4. Οσίου Νείλου Σόρσκυ Άπαντα τά σωζόμενα Ασκητικά

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΣΚΗΤΗΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ

ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΙΖ' ΑΙΩΝΑ

Διήγηση περί του οσίου Πατρός ημών Γέροντος Νείλου και της τιμίας αυτού μονής, η οποια βρίσκεται  στην περιοχή της Λευκής Λίμνης, στην έρημο του Σόρα. Σε αυτή  υπάρχει το πολίτευμα των σκητών κατά το τυπικό των Αγίων και παλαιών Πατέρων

            

Εξ αρχής λοιπόν, όταν ό άνθρωπος παρέβη την εντολή του Θεού, ό εχθρός τον πλάνησε και αυτόν τον κυρίευσε και του αφήρεσε την εξουσία. Διότι στην αρχή ό άνθρωπος είχε κατασταθεί υπό του Θεού άρχων και δεσπότης του κόσμου τούτου. Έτσι ούτε το πυρ είχε δύναμη εναντίον του, ούτε το ύδωρ τον έπνιγε, ούτε ένα θηρίο τον έβλαπτε, ούτε το δηλητηριώδες στοιχείο ήταν  δραστικό πάνω του. Άλλ' έκτοτε αφού τυλίχθηκε στην πλάνη παρέδωσε την εξουσία του στον πλάνο και κατεβλήθη στο βάθος της πλάνης και κατοίκησε στην αυλή  του Άδη. Και εξαιτίας της μεγάλης και υπέρμετρου αποστάσεως η οποια διαχώρισε την ψυχήν από τον Θεό  ήταν σε αυτή αδύνατο να προσέγγιση και να γνωρίσει τον Κτίστη της. Δια τούτο όμως ό Θεός την έστρεψε και την ανακάλεσε προς τον Εαυτόν Του   τον μεν δια μέσου των Προφητών, και την είλκυσε    στην έπίγνωσίν Του, έπειτα δε ήλθε Αυτός ό ίδιος και ήρε μεν την λήθη, ήρε δε και την πλάνη, και διέρρηξε τις πύλες του αδου, εισήλθε προς την πλανηθείσα ψυχή και της έδωσε το υπόδειγμα, κατά το όποιον ήταν δυνατό να ευαρεστήσει σε Αυτόν.
Επίσης της έδειξε του Αποστόλους και τους Μάρτυρες και τους Ιεράρχες και πλήθος Αγίων και Όσίων ανά την Οικουμένη και κατά τάς διαφόρους χώρας, οί όποιοι λάμπουν ως αστέρες με πολυποίκιλο μεγαλείο εν τη δόξη των, δια να δη ή ψυχή αυτούς, οί όποιοι είναι όμοιοι με αυτήν, πώς λάμπουν εν θεία δόξη και ανθρωπινή τιμή, και να ύψωση τον εαυτόν της παντοιοτρόπως προς τον Θεόν. Και επειδή εκείνοι λοιπόν οι όσιοι Πατέρες ήσαν υπήκοοι στον Δεσπότη και Κτίστη των και ανεπιστρεπτί και ολοψύχως υπη-ρετούν εις Αυτόν, άφησαν πόλεις και χωρία και αγρούς και όλα τα λοιπά τα κατά την Οικουμένη, και κρύφτηκαν από τον κόσμο εις τάς έρημους και εις τα όρη και εις τάς φάραγγας των ορέων δια την αγάπη του Θεού, άλλοι δε σε άλλους τόπους όχι μακράν του κόσμου ευρισκόμενους.   Απομονώθηκαν  όχι επειδή δεν αγαπούσαν τους ανθρώπους, άλλ' επειδή θεωρούν τον εαυτόν των ανάξιο της μετά των ανθρώπων συμβιώσεως, και μάλλον προτίμησαν να ζουν με τα άγρια ζώα στις ερήμους σκεπτόμενοι ότι πριν ζούσαν  εν τω κοσμώ κατά τρόπο κτηνώδη. Και τοιουτοτρόπως ταπείνωσαν και εξευτέλιζαν και απέκρυψαν τον εαυτόν των από τον κόσμο· 'Αλλ' ό Θεός τους δόξασε ως Θεράποντος Του. Άλλοι μεν ήσαν πριν σε σκήτες, Άλλοι δε εξέλεξαν τον κατά μόνας εγκλεισμό σε οίκους και εκεί ταπείνωσαν περαιτέρω το σώμα των και το άφησαν εν σιωπή να εκπληρώσει τον κανόνα του με παντός είδους κόπους, αλλά και βαρείς νόσους οι οποίες τους προσέβαλαν, υπέμειναν με ευχαρίστηση  καθ όλον τον βίον των. Και εξ αιτίας αυτών δεν μπορούσαν να σταθούν επί των ποδών των ή να  προσφέρουν την συνηθισμένη προσευχή , ή  να δοξολογούν με τα χείλη τους άλλ' ούτε ψαλμό, ούτε άλλο τι από τα εν σώματι τελούμενα  έπραξαν. Αρκούσε  σε αυτούς μόνη ή σωματική  ασθένεια και ή Ησυχία αντί άλλων των κανόνων.

 Και τοιούτος είναι ό τρόπος της ασκήσεως των καθ' όλας' τας ημέρας των και εις όλη την νομιζόμενη αργία των. Και ούτως αγωνίσθηκαν δια την σωτηρία των καθ' όσον ήδυνατο να χωρούν κατά την δύναμίν των.

Νομίζω δε ότι είναι ιδιαιτέρως αναγκαίο, ω αγαπητοί μου, να μη αποκρύψω και τούτο από σας, δηλαδή τα περί του αγίου Γέροντος Νείλου. Επειδή λοιπόν ό άγιος Γέρων ούτος, αν και ζούσε κατά τους έσχατους χρόνους, εν τούτοις δεν υστέρησε από εκείνους τους μεγάλους άνδρας και παλαιούς αγίους και Θεοφόρους Πατέρας εις ουδέν κατά την ανδρεία, κατά τους πνευματικούς άθλους και κατά το θάρρος εναντίον των δαιμόνων και κατά την σοφία του λόγου. Την εν αύτώ υπάρχουσα πνευματική σοφία του λόγου και την αρετή του βίου φανερώνουν τα κεφάλαια των συγγραμμάτων του και ή αγία και τίμια μονή εκείνη, εν τη οποία ό μέγας Γέρων ούτος με πολλούς κόπους και κατά τρόπον θεάρεστο. Δια τούτο άπ' εδώ αρχίζω εις εσάς τους μιμητάς και εραστές του ερημικού και ήσυχου βίου και ασπαζόμενους την μετάνοια να διηγούμαι περί του θαυμάσιου ερημητήριου εκείνου.

Κατά την βόρια πλευρά του Ρωσικού και Σλαβικού κράτους στην περιοχή την Λευκής Λίμνης, υπάρχει ερημητήριο του Σόρα  επικαλούμενο. Σε αυτό το ερημητήριο υπάρχει εκκλησία του Ιωάννου τού Προδρόμου και εν αυτή ευρίσκονται τα άγια λείψανα του αγίου Πατρός ημών Νείλου, τα όποια σκεπάζονται από την γήν και δεν βλέπονται υπό ουδενός.

Ούτος λοιπόν ό όσιος Πατήρ ημών Νείλος ποίους γονείς είχε ή ποία πόλη είχε πατρίδα ή σε ποία ηλικία έφυγε από  τον κόσμον, αυτό αξιόπιστος δεν γνωρίζομε, αλλά μόνον εξ ακοής παραλάβομε  ότι εγεννήθη και ανετράφη στην βασιλεύουσα πόλη της Μόσχας και είχε το αξίωμα του δικαστικού γραμματέως αυτής της βασιλευούσης πόλεως της Μόσχας. Το μοναχικό σχήμα έλαβε εν τη λαύρα του Κυρίλλου της Λευκής Λίμνης του Θαυματουργού. Και μετά ταύτα απήλθε λοιπόν προς την βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη και ήλθε μέχρι του Όρους Αθω και επέστρεψε πάλιν εις Ρωσία. Και ήλθε υπό του Θεού καθοδηγούμενος εις το ανωτέρω μνημονευθέν ερημητήριό παρά τον Σόραν. Και έζησε εν αύτω ορισμένο χρόνο, ευάρεστων εις Κύριον τον Θεόν με νηστεία και προσευχή και αποχή από πάντα τα κακά. Και μετά ταύτα λοιπόν Όρους άγιος ούτος Γέρων και όσιος Πατήρ ημών Νείλος έκοιμήθη εν Κυρίω τον αιώνιο ύπνο κατά το έτος 7016 (1508), την 7ην ήμέραν του Μαΐου.

Και έκτοτε κατά την ευδοκία του Θεού και δι' ευχών του οσίου Πατρός ημών Γέροντος Νείλου εγκαταστάθηκε λοιπόν εν τω ερημητήριο το πολίτευμα των σκητών κατά το τυπικό και την παράδοση των παλαιών Πατέρων, το όποιον τηρείται και μέχρι την σημερινή ήμέρα εις δόξα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, του μόνου Θεού, και της Ύπεραγίας Αυτού Θεομήτορος, της Δεσποινίς ημών και Κυρίας Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας.

Έχει δε το ερημητήριο εκείνο και μερικά δένδρα, —έλατα μόνον και λίγες βετούλες και πεύκα, και μεγάλα και αδιάβατα βρύα. Ευρίσκονται εν τω ερημητήριο και οι εξής καρποί: το ξυνόμουρο και το κράνον, το βατόμουρο και το μύρτιλλο. Αλλά δένδρα ή οπώρα καθ' όλου δεν δύνανται να ευρεθούν εις το ερημητήριο εκείνο.

Δεν υπάρχουν δε εις το ερημητήριο τούτο ούτε κατά το ελάχιστον τα πράγματα εκείνα, τα όποια συνήθως ευρίσκονται απαραιτήτως και είναι ευάρεστα εις τους αγαπώντας τον βίον του κόσμου τούτου, διότι δεν βλέπει κανείς εκεί τίποτε, το όποιον ανακινεί σε  ομιλίες ή κραυγές  και σε λοιπές εμπλοκές του κόσμου του, επειδή δεν έχουν στο ερημητήριο εκείνο ούτε κτήνη, ούτε όνων, ούτε υπηρετούντες, ούτε υπηρετούμενους, ούτε οικετία, ούτε κάτι άλλο από τα υπάρχοντα στα κοινόβια. Διότι ούτως ήθελε Ο όσιος Πατήρ ημών Νείλος, ακόμη πριν ή εξέλθει του βραχυχρόνιου βίου τούτου, και ευλόγησε και μετά τον θάνατον του οί ομότροποί του μαθηταί να ζουν στο ερημητήριο του κατά τούτον τον τρόπον και να συνευδοκούν στο θέλημα του, να μη έχουν καθ' όλου πράγματα των κοινοβίων. Διέταξε να α-πομακρυνθούν από την εργασία και τους θορύβους, τα όποια γίνονται δια τις σωματικές πλεονεξίες, διότι αυτά μας χωρίζουν από τον Θεό. Νομοθέτησε δε να τρέφονται μόνον από το εργόχειρο των. Εάν κανείς δεν διδάχθηκε τις τέχνες του κόσμου τούτου και είναι ανίκανος να τρέφει τον εαυτόν του από το έργον των χειρών του, ό αυτός λοιπόν να δέχεται λίγη ελεημοσύνη από όπου ή Χάρις του Θεού θα οικονομήσει. Από δε το περιττό να απέχουν παντελώς. Διέταξε δε και οι γυναίκες να μη έχουν καθ' όλου είσοδο στο ερημητήριο του, ε-πίσης και οί έχοντες νεανική όψιν και ηλικία άνδρες και τα κτήνη τα όποια γενούν, διότι με όλα αυτά ό κοινός ημών εχθρός του μοναχικού τάγματος διάβολος, σφοδρώς πολεμά από τον φθόνο του τους μοναχούς. Διότι αγωνίζεται να μολύνει τον μοναχό περισσότερο με αμαρτήματα παρά φύση.

Ή ακολουθία της Εκκλησίας τελείται εν τω ερημητήριο του Σόρα κατά τον έξης τρόπον: Δύο φοράς καθ' εκάστη εβδομάδα συνέρχονται εις την έκκλησίαν και τελούν ολονυκτία αγρυπνία, την Κυριακή και την Τετάρτην από εσπέρας μέχρι της αυγής της Πέμπτης. Εάν  κατά την εβδομάδα τύχη εορτή δεσποτική ή ενός των μεγάλων Αγίων, οί όποιοι έχουν αγρυπνία, τότε αφήνουν την αγρυπνία κατά την εσπέρα της Τετάρτης και τελούν την της Κυριακής και της εορτής, ώστε να τελούνται μόνον δύο αγρυπνίες καθ' εκάστη εβδομάδα. Τις λοιπές μέρες ασκούνται στο κελί τους και έκαστος μερίμνα περί της σωτηρίας του, όπως δύναται, κατά την δύναμη του. Διότι δεν έχουν πάντες τον ίδιον ζήλο ή την ιδίαν ποσότητα του κανόνος  στα κελιά τους, αλλά καθ' όσον αυξάνει κανείς κατά την εις τον Θεόν πίστη, τόσον περισσότερο παρίσταται ενώπιον Του και εν τη προσευχή.

Δια την ζωήν στα κελιά έχουν την έξης συνήθεια: Σε ένα κελί καθ' όλου δεν ζουν δύο αδελφοί. Αν ύπαρξη κανείς έστω από τους ένδοξους του κόσμου τούτου καταγόμενος και έντιμος άνθρωπος τυγχάνω, ό όποιος όμως δεν έμαθε γράμματα, δεν τον δέχονται στο ερημητήριο τούτο. Άλλ' ανά ένας ζουν οί αδελφοί στο κελί, όπως καθορίζει το πολίτευμα των σκητών των παλαιών αγίων Θεοφόρων Πατέρων, και μόνον αυτοί που μαθαίνουν γράμματα πολιτεύονται εκεί. Τα δε κελιά απέχουν τόσο, ώστε ό ένας να μη ακούσει τον άλλον, τι έκαστος κάμνει στο κελί του ή πώς αγωνίζεται για τον Θεό. Μόνον ένα κελί βλέπει κανείς από ένα άλλο κελί. Από ένα κελί είναι αδύνατον να βλέπει κανείς όλα τα κελιά, διότι το δάσος είναι λεία υψηλό και μεταξύ των κελιών υπάρχει λόχμη. Ρέουν και δύο ποταμοί δια μέσου του ερημητήριου τούτου. Φυλάττουν και την εξής παράδοσιν από τους παλαιοτέρους πατέρας οί εκεί ζώντες  μοναχοί: Εις τον τόπον πέριξ του κελιού δεν κόπτουν καθ` όλα ξύλα για καμία χρήσιν της σκήτης, αλλά μακρύτερα από την σκήτη κόπτουν ξύλα, δια να μη φανεί έκαστο κελίον στα άλλα κελιά.

 Επισεις έχουν ένα και μόνον φύλακα, ό όποιος κανονίζει

το ωρολόγιο και εν καιρώ χειμώνας θερμαίνει τη εκκλησία του ναού και καθ' έκάστη ήμέραν επισκέπτεται τους αδελφούς και βλέπει, αν είναι υγιείς. Και  μετα από αυτά έρχεται προς , τον πρωεστώτα  και ειδοποιεί αυτόν περί της υγείας των. Όταν ένας αδελφός τύχη να πέσει  σε άσθένεια, τότε υπηρετεί τον αδελφό εκείνον μέχρι της ανάρρωσης  του.

Έχουν δε τροφεία από το ταμείο του Μεγάλου Ήγεμόνος του Τσάρου των Σλάβων και Ρώσων και πολλών άλλων εθνών και κρατών Δυνάστου και Αύτοκράτορος, τα όποια είναι τόσον επαρκή, ώστε δύναται έκαστος μοναχός να διατρέφει το σώμα του. Άπ' αυτά λαμβάνουν την σύνταξη και τα ενδύματα, με τα όποια σκεπάζουν την γυμνότητα του σώματος των, μάλλον δε με την ενδυμασία των αγαθών δωρημάτων του Θεού.

Και πόσες θλίψεις συμβαίνουν σε αυτούς από ακηδία και ανθρώπινη άγνοια, αυτό είναι αδύνατον να λεχθεί με ένα λόγον ή να γνωρισθεί υπό των σαρκικός φρονούντων, αλλά μόνον εκείνοι το γνωρίζουν, οί όποιοι έχουν πάντοτε μνήμη των νοερών πραγμάτων. Αυτοί λοιπόν εννοούν τον λόγον τούτον, διότι και σε αυτούς δεν υπήρχε ή δεν υπάρχει ή θεία χαρά πάντοτε καθ' ομοίων τρόπον. Συμβαίνει εις αυτούς λοιπόν ότι συμβαίνει σε εκείνους, οί όποιοι μετέρχονται το εμπόριο. Ενίοτε μεν χαίρουν βλέποντες τα κέρδη των, ενίοτε δε λυπούνται δια την απώλεια.

 Το ίδιον γίνεται εις τους πνευματικούς, οί οποίοι μετέρχονται το εμπόριο. Όσοι πωλούν την σάρκα δια τον χρυσόν των εντολών είναι όμοιοι με εκείνους, οι οποίοι αγοράζουν το πνεύμα. Αυτοί λοιπόν ενίοτε προσεγγίζουν τον Θεό και ευφραίνονται, όπως ό προφήτης λέγει: «Εμνήσθην του Κυρίου και εύφρανθη», «Η καρδία μου και ή σαρξ μου ήγαλλιάσαντο επί Θεόν ζώντα» ενίοτε δε απομακρύνονται άπ' Αυτόν και πίπτουν σε ακηδία. Δια τούτο εκεί καθ' όλου δεν τελούν μοναχική  κουρά εις κανένα αρχάριο, αλλά προσδέχονται μόνο εκείνους, οί όποιοι προηγουμένως εις κοινόβια εξέμαθαν  και γνωρίζουν του σταδίου την δυσχέρεια. Άλλα και σε αυτούς συμβαίνει τούτο, όταν κάποιος άπ' αυτούς αφήσει τον κανόνα του κελιού του. Ό τοιούτος λοιπόν ταχέως εκδιώκεται υπό του πνεύματος της ακηδίας από την σκήτη και απέρχεται εις περιοχή κατοικημένη. Και τα έσχατα του είναι χειρότερα των πρώτων, επειδή συμβαίνει εις αυτόν κατά την ζωήν του να αφήσει τελείως την εκτέλεση του κανόνος του και άλλα κακά να επακολουθούν εις τούτο. ταύτα λοιπόν γίνονται, διότι δεν υπέμεινε την ησυχία. Όταν όμως ό απελθών από την σκήτη αδελφός γίνει επιμελής κατά την ψυχήν και θερμός κατά την πίστιν και ενθυμηθεί τον πρώτον ζήλο της αρχής και τους ένθερμους λογισμούς του, με τους οποίους αναχώρησε πριν από τον οίκον του, και επιστρέψει πάλιν εις την σκήτη, τότε οί μοναχοί του ερημητήριου εκείνου παρά τον Σόραν ως έμπειροι αγωνιστές ταχέως υποδέχονται τον αδελφό τούτον με χαράν, επειδή και οί ίδιοι πάντοτε υπό του διαβόλου πειράζονται, όπως και ό Απόστολος λέγει· «εν ω γαρ πέπονθεν αυτός πειρασθείς, δύναται τοις πειραζομένοις βοηθήσαι» και ορίζουν να ζήση κατά την πρώτη συνήθεια. Αυτός δε θερμός ων κατά την πίστιν, επιδίδεται εις τον πρώτον αγώνα, ένδυναμούμενος υπ του Θεού και του οσίου Πατρός ημών Νείλου συνεργούντος. Διότι αν και ό άγιος Πατήρ ημών Νείλος κατά το σώμα απήλθε άφ' ημών, κατά το πνεύμα όμως ευρίσκεται πάντοτε μεθ' ημών και μας βοηθεί πάντοτε στους πειρασμούς και χαίρει ως γνήσιος πατήρ δια την μικρά βλέπων ένα έκαστο ημών με σπουδή να εργάζεται την σωτήρια την ψυχής του. Και όταν κάποιος έλθει δια πρώτη φορά προς αυτούς και επιθυμήσει να συμπολιτεύεται με αυτούς τότε ο προεστός και όλοι οι αδελφοί συνέρχονται σε ένα κελί και εξετάζουν , τον αδελφό εκείνο αν θα δυνηθεί με αυτούς να ζήσει  εις ένα κελίον κατά μονάς.  Στην αρχή  τα πράγματα δεν είναι ευχάριστα δια τον αδελφό  εκείνο Δεν πράττουν όμως τούτο από κακία, αλλά  γνωρίσουν την υπομονή του αδελφού εκείνου. Και Όταν ιδούν ότι είναι δυνατός να ζήση με αυτούς κατά μόνας στο κελίον, τότε ό προεστός προσλαμβάνει αυτόν εις το κελίον του και τον αναπαύει, μέχρις ότου ό αδελφός ούτος κτίση το δικό του κελίον. Δεν το κτίζει όμως εκ θεμελίων, διότι σε όσους προσέρχονται εκεί δίδονται έτοιμα κελιά με αγίας εικόνας και βιβλία και με όλα τα σκεύη και τα πράγματα του κελιού. Έπειτα δε οί εκεί ζώντες αδελφοί αναπαύουν καθ' εκάστη ήμέραν τον άρτι προσελθόντα αδελφό  στα κελιά των και διηγούνται σε αυτόν όλα τα υπό του διαβόλου κατ' αυτών επαγόμενα.   «Περισσότερο   πάντων,   ω   αδελφέ, —λέγουν—, πολεμά ό διάβολος τους εδώ ζώντας με οκνηρία και χαυνότητα, δια να τους καταβάλει με αυτά. Τους αποσπά από την σωματική προσευχή, ή εγκατάλειψης-τής οποίας προξενεί εις τον μοναχό πολλάς και μεγάλες πτώσεις κατά τον νουν». Από τούτο λοιπόν προσπαθούμε με σπουδή να φυλάμε, Χάριτι και Φιλανθρωπία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, ω πρέπει πάσα δόξα και τιμή και προσκύνησις συν τω Πατρί και τω 'Αγίω Πνεύματι, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ

Όταν αναγινώσκει κανείς τα συγγράμματα του οσίου Νείλου, θα διαπίστωση αμέσως το πλήθος των ρητών «εκ των Θείων Γραφών». Τα έργα του μοιάζουν σχεδόν με συρραφή ή μωσαϊκό από χωρία διαφόρων βιβλικών, πατερικών και λειτουργικών κειμένων. Ή παρατήρηση αυτή είναι ορθή. Πρέπει όμως να προσδιορίσούμε ότι δεν πρόκειται περί μιας φύρδην μίγδην επισωρεύσεως ποικίλων και άσχετων ρητών, άλλ' ό Άγιος εκλέγει με βαθιά γνώση και διάκριση τα χωρία και συνθέτει αυτά κατά τρόπο οργανικό σε μια νέα ενότητα και ολότητα. Σε τούτο έγκειται και ή πρωτοτυπία του, δηλαδή στο τον τρόπον της εκλογής του υλικού του από τον πλούτο της πατερικής Παραδόσεως καί της ύπ' αυτού συνθέσεως νέου ασκητικού εγχειριδίου βάσει της προσωπικής του εμπειρίας και της ύπ' αυτού βιώσεως της πατερικής σοφίας. Ό Όσιος κατέχει το υλικό του πλήρως και το χειρίζεται με μεγάλη άνεση. Προξενεί την εντύπωση ότι ό συγγραφεύς προσπαθεί να κρυφτεί όπισθεν των Πατέρων, ότι ή βαθύτατη ταπεινοφροσύνη του τον εμποδίζει να προβάλει τον εαυτόν του και τίς προσωπικός του σκέψεις, άλλα πάσας τάς διδασκαλίας  του λόγον των αγίων Πατέρων, το κύρος των οποίων

αναμφίβολων. Το ύφος του Νείλου έχει θαυμάσια σαφήνεια και ακρίβεια και χαρακτηρίζεται από την λιτά του. Όλο το έργο του ακτινοβολεί την γοητεία της προσωπικότητας του.

Υπό τον όρο «Θείαι Γραφαί» ό Όσιος και οί σύγχρονοι του εννοούν όχι μόνο την Άγία Γραφή, δηλαδή τα βιβλία της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης, αλλά καί τα συγγράμματα των αγίων Πατέρων, τους ύμνους, τα λειτουργικά κείμενα και την εν γένει εκκλησιαστική γραμματεία. Για την γνωριμία της προσωπικότητας και της πνευματικότητος του οσίου Νείλου ιδιαίτερη σημασία έχει ό τρόπος της εκλογής των πατερικών χωρίων, διότι αυτές οι προτιμήσεις του φανερώνουν τις προσωπικές του κλίσεις καί συμπάθειες. Ή στατιστική των υπό του Αγίου χρησιμοποιηθέντων ρητών παρουσιάζει την έξης εικόνα:

Παλαιά Διαθήκη περίπου 45 Καινή Διαθήκη περίπου 65 Υμνολογία 10 Αποφθέγματα των Πατέρων (Γεροντικό):

Αγαθών 2

Μέγας Αντώνιος 2

Αρσένιος 2

Δανιήλ ό Σκητεώτης 2

Αγία Ευγενία 1 (Βίος)

Μέγας Παχώμιος 1 (Βίος)

 Ανώνυμα «οί Πατέρες» 31

Ανώνυμα «οί Άγιοι» 7

Ανδρέας ό Κρήτης 1

ΒΑΡΣΑΝΟΥΦΙΟΣ ό Μέγας 6

Βασίλειος ό Μέγας 11

Γερμανός πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως 1

Γρηγόριος πάπας Ρώμης ό Διάλογος 2

Γρηγόριος Θεολόγος 2

Γρηγόριος Σιναΐτης περίπου 25

  Διάδοχος ο Φωτικής (κατά Γρηγόριο τον Σιναίτης).

   Άββα  Δωρόθεος 2

Θεόδωρος ό Στουδίτης 1.

Εφραίμ ο Σύρος 3

 Ησύχιος της Βάτου 4

Ισαάκ ό Σύρος 37

Ιωάννης ό της Κλίμακος 38

Ιωάννης ό Χρυσόστομος 2

Μακάριος ό Μέγας 6

Μάξιμος ο  Ομολογητής 3

Άββάς Μάρκος 1

Νείλος ό Σιναΐτης 5

Νικήτας ό Στηθάτος 2

Πέτρος ό Δαμασκηνός 3

Συμεών ό Νέος Θεολόγος 15 + 6 νόθα

Συμεών ό Στουδίτης ό Ευλαβής 1 (Βίος)

Φιλόθεος ό Σιναΐτης 6

Ή στατιστική αυτή ασφαλώς δεν είναι πλήρης, δεδομένου ότι ό Όσιος χρησιμοποιεί τα ρητά πολλάκις χωρίς να ένδειξη τάς πηγάς του, αλλά κατά τρόπον φυσιολογικό καί αυθόρμητο, διότι είχε αφομοιώσει τον τρόπον σκέψεως καί εκφράσεως των Πατέρων. Παρ' ολας τας επιφυλάξεις ως προς την άξία των στατιστικών ό ανώτερο πίνακας μας φανερώνει τις κυριότερες πήγες του οσίου Νείλου.

Είναι οι γέροντες της ερήμου διάφοροι νηπτικοί πατέρες και κυρίως οι κλασσική της ορθόδοξης ασκητικής ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος ο Αββας Ισαάκ ο Σύρος, ο Όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης, ο άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος, άλλα και ο νομοθέτης  του κοινοβίου Μέγας Βασίλειος, αυτοί είναι οι εμπνευστές και διδάσκαλοι του μεγάλου Ρώσου Γέροντα  ο οποίος

ακολουθεί και συνεχίζει την ασκητική και πνευματική παράδοση της Παλαιστίνης και του Σινά και την συνδυάζει με την παιδαγωγική και την συνετή μετριότητα του Μεγάλου Βασιλείου. Άλλωστε ό Νείλος δεν ήταν εχθρός του κοινοβίου και πολλά εκ των υπό του Μεγάλου Ίεράρχου διδαχθέντων ισχύουν και δια τους μοναχούς των σκητών και της ερήμου. Εάν δυνάμεθα γενικότερο να χαρακτηρίσομε τον Όσιο του Σόρα ως συνεχιστή της ασκητικής σχολής της έρημου και του Σινά, τούτο ισχύει και ειδικότερα για τον Ησυχασμό του. Ή προσευχή του Ιησού, ή μονολόγιστος ευχή του «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησαν με» (ή «ελέησαν με τον αμαρτωλό») ήταν ήδη γνωστή εις τους πρώτους μοναχούς της Ρωσίας κατά τον Γ - ΙΑ' αιώνα. Το Πατερικό της Λαύρας του Σπηλαίου του Κιέβου μαρτυρεί ότι ό ηγεμών - μοναχός Νικόλαος Σβιατόσα  έλεγε την προσευχή ταύτην. Και εν συνεχεία δεν εκλείπουν οι μαρτυρίες περί της πρακτικής της ευχής στη Ρωσία.

 Φαίνεται όμως ότι ό όσιος Νείλος ήταν ό πρώτος Ρώσος συγγραφεύς, ό όποιος συνέστησε την ευχή του Ιησού εν συνδυασμό με την γνωστή ψυχοφυσική μέθοδο, ή οποία επιδιώκει την ένωση της ευχής με την αναπνοή και τον κτύπο της καρδίας. Πιθανώς όμως ή μέθοδος αυτή  ήταν γνωστή και οικεία στους Ρώσους μοναχούς πολύ προ του αγίου Νείλου, διότι τα έργα του Γρηγορίου του Σιναΐτου και του Συμεών του Νέου Θεολόγου είχαν μεταφραστή ήδη κατά τον ΙΔ' αιώνα εις την σλαβική και συνεπώς οι διδαχές αυτές ήταν προσιτά στους Ρώσους ησυχαστές νωρίτερα. Έκτος τούτου διεδόθη ή μέθοδος αύτη και δια μέσου προσωπικών συναντήσεων και προφορικής, διδασκαλίας. Όσον άφορα στην ψυχοφυσική μέθοδο όπως διδάσκεται υπό της εσφαλμένως  εις τον Συμεών τον Νέον Θεολόγο αποδεχομένης «Με-θόδου της ιεράς προσευχής και νίψεως» καν υπό του Νικηφόρου του Ησυχαστού ή Αθωνίτου εν τω έργω του «Περί νίψεως και φυλακής καρδίας» και υπό του Γρηγορίου του Σιναΐτου εις το σύγγραμμα «Περί ησυχίας και των δύο τρόπων της προσευχής», ό Νείλος ακολουθεί στην περιγραφή του τον Ψευδό-Συμεών και τον όσιο Γρηγόριο, άλλ' είναι λιτότερος καν συντομότερος. Περιορίζεται στάς οδηγίας ως προς την αναπνοή και την στάση του σώματος (υπόκλιση των ώμων παρά τον αρχικό πόνο) και ως προς τον εγκλεισμό του νοός εις την καρδίαν. Λείπουν αί περίγραφαν των ψυχολογικών ενεργειών της ευχής, της καταστάσεως της καρδίας, της εναλλαγής ψύχους και θέρμης εντός της καρδίας δια μέσου της αναπνοής και της χαράς, την οποίαν δοκιμάζει ό ησυχαστής δια της κρατήσεως της αναπνοής εντός της καρδίας, πράγματα τα όποια περιγράφει ό Νικηφόρος ό Αγιορείτης. Ό Νείλος έγνώρισε το έργον του Νικηφόρου υπό το όνομα του ιδιαιτέρως αγαπητού εις αυτόν Συμεών του Νέου Θεολόγου. Φαίνεται λοιπόν ότι ή παράλειψη αυτή είναι εσκεμμένη και αποβλέπει στην προφύλαξη των αναγνωστών του —και δη καν των αρχαρίων— από ενδεχόμενος πλάνας. Ό Όσιος του Σόρα απόφευγε να διδάξει «αιώνιου, μάλλον δε ουρανίου βιοτής επιστήμη, ή μάλλον μέθοδο, άκοπος εις τον της άπαθείας λιμένα και ανίδρωτη τον ταύτης εργάτη εισάγουσα, μηδεμίαν πλάνη ή πτόησιν εκ δαιμόνων δειματουμένην» καν δεν γνώριζε «τέχνη πνευματική», δηλαδή μετάφερε τον μετερχόμενιον ταύτην επί της συντομότατης οδού στην θεωρία του Θεού.

Αντιθέτως στο έργον του Νείλου ή νοερά προσευχή ειναι άρρηκτος συνδεδεμένη με την περιγραφή του αγώνος κατά των πονηρών λογισμών καν των παθών. Ή ευχή ουδόλως αντικαθιστά τα παλανόθεν δεδοκιμασμένα μέσα της ασκήσεως, άλλ' αποτελεί ένα τρόπον του άθλου τούτου, σημαντικό μεν, άλλ' όχι μοναδικό. Ή «μέθοδος» της προσευχής δια τον Νείλο δεν είναι αποκλειστική και μαγική, δεν επιφέρει μόνη την νίκη κατά των παθών, άλλα παραμένει ένα μέσον μεταξύ άλλων δια την φυλακήν του νοός και την νίψη της καρδίας. Ή νοερά ή καρδιακή προσευχή δεν ταυτίζεται με την νοερά εργασία, άλλ' είναι ένα από τα στοιχειά της. Ή άσκηση της φυλακής του νοός και της νίψις  είναι πολύ παλαιοτέρα της ειδικής ψυχοτεχνικής μεθόδου προσευχής και κατέχει κεντρική θέση  στο έργον του οσίου Νείλου, όπως και στα έργα του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος, του Άββά Ισαάκ του Σύρου, του Ησυχίου της Βάτου και του Φιλόθεου του Σιναΐτου. Άλλα και τα έργα του Γρηγορίου του Σιναΐτου, όστις εξ άλλου παρέμεινε επί πολλά έτη εις το θεοβάδιστο Όρος, και ή Μέθοδος του Ψευδό-Συμεών του Νέου Θεολόγου έχουν σιναϊτική χροιά. Είναι χαρακτηριστικό δια τον Νείλο Σόρσκυ ότι ούτος ενισχύει ακόμη περισσότερο τα σιναϊτικά στοιχεία με όλον τον τρόπον της εκθέσεως του. Ή λιτότητα του στην περιγραφή της μεθόδου της ησυχαστικής προσευχής βεβαίως δεν σημαίνει ουσιαστική διαφωνία με τους άλλους νηπτικούς συγγραφείς, άλλ' εξηγείται από τους κινδύνους, τους οποίους διέβλεπε δια τους ολιγότερων έμπειρους στα πνευματικά μαθητές του, οίτινες θα ήδύναντο να μετέρχονται την προσευχή κατά τρόπον μηχανικό ως μίαν «τεχνική» και τοιουτοτρόπως να φθάσουν εις ανεξέλεγκτους ψυχικάς καταστάσεις, οι οποίες θα κατέληγαν στην πλάνη και την πλήρη σκοτώσει του νοός των. Τοιούτου είδους «τεχνικές» της προσευχής χρησιμοποιούν ως γνωστόν καί μερικοί ινδουιστές και μωαμεθανοί μυστικοί, οίτινες τοιουτοτρόπως φθάνουν εις διαφόρους εκστάσεις, οι οποίες-αν δεν πρόκειται απλώς περί δαιμονικής πλάνης- ανήκουν  στον χώρο της φυσικής θρησκείας καί δεν δύνανται καν να συγκρίνονται προς τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, τα όποια επιτυγχάνονται μόνον δια της αληθούς εις Χριστόν πίστεως. Οί δε σύγχρονοι ημών Γέροντες και διδάσκαλοι της νοεράς προσευχής γνωρίζουν τον κίνδυνο τούτον του υπερβολικού ενδιαφέροντος δια την «τεχνική πλευρά» της προσευχής και με έμφαση ζητούν την αναγκαία ενότητα μεταξύ ευχής και εν γένει ασκητικής και μυστηριακής ζωής του μονάχου.

Μερικοί σύγχρονοι δυτικοί θεολόγοι ορθώς επεσήμαναν την στάση ταύτην, όπως επίσης διαπίστωσαν το γεγονός ότι ό όσιος Νείλος καθόλου δεν αναφέρεται στον άγιο Γρηγόριο Παλαμά καί ότι φαίνεται πώς δεν υπέστη την επίδραση της θεολογίας του. Εξ άλλου τονίζουν την μεταξύ των δύο Γρηγορίων πράγματι υφισταμένη διαφορά, ή οποία όμως δεν ήταν ουσιώδης, ούτε κατέληξε σε ανοικτή αντίθεσιν ή πολεμική, αλλά μάλλον εξηγείται από την διαφορά χαρακτήρων καί ιδιοσυγκρασιών του Παλαμά καί του Σιναΐτου. Ίσως ή διαφορά μεταξύ των δύο Πατέρων οφείλεται στην διάφορον αφετηρία των ως προς την διδασκαλία περί της μεθόδου της προσευχής. Ό Γρηγόριος ό Σιναΐτης αναφέρεται εις την μέθοδο του Ψευδό-Συμεών, την οποίαν ακολουθεί, διδάσκων μερικά στοιχεία εξ αυτής περί των φυσικών ενεργειών της προσευχής, αλλά μη εκθέτων τις τεχνικές λεπτομέρειας, τις οποίες περιγράφει ό Νικηφόρος ό Ησυχαστής, ό διδάσκαλος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Οί παλαμισταί Ιγνάτιος καί Κάλλιστος Ξανθόπουλοι ρητώς αναφέρονται στον Νικηφόρο καί αυτό μόνο αποκαλούν διδάσκαλο του μεγάλου Ίεράρχου, ό όποιος εξ αλλού δικαιολογεί τις ψυχοσωματικές ασκήσεις των ησυχαστών στους απολογητικούς λόγους του «Περί των ιερώς ησυχαζόντων». Δεν είναι του παρόντος να λύσούμε τούτο το πρόβλημα ή αίνιγμα της λεπτής διαφοράς  αυτής μεταξύ των δύο Αγίων, στην οποίαν οι δυτι-κοί ερευνητές έχουν τάση  να προσδίδουν σημασία υπέρ το δέον ή να την μεγαλοποιούν. Συνήθως οι φαινομενικές  διαφορές ή αντιρρήσεις μεταξύ των Πατέρων της εκκλησίας εξηγούνται και λύονται δια της ευρύτερος βαθυτέρας μελέτης των έργων των και των ιστορικών συνθηκών υπό τάς οποίας εγράφησαν, και απλώς σφραγίζουν την εν γένει μεταξύ των υπάρχουσα ενότητα και ομόνοια. Για αυτό και ή απουσία χωρίων ή θέσεων του αγίου Γρηγορίου Παλαμά στο έργο του οσίου Νείλου δεν πρέπει να μας οδήγηση σε βεβιασμένα συμπεράσματα. Ως γνωστόν, ό Γρηγόριος ό Σιναΐτης ίδρυσε κατά τα τελευταία έτη της ζωής του την σκήτη της Παρορίας  στα σύνορα Βυζαντίου και Βουλγαρίας. Μεταξύ των μαθητών του υπήρξαν πολλοί Βούλγαροι και άλλοι Σλάβοι, οί όποιοι νωρίτερα μετέφρασαν τα έργα του  στην σλαβική και διέδωσαν αυτά ευρέως στις χώρες τους. Αντιθέτως τα συγγράμματα του αγίου Γρηγορίου Παλαμά μεταφράσθηκαν μόνον κατά σχετικώς μικρόν μέρος, και μεταξύ τούτων κυρίως τα κατά των Λατίνων και λίγα κατά Βαρλαάμ και Ακίνδυνου, καθώς και ελάχιστες ομιλίες. Δεδομένου ότι οι ησυχαστικές έριδες δεν τάραξαν τις σλαβικές Εκκλησίας, δεν υφίστατο ανάγκη να μεταφρασθούν όλα τα κατά των Βαρλααμιτών αντιρρητικά έργα, αλλά μία μικρά αντιπροσωπευτική εκλογή έφτασε για την γενικότερα ενημέρωση. Οί μοναχοί και ιδικά οί Σλάβοι της εποχής εκείνης δεν ενδιαφέρονται τόσο για την θεολογική θεμελίωση του Ησυχασμού με τάς περί του κτιστού ή άκτίστου των Θείων Ενεργειών  δογματικές συζητήσεις, άλλα δεχόμενοι τις ορθοδόξους αποφάσεις των παλαμικών συνόδων, περισσότερο έτι διδόντι  στην πρακτική άσκηση της Ησυχίας για γίνουν θεατές του Θείου Φωτός και Χάριτι Θεού να φτάσουν  στην Θέωση. Κατά τους χρόνους του οσίου Νείλου ή θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά προ πολλού ή επικρατούσα και καθολικώς διαδεδομένη επίσημος διδασκαλία της ορθοδόξου Εκκλησίας. Δια τον όσιο Γέροντα επομένως ούτε καν ετέθη το πρόβλημα να λάβει προσωπική στάση εις τάς προ πολλού τερματισθήσας  έριδας, άλλ' ως πιστόν τέκνον της Εκκλησίας εδέχθη   η τα ύπ' αυτής κηρυσσόμενα Θεία Δόγματα, όπως άλλωστε ρητώς ομολόγησε. Τα έργα του είναι ασκητικά συγγράμματα έχοντα ως πρακτικό σκοπό την πνευματική καθοδήγηση και οικοδομή των μαθητών του και δεν περιλαμβάνουν καθόλου δογματικά θέματα. Το γεγονός ότι ό Νείλος χρησιμοποιεί τον όρο «παντενέργεια»  επιτρέπει το πιθανόν συμπέρασμα ότι ήταν ενήμερος και οπαδός των θεολογικών ιδεών του μεγάλου Ίεράρχου της Θεσσαλονίκης, τάς οποίας ηδυνήθη τουλάχιστον κατά την εν Άγίω Όρη παραμονή του να γνωριστεί και να μελετήσει. Πάντως ή χρήση παλαμικής ορολογίας υπό αντιφρονούντος θα ήταν τελείως παράλογος και εξωφρενική. Είναι απορίας άξιο γιατι οί μέχρι τώρα σοβαροί ερευνητές δεν επέσυραν την προσοχή των  στον όρο τούτο, ό όποιος μάλιστα ευρίσκεται ευθύς  στην αρχήν της «Παραδόσεως προς τους μαθητές του».

Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ

Παράδοση του Γέροντος Νείλου του έρημίτου προς τους μαθητές του, πρώτον τους ζώντας εν τη ερήμω του, έπειτα και προς πάντας τους λοιπούς ερημίτες δια να έχουν αυτήν ως πρότυπο περί της πολιτείας των αγίων Πατέρων  .

Με την παντενέργεια του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστου και με την βοήθεια της πανάχραντου Αυτού Μητρός έγραψα ένα ψυχωφελές σύγγραμμα δια τον εαυτόν μου και δια τους κυρίους οικείους αδελφούς μου, τους ομότροπους μου. Ούτω λοιπόν σας ονομάζω, και όχι μαθητές, διότι ένας είναι ό διδάσκαλος ημών, ό Κύριος Ιησούς Χριστός, ό Υιός του θεού, ο οποίος μας έδωσε τάς Θείας Γραφάς, και οί άγιοι Απόστολοι και οί όσιοι Πατέρες, οί όποιοι δίδαξαν και διδάσκουν το ανθρώπινο γένος τα προς σωτηρία, διότι όλοι αυτοί έπραξαν πρώτον το καλόν και ούτως δίδαξαν τους άλλους. Εγώ όμως δεν πράττω κανένα καλόν, αλλά κηρύττω μόνον τάς Θείας Γραφάς εις όσους αποδέχονται αύτάς και θέλουν να σωθούν. Και επειδή ή θεία Γραφή λέγει ότι εδώ είμεθα παρεπίδημοι και πάροικοι, εκεί δε μετά τον θάνατον υπάρχει ζωή αιώνιος και βίος ατελεύτητος —είτε εν αναπαύσει, είτε εν κολάσει, αναλόγως με ότι θα ανταποδώσει ό Θεός εις ένα έκαστο κατά τα έργα του—, δια τούτο πρέπει να μεριμνούμε δι' εκείνο τον μετά θάνατο βίο. Και εγώ δι' αυτό παρέδωσα το σύγγραμμα μου εις τους κυρίους και αδελφούς μου δια την σωτήρια του εαυτού μου και πάντων των προαιρουμένων  ίνα ανυψώσουμε την συνείδηση ημών προς το κρείττον και φυλασσώμεθα από την αμέλεια και τον κακόν βίον και από την αιτία των τα κακά και σαρκικά φρονούντων ανθρώπων και από παραδόσεις πονηράς και ματαίας, οι οποίες προέρχονται εκ μέρους του κοινού ημών εχθρού και πλάνου και από την οκνηρία ημών.

Εν αρχή δε φρονώ ότι είναι αρμόζον να θέσω τα περί της πίστεως: Πιστεύω εις ένα Θεόν εν Τριάδι δοξαζόμενο, Πατέρα και Υίόν και Αγιον Πνεύμα, Τριάδα ομοούσιων και αδιαίρετων. Επίσης πιστεύω εις την ενσάρκωση του Υιού του Θεού και ομολογώ ότι αυτός είναι τέλειος Θεός και τέλειος άνθρωπος. Και πάσαν την λοιπή ομολογία της Ορθόδοξου Πίστεως ασπάζομαι και ομολογώ εξ όλης της ψυχής μου. Επίσης ομολογώ και μεγαλύνω και δοξάζω με πολλή πίστιν και αγάπη την Κυρία μου την Άγίαν, Πανάχραντο και όντως Θεοτόκο. Και πάντας τους Αγίους τιμώ και αποδέχομαι και δοξάζω Και Χάριτι Χριστού ενώνομαι και προστρέχω ολοψύχως εις την Άγίαν, Καθολική και Αποστολική Έκκλησίαν. Και πάσας τάς διδασκαλίας, τάς οποίας παρέλαβε από τον Κύριον και από τους αγίους Αποστόλους και από τους αγίους Πατέρας των Οικουμενικών και τοπικών Συνόδων και από τους λοιπούς αγίους Πατέρας και αποδέχεται ή αγία Εκκλησία και μας παραδίδει περί της Ορθόδοξου Πίστεως και περί των πρακτικών διατάξεων, ταύτα πάντα ασπάζομαι και τιμώ με πολλή πίστιν και αγάπη. Πάσας δε τις αιρετικές διδαχές και παραδόσεις ψευδωνύμων διδασκάλων καταρώμεθα εγώ και οι συν έμοί αδελφοί, και πάντες οι αιρετικοί να είναι αλλό-τριοι προς ημάς.

Επειδή πολλοί και ευλαβείς αδελφοί έρχονται προς έμέ και θέλουν να ζουν παρ' ημίν και εγώ επί πολύ ηρνήθην να τους δεχθώ —διότι είμαι άνθρωπος αμαρτωλός και ασύνετος και ασθενής κατά την ψυχήν και το σώμα—, άλλ' οί ύπ' εμού αποτρεπόμενοι δεν με αφήνουν ήσυχο, ούτε παύουν να με ενοχλούν, δια τούτο έχομεν διαφόρους συγχύσεις. Και διέκρινα ότι —αν είναι θέλημα του θεού να έλθουν προς ημάς— πρέπει να φυλάττουν τάς Παραδόσεις των Αγίων και να εφαρμόζουν τάς έντολάς του θεού και να εκπληρώνουν τάς διατάξεις των α-γίων Πατέρων και να μη εισάγουν δικαιολογίας, και να μη προφασίζονται προφάσεις εν αμαρτίαις, και να μη λέγουν: «Τώρα είναι αδύνατον να ζούμε κατά την Γραφή και να ακολουθούμε τους αγίους Πατέρας». Άλλα, αν και είμεθα αδύνατοι, πρέπει κατά δύναμιν να γίνουμε όμοιοι προς αυτούς και να ακολουθήσομε τους αείμνηστους και μακάριους Πατέρας, καίτοι δεν είναι δυνατόν να φθάσόυμε εις όμοίωσιν με αυτούς. Αν κανείς δεν έχη προαίρεσιν εις αυτά, αυτός είθε να παύση να ενόχληση την αθλιότητα μου,  διότι αποπέμπω τους τοιούτους άπρακτους, όπως είπον προηγουμένως. Δεν έρχομαι εγώ προς αυτούς με την επιθυμία να γίνω προεστός των, άλλ' οί προς έμέ ερχόμενοι με αναγκάζουν εις τούτο. Εάν δε και οί παρ' ημίν διαμένοντες δεν φυλάξουν ταύτα με σπουδή και δεν υπακούσουν εις τον λόγον ημών, τον όποιον κηρύττομεν εις αυτούς εκ των Θείων Γραφών, εγώ δεν θέλω να δώσω λόγον περί αυτών δια την ιδιορρυθμία των και είμαι αναίτιος. Εάν όμως θελήσουν ελευθέρως και  αβιάστως να ζουν κατά τούτον τον τρόπον, τότε τους προσδέχομαι και τους κηρύττω τον λόγον του θεού, αν και εγώ ό ίδιος δεν τον πράττω, άλλ' όπως ίσως και εγώ Χάριτι Χριστού και δι' ευχών των ωφεληθέντων του υπό της θείας Κλίμακας λεχθέντος ρήματος, ότι κείνοι, οί όποιοι βυθίστηκαν  στον πηλό, διδάξαν με  τον τρόπον της εκεί καταποντίσεως τους παρερχομένους, πραγματευμένοι εις αυτούς περί της σωτηρίας, δια να μη βυθισθούν και αυτοί εις τον ίδιον πηλό. Και δια την σωτηρία εκείνων λύτρωσε ό Κύριος και αυτούς από τον πηλό». Και πάλιν λέγει: «Μη θέλεις να είσαι πικρός δικαστής των διδασκόντων μόνον με τον λόγον, βλέπων ότι περί το έργον διάκεινται οκνηρότερο». Πάλιν δε κατ' άλλον τρόπον λέγει ό άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, φοβούμενος την αμαρτία και πολύ αγωνιζόμενος να την  αποτρέψει: «Πολλοί είμεθα οί λέγοντες, ολίγοι δε οί ποιούντες». Κανείς λοιπόν δεν πρέπει να κρύψει τον λόγον του Θεού με την αμέλεια του, άλλα να εξομολογηθεί την αδυναμία του και να μη απόκρυψη την θεία αλήθεια, δια να μη γίνω μεν ομού μετά της παραβάσεως ένοχοι και της ετεροδιδασκαλίας του λόγου του Θεού. Ταύτα λοιπόν είναι τα λόγια των αγίων Πατέρων, και πλείστα άλλα, και εξ αιτίας τούτων ερευνήσαμε τις Θείες Γραφές και παραδίδομε αυτά εις όσους έρχονται προς ημάς καί ζητούν αυτά. Μάλλον δε όχι ημείς, διότι είμεθα ανάξιοι, άλλ' οι μακάριοι άγιοι Πατέρες παραδίδουν αυτά εκ των Θείων Γραφών, και όσοι διαμένουν παρ' ημίν πρέπει με σπουδή και επιμέλεια να φυλάττουν αυτά. Διότι ούτω προαιρούμεθα και αγαπώμεν.

Όταν κάποιος από τους αδελφούς από νωθρότητα ή αμέλεια εκπέσει εις κάποιον σημείο από τα προς αυτόν παραδεδομένα, τότε οφείλει να εξομολογηθεί αυτό εις τον πρωεστώτα, και εκείνος θα διόρθωση τα παραπτώματα καθώς πρέπει. Και αν συμβεί το παράπτωμα εντός του κελιού ή κάπου εκτός κατά την έξοδο, πρέπει ούτω να το διόρθωση με την εξομολόγησιν. Πολλή προσοχή  πρέπει να έχει εκείνος, ό όποιος εξέρχεται από το κελίον εις κάποιον τόπον, και ακόμη περισσότερο πρέπει να τηρήσει τα  παραδοθέντα. Διότι εις πολλούς είναι μισητή η κατά Θεόν έκκοπή του ιδίου θελήματος, άλλ' έκαστος επιδιώκει με πλεονεξία το ιδικόν του δικαίωμα. Περί των τοιούτων ή Θεία  Κλίμαξ λέγει· «Καλύτερον είναι να διώξουμε κάποιον παρά να αφήσουμε αυτόν να πράξη το ίδιον θέλημα. Διότι ό διώξας πολλάκις έκαμνε τον διωχθέντα να γίνει ταπεινότερος και να περικόψει το λοιπόν το ίδιον θέλημα. Εκείνος όμως, ό όποιος κατά το φαινόμενο κάμνει εις τους τοιούτους φιλανθρωπία και συγκατάβαση, έγινε αφορμή εν καιρώ εξόδου να τον καταραστούν ελεεινός, διότι μάλλον τους απάτησε και δεν τους ωφέλησε».

Τούτο μας παρέδωσαν οί άγιοι Πατέρες με ακρίβεια, ότι ό Κύριος καί ή Πανάχραντος Αυτού Μήτηρ πορίζοντο την καθημερινή τροφή καί τις λοιπές αναγκαίες χρείας των από τους δικαίους κόπους του εργόχειρου καί της εργασίας των, πράγμα το όποιον καθορίζουν καί δι' ημάς, διότι «ό μη εργαζόμενος μηδέ έσθιέτω», λέγει ό Απόστολος. Θέλει λοιπόν ή διαμονή καί αί ανάγκαις ημών να πληρωθούν άπ' αυτά. Πρέπει δε να κάμνομε τοιούτου είδους εργασίας, οι οποίες  εκτελούνται υπό την στέγη  Εάν εις τα κοινόβια είναι επαινετό εν ανάγκη καί εν καιρώ καύσωνας να στείλουν ζεύγος βοών δια να οργώσουν καί να κάμουν άλλα επίπονα από τα έργα των, αυτά είναι έπίμεμπτα δια τους κατά μονάς ζώντας, λέγει ή Θεία Γραφή. Εάν λόγω ασθενείας ημών ή δι' άλλην εύλογων αιτία δεν δυνάμεθα να πληρώσομε τάς ανάγκες ημών με την εργασία ημών, τότε δυνάμεθα να λάβουμε από τους φιλόχριστους λίγη ελεημοσύνη,  αλλά μόνον τα αναγκαία καί όχι περιττά. Το δε να συγκεντρώνουμε περιουσίες, οι όποίες συνάγονται με την από ξένους κόπους, δεν είναι καθόλου προς όφελος ημών. Διότι πώς δυνάμεθα να τηρούμε τις εντολές του Κυρίου, οι οποίες  λέγουν τούτο «Τω θέλοντί σοι κριθηναι και τον χιτώνα σου λαβείν, άφες αύτω και το ιμάτιον» και τα λοιπά όσα τοιαύτα, έφ' όσον είμεθα εμπαθείς και αδύνατοι; Άλλ' ως δηλητήριο θανατηφόρο πρέπει να αποφεύγουμε και να αποδιώκομε ταύτα.

Κατά την αγορά των αναγκαίων ημών και κατά την πώληση των εργόχειρων ημών πρέπει να μη ζημιώσωμεν τον αδελφό, μάλλον δε ημείς να δεχθούμε την ζημία. Επίσης αν τύχη να εργασθούν παρ' ημίν κοσμικοί, δεν πρέπει να τους αδικήσουμε κατά τον οφειλόμενο μισθό, άλλ' αντιθέτως να τους δώσουμε αυτόν με ευλογία και να τους απολύσουμε εν ειρήνη. Δεν αρμόζει να έχομεν περιττά. «Και εάν είναι εγγραμμένο ότι πρέπει να δώσει κανείς εις τους επαιτούντας και να μη αποστραφεί τους δανειζόμενους, τούτο είναι προστεταγμένο εις τους πονηρούς», λέγει ό Μέγας Βασίλειος, «διότι ό μη έχων περισσότερα της αναγκαίας χρείας δεν οφείλει να κάμει τοιαύτας δωρεάς». «Και όταν λέγει  δεν έχω, δεν έψεύσθη», λέγει ό Μέγας Βαρσανούφιος, «διότι αυτός είναι καταφανής μοναχός, εις τον όποιον δεν προσήκει να κάμνει ελεημοσύνες. Αυτός δύναται λοιπόν να λέγη με ανοικτό πρόσωπον: Ιδού ημείς αφήκαμε πάντα και ηκολουθήσαμεν σοι». Ό άγιος Ισαάκ γράφει· «Ή ακτημοσύνη είναι ανωτέρα των τοιούτων δωρεών, διότι ή ελεημοσύνη των μοναχών είναι το να βοηθήσει κανείς τον αδελφό με ένα λόγον εν καιρώ ανάγκης και να παρηγόρηση την θλίψιν του με πνευματικήν διάκρισιν, αλλά και τούτο είναι μόνον έργον των δυναμένων». «Έργον δε των αρχαρίων είναι να υποφέρουν την θλίψιν, την ατιμίαν και τάς μομφάς του αδελφού. Και αυτό είναι ή ψυχική ελεημοσύνη. Και τόσον είναι ανωτέρα της σωματικής, όσο ή ψυχή είναι ανωτέρα του σώματος», λέγει ό άγιος Δωρόθεο. Όταν έλθει κάποιος ξένος προς ημάς πρέπει να τον αναπαύσουμε κατά την δύναμιν ημών και έπειτα —αν ζήτηση— να του δώσομε μίαν ευλογία άρτου και να τον απολύσουμε.

Εξόδους από τάς μονάς ημών δεν πρέπει να κάμνω-μεν απλώς και ως έτυχε, αλλά μόνον τάς διατεταγμένες και αναγκαίας. Το να εξέλθωμεν από τα κελιά ημών άκαίρως και χωρίς εύλογων αιτία, δεν είναι πρέπον, όπως λέγει ό Μέγας Βασίλειος· «Ό προεστός με ευταξία να καθορίσει εις τους αδελφούς τάς μερίδας της εργασίας. Επίσης εις έκαστο να διάταξη την αρμόζουσα και πρέπουσα έξοδο και ό αποστελλόμενος να μη αρνηθεί την εν Κυρίω υπακοή, μόνον να μη νομίσει το διακόνημα ως αιτία ανεργίας, άλλα να στερεωθεί με φόβον θεού και πολλή νήψιν δια να προξενηθή όφελος εις αυτόν τον ίδιον και εις τους συντυγχάνοντας με αυτόν».

Θέλω πάντα οσα έγραψα εις το σύγγραμμα μου να γίνουν κατ' αυτόν τον τρόπον έφ' όσον χρόνον ζήσω και μετά τον θάνατον μου. Εν τοις κελλίοις ημών πρέπει να απευθύνουν λόγους προς τους αδελφούς και ξένους εκείνοι, περί των οποίων πληροφορούμεθα ότι διεξάγουν την ομιλία προς οίκοδομήν και διόρθωσιν των ψυχών και έχουν την δύναμιν με εμπειρία να άκούουν και να λέγουν ωφέλιμα. ταύτα δε πάντα, τα όποια έγραψα, αν είναι προς ευαρέσκεια του θεού και ωφελείαν των ψυχών, να πράττωμεν κατά τούτον τον τρόπον. Αν όχι, ας γίνει το καλύτερον, το όποιον να είναι αρεστό εις τον Θεό και ωφέλιμο δια τάς ψυχάς.

Περί της διακοσμήσεως της εκκλησίας γράφει ο αγνός Ιωάννης ό Χρυσόστομος· «Αν σε συμβουλευθεί κάποιος, όστις θέλει να προσφέρει εις την έκκλησίαν ιερά σκεύη ή οποιανδήποτε άλλην διακόσμηση, διάταξον αυτόν να τα διαδώσει εις τους πτωχούς, διότι κανείς δεν κατεκρίθη ποτέ επειδή δεν διακόσμησε την έκκλησίαν». Και οί λοιποί Άγιοι ούτω λέγουν. Και ή Οσία μάρτυς Ευγενία δεν εδέχθη τα προσφερθέντα εις αυτήν αργυρά Ιερά σκεύη, λέγουσα· «Εις τους μοναχούς δεν αρμόζει να κατέχουν αργυρών». Δια τούτο και εις ημάς δεν αρμόζει να έχομεν σκεύη χρυσά και αργυρά, ακόμη και τα πλέον Ιερά, ούτε τις λοιπές περιττές διακοσμήσεις, αλλά να προσφέρομαι εις την έκκλησίαν μόνον τα απαραίτητα. Ό δε Μέγας Παχώμιος και αυτό το κτίριο της εκκλησίας δεν ήθελε να είναι διακεκοσμημένο, διότι Όταν ίδρυσε την έκκλησίαν εις την εν Μόχω μονήν και έκτισε εντός αυτής στύλους από πλίνθους κατά τρόπον εύρυθμο, σκέφθηκε έπειτα ότι δεν είναι πρέπον να θαυμαστεί δια το έργον των ανθρωπίνων χειρών και να μεγαλυνθεί δια το κάλλος των κτιρίων του, έλαβε σχοινί, έδεσε τους στύλους και διέταξε εις τους αδελφούς να σύρουν με όλη την ισχύ, μέχρις ότου παρέκκλιναν και έγιναν άσχημοι οί στύλοι. Και είπεν ότι έπραξε αυτό «Δια να μη εξολίσθηση ό νους εξ αιτίας των επαίνων δια την τέχνη και να μη γίνει λεία του διαβόλου, διότι πολλαί είναι οι μεθοδείες  του». Και εάν ούτος ό μέγας Άγιος μίλησε και έπραξε κατά τούτον τον τρόπον, πόσο μάλλον πρέπει ημείς να φυλασσώμεθα από τοιαύτα πράγματα, επειδή είμεθα ασθενείς και εμπαθείς και ολισθήσαντες κατά τον νουν.

Περί τροφής και πόσεως έκαστος να έχη την διαχείρισιν κατά την δύναμιν του σώματος και της ψυχής του, αποφεύγω τον υπερχορτασμόν και την φιληδονία. Δεν πρέπει να πίνούμε απολύτως κανένα μεθυστικό ποτό. Οί μεν υγιείς και νέοι πρέπει να καταπονούν τα σώματα με νηστεία και δίψα και κόπο κατά το δυνατόν, οί δε ηλικιωμένοι και ασθενείς πρέπει να το αναπαύουν ολίγον.

Εις τα κελιά ημών δεν πρέπει να έχομεν σκεύη και λοιπά πράγματα πολύτιμα και διακεκοσμημένο. Επίσης και τα κτίρια των κελιών και τα λοιπά οικήματα της κατοικίας ημών πρέπει όλα να έχομεν όχι πολυτελή και όχι διακεκοσμημένο, όπως λέγει ό Μέγας Βασίλειος· «τα πανταχού ευρισκόμενα και ευτελώς αγοραζόμενα».

Αί γυναίκες δεν πρέπει να εισέρχονται προς ημάς εις την σκήτη, ούτε πρέπει να έχομεν οποιαδήποτε άλογα ζώα θηλυκού φύλου προς υπηρεσία ή προς κάποιαν άλλην ανάγκην. Και αυτό λοιπόν μας είναι απαγορευμένο. Επίσης δεν αρμόζει να κρατούμε νεαρούς προς υπηρεσία και παντοιοτρόπως πρέπει να φυλασσώμεθα από τα λεία και γυναικοειδή πρόσωπα.

Η ΔΙΑΘΗΚΗ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΝΕΙΛΟΥ ΣΟΡΣΚΥ

Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος διαθέτω τα υπάρχοντα μου εις τους οικείους μου κυρίους και αδελφούς, τους ομότροπους μου. Παρακαλώ υμάς, ρίψατε το σώμα μου εις την  έρημο, δια να το καταφάουν τα θηρία και τα πτηνά, επειδή αμάρτησα πολύ εις τον Θεόν και είναι ανάξιο ταφής. Αν δεν θα πράξετε ούτω, τότε ανασκάψαντες λάκκο εις τον τόπον, όπου ζούμε, θάψατε με, με πάσαν ατιμία. Φοβείστε δε τους λόγους, τους οποίους διέθεσε ό Μέγας Αρσένιος εις τους μαθητές του λέγων: «Εις την δίκη θα σταθώ εναντίον σας, αν θα δώσετε το σώμα μου εις τίνα». Καθ' όλη μου την δύναμιν επιδιώκω να μη αξιωθώ ουδεμιάς τιμής και δόξης του αιώνος τούτου καθώς εν τω βίω τούτω, ούτω και μετά τον θάνατον. Παρακαλώ δε πάντας να προσεύχονται υπέρ της αμαρτωλού μου ψυχής και ζητώ συγχώρεση από πάντας. Και εκ μέρους μου έχετε συγχώρεση, ό Θεός να συγχώρηση πάντας.

Τον μέγαν σταυρόν, εις τον όποιον υπάρχει λίθος από τον τόπον των Παθών του Κυρίου και επίσης τα βιβλιάρια, τα όποια έγραψα εγώ ό ίδιος, ταύτα κληροδοτώ εις τους κυρίους και αδελφούς μου, οι όποιοι μέλλουν να υπομένουν εις τον τόπον τούτον. Σπεύσατε να τελέσετε μετά τον θάνατον μου την Ιερά Λειτουργία τεσσαρακοστής ημέρας. Περί τούτου μεγάλος αιτούμαι. Τα μικρά βιβλιάρια του Ιωάννου του Δαμάσκηνου  το ευχολόγιο, το ειρμολόγιον, το όποιον είναι επίσης εδώ το ψαλτήριο εις τέταρτον  της γραφής του Ιγνατίου διαθέτω  εις το μοναστήρι του Κυρίλλου. Και τα λοιπά βιβλία και πράγματα του μοναστηρίου του Κυρίλλου τα οποια  μου έδωσαν δια την αγάπη του Θεού, και αυτά να αποδοθούν εις εκείνους, των οποίων ήσαν καθ' έκαστο ή  εις τους πτωχούς ή εις κάποιον μοναστήρι ή εις κάποιον από  οπουδήποτε προερχόμενον φιλόχριστο, ό όποιος θα είναι παρών, εις αυτόν και να τα αποδώσετε.

 

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: