9. Ιερά Μονή Φιλοθέου

Η Ιερά Μονή Φιλοθέου είναι χτισμένη σε καστανόφυτο οροπέδιο της ΒΑ πλευράς της χερσονήσου, κοντά στο αρχαίο Ασκληπιείο. Ιδρύθηκε από τον όσιο Φιλόθεο, σύγχρονο του αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου περί το τέλος του 10ου αιώνα.

Από τους βυζαντινούς αυτοκράτορες που πρόσφεραν δωρεές στη μονή ξεχωρίζουν οι

Νικηφόρος Βοτανειάτης τον 11ο αιώνα, Ανδρόνικος Β΄ και Γ΄ και ο Ιωάννης Ε΄ στα τέλη του

13ου και στη διάρκεια του 14ου αιώνα. Από τους Σέρβους ηγεμόνες διακρίνεται ο Στέφανος

Δουσάν (1346) που πρόσφερε έμψυχο υλικό για την επάνδρωση της μονής. Στα μέσα του

14ου αιώνα στη Φιλοθέου μόνασε και ο άγιος Θεοδόσιος μετέπειτα μητροπολίτης Τραπεζούντας, αυτάδελφος του οσίου Διονυσίου, κτίτορα της ομώνυμης μονής. Κατά τα πρώιμα χρόνια της τουρκοκρατίας, αρχές του 16ου αιώνα, η παρουσία του ηγουμένου Διονυσίου, γνωστού ως οσίου Διονυσίου του εν Ολύμπω, μετέφερε τη μονή από το ιδιόρρυθμο στο κοινοβιακό σύστημα. Όμως η αντίδραση βουλγαρόφωνων μοναχών τον ανάγκασε να εγκαταλείψει τη μονή. Στα μέσα περίπου του 17ου αιώνα οι τσάροι της Ρωσίας έδωσαν άδεια στους μοναχούς κάθε επτά χρόνια να περιέρχονται για εράνους. Την πολιτική υποστήριξης των μονών ακολούθησαν και Έλληνες ηγεμόνες των παραδουνάβιων χωρών. Ο Γρηγόριος Γκίκας υπήρξε ένας από τους πολύ γνωστούς ευεργέτες της μονής.

Το 18ο αιώνα στη μονή ασκήθηκε ο ισαπόστολος της νεότερης ελληνικής ιστορίας άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός. Η πυρκαγιά του 1871 αν και άφησε ανέπαφο το νέο Καθολικό που είχε χτιστεί το 1746 στα θεμέλια του παλαιού, ζημίωσε οικονομικά το μοναστήρι με αποτέλεσμα το 1900 η Ιερά Κοινότητα να αναλάβει την κηδεμονία του. Από τα άλλα κτίσματα της μονής η φιάλη του αγιασμού είναι κατασκευασμένη από ωραίο άσπρο μάρμαρο και η τράπεζά της επεκτάθηκε το 16ο αιώνα. Η μονή διαθέτει 6 παρεκκλήσια και

3 εξωκκλήσια, ενώ από τα 12 Κελλιά της τα μισά είναι ακατοίκιτα. Η μονή σεμνύνεται για τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας και της Παναγίας της Γερόντισσας.

Στο σκευοφυλάκιό της φυλάσσονται διάφορα κειμήλια μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν η δεξιά του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου, τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, άλλα λείψανα αγίων, άμφια και εκκλησιαστικά σκεύη. Στη βιβλιοθήκη της μονής περιέχονται 250 χειρόγραφα, 2 λειτουργικά ειλητάρια και περί τις 2,500 έντυπα (απʹ τα οποία περί τα 500 είναι στα ρωσικά και τα ρουμανικά). Η μονή τιμάται στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και από το 1574 κατέχει τη δωδέκατη θέση ανάμεσα στα μοναστικά καθιδρύματα. Από το 1973 και έκτοτε λειτουργεί με το κοινοβιακό σύστημα. Σήμερα αριθμεί περί τους εξήντα μοναχούς.

Ι. Μ. ΣΙΜΩΝΟΣ ΠΕΤΡΑΣ

Η Ιερά Μονή Σίμωνος Πέτρας, ή απλώς Σιμωνόπετρα, αναμφίβολα αποτελεί το τολμηρότερο κτίσμα του Αγίου Όρους. Στέκεται αγέρωχα κτισμένη σε ύψος 330 μέτρων στην άκρη μιας βραχώδους βουνοσειράς.

Η μονή ιδρύθηκε από τον όσιο Σίμωνα τον Μυροβλήτη περί το 1257, μετά από όραμα του αγίου. Η όλη οικοδομική εργασία, καταπώς βεβαιώνει το συναξάρι του αγίου, τελεσφόρησε μετά από θεία παρέμβαση. Το 1363 το μοναστήρι ανακαινίστηκε με τις πλουσιοπάροχες δωρεές ενός Σέρβου δεσπότη, του Ιωάννη Ούγκλεση, ο οποίος και θεωρείται ο δεύτερος κτίτορας της μονής. Στο Γ΄ Τυπικό (1394) η Σιμωνόπετρα κατέχει την 23η θέση ανάμεσα

στις μονές του Άθω, και σήμερα κατέχει την 13η θέση στην ιεραρχία των είκοσι Μονών.

Δυστυχώς, ανάμεσα στις χρονολογίες που αποτελούν ορόσημα στη ζωή της μονής

περιλαμβάνονται και εκείνες οι αποφράδες ημέρες που η μονή δοκίμασε τη λαίλαπα της φωτιάς. Το 1580 η μονή καταστράφηκε από μεγάλη πυρκαγιά μαζί με το πολύτιμο αρχείο της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να χαθούν ποικίλα έγγραφα μεγάλης ιστορικής αξίας. Έτσι εξηγείται και η λιγοστή ιστορική μας γνώση σχετικά με τη μονή για τα χρόνια της Βυζαντινής περιόδου.

Οι καλές σχέσεις που αναπτύχθηκαν μεταξύ της μονής και των ηγεμόνων της Βλαχίας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μπόρεσαν να κάνουν δυνατή την ανακαίνισή της. Ωστόσο, το

1622 ξέσπασε ακόμη μια πυρκαγιά προκαλώντας άλλες ζημίες. Τον 17ο αιώνα από κοινόβιο η Σιμωνόπετρα έγινε ιδιόρρυθμο. Αν και ποτέ δεν λεηλατήθηκε από πειρατές, η αβάσταχτη φορολογία των Τούρκων οδήγησε τη μονή σε παρακμή και ερήμωση. Με τις αγωνιστικές προσπάθειες του ιερομονάχου Ιωάσαφ από την Μυτιλήνη, η Ασημόπετρα (ονομασία της Σιμωνόπετρας στα χρόνια της τουρκοκρατίας) επαναλειτούργησε στα τέλη του 18ου αιώνα. Τον 19ο αιώνα ανεγέρθηκε το πολυόροφο κτίριο της νότιας πλευράς. Στη δύση του ίδιου αιώνα, το 1891, μια καταστροφική πυρκαγιά έμελλε να αφανίσει και πάλι παλαιότερες κτηριακές εγκαταστάσεις και κειμήλια.

Στον αιώνα μας η Σιμωνόπετρα διήλθε μια φάση ανάκαμψης και αύξουσας ακτινοβολίας στον ορθόδοξο χώρο, ιδίως με την απελευθέρωση του Αγίου Όρους από τους Τούρκους και τη φωτισμένη καθοδήγηση των ηγουμένων της Νεοφύτου, Ιωαννικίου και Ιερωνύμου. Στη δεκαετία του ʹ50 άρχισε μια περίοδο παρακμής, και το 1963 κατά τον εορτασμό της χιλιετηρίδας της μοναστικής πολιτείας του Άθω οι προβλέψεις παρέμεναν δυσοίονες. Στη δεκαετία του ʹ70 παρατηρείται μια σταδιακή αναβίωση του αγιορειτικού μοναχισμού. Το 1973 στη Σιμωνόπετρα ήρθε και εγκαταστάθηκε μια νέα εικοσαμελής αδελφότητα από τα Μετέωρα.

Η μονή της Σίμωνος Πέτρας είχε αρκετά μετόχια με εύφορες γεωργικές εκτάσεις. Το παλαιότερο φαίνεται να είναι το Πετριώτικο της Σιθωνίας. Σήμερα γνωστότερα είναι ο Άγιος Χαράλαμπος στη Θεσσαλονίκη, της Αναλήψεως στην Αθήνα, η γυναικεία Ιερά Μονή του Ευαγγελισμού στην Ορμύλια Χαλκιδικής και άλλα τρία στη Γαλλία. Αξίζει να αναφέρουμε και το μετόχι του Μιχαήλ‐Βόδα στο Βουκουρέστι, το οποίο αφιερώθηκε στη Σιμωνόπετρα το 1566 και δημεύθηκε από τη Ρουμανική κυβέρνηση το 1863.

Η Σιμωνόπετρα δεν ανήκει στα μοναστήρια που συναντούμε αυτοτελή ευδιάκριτα οικοδομήματα, λόγω της στενότητας του χώρου. Το Καθολικό της μονής αφιερωμένο στη Γέννηση του Χριστού στην αρχική του μορφή κατασκευάστηκε περί το 1600, ενώ η σημερινή του μορφή προέρχεται μετά την πυρκαγιά του 1891. H μονή έχει 4 παρεκκλήσια και 8 εξωκκλήσια.

Στο αρχείο του μοναστηριού φυλάγεται πλήθος εγγράφων ελληνικών, τουρκικών και ρουμανικών, καθώς επίσης επιγραφές, μουσικά και άλλων ειδών χειρόγραφα. Στα όσα αναφέραμε θα πρέπει να προσθέσουμε και τα έντυπα βιβλία. Είναι αναγκαίο, ωστόσο, να σημειώσουμε ότι στο σύνολό του σχεδόν το αρχειακό υλικό είναι μεταβυζαντινό.

Στο σκευοφυλάκιο φυλάγεται ένας θυσαυρός έργων τέχνης, αποτελούμενος από εικόνες, άμφια, αργυρά, αντιμήνσια, σφραγίδες και χαρακτικά. Όμως το πιο σπουδαίο κειμήλιο της Σιμωνόπετρας είναι το αριστερό χέρι της αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής της Μυροφόρου ‐ λογίζεται συνκτίτορας της μονής ‐ που διατηρείται ακέραιο εδώ και δυο χιλιάδες χρόνια. Η μονή σήμερα αριθμεί περί τους 50 καλλιεργημένους και δραστήριους μοναχούς.

Ι. Μ. ΑΓΙΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

Η Ιερά Μονή Αγίου Παύλου είναι κτισμένη στη δυτική μεριά του Άθω και τιμάται στην Υπαπαντή του Κυρίου. Κτίτορας της μονής είναι ο άγιος Παύλος ο Ξηροποταμηνός, κτίτορας και της ομώνυμης μονής, ο οποίος προς το τέλος της ζωής του αποτραβήχτηκε σε ασκητήριο, που σήμερα βρίσκεται η μονή. Κατά τον 10ο και 11ο αιώνα συναντούμε δυο μονές με το όνομα Ξηροποτάμου στον Άθω. Η σημερινή μονή Αγίου Παύλου καθιερώθηκε με το όνομα αυτό οριστικά από το 1108 και εξής.

Τον 14ο αιώνα η μονή ερημώθηκε αλλά με την παρουσία των αρχοντικής καταγωγής Σέρβων μοναχών Γεράσιμου Ραδώνια και Αντωνίου Πηγάση αναδείχθηκε και πάλι από Κελλί σε μοναστήρι. Τον 15ο αιώνα τη μονή ενίσχυσαν οι Ιωάννης Ζ΄ και Η΄ Παλαιολόγος, ο Σέρβος ηγεμόνας Γκιούρ και ο αδελφός του Λάζαρος. Πολλοί άλλοι Παραδουνάβιοι ηγεμόνες Ρουμάνοι και Ελληνες υπήρξαν ευεργέτες της μονής. Την ακμή του 17ου αιώνα διαδέχθηκε η παρακμή του 18ου αιώνα λόγω ένδειας οικονομικών πόρων, μετά από σκληρή φορολογία από τις τουρκικές αρχές και την τοκογλυφία των Εβραίων. Στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα ο σκευοφύλακας Γρηγόριος και ο αρχιμ. Άνθιμος Κομνηνός βοήθησαν στην ανάκαμψη της μονής και εξόφληση των χρεών της.

Το τελευταίο καταστροφικό συμβάν που υπέφερε η μονή του Αγίου Παύλου ήταν η πυρκαγιά του 1902 και η πλημμύρα του 1911. Τον 15ο αιώνα κτίστηκε η βορεινή πλευρά και τον 16ο ανεγέρθηκε ο αμυντικός πύργος του μοναστηριού. Τον 19ο αιώνα κατασκευάστηκε και το Καθολικό, ενώ ως και τον αιώνα μας πολλές επισκευές και προσθήκες έλαβαν χώρα. Η μονή διαθέτει 12 παρεκκλήσια εκ των οποίων του αγίου Γεωργίου είναι το παλαιότερο κτίσμα της μονής και κοσμείται με σημαντικές τοιχογραφίες της Κρητικής σχολής. Στη μονή υπάγονται η γραφική Νέα Σκήτη και η ρουμανική σκήτη του Αγίου Δημητρίου. Σήμερα κατέχει τη δέκατη τέταρτη θέση μεταξύ των αγιορειτικών μονών.

Στα κειμήλια της μονής περιλαμβάνονται τα πολύτιμα δώρα των τριών μάγων, το πόδι του αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, τεμάχιο Τιμίου Ξύλου, σκεύη και άμφια. Στη βιβλιοθήκη του μοναστηριού έχουν αποθησαυριστεί 494 χειρόγραφα και πάνω από 12,000 έντυπα βιβλία. Η μονή σήμερα έχει περί τους 30 φίλεργους μοναχούς.

Ι. Μ. ΣΤΑΥΡΟΝΙΚΗΤΑ

Η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα είναι η μικρότερη από άποψη μεγέθους μονή του Αγίου Όρους. Βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της χερσονήσου μεταξύ των μονών Ιβήρων και Παντοκράτορος με θέα προς τον Στρυμονικό κόλπο. Η ιστορία της, ωστόσο, είναι εξίσου περιπετειώδης όπως και των λοιπών μονών.

Η πρώιμη ιστορία της χάνεται στον 10ο και 11ο αιώνα. Ασαφής μαρτυρίες μας προσφέρουν τη δυνατότητα απλώς να εικάσουμε ότι κάποιος Νικήτας ή Σταυρονικήτας Νικηφόρος, αξιωματικός του Τσιμισκή είναι ο κτίτορας της μονής. Τον 12ο αιώνα έπεσε σε παρακμή λόγω των πειρατικών επιδρομών και τον 13ο αιώνα έρχεται υπό τον έλεχγο της Ι. Μ. Κουτλουμουσίου, ενώ τον 16ο αιώνα ήταν ήδη εξάρτημα της Ι. Μ. Φιλοθέου. Το 1533 ο ηγούμενος της Ι. Μ. Γηρομερίου, ιερομόναχος Γρηγόριος, αγόρασε την Σταυρονικήτα από την Φιλοθέου και με φιλότιμες προσπάθειες που κατέβαλε προσπάθησε να την ανακαινίσει. Με πατριαρχικό σιγίλλιο του ίδιου έτους η μονή αναγνωρίζεται σταυροπηγιακή. Το 1541 ο οικουμενικός πατριάρχης Ιερεμίας Α΄ συνέβαλε τα μέγιστα στην επανίδρυση και επαναλειτουργία της μονής συνεχίζοντας το έργο του Γρηγορίου.

Προίκησε τη μονή με σπουδαία μετόχια στην Κασσάνδρα και τη Λήμνο. Το μοναστήρι επανήλθε στο κοινοβιακό σύστημα. Το Καθολικό της μονής ήταν ήδη από πενταετίας τουλάχιστον ολοκληρωμένο όταν το 1546 ιστορήθηκε από τον ξακουστό εκπρόσωπο της  Κρητικής σχολής Θεοφάνη μαζί με το γιο του Συμεών. Ο ναός είναι αφιερωμένος στον άγιο

Νικόλαο. Από το χέρι του Θεοφάνη αγιογραφήθηκε και η τράπεζα του μοναστηριού,

καθώς και το δωδεκάορτο σε φορητές εικόνες.

Στην ιστορική της πορεία η μονή δοκιμάστηκε πέντε φορές από πυρκαγιές και πιο συγκεκριμένα αυτή του 1607 αποτέφρωσε μέγα μέρος των κτιρίων της. Τον 17ο αιώνα ο ηγεμόνας της Βλαχίας Σερμπάν Καντακουζηνός ευεργέτησε τη μονή κατασκευάζοντάς την έναν υδαταγωγό. Τον 18ο αιώνα ο ηγεμόνας της Βλαχίας Αλέξανδρος Γκίκας αναδείχθηκε ευεργέτης της μονής, αφού της προσέφερε τη μονή των Αγίων Αποστόλων στο Βουκουρέστι. Το 1741, 1864, 1874 και 1879 η μονή ξανακάηκε. Η τελευταία ήταν και η καταστρεπτικότερη πυρκαγιά. Όπως και άλλα μοναστήρια, η Σταυρονικήτα γονάτισε οικονομικά από τους υπέρογκους φόρους που είχε να πληρώσει στους Τούρκους. Το χρέος ξοφλήθηκε μετά από τις υπεράνθρωπες προσπάθειες του ηγουμένου της μονής Βατοπαιδίου Θεοφίλου. Το 1968 με τον ερχομό μιας νέας αδελφότητας μετατράπηκε από ιδιόρρυθο σε κοινόβιο. Κατέχει την 15η θέση στην ιεραρχία των είκοσι μονών.

Ένα από τα σημαντικότερα κειμήλια του μοναστηριού είναι η εικόνα του αγίου Νικολάου του επονομαζόμενου «Στρειδά», έργο του 13ου‐14ου αιώνα. Η μονή έχει στην κατοχή της

171 χειρόγραφα και μεγάλο αριθμό εντύπων. Αξιόλογο είναι ένα ψαλτήρι του 12ου αιώνα με χρυσά γράμματα (περγαμηνός κώδικας αριθ. 46). Από εξαρτήματα έχει 33 Καλύβες στον οικισμό της Καψάλας και 4 Κελλιά. Επίσης η μονή διαθέτει 4 παρεκκλήσια και 2 εξωκκλήσια. Οι μοναχοί της σήμερα είναι περίπου 30.

Kindly Bookmark this Post using your favorite Bookmarking service: