Μικρός Ευεργετινός
Μοναχού Παύλου Ευεργετινού
ΚΔ. ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΩΦΕΛΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΠΟΙΑ Η ΒΛΑΒΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΛΟΠΕΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΜΕΣΗ ΟΙΝΟΠΟΣΙΑ.
Από το βίο της αγίας Συγκλητικής
Η ΑΓΙΑ Συγκλητική, εκτός από τις άλλες αρετές πού είχε, δεν παραμελούσε και το σωτήριο για το σώμα φάρμακο: Τη νηστεία. Τόσο πολύ την αγαπούσε, ώστε τίποτε άλλο να μη θεωρεί ισάξιο της. Γιατί πίστευε oτι ή νηστεία είναι ο φύλακας και το θεμέλιο των άλλων αρετών. Όπως από τα πολύκλαδα δέντρα κόβουν τ' άκαρπα κλαδιά, έτσι κι εκείνη, με τη νηστεία και την προσευχή, έκοβε τ' αγκαθωτά βλαστάρια του νου της (δηλαδή τους κακούς λογισμούς). Κι αν κανένα απ' αυτά μάκραινε λιγάκι, το χτυπούσε με διάφορους τρόπους, υποβάλλοντας το σώμα της σε ποικίλες κακοπάθειες. Κάθε φορά δηλαδή πού ο εχθρός (διάβολος) της σήκωνε πόλεμο, πρώταπρώτα καλούσε με την προσευχή τον Κύριο της να συμμαχήσει μαζί της. Στη συνέχεια χρησιμοποιούσε εναντίον του πονηρού και την αυστηρή άσκηση: Έτρωγε ψωμί από πίτουρα, κι αυτό με πολλή εγκράτεια και προσοχή. Νερό δεν έπινε πολλές φορές καθόλου. και τον ύπνο τον πολεμούσε σκληρά, ξαπλώνοντας κατάχαμα. Όταν μ' αυτά τα όπλα νικούσε τον εχθρό, τότε μετρίαζε τη σκληρότητα της ασκήσεως. Κι αυτό το έκανε για να μην ατονήσουν Oλα μαζί τα μέλη του σώματος και βρεθεί έτσι σε κίνδυνο γιατί και τούτο είναι απόδειξη ήττας. Όταν πέσουν τα όπλα, που θα στηρίξει πια την ελπίδα του ο στρατιώτης για να πολεμήσει;
Μερικοί λοιπόν, αφού εξαντλήθηκαν τελείως από την άμετρη και αδιάκριτη νηστεία, κατάφεραν καίριο πλήγμα στο σώμα τους και, αδιαφορώντας, θα λέγαμε, για τον εχθρό, εξολόθρεψαν τον ίδιο τον εαυτό τους. Ή αγία Συγκλητική όμως δεν έκανε έτσι, αλλά σε κάθε περίπτωση ενεργούσε με διάκριση. και τον εχθρό πολεμούσε σφοδρά με την προσευχή και την άσκηση, αλλά και το σώμα της φρόντιζε για χάρη της ψυχικής της γαλήνης. Γιατί και οι ναυτικοί, όταν βλέπουν πώς έρχεται κακοκαιρία και θαλασσοταραχή, μένουν νηστικοί, χρησιμοποιώντας όλη τους την ικανότητα και τη φροντίδα, για ν' αντιμετωπίσουν τον κίνδυνο πού έχουν μπροστά τους. "Όταν όμως σταματήσει ή τρικυμία, τότε παίρνουν μιαν ανάσα από τους κόπους και φροντίζουν για τις άλλες ανάγκες τους. Άλλα και πάλι δεν είναι τελείως αμέριμνοι ούτε πέφτουν σε βαθύ ύπνο, επειδή είναι σε θέση να προβλέψουν τα μελλούμενα από την πείρα πού απέκτησαν στο παρελθόν. Γιατί κι αν σταμάτησε ή κακοκαιρία, ή θάλασσα όμως είναι ή ίδια. και αν ή δύσκολη περίσταση πέρασε, το μέλλον όμως μένει (άγνωστο). Για τη μεταβλητότητα λοιπόν της θάλασσας, πρέπει συνεχώς να προσέχουν και να παίρνουν μέτρα ασφαλείας. Του αγίου Έφραίμ Αδελφέ, να αγαπάς πάντα την εγκράτεια, και θα ωφεληθείς πάρα πολύ. "Αν όμως αρχίσεις να την παραμελείς, θα πάθεις μεγάλο κακό. και πρώταπρώτα θα στερηθείς τη χάρη του Θεού' έπειτα θα γίνεις αντικείμενο χλεύης των ανθρώπων, πού θα σε βλέπουν και τέλος, θα καταντήσεις να μη σου φτάνουν τα έσοδα από την εργασία σου για τις μεγάλες δαπάνες (πού συνεπάγεται ή περιφρόνηση της εγκράτειας). Γι' αυτό και θα πέσεις από κει και πέρα σε περισπασμούς (για την ανεύρεση χρημάτων και σε μέριμνες) δοσοληψιών και σε όσα άλλα (κακά) οδηγούν αυτές οι ασχολίες ψέματα, αδικίες, αλλεπάλληλα ταξίδια, κολακείες των ισχυρών. Έτσι όλη σου ή ζωή θα είναι γεμάτη φροντίδες και ή μνήμη του Θεού θα χαθεί από μέσα σου. Εξαιτίας όλων αυτών, θα παραδοθείς ολοκληρωτικά στα χέρια των εχθρών σου, πού θα σε παρασύρουν στο βυθό του Άδη και θα σε πάρουν μαζί τους στην αιώνια κόλαση. Άντιόχου του Πανδέκτη Σε όλους είναι αναγκαία ή εγκράτεια στο φαγητό, πιο πολύ όμως σ' αυτούς πού θέλουν να εκπληρώνουν το θέλημα του Θεού. Γιατί οποίος τρώει υπερβολικά, μοιάζει με παραφορτωμένο καράβι, πού εύκολα σκεπάζεται από τα κύματα. Το σώμα έχει ανάγκη από διατροφή και όχι από απόλαυση, από λιτότητα και όχι από αφθονία. Ή λιτότητα στη διατροφή και την ψυχή ωφελεί και το σώμα, γιατί χαρίζει στο νου οξύτητα και καθαρότητα, ενώ στο σώμα υγεία και δύναμη. Ή αφθονία και ή απόλαυση, από το άλλο μέρος, είναι πολύ βλαβερές, γιατί και το νου αποχαυνώνουν και σκοτίζουν και μολύνουν, αλλά και στο σώμα προξενούν τόσο ερεθισμούς και αισχρές επιθυμίες όσο και αρρώστιες συνεχείς και σοβαρές. Γι' αυτό και οι ασκητές, πού ζουν πάντα με σύντροφο τη λιτότητα, είναι πιο συνετοί, πιο αγνοί και πιο υγιείς από εκείνους πού ζουν με καλοπέραση. Ας αποφύγουμε λοιπόν, αδελφοί, το χορτασμό, για να μην ανάψουμε σε βάρος μας περισσότερο την έμφυτη φλόγα της σάρκας. Γιατί όπως ακριβώς εκείνος πού ρίχνει πολλά ξύλα στη φωτιά, φουντώνει περισσότερο τη φλόγα, έτσι κι εκείνος πού παρέχει στο σώμα του πολλή τροφή, ξεσηκώνει και φουντώνει τη σαρκική επιθυμία. Όμοια και ή πολυτέλεια των φαγητών ευφραίνει για λίγο το λάρυγγα, τρέφει όμως και το ακοίμητο σκουλήκι της ακολασίας. Όπως ακριβώς ο καπνός διώχνει τις μέλισσες, έτσι και ο γαστρίμαργος τη χάρη του Αγίου Πνεύματος. και ο απόστολος λέει: «Σαρξ και αίμα βασιλείαν Θεού κληρονομείσαι ου δύνανται» (Α' Κορ. 15:50). Σάρκα και αίμα ονομάζει τα σαρκικά πάθη, με τα οποία ο νους σιγάσιγά γλιστράει στο σαρκικό φρόνημα. Και ή σάρκα αύτη είναι τροφή των δαιμόνων, σύμφωνα με τον προφητικό λόγο: «... εν τω έγγίξειν επ' εμε κακούντας του φαγείν τάς σάρκας μου» (Ψαλμ. 26:2). Οποίος λοιπόν καταπονεί τη σάρκα με την εγκράτεια, καταδικάζει τους δαίμονες σε λιμοκτονία Και τους κάνει πιο αδύνατους στον πόλεμο εναντίον του. Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει Και το νου του συνεχώς πιο ψηλά από τα επίγεια, ανεβασμένο στα επουράνια, Και φαντάζεται, με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, τα κάλλη του ουρανού. Και εξωτερικά μεν είναι αγέλαστος Και σκυθρωπός, εσωτερικά όμως είναι ολόκληρος φαιδρός Και χαρούμενος. Μοιάζει δηλαδή ο νηστευτής με το λουλούδι της φοινικιάς, πού είναι άπ' έξω σκοτεινόχρωμο κι από μέσα άσπρο σαν το χιόνι Και γεμάτο (σπόρους, πού θα δώσουν) καρπούς. Του άββα Ησαΐα Όπως ακριβώς δεν ζευγαρώνει ο λύκος με το πρόβατο για τη γέννηση παιδιών, έτσι ούτε Και ή πολυφαγία με τον αγώνα της καρδιάς για τη γέννηση αρετών. Κανείς δεν μπορεί να έχει κατά Θεό λύπη (για τις αμαρτίες του) Και καρδιακό αγώνα, αν πρώτα δεν αγαπήσει τις αιτίες τους. Και τη μεν λύπη την καλλιεργούν ο φόβος του Θεού Και ο έλεγχος (της συνειδήσεως), ενώ τον αγώνα (της καρδιάς) τον συντροφεύουν ή εγκράτεια Και ή αγρυπνία. Τα νεανικά σώματα, πού παχαίνουν με διάφορα φαγητά Και με οινοποσίες, είναι όμοια με γουρουνόπουλα, πού τα ετοιμάζουν για σφάξιμο. Έτσι, με την πύρωση των σαρκικών ηδονών σφαγιάζεται ή ψυχή Και με τη φλόγα της κακής επιθυμίας αιχμαλωτίζεται ο νους, για να μην μπορεί να αντιστέκεται στις ηδονές της σάρκας. Του αββά Ισαάκ Όπως ακριβώς το σύννεφο κρύβει το φως του ήλιου Και της σελήνης, έτσι Και οι «ατμοί» της κοιλιάς (κρύβουν) τη σοφία του Θεού από την ψυχή. Όπως ή φλόγα της φωτιάς (φουντώνει) με τα ξερά ξύλα, έτσι και το σώμα (φουντώνει από τη σαρκική επιθυμία) Όταν ή κοιλιά ειναι γεμάτη. 'Όπως τα ξύλα, Όταν πέφτουν πάνω σε άλλα ξύλα, αυξάνουν τη φλόγα της φωτιάς, έτσι και ή ποικιλία των φαγητών (αυξάνει) τις (εμπαθείς) κι νήσεις του σώματος. σε φιλήδονο σώμα δεν κατοικεί ή γνώση του Θεού' και αυτός πού αγαπάει το σώμα του, δεν θ' αξιωθεί ν' αποκτήσει τη χάρη του Θεού. Όπως oπατέρας φροντίζει για το παιδί του, έτσι και δ Χριστός φροντίζει για το σώμα πού κακοπαθαίνει για χάρη Του, βρίσκεται κοντά του παντοτινά, το στηρίζει και δεν το αφήνει νά καταβληθεί εντελώς. Από το Γεροντικό Ήρθε κάποτε στη Σκήτη ένας δαιμονισμένος. Μολονότι Όμως έμεινε πολύν καιρό, δεν θεραπεύθηκε, γιατί οι πατέρες, από τη βαθιά τους ταπείνωση, δεν αναλάμβαναν νά τον γιατρέψουν. Τελικά ένας από τούς γέροντες τον σπλαχνίστηκε, τον σφράγισε (με το σημείο του σταυρού) και αμέσως έγινε καλά δ άνθρωπος. Μόλις Όμως βγήκε το δαιμόνιο, είπε αγανακτισμένο στο γέροντα: Τώρα θα δεις! Αφού μ' έβγαλες (απ' αυτόν), έρχομαι σε σένα! Έλα, μετά χαράς! του αποκρίθηκε ο γέροντας. Το δαιμόνιο τότε μπήκε μέσα του μάλλον ο ίδιος είχε ζητήσει από το Θεό νά γίνει αυτό. Πέρασε λοιπόν δώδεκα χρόνια ο γέροντας έχοντας το δαιμόνιο και εξουθενώνοντάς το με την άσκηση' γιατί έτρωγε καθημερινά (Όλ' αυτά τα χρόνια μόνο) δώδεκα κουκούτσια χουρμάδων. Μετά απ' αυτό βγήκε από μέσα του ο δαίμονας. και ο γέροντας, μόλις είδε πώς βγήκε, του λέει: Γιατί φεύγεις; Μείνε κι άλλο! Ό Θεός να σε αφανίσει! του απάντησε ο δαίμονας. Γιατί, εκτός άπ' Αυτόν, άλλος κανείς δεν μπορεί να σου κάνει τίποτα. Ό άββάς Ιωάννης ο Κολοβός είπε: Αν ένας βασιλιάς θελήσει να κυριεύσει κάποια εχθρική πόλη, πρώτα άπ' όλα (την πολιορκεί και) της στερεί το νερό και τα τρόφιμα. Έτσι οι εχθροί, εξαντλημένοι από την πείνα, υποτάσσονται σ' αυτόν. Το ίδιο συμβαίνει και με τα σαρκικά πάθη:Αν ο άνθρωπος ζει με νηστεία και ασιτία, τότε οι εχθροί του, δηλαδή τα πάθη και οι δαίμονες φεύγουν εξασθενημένοι από την ψυχή του. Είπε πάλι (ο ίδιος):Ποιος είναι τόσο δυνατός όσο το λιοντάρι; Και όμως, για χάρη της κοιλιάς του, πέφτει μέσα σε παγίδα, και ταπεινώνεται έτσι όλη ή δύναμη του. Ό άββάς Ποιμήν είπε: Δεν μπορώ να στερηθώ εντελώς αυτά τα τρία το φαγητό, την ενδυμασία και τον ύπνο· ως ένα σημείο όμως μπορώ να τα στερηθώ. (ο ίδιος): Ή ψυχή με τίποτα δεν ταπεινώνεται, αν δεν της λιγοστέψεις το ψωμί, αν δηλαδή δεν την περιορίσεις μόνο στην απόλυτα αναγκαία τροφή. Ό άββάς Δανιήλ έλεγε, πώς όσο το σώμα καλοπερνάει, τόσο ή ψυχή αδυνατίζει· και όσο το σώμα αδυνατίζει, τόσο ή ψυχή καρποφορεί.
ΚΕ. ΠΩΣ ΝΑ ΦΡΟΝΤΙΖΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟ ΣΩΜΑ ΜΑΣ, ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η ΣΥΝΕΤΗ ΑΣΚΗΣΗ ΚΑΙ ΕΓΚΡΑΤΕΙΑ
Από το βίο του αγίου Αντωνίου
Ο ΜΕΓΑΣ Αντώνιος έλεγε: Όλη μας την προσοχή πρέπει να τη δίνουμε στην ψυχή περισσότερο παρά στο σώμα. Να παραχωρούμε βέβαια στο σώμα λίγο χρόνο για τις (φυσικές) ανάγκες του, όλο τον καιρό μας όμως να τον αφιερώνουμε στην ψυχή και να επιδιώκουμε την ωφέλεια της, όχι μόνο για να μην παρασύρεται από τις ηδονές του σώματος, άλλ' απεναντίας μάλιστα, να χρησιμοποιεί αυτή το σώμα σαν δούλο. Γιατί αυτό το νόημα έχουν τα λόγια του Σωτήρος: «Μη μεριμνήστε λέγοντες, τι φάγωμεν ή τι πίωμεν, και μη μετεωρίζεσθε πάντα γαρ ταύτα τα έθνη τον κόσμου επιζητεί οίδε γαρ ο πατήρ υμών ο ουράνιος ότι χρήζετε τούτων απάντων ζητείτε δε πρώτον την βασιλείαν αυτόν, και ταύτα πάντα προστεθήσεται υμίν» (πρβλ. Ματθ. 6:3133). Από το βίο της αγίας Συγκλητικής Η μακαριά Συγκλητική έλεγε: Κάθε άσκηση δεν είναι γνήσια. Γιατί υπάρχει και άσκηση πού την αυξάνει ο εχθρός της ψυχής μας. Και οι μαθητές του, άλλωστε, αυτό κάνουν. Πώς όμως θα ξεχωρίσουμε τη θεία και βασιλική άσκηση από την τυραννική και δαιμονική; Ασφαλώς από το μέτρο. Γιατί παντού βλάπτει ή έλλειψη του μέτρου. Μη χρησιμοποιήσεις λοιπόν από την πρώτη στιγμή όλο τον οπλισμό σου, για να μη μείνεις άοπλος στον πόλεμο και πιαστείς εύκολα αιχμάλωτος (από τον εχθρό). Οπλισμός μας είναι το σώμα και στρατιώτης ή ψυχή. Να φροντίζεις και για τα δύο όσο χρειάζεται. Όταν είσαι νέος και υγιής, να νηστεύεις γιατί θα έρθουν τα γεράματα με τις αρρώστιες, (και δεν θα μπορείς πια). Να νηστεύεις με ακρίβεια αλλά και με διάκριση. Πρόσεχε, μην τυχόν ο εχθρός (διάβολος) εισχωρήσει στην «εμπορία» σου της νηστείας. Να φανείς έμπειρος τραπεζίτης, σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου (Ματθ. 25:27) και ν' αναγνωρίζεις αλάθητα την (αυθεντική) βασιλική μορφή, πού είναι χαραγμένη (πάνω στα νομίσματα). Γιατί υπάρχουν και νομίσματα παραχαραγμένα. Είναι κι αυτά φτιαγμένα από (το ίδιο υλικό, δηλαδή το) χρυσάφι, έχουν όμως διαφορά στη χαραγμένη μορφή. Το χρυσάφι λοιπόν είναι ή νηστεία, ή εγκράτεια, ή ελεημοσύνη. (Όσο για το χάραγμα), και οι Έλληνες (δηλαδή οι ειδωλολάτρες), αποτυπώνουν στα νομίσματα κάποια δική τους τυραννική μορφή. Άλλα και οι αιρετικοί καμαρώνουν μ' αυτές (τις παραχαράξεις). Εσύ λοιπόν να τους προσέχεις, να τους αποφεύγεις σαν παραχαράκτες και να φροντίσεις με επιμέλεια να μη ζημιωθείς, μπλέκοντας, σαν άπειρος, με τα έργα τους. Από το Γεροντικό Ο άββάς Ποιμήν είπε: Όλες οι υπερβολές προέρχονται από τους δαίμονες. Ένας κυνηγός άγριων ζώων, πού βρέθηκε στην έρημο, είδε τον αββά Αντώνιο να αστειεύεται με τους αδελφούς (και σκανδαλίστηκε). Θέλοντας λοιπόν ο γέροντας να του δείξει ότι πρέπει πότεπότε να δείχνουμε συγκατάβαση στους αδελφούς, του λέει: Βάλε ένα βέλος στο τόξο σου και τέντωσε το Ό κυνηγός έκανε ότι του είπε και τέντωσε (το τόξο). Τέντωσε το κι άλλο, τον πρόσταξε ο αββάς. Μα αν το τεντώσω πάρα πολύ, παρατήρησε ο κυνηγός θα σπάσει το τόξο. Έτσι συμβαίνει και στο έργο του Θεού, του εξήγησε τότε ο γέροντας. Αν τεντώσουμε πάρα πολύ το σκοινί της ψυχικής αντοχής των αδελφών,(ζητώντας τους υπερβολικά αυστηρή άσκηση),σύντομα θα καταβληθούν. Πρέπει λοιπόν, όταν το ζητάει ή περίσταση, να δείχνουμε συγκατάβαση στους αδελφούς. Ό άββάς Ισαάκ επισκέφθηκε τον άββά Ποιμένα. και όταν τον είδε να ρίχνει λίγο νερό στα πόδια του, του λέει με το θάρρος πού είχε απέναντι του: Πώς μερικοί σκληραγώγησαν το σώμα τους με μεγάλη αυστηρότητα; Και ο άββάς Ποιμήν αποκρίθηκε: Εμείς δεν μάθαμε να είμαστε σωματοκτόνοι, αλλά παθοκτόνοι. Ένας γέροντας είπε: Υπάρχει άνθρωπος πού τρώει πολύ, και ακόμα πεινάει. και υπάρχει άλλος πού τρώει λίγο, και χορταίνει. Εκείνος πού τρώει πολύ και (έγκρατεύεται ώστε να) πεινάει ακόμα, θα έχει περισσότερο μισθό από αυτόν πού τρώει λίγο και χορταίνει. Ό ίδιος γέροντας είπε: Αν το σώμα σου είναι ασθενικό, ικανοποίησε το ανάλογα με τις ανάγκες του, μην τυχόν αρρωστήσει και ζητάει (ιδιαίτερα) φαγητά και επιβαρύνει άλλον αδελφό για να το υπηρετεί. Κάποιος αδελφός ρώτησε ένα γέροντα: Με ποιο μέτρο πρέπει να νηστεύω; Να μη δοκιμάσεις να ξεπεράσεις ποτέ τα καθιερωμένα. Γιατί πολλοί, θέλοντας να κάνουν περισσότερα, δεν μπόρεσαν υστέρα ούτε το λίγο να πραγματοποιήσουν Σε μια πανήγυρη, στο όρος του αββά Αντωνίου, κάποιος από τους γέροντες πήρε ένα δοχείο με κρασί, πού βρέθηκε εκεί, κι ένα ποτήρι, και πήγε στον αββά Σισώη. Γέμισε το ποτήρι και του το πρόσφερε. Εκείνος το ήπιε. Του έδωσε και δεύτερο. Το ήπιε κι αυτό. Όταν όμως του γέμισε και τρίτο, δεν το πήρε . Σταμάτα αδελφέ, του είπε. Η μήπως δεν ξέρεις πώς υπάρχει σατανάς; Άντιόχου του Πανδέκτη Νηστεία είναι ή λήψη τροφής όχι μόνο σε μεγάλα χρονικά διαστήματα, αλλά και σε μικρή ποσότητα. και άσκηση δεν είναι το να τρώει κανείς κάθε δύο ή τρεις ήμερες, αλλά το να μην τρώει ποικιλία φαγητών. Άσκηση δηλαδή σημαίνει γεύμα λιτό, με ένα μόνο φαγητό. Ή νηστεία πάλι είναι άλογη, αν νηστεύει κανείς στον καθορισμένο καιρό, την ώρα όμως του γεύματος ορμάει ασυγκράτητα στο τραπέζι και δένει μαζί με τη σάρκα και το νου στην απόλαυση των φαγητών. Του αββά Ησαΐα Αν οι δαίμονες σε παρακινήσουν σε άσκηση, πού είναι πάνω από τις δυνάμεις σου, μην τους ακούσεις. Γιατί θερμαίνουν τον άνθρωπο (με ζήλο) σε κάθε πράγμα πού δεν μπορεί (να κατορθώσει), μέχρι να πέσει στα χέρια τους και να χαρούν, επειδή τον νίκησαν. Εσύ λοιπόν δώσε στο σώμα σου ό,τι χρειάζεται, ώστε να σηκωθείς (από το τραπέζι) ενώ θα θέλεις να φας λίγο ακόμα. Μην τρως τίποτα ηδονικά, με γευστική απόλαυση, είτε ωφέλιμο είτε βλαβερό. Αν χρειαστεί να πιεις κρασί, να πάρεις μόνο μέχρι τρία ποτήρια και να μην παραβείς την εντολή (Α' Τιμ. 5:23) για χάρη φιλίας. Να μην τρως υπερβολική ποσότητα φαγητού, για να μην ξαναπέσεις στα προηγούμενα αμαρτήματα σου. Να μην αγαπήσεις τόσο το κρασί, ώστε να φτάνεις να μεθάς, για να μη στερηθείς την ευφροσύνη του Θεού. Ή άσκηση της ψυχής είναι το μίσος του περισπασμού και (ή άσκηση) του σώματος είναι ή στέρηση. Ό ξεπεσμός της ψυχής είναι ή αγάπη του περισπασμού· και ή διόρθωση της είναι ή ησυχία (πού γίνεται) με επίγνωση (του σκοποί της). Αν θέλεις, αδελφέ, να προσφέρεις τη μετάνοια σου στο Θεό, φυλάξου από το πολύ κρασί. Γιατί αυτό ανανεώνει όλα τα πάθη και διώχνει το φόβο του Θεού από την ψυχή. Του αγίου Διαδόχου. Όπως όταν το σώμα είναι βαρύ από πολλά φαγητά, κάνει το νου δειλό και δυσκίνητο, έτσι και όταν, αντίθετα, ατονεί από τη μεγάλη εγκράτεια, κάνει το θεωρητικό μέρος της ψυχής να γίνεται σκυθρωπό και ν' αποφεύγει τους λόγους Πρέπει λοιπόν να κανονίζουμε τις τροφές ανάλογα με την κατάσταση του σώματος, ώστε όταν αυτό είναι υγιές, να χαλιναγωγείται όπως πρέπει, και όταν είναι άρρωστο, να περιθάλπεται με μέτρο. Γιατί δεν πρέπει να ατονεί στο σώμα ο αγωνιστής, αλλά να έχει την απαραίτητη αντοχή για τον αγώνα, ώστε και οι σωματικοί κόποι να συμβάλλουν ανάλογα στην κάθαρση της ψυχής. Ή νηστεία βέβαια αυτή καθεαυτή είναι αφορμή για καύχηση, αλλά όχι απέναντι στο Θεό. Γιατί δεν είναι παρά ένα εργαλείο, πού βοηθάει όσους θέλουν ν' αποκτήσουν σωφροσύνη. Δεν πρέπει λοιπόν οι αγωνιστές της ευσέβειας να έχουν μεγάλη ιδέα γι' αυτήν, αλλά μόνο να περιμένουν με πίστη στο Θεό την εκπλήρωση του σκοποί τους. Γιατί κι εκείνοι πού γνωρίζουν καλά μια τέχνη, δεν καυχιούνται ποτέ για τα εργαλεία της τέχνης τους, αλλά περιμένει ο καθένας το αποτέλεσμα της δουλειάς του, για να δείξει μ' αυτό την ικανότητα του. Όταν ή γη ποτίζεται με μέτρο, αποδίδει καθαρό και πολλαπλάσιο το σπόρο πού της έριξαν, ενώ όταν δέχεται υπερβολική βροχή, φέρνει μόνο αγκάθια και τριβόλια. "Έτσι και ή γη της καρδιάς, αν μεταχειριζόμαστε με μέτρο το κρασί, παράγει καθαρά τα φυσικά σπέρματα της, και όσα σπείρονται σ' αυτήν από το Άγιο Πνεύμα τα δίνει θαλερά και πολύκαρπα. "Αν όμως βραχεί από την πολυποσία, τότε όλοι οι λογισμοί της γίνονται πραγματικά αγκάθια και τριβόλια. Του αββά Κασσιανού Οι πατέρες μας δεν έχουν παραδώσει σε όλους έναν κανόνα νηστείας ούτε έναν τρόπο διατροφής ούτε την έλλειψη μέτρου, γιατί δεν έχουν όλοι την ίδια δύναμη, λόγω είτε ηλικίας είτε ασθένειας είτε καλύτερης συνήθειας του σώματος. Έχουν όμως παραδώσει σε όλους ένα σκοπό, ν' αποφεύγουμε την αφθονία και ν' αποστρεφόμαστε το χορτασμό της κοιλίας. Ή ασθένεια του σώματος δεν είναι αντίθετη με την καθαρότητα της καρδιάς, όταν δώσουμε στο σώμα εκείνα πού απαιτεί ή ασθένεια, όχι ότι θέλει ή ηδονή. Τις τροφές Τις χρησιμοποιούμε τόσο, όσο χρειάζεται για να ζήσουμε, όχι για να σκλαβωθούμε στις ορμές της επιθυμίας. Ή μετρημένη και μέσα σε λογικά όρια τροφή βοηθάει στην υγεία του σώματος, δεν αφαιρεί την αγιότητα. Ακριβής κανόνας εγκράτειας, παραδομένος από τους πατέρες, είναι τούτος: Αυτός πού τρώει, να σταματήσει όσο έχει ακόμα λίγη όρεξη, πριν δηλαδή χορτάσει. και ο απόστολος, πού είπε να μη φροντίζουμε για την ικανοποίηση των επιθυμιών της σάρκας (Ρωμ. 13:14), δεν εμπόδισε την αναγκαία κυβέρνηση της ζωής, άλλ' απαγόρευσε τη φιλήδονη φροντίδα.
ΚΣ. ΝΑ ΜΗΝ ΤΡΩΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΛΑΥΣΗ, ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ. ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΤΡΩΜΕ
Από το βίο του αγίου Σάββα
Ο ΟΣΙΟΣ Σάββας, όταν ήταν ακόμα νέος και ζούσε στη μονή των Φλαβιανών, πού βρισκόταν στην Καππαδοκία, είκοσι στάδια μακριά από τη Μουταλάσκη, το χωριό του, ασκούσε τον εαυτό του και με κάθε άλλη εγκράτεια, προπαντός όμως μ' εκείνη πού αναφέρεται στην ηδονή του λάρυγγα και στη φροντίδα και καλοπέραση της κοιλιάς. Μια μέρα λοιπόν, ενώ δούλευε στον κήπο του μοναστηρίου, τα μήλα, πού κρέμονταν από τα δέντρα, κεντούσαν την όρεξη του και τον γαργάλιζαν να φάει πριν από την καθορισμένη ώρα. και πραγματικά, σαν άνθρωπος πού ήταν κι αυτός, ξεγελάστηκε από την ανθρώπινη επιθυμία και νικήθηκε από τη θέα των μήλων γιατί ήταν στ' αλήθεια λαχταριστά. Νικήθηκε όμως τόσο μόνο, όσο να πάρει ένα μήλο στο χέρι του. Αμέσως μετά κατάλαβε ότι αυτό ήταν αποτέλεσμα επιβουλής του πονηρού, πού συνηθίζει να ξεγελάει πάντα (τους ανθρώπους), χρησιμοποιώντας σαν δόλωμα την ηδονή. Θυμήθηκε ακόμα ότι και το φίδι (δηλαδή ο διάβολος) είχε καλυφθεί πίσω από τον καρπό, και ότι με την ηδονή και τη βρώση έβγαλε από τον παράδεισο τους προπάτορές μας, πού τους βρήκαν έπειτα μύρια κακά. Αφού λοιπόν τα συλλογίστηκε καλά όλ’ αυτά, πετάει καταγής το μήλο και το ποδοπατάει. και μαζί μ' αυτό πατάει και την επιθυμία, πού του είχε νικήσει τα μάτια, εξουθενώνοντας την με τα πόδια του. Από τότε έβαλε κανόνα στον εαυτό του, όσο ζει να μη φάει ποτέ μήλο, ούτε να υποχωρήσει στην όρεξη της κοιλιάς του. Από το Γεροντικό Κάποιοι από τους πατέρες ρώτησαν τον αββά Μεγέθιο: Αν περισσέψει φαγητό για την άλλη μέρα, θα 'θελες να το φάνε οι αδελφοί; Αν έχει χαλάσει, απάντησε ο γέροντας, ας πεταχτεί γιατί δεν είναι καλό να υποχρεώσουμε τους αδελφούς να το φάνε και ν' αρρωστήσουν. Αν όμως, ενώ είναι σε καλή κατάσταση, πεταχτεί και μαγειρευτεί άλλο για την ηδονή της κοιλιάς, αυτό είναι κακό. Ένας από τους πατέρες είπε, ότι τα μάτια του χοίρου είναι έτσι φυσιολογικά φτιαγμένα, ώστε να βλέπουν αναγκαστικά στη γη και ποτέ να μην μπορούν να κοιτάξουν στον ουρανό. Έτσι είναι, συνέχισε, και ή ψυχή εκείνου πού γλυκάθηκε από τις ηδονές: Αν κατρακυλήσει μια φορά στο βούρκο της ηδυπάθειας, δεν μπορεί πια να συλλογιστεί τα επουράνια. Ό άββάς Ισίδωρος είπε: Έχω ήδη σαράντα χρόνια πού αισθάνομαι την ενόχληση της αμαρτίας στο νου μου, και ποτέ δεν υποχώρησα ούτε στην επιθυμία ούτε στο θυμό. Πρόσφεραν κάποτε στον αββά Μακάριο σταφύλια. Εκείνος όμως, μολονότι είχε την επιθυμία να τα φάει, έδειξε την εγκράτεια του, στέλνοντας τα σ' έναν άλλον αδελφό, πού κι αυτός είχε επιθυμήσει σταφύλια. Μόλις τα είδε ο αδελφός, έγινε ολόχαρος. Άλλα δεν ήθελε ούτ' εκείνος να ικανοποιήσει τη δική του επιθυμία, γι' αυτό τα έστειλε σε τρίτο αδελφό, μηνώντας του ότι τάχα δεν είχε όρεξη να φάει κι αυτό του το μήνυσε για να κρύψει την εγκράτεια του. Κι εκείνος όμως, αφού τα πήρε, έκανε το ίδιο. Για να νικήσει την επιθυμία, δεν τα έφαγε, αλλά τα έστειλε σε τέταρτο αδελφό, κι αυτός πάλι σε πέμπτο. "Έτσι, αφού τα σταφύλια πέρασαν από πολλούς αδελφούς, χωρίς κανένας να τα δοκιμάσει, ήρθαν τελικά πάλι στον αββά Μακάριο γιατί ο τελευταίος αδελφός πού τα πήρε, δεν ήξερε ότι εκείνος τα είχε πρωτοστείλει, κι έτσι του τα πρόσφερε σαν σπουδαίο δώρο! Ό γέροντας τα αναγνώρισε και, αφού εξέτασε κι έμαθε τι είχε γίνει, θαύμασε την τόσο μεγάλη εγκράτεια των αδελφών και ευχαρίστησε γι' αυτό το Θεό. Ένας αδελφός ρώτησε τον αββά Σισώη για το πώς πρέπει να ζει κανείς. και ο γέροντας αποκρίθηκε: Ό προφήτης Δανιήλ είπε: «Αρτον επιθυμιών ουκ εφαγον»(Δαν.10:3). Ένας από τους πατέρες διηγήθηκε, ότι κάποιος μεγάλος και διορατικός γέροντας κάθισε μια φορά να φάει μαζί με αρκετούς αδελφούς. και καθώς έτρωγαν, τους παρατηρούσε ο γέροντας με τα πνευματικά του μάτια, και έβλεπε άλλους να τρώνε μέλι, άλλους ψωμί και άλλους ακαθαρσίες. Απορούσε γι' αυτό και παρακαλούσε το Θεό: "Κύριε, εξήγησε μου το μυστήριο τούτο. Πώς, ενώ πάνω στο τραπέζι βρίσκονται για όλους τα 'ίδια φαγητά, τη στιγμή πού τα τρώνε φαίνονται τόσο διαφορετικά;". "Άκουσε τότε φωνή από τον ουρανό να του λέει: Αυτοί πού (φαίνονται ότι) τρώνε μέλι, είναι εκείνοι πού κάθονται στο τραπέζι με φόβο Θεού και πνευματική χαρά, πού προσεύχονται αδιάλειπτα και πού ή προσευχή τους σαν θυμίαμα ανεβαίνει στο Θεό. Αυτοί πού (φαίνονται ότι) τρώνε ψωμί, είναι εκείνοι πού ευχαριστούν το Θεό για τη βρώση όσων Εκείνος τους δώρισε. Αυτοί, τέλος, πού (φαίνονται ότι) τρώνε ακαθαρσίες, είναι εκείνοι πού γκρινιάζουν και λένε, Αυτό είναι καλό', Αυτό είναι μπαγιάτικο." Δεν πρέπει λοιπόν να συλλογιζόμαστε μ' αυτόν τον τρόπο, άλλ' απεναντίας να δοξολογούμε και να υμνούμε το Θεό, εκπληρώνοντας το λόγο του αποστόλου: «Είτε εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξα Θεού ποιείτε» (Α' Κορ. 10:31). Κάποιος αδελφός ρώτησε ένα γέροντα: Συμβαίνει να πάω κάπου μαζί με άλλους αδελφούς, και να μας προσφέρουν φαγητό. Οι αδελφοί, είτε από εγκράτεια είτε γιατι είναι ίσως χορτάτοι, δεν θέλουν να φάνε. Εγώ όμως πεινάω. Τι πρέπει να κάνω; . Αν εσύ πεινάς, αποκρίθηκε ο γέροντας, παρατήρησε πόσοι είναι αυτοί πού κάθονται (στο τραπέζι). Συνάμα μέτρησε και τις μερίδες πού έχουν βάλει. Αν μετά άπ' αυτό διαπιστώσεις ότι υπάρχει και για σένα μερίδα, μπορείς να τη φας χωρίς δυσκολία, μια και ικανοποιείς έτσι τη (φυσική) ανάγκη σου. Αν όμως νικηθείς (από τη λαιμαργία) και φας παραπάνω, τότε αμαρτάνεις. Του αββά Μάρκου Εκείνος πού απόλαυσε τις σωματικές ηδονές πέρα από το μέτρο, με εκατονταπλάσιες θλίψεις θα πληρώσει την αφθονία (των ηδονών). Εκείνος πού πιστεύει στα μελλοντικά (αγαθά), απομακρύνεται απροφάσιστα από τα τωρινά ευχάριστα. Εκείνος όμως πού δεν πιστεύει, γίνεται φιλήδονος και αναίσθητος. Μην πεις, "Πώς μπορεί να ζήσει ηδονικά ο φτωχός, αφού δεν έχει τις προϋποθέσεις;". Γιατί μπορεί κανείς να ζει ηδονικά και με τις σκέψεις του μόνο, και μάλιστα με τρόπο αθλιότερο. Του αγίου Μαξίμου Όπως τις ημέρες τις ακολουθούν οι νύχτες και τα καλοκαίρια οι χειμώνες, έτσι και την ηδονή την ακολουθούν θλίψεις και οδύνες, είτε στην παρούσα ζωή είτε στη μέλλουσα. Του αγίου Διαδόχου Το να τρώει και να πίνει κανείς άπ' όλα όσα του παραθέτουν ή τον κερνούν, ευχαριστώντας το Θεό, δεν είναι καθόλου αντίθετο με την πνευματική γνώση γιατί όλα (τα δημιουργήματα) είναι «καλά λίαν» (Γεν. 1:31). Ή αποχή όμως με ευχαρίστηση από τα πολλά και ηδονικά (φαγητά) είναι γνώρισμα των πολύ διακριτικών και πολύ προχωρημένων στην πνευματική γνώση. Δεν μπορούμε πάντως να καταφρονήσουμε με ευχαρίστηση τα ευχάριστα του κόσμου τούτου, αν δεν γευθούμε τη γλυκύτητα του Θεού με όλη μας την πνευματική αίσθηση και με (εσωτερική) πληροφορία. Του αγίου Εφραίμ Είναι προτιμότερο να τρώει κανείς και να ευχαριστεί τον Κύριο, παρά να μην τρώει και να κατακρίνει αυτούς πού τρώνε και ευχαριστούν τον Κύριο. Αδελφέ, κάθισες στο τραπέζι; Φάε ψωμί και μην κατακρίνεις τον πλησίον, για να μην καταντήσεις να φας τις σάρκες του αδελφού σου με την κατάκριση. Γιατί είναι γραμμένο: «οι εσθίοντες τον λαό μου εν βρώση άρτου τον Κύριον ουκ έπεκαλέσαντο» (Ψαλμ. 13:4). "Αν έχεις υγιή πίστη, τρώγε ότι σου παραθέτουν στο όνομα του Κυρίου. "Αν πάλι παρατεθεί κάποιο φαγητό πού εσύ δεν το θέλεις, μην το καταφρονήσεις, όταν οι περισσότεροι θέλουν να φα ευχαριστώντας τον Κύριο. Κάθισες στο τραπέζι; Πρόσεχε τον εαυτό σου και μην κοιτάς δεξιά κι αριστερά σαν ανάγωγος. Έλλειψη καλής αγωγής έχει κι εκείνος πού (παίρνει και) τρώει τα ολόκληρα (ψωμιά, φρούτα κ. ά.), όταν στο τραπέζι έχουν παρατεθεί και κομμάτια (από τα 'ίδια είδη). Μην τα περιφρονείς τα κομμάτια· γιατί και ο Κύριος είπε στους μαθητές Του να μαζέψουν «τα περισσεύσαντα κλάσματα, ίνα μη τι άπόληται» (Ίω. 6:12). Τρώγε ήσυχα και πίνε αθόρυβα. Αδελφέ, έφαγες καλά; Δόξασε λοιπόν το Θεό, πού σε χόρτασε. Του αββά Ησαΐα Όταν κάθεσαι στο τραπέζι μαζί με άλλους αδελφούς, μην απλώνεις το χέρι σου στο φαγητό πού έχει μπροστά του ο διπλανός σου.Όταν πίνεις νερό, να μην κάνεις θόρυβο με το λάρυγγα σου. Να μην τεντώνεις το σώμα σου, όταν σε βλέπουν άνθρωποι. Αν σε πιάσει χασμουρητό, μην ανοίξεις το στόμα σου μπροστά σε άλλους, και θα σου φύγει. Να μη γελάς με το στόμα ολάνοιχτο, γιατί αυτό είναι σημάδι αναίδειας. Αν τρώτε και κάποιος από σας δεν θέλει το φαγητό, ας μην πει ότι δεν μπορεί να το φάει. "Ας πιέσει τον εαυτό του μέχρι θανάτου, και ο Θεός θα τον αναπαύσει. "Αν ο αδελφός σου μαγειρέψει ένα φαγητό και δεν το πετύχει, μην του πεις ότι δεν μαγείρεψε καλά· γιατί αυτό είναι θάνατος για την ψυχή σου. Εξέτασε τον εαυτό σου, πόσο θα στενοχωριόσουν εσύ αν το άκουγες από άλλον, και θα βρεις (ψυχική) ανάπαυση
Εισαγωγή και δημοσίευση κειμένων απο το Βιβλίο:
ΜΙΚΡΟΣ ΕΥΕΡΓΕΤΙΝΟΣ
Επιλογή και νεοελληνική απόδοση κειμένων «πάνυ ωφέλιμων μοναχοίς τε και κοσμικοίς» από τη
ΣΥΝΑΓΩΓΗ ΤΩΝ ΘΕΟΦΘΟΓΓΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΩΝ ΤΩΝ ΘΕΟΦΟΡΩΝ ΚΑΙ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
του μοναχού Παύλου Ευεργετινού ( 1054)
ΕΚΔΟΣΗ ΤΡΙΤΗ ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ ΩΡΩΠΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ 2001
Επίτρέπεται η αναδημοσίευση κειμένων στο Ορθόδοξο Διαδίκτυο με αναφορά πηγής το
Ιστολόγιο
ΠΗΔΑΛΙΟΝ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ
http://www.alavastron.net/
Αναρτήσεις
0 σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου