Λαογραφικά

Στό Ζαγόρι Ηπείρου, «πρωί πρωί, πριν βάλουν τίποτα στο στόμα τους, τρώγουν κόκκινα κράνα (ήταν γνωστό αντιπυρετικό τότε), για να είναι γεροί όλο τον χρόνο».

Με το γάλα που δεν κατανάλωναν την περίοδο της νηστείας, έφτιαχναν τραχανάδες, χυλοπίτες κ.ά.

Την 1η Αυγούστου, σε διάφορα μέρη της πατρίδας μας, συνήθιζαν να πλένουν τα χάλκινα σκεύη και να προσφέρουν σταφύλια, σύκα και ελιές σ’ όσους δεν είχαν για να φάνε εκείνη την ημέρα.

Την 6η Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρα) έφερναν στην εκκλησία κι ευλογούσαν τα πρώτα σταφύλια, με ειδική ευχή. Κατόπιν τα μοίραζαν στο εκκλησίασμα.

Η εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου σφραγίζει το τέλος ή αλλού το μέσον της σποράς. Έτσι ο λαός τη λέει Αποσπορίτισσα ή Μεσοσπορίτισσα και τη θεωρεί προστάτρια της σοδειάς (Εισόδια), γι’ αυτό και «Αποσοδειά» και προς τιμήν της «εισάγει» συμβολικά, κατά αρχαία συνήθεια (πανσπερμία), στον ναό «πολυσπόρια» ή «μπουμπόλια» ή «μπουσμπουρέλια». Την παραμονή ή και ανήμερα των Εισοδίων, αλλά και του αγίου Ανδρέα, με έσχατο χρονικό όριο της Αγίας Βαρβάρας (4 Δεκεμβρίου), οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια μαζί: σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, καλαμπόκι, φασόλια, ρεβίθια, κουκιά και τα μοίραζαν υπό τύπον κολλύβων στη γειτονιά «για να γίνουν τα σπαρμένα». Από αυτά ένα πιάτο «εισάγουν» στην εκκλησία, όπου διαβάζεται κατά τη λειτουργία και μοιράζεται στο εκκλησίασμα.

Στην Παναγία προσφέρεται «ευχαριστήρια πανσπερμία για το καλό που πέρασε και για το καλό που πρέπει να συνεχιστεί», καθώς η σοδειά του καλοκαιριού έχει καταναλωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ:

«Μισό ’φαγα , μισό ’σπείρα, μισό ’χω να περάσω».

Προσαρμοσμένη σε πιο σύγχρονες ανάγκες η γιορτή στην αγροτική Αμφίκλεια Φθιώτιδας (π. Δαδί) την ημέρα αυτή, όπως σημειώνει η Δαδιώτισσα κ. Ανθή Πράσσου: «Στις 21 Νοεμβρίου στην Αμφίκλεια γίνεται μονοκκλησιά

στη Μητρόπολη, με αρτοκλασία και περιφορά της εικόνας της Παναγίας στα γραφικά σοκάκια. Αυτή την ημέρα γιορτάζουν οι αγρότες μας. Παλαιότερα πήγαιναν κι ένα πιάτο με βρασμένους καρπούς (σιτάρι, κριθάρι, ρεβίθια, φασόλια κ.ά.) και με αυτά τάιζαν τα ζωντανά. Ως τιμώμενα πρόσωπα οι αγρότες περνούν από τα γραφεία των γεωργικών συνεταιρισμών να φιλευτούν και να τους ευχηθούν υγεία και καλά μπιρικέτια (σοδειά)». 0 Δαδιώτης αγρότης λέει: «Το μισό έφαγα, το μισό έσπειρα, το μισό έχω στην κοφ’νίδα».

Τα Εισόδια αντιστοιχούν, όπως είναι γνωστό, με την τελετουργική είσοδο της Θεοτόκου στα «Άγια των αγίων», αφού οι γονείς της, λόγω της συλλήψεώς της σε προχωρημένη ηλικία, θεώρησαν τη γέννησή της θαύμα και την αφιέρωσαν σε ηλικία τριών ετών στον ναό. Ανάλογη με την ηλικία και την τελετουργία είναι και η εικονογραφία της ημέρας, σύμφωνα με την οποία η Παναγία νήπιο εισέρχεται στον ναό, συνοδευόμενη από λαμπαδηφόρες παρθένες και τους γονείς της.

Όπως παρατηρεί ο καθηγητής Δημ. Λουκάτος (Τα Φθινοπωρινά), ο λαός τα Εισόδια της Παναγίας τα έχει συνδέσει εύστοχα με την είσοδο στον χειμώνα αλλά και με τη σοδειά του, αφού βρίσκεται στην αρχή του χειμώνα και σηματοδοτεί το τέλος περίπου της εσοδείας (έχουν συγκεντρωθεί σχεδόν όλοι οι καρποί στο σπίτι) και την αρχή της νέας περιόδου με τη σπορά των δημητριακών, που ανάλογα με την περιοχή έχει τελειώσει (Αποσπορίτισσα) ή έχει φτάσει στη μέση (Μεσοσπορίτισσα) ή και στην αρχή ακόμη (Αρχισπειρίστρα).

Η Παναγία, λοιπόν, συνδέεται με την καλή σοδειά (Καλοσοδειά), τη γονιμότητα της γης, πράγμα που δηλώνει και η εθιμική πανσπερμία, η προσφορά δηλαδή την ημέρα αυτή σε όλο σχεδόν τον ελληνικό χώρο φαγητού που παρασκευάζεται από πολλούς σπόρους μαζί. Ο λαός το λέει πολυσπόρια ή μπόλια ή μπομπόλια ή μπουσμπουρέλια.

Αικατερίνη Πολυμέρου Καμηλάκη

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: