την παραμικρή διάκριση των εκκλησιαζομένων σε αυτούς που προτίθενται να κοινωνήσουν των Αχράντων Μυστηρίων και σε αυτούς που δεν προτίθενται. Η Εκκλησία ανέκαθεν αναγνώριζε την αναξιότητα της ανθρώπινης φύσης, ποτέ όμως δεν έθεσε τον πιστό μπροστά στο δίλημμα της επιλογής της προσέλευσης ή μη, αντίθετα ήταν, από τις απαρχές ακόμη της ζωής της, γενικώς αποδεκτό να κοινωνούν όλοι οι παριστάμενοι στη σύναξη. Η προσέλευση, βέβαια, αυτή του πληρώματος της Εκκλησίας δεν θα μπορούσε να είναι τελείως απροϋπόθετη. Ο ίδιος ο απόστολος Παύλος θέτει τους πιστούς προ των ευθυνών τους, προτρέποντάς τους να εξετάζουν τον εαυτό τους πριν προσεγγίσουν το θεϊκό Σώμα και Αίμα.

Read More ->>

Συχνότητα μετοχής στη Θεία Ευχαριστία

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Συχνότητα μετοχής στη Θεία Ευχαριστία

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΜΕΤΟΧΗΣ ΣΤΗ ΘΕΙΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑ

«Πολλοί τῆς θυσίας ταῦτης ἅπαξ μεταλαμβάνουσι τοῦ παντός ἐνιαυτοῦ, ἄλλοι δὲ δίς, ἄλλοι δὲ πολλάκις. Τί οὖν; Τίνας ἀποδεξόμεθα; Τοὺς ἅπαξ; Τοὺς πολλάκις; Τοὺς ὀλιγάκις; Οὔτε τοὺς ἅπαξ, οὔτε τοὺς πολλάκις, οὔτε τοὺς ὀλιγάκις, ἀλλὰ τοὺς μετὰ καθαροῦ συνειδότος, τοὺς μετὰ καθαρᾶς καρδίας, τοὺς μετὰ βίου ἀλήπτου. Οἱ τοιοῦτοι ἀεὶ προσίτωσαν· οἱ δὲ μὴ τοιοῦτοι, μηδὲ ἅπαξ». Το πρόβλημα της συχνότητας μετοχής των πιστών στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας θέτει και αμέσως φροντίζει να επιλύσει, με λιτότητα και σαφήνεια, ο μέγας κήρυκας της Εκκλησίας στις παραπάνω γραμμές. Θα αναρωτιόταν, ίσως, ο πιστός για ποιο λόγο το πρόβλημα της συχνότητας προσέλευσης στο μυστήριο ταλαιπωρεί το πλήρωμα των μελών της Εκκλησίας έως σήμερα, εφόσον τόσο απλά και κατηγορηματικά δόθηκε η απάντηση αιώνες νωρίτερα. Η συνήθεια της αραιής προσέλευσης στη θεία Κοινωνία φαίνεται να είναι αποτέλεσμα της εκκοσμίκευσης και πνευματικής χαλάρωσης, που ακολούθησε την αθρόα είσοδο πλήθους ανθρώπων στο Χριστιανισμό μετά το διάταγμα της Ανεξιθρησκίας, αλλά και της πράξης των ερημιτών ασκητών - γι αυτό και ο ιερός Χρυσόστομος διευκρινίζει ότι απευθύνει τον παραπάνω λόγο σε όλους, όχι μόνο τους παρόντες, αλλά και τους «ἐν τῇ ἐρήμῳ καθεζομένους» - που λόγω ανάγκης κοινωνούσαν μία φορά κατά τη διάρκεια του έτους ή ακόμη και των δύο ετών. Η παραδοσιακή πράξη της καθημερινής προσέλευσης του πληρώματος της Εκκλησίας στα Τίμια Δώρα αρχίζει να διαταράσσεται - γεγονός που χαρακτηριστικά αποτυπώνει ο β΄ κανόνας της τοπικής συνόδου Αντιοχείας το μ. Χ. - καθώς υιοθετείται, παράλληλα με την αμέλεια, η ευσεβιστική πρόφαση της αναξιότητας, που διογκώνεται αργότερα, κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, εξαιτίας της δουλείας, των διωγμών αλλά και της αμάθειας και της πρακτικής αδυναμίας, που προέκυψαν εξ αυτών. Η δε λειτουργική τυποποίηση και η πρόταξη της άσκησης σε βάρος της Ευχαριστίας, που έλαβε χώρα στη συνέχεια, οδήγησε στην παγίωση της πλήρως αντιπαραδοσιακής συνείδησης των μελών της Εκκλησίας, ότι η αραιή θεία Κοινωνία είναι όχι μόνο αρκετή, αλλά εκφράζει και την ταπεινή έκφραση σεβασμού προς το μυστήριο.

Read More ->>

Συνέπειες απο την αναξία μετάληψη

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Συνεπειες απο την αναξια μεταληψη

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ

ΑΓΙΑΣΤΙΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ ΤΗΣ ΘΕΙΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΑΣ

ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΞΙΑ ΜΕΤΑΛΗΨΗ

Στο ίδιο το κείμενο της θείας Λειτουργίας απαριθμούνται τα αγιαστικά της θείας Ευχαριστίας αποτελέσματα. Το μυστήριο προσφέρεται, «ὥστε γενέσθαι τοῖς μεταλαμβάνουσιν εἰς νῆψιν ψυχῆς, εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν, εἰς κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, εἰς Βασιλείας οὐρανῶν πλήρωμα, εἰς παρρησίαν...» προς το Θεό, και οι πιστοί παρακαλούν, πριν προσέλθουν στο άγιο ποτήριο, να γίνουν μέτοχοι όλων αυτών των δωρεών και να μη κατακριθούν λόγω της αναξιότητάς τους. Η θεία Ευχαριστία είναι φωτιά - άνθρακας σαν αυτόν που άγγιξε τα χείλη του Ησαΐα και τον εξαγίασε - που μπορεί να κάψει τις αμαρτίες του πιστού όταν προσέρχεται άξια στο μυστήριο, ή να «καεί» ο ίδιος, ως χόρτο ξερό και άχρηστο. Είναι, συνεπώς, σημαντικό να μελετήσουμε, τελειώνοντας, τα αγιαστικά αποτελέσματα του μυστηρίου των μυστηρίων και μαζί τις συνέπειες της ανάξιας μετάληψης, όπως τα περιγράφει ο άγιος της Εκκλησίας διδάσκαλος. α. Αγιαστικά αποτελέσματα του μυστηρίου της θείας Ευχαριστίας Η νήψη και η άφεση των αμαρτιών δεν αποτελούν προϋποθέσεις μόνο της προσέλευσης στη θεία Ευχαριστία, αλλά και αποτελέσματά της. Ο ιερός Χρυσόστομος παραινεί τους πιστούς, ακολουθώντας το παράδειγμα των Αποστόλων και των πρώτων χριστιανών, να «προσκαρτερούν» στην προσευχή και τη διδασκαλία, να εντείνουν τον αγώνα τους, διατηρώντας και επιτείνοντας τη νηστεία και τη σωφροσύνη, καθώς «δεῖ μὲν ἐν ἑκατέρῳ σωφρονεῖν, μάλιστα δὲ μετὰ τὸ δέξασθαι τὸν Νυμφίον· πρὸ τοῦτου μὲν ἵνα ἄξιος γένῃ τοῦ λαβεῖν, μετὰ δὲ ταῦτα ἵνα μὴ ἀνάξιος φανῇς ὧν ἔλαβες».

Read More ->>

Συμπεράσματα

Το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας
Συμπεράσματα 

Ο άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος είναι ο διαπρεπέστερος ευχαριστιακός Πατέρας της Εκκλησίας. Η διδασκαλία του γύρω από το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας είναι πλούσια, μεστή και διακρίνεται από έντονο ρεαλισμό, που σκοπό έχει να παιδαγωγήσει τους πιστούς, ώστε να προσεγγίσουν οντολογικά το μυστήριο. Σε μια εποχή δύσκολη, που ενείχε τον κίνδυνο της θεώρησης του μυστηρίου ως μίας πράξης συμβολικής ή εθιμοτυπικής, και σε ένα τόπο, την Αντιόχεια, που αποτέλεσε την αφετηρία του Ιεράρχη, στην οποία οι ποικίλες αιρέσεις επιβουλεύονταν την αλήθεια γύρω από το πρόσωπο του Χριστού, ως σπουδαίος ποιμένας καταφέρνει να προσφέρει γνήσια θεολογία, θεμελιώνοντας την περί του μυστήριου διδασκαλία του σε στέρεες και απλανείς ορθόδοξες βάσεις. . Ανατρέχοντας σε όλο το σχέδιο της θείας οικονομίας, ο ιερός Χρυσόστομος αναλύει τις προτυπώσεις του μυστηρίου στην Παλαιά Διαθήκη, θέτοντας τα θεμέλια της τυπολογίας για την κατανόηση της περί την ευχαριστία αλήθειας και παράλληλα την συνδέει άρρηκτα με την ιστορική σύστασή της, από τον ίδιο το Θεάνθρωπο Χριστό, κατά την ώρα του Μυστικού Δείπνου.

Read More ->>